Æгас цæут Цæгат Ирыстонмæ.

«Фын фенæгау мæм кæсы абон дæр. Æнахуыр бæстæйыл уыд мæ балц, зæххон дунемæ йын иумæйагæй уæвгæ дæр ницы ис, афтæ мæм каст; бамбæлдтæ-иу, мæ рагбонты кæй фехъуыстон, уыцы аргъæуттæй, кæддæры алæмæттаг таурæгъты чингуытæй æрцæуæг кæлæнгæнджыты æнгæс адæмыл. Мæ цæст зыдæй хастон тæмæнкалгæ хæхты цъуппытыл, райдзаст дæлвæзтыл, тызмæг æмæ æрхуым сæрсæфæн кæмттыл – æмбисонды дунейыл… Нæ, фын нæ уыдтон цыфæндыйæ дæр. Æз уыдтæн Кавказы, æз уыдтæн Ирыстоны». ( Петер Илемницкий)

Дунейы мидæг цæры мингай адæмыхæттытæ. Алкæмæн дæр дзы ис йæхи истори, йæхи æвзаг æмæ æгъдау. фæстаг бонтæм. Æмæ алы адæймаг дæр сæрыстыр вæййы йæ адæмæй, йæ райгуырæн бæстæйæ. Æндæртыл сæ баивын чи сразы уаид, ахæмтæ стæм сты. Кæм фæнды ма цæрæд ирон адæймаг: Хуссар гъе Цæгат Ирыстоны, Уæрæсейы алы къуымты, Турчы, Сирийы, Европæйы кæнæ Амырычы , уый кæддæриддæр зоны йæ уидæгтæ кæцæй рацыдысты æмæ кæм ис уыцы дзуарджын бынат , кæцы йæ йæхимæ æлвасы йæ царды

О, ме сфæлдисæг, стыр Хуыцау! Æз арфæгонд фæдæн дæуæй- Кæй мæ раттай зæххыл ИРОНЁЙ.

Ирон адæм иртæст цæуынц иннæ адæмты 'хсæнæй се 'взаг æмæ 'гъдауæй. Уыдон нын баззадысты нæ рагон фыдæлтæй, æмæ сæ бахъахъхъæнын æмæ дарддæр хæссын у нæ хæс. Не 'гъдаумæ æнусты дæргъы хаст æрцыд ивддзинæдтæ, цыдæртæ æрбафтыд сыхаг адæмтæй, æмæ йæ æгас Иры дзыллæ æмхуызон нал кæнынц. Уый раст нæу. Куыд иу адæм, мах хъуамæ хæст уæм иу æгъдауыл.

Ирон адæм, куы равзæрдысты, уæдæй абонмæ цæрынц æмæ ирвæзынц Хуыцауы фæрцы, хорз æгъдауы, æфсармы æмæ лæгдзинады руаджы. Адæймаг æгъдауджын æмæ кадджын вæййы, йæ бинонты æмæ йæ адæмы куы 'мбара, куы цæра хи фæллойæ, Райгуырæн бæстæ куы уарза, æрмæстдæр уæд

Адæмыхатт иннæ адæмты æхсæн зыны æмæ æрттивы цыкурайы фæрдыджы хуызæн, æрмæстдæр йæ культурæйы руаджы. Культурæйы сæйраг хай та сты – æгъдау æмæ æфсарм, æнусты дæргъы кæй бахъахъхъæдтой, уыцы удварны хæзнатæ. Се хсæн æнæмæнг фыццаг æмæ стыр бынат ахсынц бæрæгбæттæ, æмæ уыдон царды куыд бæрæггонд цæуынц, уый.

