Деректерді енгізу, редакциялау және пішімдеу

Бекітемін: ______________ Пәні: Информатика    Пән мұғалімі: Аманжулова А.Ж.  Күні_____________________ Сын. 9 «а,ә,б,в,г,ғ» Сабақтың тақырыбы: Деректерді енгізу, редакциялау және пішімдеу Сабақтың мақсаты: Білімділік: EXCEL­ДЕГІ ДЕРЕКТЕРМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ, деректердіEXCEL­ге енгізу, деректерді сақтау және қорғау, деректерді өңдеу формулалары, деректердің орнын ауыстыру және көшірмелеу, жұмыс  кестесін автоматты түрде пішімдеу, кестелерді басуға шығару туралы білімдерін қалыптастыру; Тәрбиелілік: Жан­жақты болуға, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу; Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту, пәнге деген  қызығушылығын арттыру. Сабақтың түрі: Практикум элементтерінің көмегімен демонстрациялау, баяндау арқылы түсіндіру. Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар: компьютер, оқулық, практикум. Сабақтың өту барысы: Ұйымдастыру кезеңі. Үйге берілген тапсырманы тексеру Жаңа тақырыпты түсіндіру Тапсырмаларды орындау Үйге тапсырма Өткен сабақтар бойынша қайталау сұрақтары: Місrosoft Excel программасы деректермен қандай операциялар орындауға мүмкіндік береді? Місrosoft Excel программасын іске қосу жолдарын ата. Місrosoft Excel терезесі қандай элементерден тұрады? Місrosoft Excel программасында неше жол, неше баған бар? Жұмыс парағының беті бойынша қандай пернелер арқылы орын ауыстырамыз? Кестенің жұмыс беттері бойынша қандай жолдармен орын ауыстырамыз? Кесте бетінің таңбасының атын қалай ауыстырамыз? Бағанның ені мен биіктігін өзгерту қандай жолдармен жүзеге асады? Жаңа тақырыпты түсіндіру. Деректерді EXCEL­ге енгізу. Мәтін енгізу Саннан басқа кез­келген символдар мәтін ретінде қарастырылады. Белгіленген диапазондағы ұяшықтар арасымен табуляция пернесі арқылы ауысуға болады Мәтінді түзету Мәтін енгізіліген ұяшықты белгіле. Формула қатары арқылы мәтінді өзгерт. Формула қатарында енгізу батырмасьш басып, Болдырмау батырмасын өзгертпеу үшін басу керек. Сандарды енгізу және пішімдеу Кез­келген санмен басталған, мына $, +, ­ символдармен және ашылу жабылу жақшаларымен басталған  жазбалардың барлығы сан болып табылады. Диапазонға қатысты ұяшықтарға сандар енгізу үшін, диапазонды белгілеп табуляция пернесі арқылы  орындайды. Берілгендерді тегістеу. Формат­Ячейки командасы арқы ­лы ұяшықтардағымәліметтерді(Выравнивание)тегістеуге, қа­лаған  бұрышқа (Ориентация)қисайтуға болады. Деректерді сақтау және қорғау. Жұмысты аяқтау үшін Файл/ Закрыть командасы арқылы тек қана жұмыс парағын, ал Файл/  Выход командасы арқылы Excel­ді жабуға болады. Файл/ Сохранить арқылы жұмыс кітабын сақтауға, ал  атын өзгертіп сақтау үшін Файл/ Сохранить как командасын орындау қажет. Сервис­Параметры командасы арқылы жұмыс кітабын ашу үшін пароль қоюға болады. Деректерді өңдеу формулалары. Формула енгізу Формуланы енгізу = тең символы арқылы орындалады. Формулаларды ұяшық адрестері мен арқылы құрастырады. Формуланы енгізу <Епter> пернесін басу аяқталады. Кез­келген санмен басталған, мына $, +, ( ­ басталған жазбалардың барлығы сан болып Формулаларда мынадай амалдарды қолданады: операторлар  арқылы  символдармен  табылады. (операторлар ) Арифметикалық +, –, *, /, %, ^ Мәтіндік & (біріктіру) Салыстыру =, <, >, <=, >=, <> Адрестік (:), (,), (.) Бірнеше қосылатын ұяшықтардың ауқымын белгілеп, құралдар қатарындағы батырмасы арқылы автоматты  түрде қосуға болады. Функция мастері есептеуді жеңілдетіп қана қоймай, қолмен есептелуі қиын арнайы есептеулерді  орындайды. Ол үшін Вставка/ Функциякомандасын таңдау қажет. Категория тізімінен формулаға қоятын функцияны таңдап, Далеебатырмасын шерту керек. Ары қарай  Диапазондарды тағайындау қажет. ­ Деректердің орнын ауыстыру және көшірмелеу. Правка­ Копировать; Правка­Вырезать; Правка­Вставить командасы арқылы орындалады. Правка­ Копировать және Специальная вставка командасы арқылы арнайы параметрлерді тағайындауға болады. Жұмыс кестесін автоматты түрде пішімдеу. Формат/Автоформат командасы арқылы  кестені автоматты түрде форматтауға болады. Формат­Ячейки ­ (Граница, Вид, Шрифт) арқылы кестеніформаттауға болады. Кестелерді басуға шығару Файл­Печать командасы арқылы принтерді таңдап, құжаттың белгілі бір бөлігін немесе барлығын баспаға  жіберуге болады. Формат / Условное форматирование арқылы шарт  бойынша форматтауға болады. Жаңа сабаққа орындалатын тапсырмалар: Практикум: 11.5, 11.6 тапсырмалар. Оқулық:171, 180, 181, 183 беттердегі тапсырмалар. Сабақты бекіту сұрақтары: Мәтін мен сан енгізудің қандай ерекшеліктері бар? Ұяшықтарға енгізілген деректерді тігінен орналастыру үшін не істейміз? Деректерді сақтау және қорғау үшін қандай амалдар орындаймыз? Формула қандай символмен басталады? Автомсумма деген не? Жұмыс кестесін автоматты түрде форматтау үшін қандай команда қолданамыз? Кесте шекераларын жиектеу үшін қай менюді қолданамыз? Кестені баспаға шығару жолдарын ата. Үйге тапсырма беру. Деректерді енгізу, редакциялау және пішімдеу Оқушыларды бағалау. Сабақтың тақырыбы:  Бақылау жұмысы Сабақтың  мақсаты: Білімділігі:  Оқушылардың дербес компьютерлер, компьютердің құрылымы және жұмыс істеу принципі,  операциялық жүйе, компьютерлік ақпаратты қорғау тақырыптары бойынша алған білімдерін бақылау. Тәрбиелігі:  Жан­жақты болуға, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу. Дамытушылығы:  Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту. Пәнге деген  қызығушылығын арттыру. Сабақ көрнекілігі:             Тест програмасы Сабақ әдісі:                        Компьютер көмегімен оқушылардан тест алу Сабақ типі:                         Білімді сынау, бақылау сабағы Сабақтың өту барысы: Ұйымдастыру кезеңі. Үйге берілген тапсырманы тексеру. ТЕСТ   1Турбо Паскальда бағдарлама  қандай қызметшi сөзбен басталады ? A) Start B) Var C) Begin                               D) End                   E) Program 2Программадаәрбіржолданкейін .... A) (+) таңбасықойылады B) (/) таңбасықойылады C) (*) қойылады                                D) (;) қойылады 3Информатикағаанықтамабер? A) информатика ­ ақпараталу, жіберу, өңдеу, сақтау,  ұсынупроцестерінзерттейтінматематикалықғылым. B) информатика ­ ақпараталу, жіберу, өңдеу, сақтауұсынупроцестерінзерттейтінғылым C) информатика ­мақсат, міндет D) информатика ­ оладамныңөзіс­әрекетіндеақпаратжиымдарынпайдалануы 4Компьютердегі жұмыстыаяқтағаноқушы не істеукерек? A) компьютердіажыратубатырмасын басу B) мұғалімніңнұсқауыбойыншажұмыстыаяқтап,  жұмысорнынреткекелтіру C) бөлменіылғалдапсүртіпшығужәнежелдету D) тұрып, кабинеттеншығу 5Ақпарат ұсынуқандайнегізгітәсілдерментуындайды? A) техникалық, математикалық, бейнелік B) символдық, мәтіндік, графикалық C) мақсат, міндет. D) аналықтақша, жүйелік блок   1. 