Есим хан

Сабақтың тақырыбы: Есім хан (1598-1628жж) Сабақтың мақсаты: Білімдік : Есім ханның қазақ хандығының тарихында тәжірибелі қолбасшы, білікті саяхатшы, тұлға ретінде атқарған ролін ашып көрсету. Дамытушылық: Оқушылардыың білімдерін тірек - сызба арқылы түсіндіре отырып толықтыру, шыңдау. Картамен жұмыс жүргізу, өз бетінше қортынды жасауға, мәтіндегі негізгі мәселені табуға дағдырландыру, басқатырғыштарды шеше отырып есте сақтау қабілетін дамыту. Тәрбиелік: Оқушыны жан – жақты терең , еркін ойлауға , топпен жұмыс жасауға , ұстамдылыққа , өз ойын өзгелермен бөлісуге , өзгенің де ойын тыңдай білуге тәрбиелеу. Есім ханның әрекеттерін әңгімелей отырып ерлікке, батыр, батыл болуға тәрбиелеу. Сабақтың түрі: Дәстүрлі Сабақтың типі: Аралас сабақ Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, кесте толтыру, топпен жұмыс, мәтінмен жұмыс. Пәнаралық байланысы: қазақ әдебиеті , құқық негіздері Көрнекіліктер: тақырыптық карта, тірек – сызба, сөзжұмбақ , Есім ханның суреті. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру. Оқушылармен амандасу , түгелдеу. Сабаққа дайындықтарын бақылау. Сынып оқушыларын екі топқа бөлу. І топ. Керей тобы ІІ топ. Жәнібек тобы ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Қызығушылықты ояту. 1 – кезең . Қызыққа толы сандықша. Қазақ хандары кезіндегі оқиғаларды табу. 1.Керей мен Жәнібек 2.Қасым хан 3.Хақназар хан 4.Тәуекел хан Оқиғалар. 1. Отыз жыл бойы Сыр бойындағы қалалар үшін Шайбани ханмен күрескен кімдер? 2. 1470ж Түркістан мен Созаққа шабуыл жасаған хандар? 3. Жошыдан кейін бұл жұртта одан асқан хан болған емес, ол ханның тұсында халқының саны миллионнан асқан. Бұл қай хан? 4. Жәнібек ханның ұлы кім? 5. Өмірінің соңғы уақытын Сарайшықта өткізген қай хан? 6. Қасым ханның баласы кім? 7. Бұхар ханы Абдаллах пен дос болып, өзара көмектесу жөніндегі «ант беріскен шарт» жасасқан қай хан? 8. 1582-1598ж хандық құрған, Шығайдың ұлы кім? 9. 1583ж Өзбек хандығымен «ант беріскен шартты» бұзған қай хан? 10. Өзбек хандығымен күресте, орыс патшасынан көмек сұрап, елшілікке Құл-Мұхаммедтті аттандырған қай хан? 11. 1511-1518 ж хандық құрған кім? 12. Қазақ хандығын құрған кімдер? ІІ кезең. Кестені толтыр. Тәуекел хан № Жылдар Негізгі тарихи оқиғалар 1 1580-1598ж 2 1582ж маусым 3 1582-1598ж 4 1583ж 5 1597ж 6 1598ж жазында 7 1594ж 8 1595ж 9 20 күн 10 ХҮІ ғас. аяғы ІІІ. Жаңа сабақ Тәуекел хан қайтыс болғаннан кейін, оның балалары тым жас болғандықтан хандық билікті Тәуекел ханның інісі Есім сұлтан алады. Есім сол кездің өзінде-ақ қазақтың көп санды әскерін басқарған. Сондықтан қазақ әскері мен сұлтандардың көпшілігі Есімнің хан болуын қалаған. Алайда Есімге қарсы саяси топтар да болды. Оның бірі Тұрсын Мұхаммед деген сұлтан өзін 1613-1614ж хан деп жариялаған. Есім хан Түркістан қаласын астанасы етсе, Тұрсын Ташкент қаласында өзін хан жариялады. 