Ирон адæм цæрынц хæхбæсты, горæтты, хъæуты, Уæрæсейы, хæстæг æмæ дард фæсарæнты. Уыдонæн ис ис иумæйаг бæрæгбæттæ: Цыппурс, Ногбон, Уацилла, Реком, Куадзæн, Джеоргуыба, Джеры дзуар , Хетæджы Уастырджи æмæ æндæртæ. Хæхбæсты, хъæуты, стæй иуæй-иу мыггæгтæн ис бирæ æндæр бæрæгбæттæ. Æрмæстдæр Цæгат Ирыстоны ис 150 кувæндонæй фылдæр. Ирон адæммæ алы бæрæгбонæн дæр хицæн æгъдæуттæ фыдæлтæй баззадис æмæ сæ алчидæр, кæмæн куыд йæ амал вæййы, афтæ кæны. Бирæ сты уыцы бæрæгбонтæ, стæй уыдонæй иутæ кадджын сты æппæт Ирыстоны кæмттæ æмæ хъæуты, иннæтæ та æрмæст хицæн кæмтты. Ис ахæм бæрæгбонтæ дæр, æрмæст иу хъæуы цæрджытæ кæй кæнынц. Афæдзы дæргъы ирон адæммæ бирæ

Ног азы бон Ирыстоны

Кæрæдзийыл ма нæ бæттынц не взаг, нæ рæсугъд æгъдæуттæ æмæ нæ фыдæлты фарн. Фыдæлты фарнимæ нæм æнусты сæрты æрхæццæ рæстаг адæмы сæрхъуызой , Хуыцау æмæ ирон адæмы æхсæн дыууæрдæм минæвар, зæлдагзачъе уæларвон Уастырджимæ кувыны фæтк. Уастырджи у нæ иугæнæг фарны тых. Кувæм æм, нæхи йыл кæстæр арæхæй цæрæд! фæдзæхсæм иууылдæр: Цæгатæй-Хуссармæ, Хурыскæсæнæй-Хурныгуылæнмæ, чи нæ цы комæй, хъæуæй рацæугæ у, цы диныл хæст у, уый нæ хынцгæйæ. Уастырджи – ирон адæмы уарзондæр æмæ цытджындæр зæд. Йæ номæн дæр ын нымд кæнæм, сылгоймаг æй дзургæ дæр нæ кæны, Лæгтыдзуар æй хоны. Нæлгоймагыл æмæ рæзгæтыл ауды , уыдоны йыл фæдзæхсæм йæ кувæн бонты. Лæгхъуаг макуы уæд Ирыстон,

Osetinskij_narodnyj_instrument_Hisyn_fandyr__Track__1.mp3

Лæгты дзуар, ирон адæмы уырнынадмæ гæсгæ, зæдтæй у иунæг Стыр Хуыцаумæ æппæтæй æввахсдæр. Уымæн Хуыцауы хæдзары дуар æдзухдæр у гом. Зæхмæ дæр ирон адæммæ ратæхы Хуыцауы разæй. кæм æрбады, уыцы рæстæг адæмæн сæ тыхст æмæ тæссаг уавæры сæ фарсмæ кæм æрбалæууы, уыцы Уастырджи зæххмæ куы æртæхы, уæд Ирыстоны бынæттæ ирон адæмæн систы кувæндæттæ. Куывддоны сæм цæуынц афæдзы дæргъы алы рæстæджыты. Уыдонæй иу у, Хетæджы знæгты фыдæхæй кæм фервæзын кодта, уыцы табуйаг Къох. Æрвылаз дæр дзы ирон адæм сусæны мæйы дыккаг Хуыцаубоны табу кæнынц Уастырджийæн, фæдзæхсынц ыл сæ кæстæрты, сæхи сæ рæстаг хъуыддæгтæ. Хетæгæн йæ зын рæстæг куыд баххуыс кодта, афтæ æххуысгæнæг уæд Ирыстонæн.

Афæдзы дæргъы Лæгты дзуармæ кувæн бæрæгбæттæ бирæ хæттыты вæййынц. Уæлдæр ранымад кувæндæтты йын йæ ном иумæйагæй ссарынц. Алы ирон адæймаг дæр йæхи алы бон дæр Уастырджи Хуыцауы разæй рараст вæййы ирон адæммæ фæззæджы фæдзæхсы Лæгтыдзуарыл. Джергуыбайы мæйы. Хуыцауы хæрзтæ рахæссы йемæ, ирон адæмыл сæ байтауы, æмæ дзы алчидæр хайджын уæд, нæ æнгомдзинадæн, нæ фæрнджын æмæ арфæйаг фидæнæн ахъаз куыд уой, афтæ. Æмдзæвгæ: «О, Уастырджи!». (Музыкæ, слайдтæ).