1. 1. 2. 3. 4. 1. 2. 1. 2. 6Әрекеттердің тізбектей орындалуы ­ A) тармақталған алгоритм деп аталады. B) ауыспалы алгоритм депаталады. C) сызықтық алгоритм депаталады. D) қайталану алгоритм депаталады. 7Пікірдегеніміз не? A) жалғаннемесеақиқатболуымүмкінқандай да бірмақал B) жалғаннемесеақиқатболуымүмкінқандай  да бірғылым C) жалғаннемесеақиқатболуымүмкінқандай да бірпайымдау D)  жалғаннемесеақиқатболуымүмкінқандай да біржоба 8Компьютермен жұмысістегендекөздешамадантыскүштүсірмеуүшін не істеукерек? A) көзгеарналағангимнастиканыәрбір ­ 15 минут сайынжасапотыру B)  төртсағаттанартықүздіксізжұмысістемеу C) қолғаарналғангимнастиканыәрбір 2 сағатсайынжасау D) арасындамонитордыөшіріпотыру 9«Ақпарат» латынның .... дегенұғымдардыбілдіреді. A) түсіндіру, баяндау, мәлімет B) информатика C) аналықтақша, жүйелік блок                    D) мақсат, міндет 10Турбо Паскальдабағдарламақандайқызметшiсөзбенаяқталады ? A) Start B) End C) Var                   D) Program                          E) Begin   11Тармақталған алгоритмдерді программалаған кезде мынадай қызметші сөздер қолданылады: A) If ­then – else B) End. C) Goto 65                           D) Writeln                             E) Readln 12Бөлiндiнiңбүтiнбөлiгiнтабуүшiнқандайфункцияқолданылады? A) div B) mod C) sqr                                    D) false                                 E) abs 13Паскаль тілінде программа нешебөліктентұрады? A) 2 B) 1 C) 3                        D) 4                        E) 5 14Мұғалімнің рұқсатынсызкомпьютергефлешкалар мен  дискілердіқосуғаболмайтынсебептердікөрсетіңдер A) компьютеражыратқыштарынжиіқолданғаннанолардыңбұзылуымүмкін B) компьютергекөпақпараттасығышқосуғаболмайды C) компьютердівируспензақымдауқаупі бар D) мектепкомпьютеріненкерегіжоқақпараттыақпараттыкөшіріпалуымүмкін 15Алгоритмдер блоктардыңөзарабайланысуынақарайнешеқұрылымғабөлінеді? A) сызықтықжәнециклдік B) сызықтықтармақтықжәнециклдік C) сызықтықтармақтық D) сызықтықтармақтықжәнеауыспалы   16Символдық типтiайнымалылар ... идентификаторы көмегiменжазылады A) While B) Сhar C) sqr                                    D) Longint                            E) Integer 17Өрнектiңмәнiнтабыңыз:   19 mod 4 = ... A) 3 B) 19 C) 5                        D) 4                        E) (­C) 18Бүтiн типтiайнымалылар ... идентификаторы көмегiменжазылады A) sqr B) Integer C) Longint                            D) While 19Санаужүйесідепненіайтады? A) сандардыатаужәнежазуережелеріменәдістерініңжиынтығы B)  Сандардыатаужәнежазуережелеріменоқылуы C) сандардыатаужәнежазуережелеріменәдістерініңжиынтығынзерттейтінғылым. 1. 2. 1. 2. 1. 2. 1. 1. 1. 1. 1. 1. 2. 3. 1. 2. 1. 1. 1. 1. 2. 20Қандай пікірлержалпыдепаталады? A) обьектілернемесеқұбылыстартобыныңқасиеттерінсипаттайтынпікірлер B) обьектілернемесеқұбылыстартобыныңқасиеттерінзерттейтінпікірлер C) обьектілернемесеқұбылыстартобыныңқасиеттерінкөрсететінпікірлер   21Оналтылық санау жүйесінде санды жазу үшін қандай цифрлар қолданылады? A) 0,1,2,3,4,5,6,7,9, A,B,C,D,E,F B) 0,2,3,4,5,6,7,8,9, A,B,C,D,E,F C) 1,2,3,4,5,6,7,8,9, A,B,C,D,E,F D) 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9, A,B,C,D,E,F 22Бөлiндi қалдығынтабуүшiнқандайфункцияқолданылады? A) false B) sqr C) div                    D) mod                                 E) abs 23Позициялықсанаужүйесініңнегізідепненіайтады? A) ондақолданылатынцифрларатын B) ондақолданылатынцифрларсанын C) онда қолданылатын цифрлардың орнын 24Көзден экранға дейінгі арақашықтық  қанша болу керек? A) 55­65 B) 10­15 C) 40­50                               D) 20­30 25Дизьюнкция дегеніміз не? A)  Немесежалғаулығыныңкөмегіменқарапайымекіайтылымныңбірқұрамдасқабірігуілогикалыққосудизьюнкция депаталады. B)  Жәнежалғаулығыныңкөмегіменқарапайымекіайтылымныңбірқұрамдасқабірігуілогикалықкөбейтудизьюнкци ядепаталады; C)  немесежалғаулығыныңкөмегіменқарапайымекіайтылымныңбірқұрамдасқабірікпеуілогикалықкөбейтуизьюнк циядепаталады.   26Логикалық көбейту деп нені айтады? A) Және жалғаулығының көмегімен қарапайым екі айтылымның бір құрамдасқа бірікпеуі логикалық  көбейту коньюнкция деп аталады; B) немесе жалғаулығының көмегімен қарапайым екі айтылымның бір құрамдасқа бірігуі логикалық  көбейту дизьюнкция деп аталады; C) Және жалғаулығының көмегімен қарапайым екі айтылымның бір құрамдасқа бірігуі логикалық  көбейту коньюнкция деп аталады. 27Өрнектiң мәнiн табыңыз:   19 div 4 = ... A) 19 B) 0 C) 4                        D) 3                        E) 23 28Бүтін ондық сандарды екілік санау жүйесіне ауыстыру үшін қандай ереже қолданамыз? A) санды бөлінді 1 болғанша бөле беру ережесі B) санды бөлінді екіден кіші болғанша екіге бөле  беру ережесі C) санды бөлінді сол саның қалдығына болғанша бөле беру ережесі 29Позициялық санау жүйесінің позициялық емес санау жүйесінен айырмашылығы неде? A) санның әрбір цифрының алатын орнында B) санның әрбір цифрының мәні оның алатын орнында C) санның цифрының жазылуында 30Логикалық терістеу деп нені айтады? A) Қарапайым А айтылымына емес шылауын қосу логикалық терістеу деп аталады. 1. 2. 3. 1. 2. 1. 1. 2. 1. 1. 2. 3. 1. 2. 3. 1. 1. 2. 1. 2. 1. 2. 3. B) Қарапайым А айтылымына басқа сөзін қосу логикалық терістеу деп аталады. C) Қарапайым А айтылымына жоқ сөзін қосу логикалық терістеу деп аталады. ЖАУАП КІЛТІ 1.  2.  3.  4.  5.  