1603ж Қазақ-бұхар соғысы Айғыржар жерінде болса.1611ж бұхар әскерін Имнмқұли хан басқарған Ташкент түбінде ұрыс болады. ХҮІІ ғасырда Моғол хандығы мен қазақ хандығы арасында одақтық қатынастар орын алған. 1627ж Есім хан Жетісу жеріне енген қалмақтарға қарсы жорыққа аттанады. Тұрсын хан осы кезде Есім ханның әскеріне шабуыл жасап, жанұясын тұтқындайды. Тұрсын Есім ханның көзін жоюды ойластырады. Есім хан Тұрсын ханды жазалағанын Марғасқа жыраудың мына өлең жолдарынан көрінеді. «Ей, Қатағанның ханы Тұрсын, Кім арамды ант ұрсын! Жазықсыз елді еңіретіп, Жер тәнірісіп жатырсың. Хан емессің, қасқырсың, Қара албасты басқырсың Алтын тақта жатсаң да, Ажалы кеткен пақырсың! Еңсегей бойлы ер Есім, Есігіңе келіп тұр: Алғалы тұр жаныңды, Шашқалы тұр қаныңды!» Есім хан Тұрсын ханға ілесіп, бейбіт ауылды ойрандаған, Қатаған руын өлім жазасына кескен. Тұрсын ханның бүлігі тарихта «Қатаған қырғыны» деп аталады. «Есім ханның ескі жолы» деп аталатын құжатқа сипаттама беру. -Әдет – ғұрып заңы -Мал- мүлік туралы - Қоныс тұрақ туралы - Адамдар арасындағы қатынас туралы - Ел қорғанысын нығайту - «Қасым хан салған қасқа жолды» негізгі алып өңдеп, толықтырған - Кейін Тәукенің « Жеті Жарғысына « негіз болды. «Есім ханның ескі жолы» тіркесінің мағынасын ашу Математикалық ойын. • 1443+160= (1603 жылы Айғыржар деген жерде бірінші қазақ- бұхар шайқасы) • 1333+295= (1628 жылы Есім хан қайтыс болады) • 1332+281= (1613 жылы Тұрсын хан Ташкентті астанасы етіп жариялайды) • 1822-224= (1598 жылы Есім хан таққа отырады) • 1219+408= (1627 жылы Есім хан қалмақтарға қарсы соғысқа аттанада) • 921+690= (1611 жылы бұхар әскерін Имамкули хан басқарды) • Х+ҮІІ= ХҮІІғ Қазақ хандығын екі хан билеген. Есім, Тұрсын. • 850+777= 1627ж Қатаған руын жазалау. Сергіту сәті. От. Су .Жер. Аспан. Сөзжұмбақ. « Қатаған қырғын» 1. 1538-1580 ж билік құрған хан Хақназар 2. 1511-1518ж билік еткен хан Қасым 3. Тұрсын ханды жақтаған ру Қатаған 4. Ташкент билеушілері/ Баба сұлтан 5. Алғашқы қазақ - Бұхар соғысы қай жерде болады? / Айғыржар 6. Тұрсын хан астанасы етіп жариялааған қала / Ташкент 7. Қасым ханың әкесі / Жәнібек 8. 1465 -1466жж құрылған хандық / Қазақ 9. Хақназар ханнан кейін хан тағына кім отырды / Шығай 10. Есім хан астана етіп жариялаған қала / Түркістан 11. Есім ханның Тұрсын ханды жазалауы туралы жазған жырау /Марғасқа 12. Жәнібек пен Керей хандардан кейін хан тағына отырған Керейдің ұлы /Бұрындық 13. Есім хан Тәуекел ханның қандай туысы / інісі Бекіту. Венн диаграммасы Хан ҰҚСАСТЫҒЫ Президент Сұрақ-жауап. Ү. Бағалау ҮІ. Үй тапсырмасы. Тақырыпты оқу. Тест құрастыру. Егер мен хан болсам .... Әңгіме жазу Қарасу орта жалпы білім беретін мектебі Тақырыбы: (1598-1628ж) 7 сынып Өткізген: тарих пәнінің мұғалімі А.Б Утегалиева