Iron-krasivaya-muzyka(freemuzichka.com).mp3

Valerij_Sokurov_-_Tabu_daehicaen_Uastyrdzhi_v_pervode_s_Osetinskogo_Svyatoj_Georgij_(xMusic.me).mp3

Уастырджи Хуыцауы разæй рараст вæййы ирон адæммæ фæззæджы Джергуыбайы мæйы. Хуыцауы хæрзтæ рахæссы йемæ, ирон адæмыл сæ байтауы, æмæ дзы алчидæр хайджын уæд, нæ æнгомдзинадæн, нæ фæрнджын æмæ арфæйаг фидæнæн ахъаз куыд уой, афтæ. Джеоргуыбайы бæрæгбон нæ адæммæ у уæлдай кадджындæр. Бæрæгбон æнцайы сæйраг адæймагон хæзнатыл – æнæхиндзинадыл, æфсарммæ гæсгæ цæрын зоныныл æмæ хи адæмы сæрвæлтау цыфæнды фæлварæнтæн бафæразынмæ цæттæдзинадыл.

ДЖЕОРГУЫБА Ирон адæмы кадджындæр æмæ дзаджджындæр зымæг зæгъон». бæрæгбæттæй иу. Фæззæджы фæстаг мæйы æртыккаг хуыцаубоны райдайы æмæ ахæссы къуыри. Хуыцаубоны йæ райдайынц, галтæ чи фергæвды, уыдон. Уыцы бон хонгæ дæр кæнынц Галæргæвдæн хуыцаубон. Къуырисæры изæрæй та вæййы Уастырджимæ кувæн æхсæв, дыккаг хуыцаубоны – Уастырджийыл фæдзæхсæн бон æмæ йæ хæдфæстæ къуырисæры изæрæй – Джеоргуыбайы бæрæгбон æрвитæн æхсæв. Къуырийы дæргъы ирон адæм фæбадынц бæрæгбоны фынгтыл, сæ кадджын уазджытæ вæййынц, семæ иннæ адæмтæй хæларæй чи цæры, уыдон дæр. Джеоргуыбайы хæдфæстæ фæуазалтæ кæны, æмæ адæмы 'хсæн баззад ахæм ныхас: «Джеоргуыба мын зæгъ, æмæ дын

ИРОН АДÆМ - ДЕ УАЗÆГ! Æрхæццæ та нæ адæмы уарзондæр, нæ кæстæрты, нæ бæлццæтты, нæ рынчынты, нæ размæцыд кæуыл фæдзæхсæм, уыцы æргом зæд Уастырджимæ уæлдай зæрдиагдæрæй куы фæкувæм, уыцы кадджын бæрæгбон - Джеоргуыба. Сыгъзæрин Уастырджи ирон адæммæ куы рараст вæййы Дунескæнæг Иунæг Стыр Хуыцауы разæй, уæд ын йæ хæрзтæ йемæ рахæссы æмæ сæ йæ фарнимæ байтауы Ирыстоныл. Æмæ нæ фыццаджыдæр фыдбылызæй бахизæд. Къуырийы дæргъы йæм уæлдай зæрдиагдæрæй фæкувæм, уымæн æмæ, дам, уыцы къуырийы дæргъы вæййы Ирысто-ны зæххыл. Дзаджджын фынгтыл æм кувы алы ирон хæдзар дæр, æмæ нын нæ куывдтытæ куыд айса, ахæм хорзæх нæ уæд. Æртæ хистæры куывд.

0dd016286fef.mp3

БÆРÆГБОНЫ ХОРЗÆХ УÆ УÆД!

АРФÆ. хуртæ, Сабитæ – нæ чысыл Афтæ мбырдæй уæ куы фенын Кусгæ, заргæ, хъазгæ, Цинæй сагсур лæппу худгæ,- фестын. Зæхх – нæ дарæг,- царды суадон, Уый нын мад дæр у мæ хо дæр. Уæдæ уæд сымах нæ Райгуырæн бæстæйы уарзон хорзæх!

УАСТЫРДЖИ, ИРЫСТОН - ДЕ УАЗÆГ!