6.  7.  8.  9.   10.   11.   12.   13.   14.   15.   16.   17.   18.   19.   20.   21.   22.   23.   24.   25.   26.   27.   28.   29.   30.   E D B D B C C A A B A A C C B B A B A A D D B A B B C B B A Сабақты бекіту. Үйге тапсырма:Дербес компьютерлер, компьютердің құрылымы және жұмыс істеу принципі. Операциялық жүйе, компьютерлік ақпаратты қорғау тақырыптарына шолу (Қайталау). Оқушыларды бағалау. Сабақтың тақырыбы:   Циклдің алғы шарты, циклдің ілесу шарты Сабақтың  мақсаты:     Білімділігі:  Оқушыларды  Паскаль тілінде циклдермен жұмысістеу қабілетін арттыру, программа құруға  дағдыландыру;    Дамытушылығы:   Оқушылардың Паскаль программалау тілінде есеп шығару мүмкіндіктерін, логикалық ойлау  қабілеттерін дамыту; Тәрбиелік: Оқушыларды тиянақтылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу. Сабақтың түрі:    аралас сабақ Сабақтың барысы:                                        1. Ұйымдастыру                                     2. Өткен материалды қайталау                                     3. Компьютермен жұмыс                                     4. Сабақты бекіту                                     5. Үйге тапсырма Өткен материалды қайталау сұрақтары Қайталау операторлары не үшін қолданылады? Цикл дегеніміз не? Қайталау операторларының қанша түрі бар? WHILE   қандай оператор? WHILE операторының  жалпы жазылу түрі қандай? REPEAT  қандай оператор? REPEAT  операторының жалпы жазылу түрі қандай? FOR қандай оператор? FOR операторының  жалпы жазылу түрі қандай? Компьютермен жұмыс №7. Екі санның кішісін табатын программа құру керек.                 Program min;                 Var a, b, min : integer;                 Begin                 Readln (a, b);                 If ac  then p1: = a+b+c ;                 P:= (a+b+c)/2;                 S:=sqrt (p*(p­a)*(p­b)*(p­c));                 Writeln ( ‘ p1= ‘, p1:5:2) ;                 Writeln (‘ s=’,s:5:2); End. Адам жасына қарап, оларды әлі мектепке бармаған, мектеп оқушысы, жұмысшы, зейнеткер деген  төрт топтың біріне жатқызатын программа құрыңдар. Адам жасы пернетақтадан енгізіледі. Program e6;                 Var x : integer; Begin Writeln (‘ adam jasin engiz’ );                 Readln (x);                 If  x<=6 then writeln (‘ ali mektepke barmagan’ ) else                 If (x>6) and (x<=17) writeln (‘ mektep okushisi ‘) else                 If (x>17) and (x<58) writeln (‘ jumisshi’) else writeln (‘ zeinetker’); End. Екі сан берілген. Егер бірінші санның абсолют шамасы екінші санның абсолют шамасынан артық  болса,  онда біріншісін бес есе азайту керек, әйтпесе екі санды да өзгеріссіз экранға шығару керек. Program e7;                 Var x, y : real;                 Begin Writeln (‘x, y­?); Readln (x, y); If abs (x)< abs(y) then x:=x/5; Writeln (x:5:2, y:5:2); Readln; End. Сабақты бекіту сұрақтары Цикл дегеніміз не? Циклдің алгоритмнің неше түрі бар? Программаның нәтижесін қалай көреміз? Үйге тапсырма:    6.1 тапсырма Просмотр содержимого документа Циклдің алғы шарты ,циклдің ілесу шарты. Сабақтың тақырыбы: Сабақтың тақырыбы: Көрнекіліктер: Күтілетін нәтиже: Қолданылатын әдіс­ тәсілдер: Қадамдар: Тура және кері есепшоты бар циклдер Оқушыларға Pascal  программалау циклдік алгоритмдерді  программалау туралы түсінік беру ­ циклдің түрімен таныстыру  операторлардың жазылу ережесін түсіндіру.  Оқулық  дидактикалық материалдар  For downto do операторларын біледі;  Циклдің жазылу түрімен танысады;  Алгоритмін құра алады.  Қысқа сөйлеуге үйренеді; Топтық жұмыс, СТО, диалог, жеке жұмыс, Түртіп алу әдісі. 1.Ұйымдастыру 2. Үй тапсырмасын тексеру (компьютерге салып, нәтижесін көрсету)  3. Рефлексия  4. Бағалау Бөлім жүйесі: Топқа бөлу  І. Білу. «Миға шабуыл» Сұрақтары: 1. Алгоритмнің толық және қысқаша шарттары қандай? 2. Циклдік алгоритм деп нені айтамыз? 3. Циклдік алгоритм операторлары қандай ІІ. Түсіну. ІІІ. Қолдану. IV. Талдау.  Санауыш мәні кемиді, X қад=­1; For X:=X бас downto X cоң  do  Begin цикл денесі; Егер X бас < X cоң  болса, онда цикл денесі бір рет те орындалмайды.  Егер   цикл   сериясы   бір   командадан   тұрса,   онда   операторлық жақшаларды жазбауға болады.  Жаңа тақырыпты өздгінен меңгеру. Z – тен  a­ ға дейінгі символдар тізбегін көрсетілген шығару керек: program esep2; var i:char; begin for i:=’z’ downto ‘a’ do write (' ',i); end. z y x w v u t s r q p o n m l k j i h g f e d c b a Символдар тізбегін көрсетілген түрде шығару керек: program esep2; var i,j:char; begin for i:='z' downto 'a' do begin for j:='z' downto 'i' do write (' ',j); writeln; end; end. Жауабы:  z y x w v u t s r q p o n m l k j i V. Жинақтау.  z y x w v u t s r q p o n m l k j i  z y x w v u t s r q p o n m l k j i  z y x w v u t s r q p o n m l k j i  z y x w v u t s r q p o n m l k j i  z y x w v u t s r q p o n m l k j i Бүтін сандардың көбейтіндісін өрнектейтін n! мәнін, яғни n! =1*2*...*  n табу қажет. program esep2; var i,p,n:integer; begin write (‘n’); readln (n); p:=1; for i:=i downto 2 do p:=p*I; writeln (‘p=’,p); end. VІ. Үйге тапсырма VІІ. Бағалау  n5 p=120 15­тен 1­ге дейінгі сандар тізбегін шығару керек. program esep2; var i:integer; begin for i:=15 downto 1 do write (' ',i); end. Смайлик арқылы бағалау. Сабақтың тақырыбы: Циклдік алгоритм Сабақтың мақсаты: Білімділік: Белгілі бір әрекеттер тізбегі бірнеше рет қайталанатын болса, онда циклдік алгоритмдерді  қолданып, есептерді шешу керектігін оқушыларға түсіндіру. Дамытушылық: Циклдік алгоритмдерді құру кезінде есепті жүйелеу арқылы шешіп, ойлау қабілеттерін  дамыту. Тәрбиелік: Циклдік алгоритмдерді өмірмен байланыстыру арқылы оқушыларды циклдің мәнін ұғуға  тәрбиелеу. Сабақтың барысы: I. Үй тапсырмасын тексеру: 1. Алгоритм дегеніміз не? А) іс ­ әрекеттің ретсіз орындалуы В) іс ­ әрекеттің рет ­ ретімен орындалуы С) тармақталу алгоритмі D) қандай да бір іс ­ әрекеттің орындалуы 2. Алгоритмнің түрлері? А) сызықтық, циклдік В) тармақталу, сызықтық, негізгі С) сызықтық, тармақталу, циклдің D) негізгі, қосымша 3. Алгоритм ұғымын енгізген ғалым А) Мухаммед Әл ­ Хорезми В) Билл Гейтс С) Лейбнец D) Робертсон 4. Aлгоритмнің қасиеттері. А) түсінікті, толық В) негізгі, қосымша С) қарапайым, күрделі D) айқындылық, үзіктілік, нәтижелік, жалпылық, формалдылық 5. Тармақталу алгоритмінің негізгі түйінді сөздері А) басы, соңы В) алг, арг С) егер, онда, әйтпесе, бітті D) енгізу, шығару III. Жаңа тақырып Есептерді шығару кезінде әрекеттерді анықтайтын параметрлердің әртүрлі мәндерінде бір типті  әрекеттерді бірнеше рет қайталау қажеттілігі туындайды. Осындай әрекеттерді жүзеге асыратын алгоритмдер циклдер деп аталады. Қоржынға салынған асықтардың ішінде жалғыз қызыл асық бар, сол қызыл асықты табудың алгоритмін  құрыңдар. Мысалы, ол мына түрде болуы мүмкін: қоржынға қолды саламыз, ілінген асықты аламыз. Қызыл асық па?  