Бионика

Inson qadimdan o`zining arxitektura - qurilish faoliyatida ongli va intuitiv ravishda jonli tabiatga murojaat etgan va tabiat uning turli muammolarini hal qilishda yordam bergan. «Bionika» atamasi yunoncha - bios so`zidan kelib chiqqan bo`lib, «hayot» degan ma’oni anglatadi. «Nika» so`zi elektronikadan olingan bo`lib, ilm-fan sohasida yangi atama sifatida yo`nalish ochdi.
Fanning - bionika nomi amerikalik olim Djek Stil tomonidan taklif qilingan va 1960 yil Dayton shahrida (AQSH) bionika bo`yicha birinchi anjuman - simpoziumda rasmiy ravishda qabul qilingan.

Buyuk grek materialist faylasufi Demokrit (m.a. 460-370 y.y.) yozgan: - Biz hayvonlarga taqlid qilish yo`li bilan muhim ishlarni o`rgandik (xususan, to`quvchilar) o`rgimchakdan (taqlid qilib) to`qish va yigirishni, qaldirg`ochdan uy qurishni. Ammo insonlar hamma narsani ham taqlid qilishdan boshlamagan.
Insonni o`zining yovvoyi ajdodlaridan uzoqlashishi, inson shajarasini mustaqil rivojlanishi, men o`zim prinsipi bo`yicha faoliyatning shakllanishi hayvoniy insonning yo`qolishiga va uning o`rnida ozmi-ko`pmi ongli ravishda tirik tabiatga taqlid qiluvchi tirik mavjudodning qurilish faoliyatini vujudga keltirdi.

Jonli tabiatni shakllanish qonunlaridan foydalanish jarayoni ob’ektiv va sub’ektiv sabablarga ko`ra o`z xarakteri va chegaralarini o`zgartirib bordi. Bu jarayonni o`zgarishini 3 xronologik bosqichga ajratish mumkin.
Grino arxitektura spetsifikasiga ko`ra - shakl funksiyaga rioya qiladi prinsipini olib kirdi va rivojlantirdi. Bino o`z belgilangan vazifasiga va funksiyasiga mutanosib bo`lishi kerak. Bank binosi bank ko`rinishida, magazin esa magazin ko`rinishida bo`lishi lozim, yoki tashqi ko`rinish ichki funksiyaga mos bo`lmog`i lozim. U bino tipologiyasini mukammal forma hal qiluvchi faktor deb hisoblaydi..

Grino arxitektura spetsifikasi

Tabiatga oid bilimlar, tabiatdan qiyoslay olish qobiliyati unga binolarni loyihalashtirishdagi muammolarni hal qilishdagi takliflarni asoslashda yaqindan yordam berdi.

Atrofdagi organizmlarning adaptatsiyasining fundamental qonuni, evolyutsiya g`oyasi, shakl va funksiya uyg`unligi Grinoning arxitekturada organik shakllar nazariyasining asosiy prinsiplar sistemasini yaratishga asos bo`ldi.
Shunday qilib u arxitekturani qanday bo`lishi lozimligi to`g`risida qisqacha shunday deydi: - shakl va fazoni aniq joylashtirish, funksiya va atrof-muhitga moslashgan, binoning funksiyasida asosiy ajratuvchi tashqi belgilarini va funksiyaning ahamiyat darajasidagi proporsionallikni ta‘minlashga e‘tibor qaratish, tirik organizmlarning qat‘iy tuzilish qonun-qoidalari asosida rang va bezaklarni tanlash, joylashtirish va moslashtirish, har bir tanlovini asoslangan holda amalga oshirish va bu o`rinda har qanday soxtalik va qalbakilashtirishga yo`l qo`ymaslik.

Salliven organik arxitektura konsepsiyasini yaratgan. U arxitektura ob’yektlarini organikligi, uzviy bog`liqligi, organik fikrlash va mantiqlik orasidagi farqni organik arxitekturani yaratishga turtki bo`luvchi faktorlar to`g`risida tushuncha beradi. Uni konsepsiyasi (qarashlar) eklektikaga qarshi kurash zaminida vujudga keldi. Organik arxitektura qiyofasi tabiat kuzatuvlari va biologik izlanishlar natijasiga o`sdi.
Darvinning - Evolyutsiya nazariyasi Salliven uchun asosiy ma’no kasb etgan U arxitekturani tabiatning amaldagi ob’yektiv qonunlariga asoslansa, tirik san’at darajasiga chiqishi mumkin deb hisoblagan. - Biologik qonun barcha muammolarni yechimini topuvchi oxirgi yakuniy formuladir.

Salliven

Salliven organik ornamentlarni apofeozli foydalanishda Ryoskinning shaharda tabiatni o`rnini bosuvchi arxitektura tezislariga amal qiladi. Uning ba‘zi binolari tepadan pastga qadar ornament bilan qoplangan. Ornamentni u arxitekturadagi tez o`zgaruvchanlikning shakl berilgan aspektlaridan biri sifatida qabul qilib, bino formasidan keyingi turuvchi ijodiy impuls deb qaraydi. Ornamentning organikligini u faqat foydalangan ranglarda, barglarda, hosilda emas, balki butun bino tanasini birligida, hom-ashyoning ko`rinishi va ritmida deb bilgan. Ornament binoga xuddi har bir daraxtga barglari qanday mutanosib bo`lsa, ornament ham binoga xuddi shunday mutanosib bo`lishi kerak.

Gyote, Ryoskin, Grinolardan farqli o`laroq Salliven professional arxitektor edi. Organik arxitektura nazariyasi uning amaliyotidan kelib chiqar edi. U - shakl funksiyasiga ergashishi to`g`risidagi abstrakt prinsipni to`g`ri yorita oldi. O`z zamonasida progressiv arxitektura nazariyasini yaratgan, ammo hayotda eklektik bo`lib qolib ketgan romantik, landshaft arxitektorlaridan farqli o`laroq Sallivenda arxitekturada nazariya va amaliyotni birligini yaratdi. Shuning uchun kelajakda arxitekturani rivojlanishiga kuchli ta‘sir ko`rsatib, uning qo`lga kiritgan yutuqlari zamonaviy arxitektorlar uchun tayanch bo`lib xizmat qiladi.