Фикрлашнинг «олтита шляпаси»

Фикрлашнинг «олтита шляпаси»

НамMҚИ, Насирова Мадина Валишеровна

Мен барча ушбу билимлар билан

туғилган эмасман. Менга донолик ёқади,

 ва мен уни ҳамма жойда излайман.  

 Конфуций

Услубнинг муаллифи: Тимоти Голлвей (США), 1974 й.

Бу услуб эскиларини енгиш учун етарлича содда услублардан ҳисобланади. Услуб фикрлашни олтита турга, ёки тартибга ажратишга имконият бериб, уларнинг ҳар бирига метафор рангли «шляпа» жавоб беради. Фикрлашни бунда ажратиш ҳар бир тартибни анчагина самаралироқ фойдаланиш имкониятини беради, ва барча фикрлаш жараёни анча фокусланган ва мустаҳкам бўлади.  

Шляпани кия туриб, биз ўзимизга бу шляпа кўрсатадиган ролни оламиз. 

* Аниқ рангли шляпани еча туриб, биз фикрлашнинг бу туридан кетамиз. 

* Бир шляпани бошқасига алмаштирганда фикрлашнинг бир ондаги ўзгариши амалга ошади. Бундай услуб одамни ҳафа қилмаган ҳолда, фикрлашнинг боришини алмаштиришга чақириш имкониятини беради.  Биз айтилаётган фикрга ҳужум қилмаймиз, балки уни ўзартиришни сўраяпмиз

* Ўзининг фикрини  белгилаш учун оддийгина шляпани айтиш мумкин ва бу билан фикрлашнинг қандай турини фойдаланиш кўзда тутилаётганлигини кўрсатиш мумкин. Масалан, сода қилиб, қора шляпани кийиб, сиз одамга ҳужум қилмаган ҳолда, унинг таклиф этган ғоясини муҳокама қилиш имакониятига эга бўласиз.  

Ушбу услуб билан ишлаш учун юқорида тавсифланган тамойилларни ўрганиш мумкин. Шундай қилиб сиз ва сизнинг ҳамкасбларингиз қоидаларни эслаб қолишлари мумкин ва уларни иш мобайнида қўллайдилар. Кейи эса фикрлашнинг олти турига ўтиш мумкин. Фикрлаш шляпасини ечиб, кийиб, ўзгартириб ёки ўз фикрингизни оддийгина белгилаш учун фақат «шляпани»  айтиб, биз ўзимизга бу шляпа кўрсатадиган аииқ ролни оламиз Ранги чоп этиш орқали асосий ранглар қоғозга алоҳида-алоҳида туширилади. Лекин, охири, уларнинг ҳаммаси аралашиб кетади ва рангли чоп этишни беради.   

Олти шляпа услуби – бу фикрлашнинг ўша: фикрлашнинг турли аспектларига бир мартада биттадандиққат ажратишга ўрганиш каби тамойилни қуллашдир. Ушбу турли аспектларнинг бирлашмаси натижасида тўла ҳажмдаги фикрлашни беради. Турли рангдаги олтита метафор шляпалар фикрлашнинг ҳар бир асосий турини  ифодалайди. Шляпаларнинг бундан кўпроқ сони кўплик қилади ва одамни чалғитиши мумкин. Ам бўлса эса, адекват бўлади. 

Фикрлашнинг олтита шляпаси баҳолаш ва таҳлилиш фикрлашни тўлдирадиган ижодий ва конструктив фикрлаш учун мўлжалланган. 

Қизил шляпа. Қизил ранг олов ҳақидаги фикрга йўллайди. Қизил шляпа хис-туйғу, интиуция, сезиш ва кўнгилдан ўтиш билан боғлиқ. Бу ерда хеч нарсани асослашни хожати йўқ. Сизнинг сезишингиз мавжуд, ва қизил шляпа уларни баён қилиш имкониятини беради. 

Сариқ шляпа. Сариқ ранг одамнинг фикрини қуёш ва оптимизмга йўллайди.Сариқ шляпада биз таклифларнинг  фзилатини ва устунлигини, истиқболини ва ютуқ имкониятларини топишга, берк ашёларини аниқлашга ҳаракат қиламиз. 

Қора шляпа. Қора ранг ҳакамнинг мантиисини эслатади ва эхтиёткорлакни ифодалаайди. Қора шляпа -  бу танқид ва баҳолаш тартибидир, у камчиликка ва тавакилчиликни ифодалаайди ва нега нимадир бўлмаслигини айтади.  

Яшил шляпа. Яшил ранг усимликлар, ўсиш, энергия, ҳаётни эслатади. Яшил шляпа – ижод, ғоялар генерацияси, ностандарт ёндашув в альтернатив нуқтаи назар тартибидир. 

Оқ шляпа. Оқ ранг қоғоз ҳақидаги фикрга йўллайди. Бу тартибда биз диққатимизни ўзимизда мавжуд ахборот ёки қарор қабул қилиш учун керак бўлган ахборотга: фақат далил ва рақамларга қаратамиз.  

Кўк шляпа. Кўк шляпа, фикрлаш масаласини қўйиш ва натижада биз нима га эришишимиз керак бўлганларни ечиш учун  муҳокама бошида фойдаланилади. Бу тартиб фикрлаш жараёнини ўзини кузатиш ва уни бошқаришгадир (мақсадни ифодалаш, якун ясаш ва ҳоказо). 

Қўшимча ахборот:

1. Нима учун шляпалар? Шляпани осонгина кийиш ва ечиш мумкин. Бу бизнинг вазиятимзга ҳам тааллуқли, чунки биз ранли шляпалар сингари шундай енгилликда турли фикрлаш турларини алмаштиришни билишимиз зарур.  

2. Фикрлашда 90% хатолик (техник бўлмаган соҳаларда) – бу идрок қилиш хатолигидир. Мантиқий хатоликлар жуда камдан кам бўлади. 

3. Олтита шляпа услуби бизнинг фикрлашимизни бойитади ва уни кўптомонлилик қилади. Агар биз бошқалардан нимадир ҳақида ўйлаб кўришни сўрасак, кўпинча улар эсанкираб қоладилар, лекин уларни олтита шляпа схемасидан фойдаланиб предметни текширишга таклиф қилинсалар, уларнинг идрок қилиш кенглиги  тезгина катталашади.

Скачано с www.znanio.ru