Иә, қызыл асық табылды. Жоқ, қайта қоржынға қолды саламыз, асықтарды біртіндеп алып қараймыз және т.  с. с. Қызыл асық табылғанша берілген мысалдығы осы іс ­ әрекет қайталана береді. Бұндай алгоритмдерді  циклдік алгоритм дейміз. Алгоритмнің бірнеше рет қайталануын циклдік алгоритм деп атайды. Блок – сызбада алгоритмнің шарты  алтыбұршты фигураға жазылады. 25 сурет. Асықты іздеу алгоритмі IV. Практикалық жұмыс. Оқулықтың 70 бетіндегі 4 ­ 6 тапсырмаларды орындау. V. Сабақты бекіту. ­ Қандай алгоритмдерді циклдік деп атаймыз? ­ Блок – сызбада алгоритмнің шарты... фигураға жазылады. ­ Шарттың циклдің басында тексерілуі мүмкін және соңында тексерілуі мүмкін, екеуінің айырмашылығы  неде? VI. Үйге тапсырма: Ережелерді жаттап келу. Сызықтық, тармақталған, циклдік алгоритмдерге ойдан есеп  құрастырып алгоритмін және блок ­ схемасын құрастыру. VII. Бағалау. Үй жұмысы және сынып жұмысы бойынша бағалау. Сабақтың тақырыбы: Санау жүйелері. Сандарды бір санау жүйесінен екіші санау жүйесіне аудару. Сабақтың мақсаты: Оқушыларды Санау жүйелері. Сандарды бір санау жүйесінен екіші санау жүйелерімен таныстыру. Сабақтың міндеті:  1. Санау жүйелерімен танысады; 2. Тақырып бойнша алған теориялық білімдерін практикалық тапсырма орындауда тиімді  пайдаланады. 3. Компьютерде дұрыс жұмыс істеу ережесін ұстануға үйренеді. Оқыту технологиясы: Сыни тұрғыдан ойлау технологиясы, Ақпараттық – коммуникациялық технологиясы. Сабақтың түрі: Жаңа сабақ Қажетті құралдар мен көрнекіліктер: Интерактивті тақта, компьютер, маркер, проектор,  плакат,  дәптер, оқулық, слайдтар, электронды оқулықтар. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.  1. Оқушылармен сәлемдесіп, түгендеп, құрал­жабдықтарын тексеру. 2. Сергіту сәтін пайдалана отырып, сабаққа назар аударту. 3. Гүлдер арқылы топқа бөлу. ІІ. Жаңа сабақ. Қызығушылықты ояту.  Оқушылардан санау жүйесі туралы сұрау? САНАУ ЖҮЙЕЛЕРІ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК Сандарды цифр деп аталатын арнайы символдардың көмегімен бейнелеу қабылданған.  Сандарды атау және жазу ережелері мен әдістерінің жинағын­ санау жүйесі деп атайды. САНАУ ЖҮЙЕСІ Позициялық санау жүйесі өзінің негізімен сипатталады. Позициялық санау жүйесінің негізі  деп онда қолданылатын цифрлар санын айтады. ОНДЫҚ САНАУ ЖҮЙЕСІ Бұл жүйеде сандарды жазу үшін он цифр қолданылады – 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9. Ондық жүйе позициялық болып табылады, өйткені ондық санның жазылуында цифрдің мәні  оның позициясына немесе сандағы орнына байланысты. Санның цифрына бөлінетін  позицияны разряд деп атайды. Мысалы, 425 санының жазуы санның 4 жүздіктен, 2 ондықтан және 5 бірліктен тұратынын  білдіреді. Егер осы цифрларды басқа ретте жазатын болсақ, мысалы, 524, онда сан 5  жүздіктен, 2 ондықтан және 4 бірліктен тұрады. Мұнда 5 цифрының салмағы ең үлкен  болады да, санның үлкен цифры деп аталады, ал 4 цифры­ кіші салмақты және осы санның  кіші цифры деп аталады. Егер 524 санын қосынды түрінде жазсақ, 5*102+2*101+4*100 ЕКІЛІК САНАУ ЖҮЙЕСІ Компьютерде, әдетте ондық емес, позициялық екілік санау жүйесі, яғни негізгі «2» санау  жүйесі қолданылады. Екілік санды тек 0 мен 1 цифрларынан тұратын ондық саннан ажырату үшін, екілік санның  жазбасының индексіне екілік санау жүйесінің белгісі тіркеледі, мысалы, 10101,1112 Екілік санау жүйесінің маңызды құндылығы – цифрларды физикалық кескіндеудің  ыңғайлығы (мысалы, 1 цифрына электр кернеуінің бар болуы, ал 0 цифрына электр  кернеуінің жоқ болуы сәйкес келуі мүмкін ) және компьютер құрылғысының, атап айтқанда  екілік сандармен арифметикалық және логикалық операцияларды орындауға арналған  арифметикалық – логикалық құрылғысының қарапайымдылығы.  Мысалы, 1010101,101 1*26+0*25 +1*24+0*23+1*22+0*21+1*20+1*2­1+0*2­2+1*2­3 Берілген мысалда екілік сан жеті орынды бүтін және үш орынды бөлшек бөліктерден  тұрады. Сонымен, 1010101 екілік саны 85,625 ондық санына сәйкес немесе 1010101,1012  =85,62510 АУЫСТЫРУ ЕРЕЖЕСІ. САНДЫ ЕКІЛІК ЖҮЙЕДЕН ОНДЫҚ САНАУ ЖҮЙЕСІНЕ  АУЫСТЫРУ ҮШІН, ЕКІЛІК САНДЫ КОЭФФИЦЕНТ – ЦИФРЛАРЫМЕН ЕКІНІҢ  ДӘРЕЖЕЛЕРІНІҢ КӨБЕЙТІНДІЛЕРІНІҢ ҚОСЫНДЫСЫ ТҮРІНДЕ ЖАЗЫП, ОСЫ  ҚОСЫНДЫНЫ ТАБУ КЕРЕК. Кемшілігі – санды бұл жүйеде жазу үшін 0 мен 1 цифрлары мейлінше көп қажет  болатындығында. Сондықтан екілік жүйені, қағида бойынша компьютердің «ішкі  қажеттілігі» үшін қолданады, ал адамның компьютермен жұмыс істеуі үшін, үлкен негізді  санау жүйесін таңдайды. СЕГІЗДІК САНАУ ЖҮЙЕСІ 0,1,2,3,4,5,6,7 цифрлары арқылы көрсетіледі. 357=3*82+5*81+7*80 357 санынының индексі 8 санау жүйесін білдіреді. 3578 =23910  ОНАЛТЫЛЫҚ САНАУ ЖҮЙЕСІ Екілік сандарды жазуды қысқарту үшін негізі 16 санау жүйесін яғни оналтылық санау  жүйесін қолданамыз. 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,А,В,С,D,E,F 3Е5А116=3*164+E*163+5*162+A*161+1*160 Ондық жүйеге қарағанда, оналтылық жүйеде сан ықшам орындалатынына көңіл аударыңдар. 89110=11011110112 ІV. Ой толғаныс: Бүтін ондық сандарды екілік санау жүйесіне ауыстыру үшін қандай ереже қолданамыз? !  Ондык бөлшекті екілік санау жүйесіне ауыстыру ережесі кандай? Каңдай жағдайда периодты бөлшек алынуы мүмкін? Ондық сандарды сегіздік, оналтылық санау жүйесіне ауыстыру үшін кандай амалдар  орындаймыз? Сандарды екілік жүйеден сегіздік, оналтылық санау жүйесіне ауыстыру үшін не істейміз? V. Үйге тапсырма.  Санау жүйелері. Сандарды бір санау жүйесінен екіші санау жүйесіне аудару. VI. Бағалау. Сабақ барысындағы көңіл – күйлерін, алған әсерлерін, нені біліп, үйренгендерін жазады. Бекітемін: ______________ Пәні: Информатика    Күні_____________________ Пән мұғалімі: Аманжулова А.Ж.  Сын. 8 «а,ә,б,в,г,ғ» Сабақтың тақырыбы: Санау жүйелері. Сандарды бір санау жүйесінен екіші санау жүйесіне аудару. Сабақтың мақсаты: Оқушыларды Санау жүйелері. Сандарды бір санау жүйесінен екіші санау жүйелерімен таныстыру. Сабақтың міндеті:  1. Санау жүйелерімен танысады; 2. Тақырып бойнша алған теориялық білімдерін практикалық тапсырма орындауда тиімді пайдаланады. 3. Компьютерде дұрыс жұмыс істеу ережесін ұстануға үйренеді. Сабақтың түрі: Жаңа сабақ Қажетті құралдар мен көрнекіліктер: Интерактивті тақта, компьютер, маркер, проектор, плакат,  дәптер, оқулық, слайдтар, электронды оқулықтар. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.  1. Оқушылармен сәлемдесіп, түгендеп, құрал­жабдықтарын тексеру. 2. Сергіту сәтін пайдалана отырып, сабаққа назар аударту. 3. Гүлдер арқылы топқа бөлу. ІІ. Жаңа сабақ. Қызығушылықты ояту.  Оқушылардан санау жүйесі туралы сұрау? І топ: Сан ұғымы – математикадағы сияқты информатиканың да іргелі негізі. Егер математикада сандарды өңдеу  әдістеріне көп көңіл бөлінетін болса, информатикада сандардың берілу әдістерінің маңызы ерекше, өйткені  солар ғана жадының қажет ресурсын, есептеу жылдамдығы мен қателіктерін айқындайды. Сандарды цифр деп аталатын арнайы символдардың көмегімен бейнелеу қабылданған. Сандарды атау және  жазу ережелері мен әдістерінің жинағын­ санау жүйесі деп атайды. Позициялық санау жүйесі өзінің негізімен сипатталады. Позициялық санау жүйесінің негізі деп онда  қолданылатын цифрлар санын айтады. ОНДЫҚ САНАУ ЖҮЙЕСІ Бұл жүйеде сандарды жазу үшін он цифр қолданылады – 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9. Ондық жүйе позициялық болып табылады, өйткені ондық санның жазылуында цифрдің мәні оның  позициясына немесе сандағы орнына байланысты. Санның цифрына бөлінетін позицияны разряд деп атайды. Мысалы, 425 санының жазуы санның 4 жүздіктен, 2 ондықтан және 5 бірліктен тұратынын білдіреді. Егер  осы цифрларды басқа ретте жазатын болсақ, мысалы, 524, онда сан 5 жүздіктен, 2 ондықтан және 4  бірліктен тұрады. Мұнда 5 цифрының салмағы ең үлкен болады да, санның үлкен цифры деп аталады, ал 4  цифры­ кіші салмақты және осы санның кіші цифры деп аталады. Егер 524 санын қосынды түрінде жазсақ,  5*102+2*101+4*100 Компьютерде, әдетте ондық емес, позициялық екілік санау жүйесі, яғни негізгі «2» санау жүйесі  қолданылады. Екілік санды тек 0 мен 1 цифрларынан тұратын ондық саннан ажырату үшін, екілік санның жазбасының  индексіне екілік санау жүйесінің белгісі тіркеледі, мысалы, 10101,1112 Екілік санау жүйесінің маңызды құндылығы – цифрларды физикалық кескіндеудің ыңғайлығы (мысалы, 1  цифрына электр кернеуінің бар болуы, ал 0 цифрына электр кернеуінің жоқ болуы сәйкес келуі мүмкін )  және компьютер құрылғысының, атап айтқанда екілік сандармен арифметикалық және логикалық  операцияларды орындауға арналған арифметикалық – логикалық құрылғысының қарапайымдылығы.  Мысалы, 1010101,101 1*26+0*25 +1*24+0*23+1*22+0*21+1*20+1*2­1+0*2­2+1*2­3 Берілген мысалда екілік сан жеті орынды бүтін және үш орынды бөлшек бөліктерден тұрады. Сонымен,  1010101 екілік саны 85,625 ондық санына сәйкес немесе 1010101,1012 =85,62510 АУЫСТЫРУ ЕРЕЖЕСІ. САНДЫ ЕКІЛІК ЖҮЙЕДЕН ОНДЫҚ САНАУ ЖҮЙЕСІНЕ АУЫСТЫРУ ҮШІН,  ЕКІЛІК САНДЫ КОЭФФИЦЕНТ – ЦИФРЛАРЫМЕН ЕКІНІҢ ДӘРЕЖЕЛЕРІНІҢ КӨБЕЙТІНДІЛЕРІНІҢ  ҚОСЫНДЫСЫ ТҮРІНДЕ ЖАЗЫП, ОСЫ ҚОСЫНДЫНЫ ТАБУ КЕРЕК. Кемшілігі – санды бұл жүйеде жазу үшін 0 мен 1 цифрлары мейлінше көп қажет болатындығында.  Сондықтан екілік жүйені, қағида бойынша компьютердің «ішкі қажеттілігі» үшін қолданады, ал адамның  компьютермен жұмыс істеуі үшін, үлкен негізді санау жүйесін таңдайды. СЕГІЗДІК САНАУ ЖҮЙЕСІ 0,1,2,3,4,5,6,7 цифрлары арқылы көрсетіледі. 357=3*82+5*81+7*80 357 санынының индексі 8 санау жүйесін білдіреді. 3578 =23910  ОНАЛТЫЛЫҚ САНАУ ЖҮЙЕСІ Екілік сандарды жазуды қысқарту үшін негізі 16 санау жүйесін яғни оналтылық санау жүйесін қолданамыз. 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,А,В,С,D,E,F 3Е5А116=3*164+E*163+5*162+A*161+1*160 Ондық жүйеге қарағанда, оналтылық жүйеде сан ықшам орындалатынына көңіл аударыңдар. 89110=11011110112 ІV. Ой толғаныс: Бүтін ондық сандарды екілік санау жүйесіне ауыстыру үшін қандай ереже қолданамыз? ! Ондык бөлшекті  екілік санау жүйесіне ауыстыру ережесі кандай? Каңдай жағдайда периодты бөлшек алынуы мүмкін? Ондық сандарды сегіздік, оналтылық санау жүйесіне ауыстыру үшін кандай амалдар орындаймыз? Сандарды екілік жүйеден сегіздік, оналтылық санау жүйесіне ауыстыру үшін не істейміз? V. Үйге тапсырма.  Санау жүйелері. Сандарды бір санау жүйесінен екіші санау жүйесіне аудару. VI. Бағалау. Сабақ барысындағы көңіл – күйлерін, алған әсерлерін, нені біліп, үйренгендерін жазады. Бекітемін: ______________ Пәні: Информатика    Күні_____________________ Пән мұғалімі: Аманжулова А.Ж.  Сын. 8 «а,ә,б,в,г,ғ» Сабақтың тақырыбы:  Екілік арифметика Сабақтың мақсаты:     Оқушыларға екілік сандармен орындалатын арифметикалық   амалдарда қосу және азайту,  көбейту  тианақтап түсіндіру. Білімділік:  Оқушыларға екілік жүйедегі кесте бойынша арифметикалық амалдарды   орындап, есептер шығаруда  білімдерін тексеру. Дамытушылық:  Оқушылардың ойлау қабілетін  және пәнге деген қызығушылығын  дамыту. Тәрбиелілік:   Жан­жақты дамыған білім деңгейі  жоғары, теориялық білімін топ  ортасында көрсете алатын жеке  тұлғаны тәрбиелеу. Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта (слайдтарды көрсетуге), компьютер, кеспе қағаздары. Сабақтың түрі:              Аралас сабақ. Сабақтың әдіс­тәсілі:   Жаңа сабақты түсіндіру, ойын  элементтері қолдану, сұрақ­жауап, тест жұмыстары. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі:    Оқушыларды тыныштыққа шақыру, Оқушыларды түгелдеу, Оқушылардың назарын сабаққа аудару. ІІ.Үй тапсырмасын тексеру және өткен сабақтарды қайталау: 1.Информатика ғылымы қай ғасырда пайда болды және қандай сөзден шыққан? 2. Инфоматика ғылымы нені зерттейді? 3. Ақпараттық процесстер дегеніміз не? Оның қандай түрлері бар? Ақпаратты беру, сақтау және өңдеу дегеніміз не? Санау жүйесі дегеніміз не? Оның қандай түрлері бар? 6. Цифр және Дәреже деп нені айтамыз? Позициялық және позициялық емес санау жүйесінің айырмашылығы неде? Бүтін ондық сандарды екілік санау жүйесіне ауыстыру ережесі. 7.6 сандарын ондық жүйеден екілік,сегіздік,он алтылық жүйеге қалай ауыстырамыз? 1001 сандарын екілік жүйеден ондық жүйеге қалай ауыстырамыз?        ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру. Екілік жүйедегі арифметикалық амалдар ондық жүйедегі ережесі бойынша орындалады. Тек айырмашылығы қосу және  азайту, көбейту кестесі арқылы орындалады және тек екі цифр қолданылады 0 және 1 сандары. Қосу  кестесі.  Екілік санау жүйесінде 0 және 1 сандарды қосу кезінде мынадай төрт ереже  арқылы орындалады: 0+0=0 0+1=1 1+0=1 1+1=10 ( тек қосу амалын орындағанда ғана жоғарғы разрядқа тасмалдау жүреді.) Қосу амалдарына бірнеше мысалдар қарастырайық: 1001              10012=1*23+0*22+0*21+1*20=910 + 1010             10102=1*23+0*22+1*21+0*20=1010   10011                             910+1010=1910 100112=1*24+0*23+0*22+1*21+1*20=16+0+0+2+1=1910                                                           1910=1910 Нәтижелерін салыстыра отырып, қосудың дұрыс орындалуына көз жеткіздік. Мысалы:  1)    1101          2)    0111 + 1011              + 0111 11000                 1110  Азайту кестесі.  Азайту ережесін қарастырайық: 0­0=0 0­1=1 1­0=1 1­1=0 Азайту амалын орындау барысында әрдайым абсолюттік шамасы бойынша үлкеннен кіші алынып, үлкен санның таңбасы  қойылады. Мысалы:  1)   0101     01012= 0*23+1*22+0*21+1*20=4+1=510 — 0010                   00102=0*23+0*22+1*21+0*20=210 00112              310                     510 ­ 210=310  310=310 Ондық жүйе Екілік жүйе Ондық жүйе Екілік жүйе 0 1 2 3 4 5 6 7 0000 0001 0010 0011 0100 0101 0110 0111 8 9 А(10) В(11) С(12) D(13) Е(14) F (15) 1000 1001 1010 1011 1100 1101 1110 1111 Көбейту                 0*0=0     1*0=0     0*1=0     1*1=1 Мысалы : 1012мен 1102  екілік Сандарының көбейтіндісін табыңдар.Сандарды көбейтуді кіші разрядтан бастап бағанда  орындайық: 101                                    Тексеру: 1012=1*22+0*21+1*20=5 * 110                                                   1102=1*22+1*21+0*20=6 000                                                      5*6 =3010 101                                            30=3010 +  101 11110 111102=1*24+1*23+1*22+1*11+0*20=16+8+4+2+0=3010   1. Қосу амалдарын орындау: 11102+10012=?10 11012+10112=?10 10112+92=?10 Азайту амалын орындау:                              IV.Оқулықтағы есептерді шығару 16 бет. 2.3­ тапсырма. 1.    2. 1)  11102­10012 =?10 2)  10102­01012 =?10 3)  10102­32 =?10 3. Көбейту амалын орындау: 1) 101*101 =? 2) 011*110 =? VI. Бекіту кезеңі: 1.                           «Қисынды ойлай білейік!» ойыны (Әр қатарға 1 логикалық есеп беріледі.)                                               «Ойлан тап»                                                    І  топ.                                              1 — тапсырма Мен 1111 жастамын. Мектеп табалдырығын 0111 жасымда  аттадым.   Мен  01100110  мектептің 1000 — сыныбында   оқимын. Біздің   сыныпта барлығы  00100101  оқушы. Менің   арманым    келешекте  атақты   компьютер маманы   болу. Жауабы: Мен 15 жастамын. Мектеп  табалдырғын 7 жасымда аттадым. Мен 66 мектептің  8 — сыныбында   оқимын. Біздің сыныпта барлығы 25 оқушы бар. Менің   арманым   келешекте  атақты  компьютер маманы болу. ІІ  топ    2 — тапсырма  1000­сынып оқушысымын.Сыныпта 00010110 оқушы бар. Сынып өте ұйымшыл. Біз 01100110  мектепте оқып жатқанымызды мақтан етеміз. Жауабы: 8­сынып оқушысымын.Сыныпта 16 оқушы бар. Сынып өте ұйымшыл. Біз 66 мектепте оқып  жатқанымызды мақтан етеміз.   VII.Сергіту сәті: Жұмбақтың шешімін тап.  1.Батырмасын басасың, Қажетті файлды ашасың (тінтуір) Ақпараттарды қағазға шығарады, 2.          Бұл құрылғы қалай деп аталады?  ( баспа құрылғысы) 3.Төртбұрышты әйнек    Тұнып тұрған әлек.  (монитор) 4.Қабат – қабат қаттама.   Ақылың болса аттама.  (кітап) VII. Сабақты қорытындылау: VIІ.Үйге тапсырма: 16 бет. 2.3­тапсырмаларды орындап келу.  VIIІ.Оқушыларды бағалау. Бекітемін: ______________ Пәні: Информатика    Күні_____________________ Пән мұғалімі: Аманжулова А.Ж.  Сын. 8 «а,ә,б,в,г,ғ» Сабақтың тақырыбы: Компьютердің логикалық негіздері.                                                Сабақтың  мақсаты:          Білімділігі:     Компьютердің   логикалық   негіздері,   логикалық   пікірлердің   негізгі     түсініктері,   ақиқат кестесі,  логикалық операциялары туралы білімдерін   қалыптастыру.     Тәрбиелігі:  Жауапкершілікке баулу,  дәлдікке үйрету.                                                                          Дамытушылығы:     қызығушылығын арттыру.  Оқушының   әрбір   сабаққа   ынтасы   мен   қабілетін   біріктіріп,пәнге   деген Сабақтың түрі:    аралас сабақ Сабақтың өту әдісі:   сөздік, практикалық Сабақтың көрнекілігі:  компьютерлер, слайд Оқыту формалары:   ұжымдық.  І. Ұйымдастыру кезеңі. ІІ. Үйге берілген тапсырманы тексеру. (Практикум жұмыстарын тексеру). Сабақтың өту барысы: Логикалық операциялар Логикалык   жалғаулықтар   математикада   күрделі   айтылымдарды сипаттайтын логикалық операциялар болып табылады. Логикалық   айтылымдармен   жұмыс   істеу   үшін   оларға   ат   кояды.   «Айдар   жазда   теңізге   барады» айтылымы А арқылы белгіленсін, ал В арқылы ­ «Айдар жазда тауға барады»  айтылымы   белгіленсін. Сонда «Айдар жазда теңізге де, тауға да барады» кұрамды айтылымың А жэне В түрінде қысқаша жазуға болады.  Мұндағы   «және»  ­  логикалық  жалғаулық,  А,В  ­  логикалық   айнымалылар,  олар  тек  екі   мәнде болады: «акикат» немесе «жалған», сәйкесінше олар «0» не «1» арқылы белгіленеді. Математикалық   логикада  ЖӘНЕ,   НЕМЕСЕ,   ЕМЕС  логикалык   операциялары  ақиқаттық мәндер   кестесімен   анықталады.Ақиқаттық   кестесі   ­   бұл   логикалық   операцияның   кестелік   түрде ұсынылуы, онда кірістік операндалардың (айтылымдардың) ақиқаттың мәндерінің барлың мүмкін терулері   осы   терулердің   әрқайсысына   арналган   операцияның   шыгыстық  нәтижесінің   ақиқаттық мәнімен бірге аталған. Негізгі логикалық операцияларды қарастырайық: 1. «және» конъюнкция (логикалық көбейту) 2. А және В «немесе» дизъюнкция (логикалық қосу) 3. А немесе В «емес» терістеу А емес Логикалық  көбейту ЖӘНЕ жалғаулығының көмегімен қарапайым екі А мен В айтылымдарының бір құрамдасқа бірігуі логикалық   көбейту   немесе   конъюнкция   (латынша   соіушісііо   ­біріктіру),   ал   операцияның   нәтижесі   ­ логикалық көбейтінді деп аталады. ЖӘНЕ операциясы «.» нүктемен белгіленеді (& белгісімен де белгіленуі мүмкін).  ЖӘНЕ         (конъюнкция) логик  алық операцияның ақиқаттық кестесі: АжәнеВ Иә А в Иә Иә Жоқ Жоқ Иә Жок Иә Жоқ Жок Жок Жоқ Ақиқаттық  кестесінен: Пікірдің екеуі де акиқат болғанда, А және В конъюнкциясы ақиқат. А немесе В пікірлерінің бірі немес екеуі де жалған болса, онда «А» және «В» конъюнкциясы жалған болады, Логикалық қосу                                                                    ________________________________    ____________________________________________ Біріктіруші   мағынада   қолданылатын  НЕМЕСЕ  жалғаулығының   көмегімен   қарапайым   А   және   В айтылымдарының бір құрамдасқа бірігуі логикалық қосу немесе дизъюнкция(латышда disjuncnctio ­ бөлу), ал операцияның нәтижесі – логикалық қосынды  деп аталады. НЕМЕСЕ логикалық операциясы белгісімен (кейде + белгісімен белгіленеді). НЕМЕСЕ логикалық  операцияның ақиқаттық кестесі төмендегідей болады: А немесе В В Иә Иә Жоқ Иә Иә Иә А Иә Иә Жоқ Жоқ Жоқ Жоқ А немесе В пікірлерінің ең болмағанда біреуі дизьюнкциясы ақиқат. А және В пікірлерінің екеуі ақиқат болғанда, А немесе В де жалған болғанда, А және В дизьюнкциясы жалған. Логикалық терістеу   Қарапайым А айтылымына ЕМЕС шылауын қосу логикалық терістеу операциясы деп аталады, операцияны   орындау   нәтижесінде  ЕМЕС  операциясы   айтылымның  үстіне   сызықша   салумен белгіленеді. ЕМЕС терістеу  операциясының А Иә Жоқ пікір жалған болса, терістеу­ақиқат  пікір ақиқат болса, терістеу­жалған ақицаттық кестесі: А ЕМЕС Жоқ Иә Бастапқы  Бастапқы ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, ЕМЕС схемалары           ЖӘНЕ схемасының ақиқаттық кестесі Х*У х 1 0 1 0 у 1 1 0 0 х . у 1 0 0 0 Құрылымдық  схемалардағы  конъюнкция  операциясы «&» белгісімен белгіленеді («амперсэнд» деп оқылады), бұл and деген ағылшын сөзінің  қысқартылып жазылуы. НЕМЕСЕ схемасы     НЕМЕСЕ схемасының ақиқаттық х                                         х  у                  у х 1 1 0 0 у 1 0 1 0 х   у 1 1 1 0 Жана сабаққа орындалатын тапсырмалар: Практикумдагы 18 беттегі логикалық  пайымдаулардың негізгі ұгымдарын толтыру.  (Практикум) 3.1,3.2,3.3,, тапсырмаларды орындату. 3.6, 3.7,3.8,3.9,3.10 тапсырмалар.  Сабақты бекіту сұрақтары: 1. ЖӘНЕ жалғаулығына мысал келтіріңдер. 2. НЕМЕСЕ жалғаулығымен бөлуші рөлде, біріктіруші рөлде мысал келтіріңдер. 3. Пайымдауларды теріске шығаруға мысалдар келтіріңдер. 4. Логикалық көбейту деп нені айтады? 5. Дизъюнкция дегеніміз не? 6. Логикалық терістеу деп нені айтады? Үйге тапсырма: Практикум: 3.4,3.5 тапсырмалар, Оқулық: 34 беттегі 4,5,6 тапсырмаларды орындау.  Бекітемін: ______________ Пәні: Информатика    Пән мұғалімі: Аманжулова А.Ж.  Күні_____________________ Сын. 8 «а,ә,б,в,г,ғ» Сабақтың тақырыбы: Циклдік алгоритмді программалау. Мақсаты:  Білімділік: Оқушылар циклдік алгоритмдерді құруды, циклдердің командасын орындалуын және  құрылымын көрсету. Дамытушылық: Білімді жүйелеу, тиянақтау, жаңа сабақты түсіндіру. Тәрбиелік: Сауаттылыққа, ұжымда бірлесіп жұмыс істеуге үйретуді көздеу. Әдістері: түсіндіру, ой қозғау, мағынаны ашу, өз бетімен жұмыс, Көрнекіліктер: компьютер, сызбалар Міндеттері:  1. Логикалық ойлау қабілетін дамыта отырып, білім білік дағдыларын қалыптастыру. 2. Оқушының өз бетімен жұмыс істеуі, шығармашылық қабілетін дамыту. Сабақтың барысы І. Ұйымдастыру кезеңі А) Оқушыларды сабаққа дайындау, түгендеу Ә) Ұқыпты, ынталы болуға үйрету ІІ. Үй тапсырмасын тексеру ІІІ. Жаңа сабақ Көп жағдайда аргументтерінің әр түрлі мәні бойынша алгоритмнің белгілі бір бөліктерін бірнеше рет  қайталауға тура келеді. Осындай процесстерді ұйымдастыру үшін циклдік құрылымды алгоритмдер –  қайталау операторлары қолданылады. Олар әр түрлі заңдылық негізіндегі ереже бойынша қолданылады. Цикл – белгілі бір әрекеттер тізбегінің бірнеше рет қайталанып орындалуы. қадамдар саны белгілі цикл қадамдар саны белгісіз цикл (шартты цикл) Паскаль тілінде қайталау процессін жүзеге асыратын циклдік операторлардың 3 түрі бар: арифметикалық  цикл — FOR, шартын алдын ала тексеретін цикл – WHILE және шартты соңынан тексеретін цикл –  REPEAT. Егер шартын алдын ала тексеретін циклдегі операторды неше рет қайталау керек екендігі белгісіз болып,  оның тек қайталану шарты берілсе, онда WHILE, REPEAT операторлары пайдаланылады. Ал FOR  операторы қайталану саны алдын ала белгілі болған кезде қолданылады. FOR операторын параметрлі цикл операторы деп те аталады, өйткені, қайталау саны функция аргументі  сияқты циклдің параметрі қызметін атқаратын басқару айнымалысы арқылы беріледі. FOR операторының екі түрі бар: FOR:= to do; FOR:= downto do; Мұндағы, S1 және S2 – цикл параметрінің алғашқы және соңғы мәндерін анықтайтын өрнектер; for…do –  цикл тақырыбын анықтайтын түйінді сөздер; — цикл тұлғасы. FOR – ҮШІН, TO – ДЕЙІН, DO – ОРЫНДАУ деген мағынаны беретін түйінді сөздер. Паскаль тілінде цикл параметрі міндетті түрде бүтін немесе реттелген типтегі айнымалы болуы қажет.  Параметрдің өзгеру қадамына байланысты операторда TO немесе DOWNTO (DOWN – төмен, TO – дейін,  DOWNTO — кері қарай) түінді сөздері пайдаланылады. Егер қадам +1 ге тең болса, онда операторда TO, ал қадам ­ 1 – ге тең болса, онда DOWNTO сөзі қолданылады. Параметрдің бастапқы және соңғы мәндері бүтін сан түрінде немесе өсуі, кемуі бойынша реттелетін болуы  тиіс, әйтпесе оларды бүтін мен беретін арифметикалық өрнек түрінде жазуға да болады. ІҮ. Сабақты бекіту: Бекіту тапсырмалары 1. Циклдік алгоритм дегеніміз не? 2. Қандай циклдік операторлар бар? 3. FOR операторының жазылу форматы қандай? ҮІ. Бағалау: Оқушыларды біліміне сай бағалау Ү. Үйге тапсырма: Циклдік алгоритмдерді программалау. Цикл түрлері Бекітемін: ______________ Пәні: Информатика    Пән мұғалімі: Аманжулова А.Ж.  Күні_____________________ Сын. 8 «а,ә,б,в,г,ғ» Сабақтың тақырыбы: Тармақталу  операторы. Сабақтың мақсаттары: Білімділік: Шартты операторлардың жазылу тәртібімен таныстыру және тармақталған алгоритмдерді  бағдарламалау  жайлы түсіндіру. Сабақтан алған теориялық білімдерін жүйелі түрде  тәжірибе жүзінде көрсете білу дағдыларын қалыптастыру. Дамытушылық: Бағдарламалау тілінде жұмыс жасай білу дағдыларын, ойлау қабілеттерін, өз білімдерін  сауатты түрде жеткізе білуді, пәнге деген қызығушылықты дамыту. Тәрбиелік: Оқушылардың белсенділігін арттыру, жұмыс жасау мақсатында компьютерлік  сауаттылыққа, өзара көмектесуге, өзін­өзі бағалауға тәрбиелеу. Сабақтың типі: Жаңа тақырыпты түсіндіру Сабақтың түрі: топтық, жекелей Сабақтың әдіс­тәсілдері: Практикалық, деңгейлеп оқыту технологиясы,СТО Сабақтың көрнекіліктері: Компьютер, презентация, Пәнаралық байланыс: математика,  геометрия. Сабақтың жоспары: Ұйымдастыру  Үй тапсырмасын қайталау  Жаңа сабақты түсіндіру  Практикалық жұмыс  Қорытындылау  Оқушыларды бағалау  Үй тапсырмасы  1.Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылармен амандасып, түгендеу. Бір – біріне жақсы тілектер  айтқызу. Үй тапсырмасын тексеру. Миға шабуыл  Паскаль тілінде программа неше бөліктен тұрады? • DIV және MOD функциялары не үшін қолданылады? • Мәліметтердің типі дегеніміз не? • Мәліметтердің қандай типтері бар? • Паскаль тілінде стандартты функциялар қалай жазылады? • Var операторының қызметі қандай? • Const операторының қызметі қандай? • Readln операторының қызметі қандай? • Writeln операторының қызметі қандай?  Алгоритмді  компьютер түсінетіндей тілде жазуды не деп атаймыз? (Программалау тілі) Өткен сабақта сіздермен не өткен болатынбыз? Сызықтық алгоритм. Сызықтық алгоритм дегеніміз не? 3.Жаңа сабақ түсіндіру. Ой қозғау  стратегиясы   Паскаль бағдарламалау тіліндегі шартты оператор Тармақталған алгоритмдердің программасын құру үшін шартты операторларды  пайдаланамыз. Осы уақытқа дейін біз сызықтық алгоритмдерге бағдарлама құрып келдік.  Яғни, берілген есепте ешқандай шарттар болмаған. Ал, бүгінгі сабағымызда берілген есепте  бір немесе бірнеше шарт кездесетін жағдайды қарастырып, оған программа құрамыз. Ал бұл алгоритм түрі тармақталған алгоритм. Тармақталған алгоритмдер – алгоритмде арифметикалық теңсіздік пен теңдік түрінде  берілген логикалық шарт тексеріледі. Логикалық шарт тексеріледі, егер орындалса, онда 1 – жолмен, ал егер орындалмаса, онда 2­ші жолмен жүзеге асады да, соңында екі тармақ  бірігеді. Мұндай алгоритмдерді шарт тексеру, яғни тармақталу алгоритмдері деп атаймыз.  Блок схемасында шарт тексеру блогы – ромб қолданылады. Тармақталу операторы көрсетілген шартқа тәуелді құрамына кіретін операторлардың  орындалуын немесе орындалмауын қамтамасыз етеді. Тармақталған алгоритмдерді  бағдарланған кезде мынадай қызметші сөздер қолданылады: if ­ егер , then – онда , else ­  әйтпесе. Оператор программадағы іс­әрекеттердің орындалу реттілігін өзгертетін мүмкіндіктің ең  кең тараған тәсілі болып табылады. Толық оператордың жазылу түрі: {Егер шарт онда 1 оператор әйтпесе 2 оператор орындалады.} IF <шартты өрнек> THEN <1 оператор> ELSE <2 оператор>; Егер шарттың мәні «ақиқат» болса, THEN сөзінен кейінгі оператор, ал мән «жалған» болса,  ELSE сөзінен кейінгі оператор орындалады. Қысқа оператордың жазылу түрі: IF <шартты өрнек> THEN <1 оператор> ; Шарт өрнегін жазу үшін мынадай салыстыру белгілерін пайдаланамыз: = Тең < <= > >= <> Кіші Кіші немесе тең Үлкен Үлкен немесе тең Тең емес Оқушыларға шартты операторға өмірдегі кездесетін шарттар туралы мысалдарды  келтіртемін.  Логикалық амалдарда шартты оператор оқу мен түсіну жеңіл болуы үшін оны сатылы түрде  былай жазу қалыптасқан:     Шартты оператордың жалпы түрдегі тармақталуы 4. Сергіту сәті .     1. Жігітті компьютеріне қарап, бағала. (Жігітті досына қарап, бағала) 2. Байт биттен құралады. (Теңге тиыннан құралады) 3. Вирустан қорыққан, Интернетке шықпас. (Шегірткеден қорыққан, егін екпес) 4. Компьютердің жұмысы, иесіне мәлім. (Атының сыры иесіне мәлім) 5. Веб ­ дизайншының өз еркі, сайтты қалай жасаса. (Қазаншының өз еркі, қайдан құлақ шығарса) 6. Білмесең, «анықтамадан»  сұра. (Білмесең білгеннен сұра) 7. Бір ядролы процессор жақсы, ал екі ядролы одан да жақсы. (Бір бас жақсы, екі бас одан да жақсы) 8. Антивирусы күштіні ­ Вирус ала алмайды. (Досы көпті  жау алмайды) 9. Күлсең ескірген компьютерлерге күл.  (Күлсең кәріге күл) 10. Компьютерде екі колонка, дауысы жер жарады. (Айдағаны бес ешкі, ысқырығы жер жарады)  Практикалық тапсырма:( Компьютермен жұмыс)    1­ тапсырма : Екі санның үлкенін табу программасын құр. 2­ тапсырма: Екі санның кішісін табу программасын құр. 3­ тапсырма                X + 11 егер x > 0 Y =                5 X + x2  егер  х ≤ 0   4 – тапсырма Х + 50 , егер х < 26 У =               2 х + 20 , егер х ≥ 26  5­ тапсырма . Программаның математикалық формуласын тап. program j; var x,y:integer; begin read(x); if x<3 then y:=x+2 else y:=5*x; write('y=',y); end. Қорытындылау.  Сабақты қорытындылауда сабақтағы жетістіктің бағалауы бойынша оқушылар  презентацияны өз жұмыс үстелдерінен ашып, сабаққа қатысты білімдері бойынша өздерің  бағалайды. Оқушыларға «Қосу­алу­қызықты» атты стикерлер  таратылады. Оқушылар өздерінің  сабақ туралы ойларың жазады. Оқушыларды бағалау  Үйге тапсырма Квадрат теңдеуді шешу программасы мен сызбасын құру.