GEOGRAFIYADAN PREZENTATSIYA: MAVZU "CHIRCHIQ – OHANGARON TABIIY-GEOGRAFIK O`LKASI"

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAHSUS  MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI   O’ZBEKISTON MILLIY  GEOGRAFIYA FAKULTETI  GEOGRAFIYA YO’NALISHI  TA’LIM VAZIRLIGI UNIVERSITETI  TABIIY GEOGRAFIYA KAFEDRASI  GEOGRAFIYA O`QITISH METODIKASI FANIDAN HAMROQULOVA  MOHINURNING 1 SOATLIK DARS ISHLANMASI L/O/G/O

MAVZU: CHIRCHIQ – OHANGARON  TABIIY­GEOGRAFIK O`LKASI Reja: 1.   Chirchiq – Ohangaron tabiiy-geografik o`lkasining geografik o`rni 2. Chirchiq – Ohangaron tabiiy-geografik o`lkasining geologik tuzilishi 3. Chirchiq – Ohangaron tabiiy-geografik o`lkasining relyefi 4. Chirchiq – Ohangaron tabiiy-geografik o`lkasining foydali qazilmalari

орасида Chirchiq­Ohangaron tabiiy­geografik  o`lkasi ва орқали Сирдарё шарқида, билан Ғарбий Тяншан тармоқлари жойлашган. Округнинг шимоли-ғарбида унинг чегараси Ўзбекистон билан Қозоғистоннинг Калас водийси, Қоржантоғ ва Угам тизмаси чегарасига, ўтадиган шимоли-шарқда ва шарқда республикамизнинг Қирғизистон билан Талас тизмаси, Писком Чотқол тизмаси орқали ўтадиган тўғри келади. Жануби- шарқда Қурама тизмаси округни водийcидан туради. Жануби-ғарбда чегарасига Фарғона ажратиб

Округнинг ер юзаси анча мураккаб тузилган, жануби-ғарби текисликдан, шимоли-шарқда ва шарқда тоғли ҳудудлардан иборат. Ер юзаси Сирдарёга томон пасайиб боради. Округдаги тоғлар дастлаб каледон, кейин герцин бурмаланишида кўтарилган ва палеозой, мезозой ҳамда кайнозой эралари жинсларидан ташкил топган. Тоғларда гранит, палеозой оҳактошлари, қумтош ва сланецлари, тоғ ёнбағирларида ва дарё водийларида неоген, антропоген даврларининг шағал, қум ва гил қатламлари кенг тарқалган. Округ ер юзасига кейинчалик экзоген омиллар хусусан оқар таъсир кўрсатган, келган.Чирчиқ- Оҳангарон округида тектоник ҳаракатлар давом этмоқда. Масалан, сейсмик минтақада жойлашган Тошкентда1966 йилдаги зилзила оқибатида 2 млн м2 уй-жой, 236 та маъмурий бино, бир қанча мактаб (8 минг ўринли) зарар кўрган, 78 минг киши уй- жойсиз қолган, 8 киши нобуд бўлган ва 150 киши ҳар хил даражада жароҳатланган. сувлар катта палеоген, водийлар вужудга

Chirchiq­Ohangaron  o`lkasidagi yirik  tog` tizmalari:  Ugam Piskom Chotqol Qurama Qorjantov Qizilnura Ko`ksuv Maydontol va  boshqalar.

Chirchiq-Ohangaron o`lkasidagi yirik tog` tizmalari:  Ugam  Piskom  Chotqol  Qurama  Qorjantov

Округнинг рельефи: Угам тизмаси жануби-ғарбдан шимоли-шарққа томон йўналган. Писком ва Угом дарёлари орасида жойлашган бўлиб 115 км га чўзилган. Бу тизма Манас тоғ узели яқинида Талас Олатоғи билан туташади. Угом тизмаси қояли, ёнбағирлари тик, чуқур сойлар кўп. Унинг ўртача баландлиги 3000 м, айрим чўллари 3500-4000 м га етади. Энг баланд жойи Ўзбекистон чегараси яқинидаги Сайрам чўққисининг баландлиги 4236 м. Угомнинг ғарбий ёнбағридан унга параллел йўналишда Қоржонтоғ тизмаси ажралиб чиқади. Уни Угом тизмасидан Қоржонтоғ асимметрик тузилган бўлиб, шимоли- ғарбий ёнбағри ётиқ ва кенг, жануби-шарқий ёнбағри эса қисқа ва тикдир. Қоржонтоғ тизмаси анча емирилган, қояли, қиррали, баланд чўққилар кам, ўртача баландлиги 2000 м, айрим чўққилари 2500-2800 м га етади. Энг баланд чўққиси Мингбулоқнинг баландлиги 2823 м. Қоржонтоғ жануби-ғарб томонга аста-секин пасая бориб, қатор- Угом дарёси ажратиб туради.

жинсларидан Писком ва Чотқол дарёлари оралиғида Угом тизмасига параллел ҳолда Писком тизмаси жойлашган. Округнинг шимоли-шарқий чегараси шу тизма орқали ўтади. Бу тизма палеозой оҳактошлари ҳамда гранит,сиенит таркиб топганлигидан жуда кўп қояли, қиррали, ёнбағирлари тик, чўққилари эса анча баланд ва ўткирдир. Тизманинг ўртача баландлиги 3200 м. Аммо айрим чўққилари 4300 м га ҳам етади. Энг баланд нуқтаси шимоли-шарқий қисмидаги Бештор чўққиси бўлиб, унинг мутлақ баландлиги 4291 м. Тизмада 47 та кичик музликлар бўлиб, энг катталарининг узунлиги 4-5 км га етади. Чотқол ва Кўксув дарёлари орасида Писком тизмасидан ажралиб чиққан камбар, ёнбағирлари тик Кўксув тизмаси жойлашган. Унинг узунлиги 80 км, ўртача баландлиги 2000 м дан ортиқ. Энг баланд чўққисининг мутлақ баландлиги 2758 м.

Пискомга параллел ҳолда ундан жануби- шарқ томонда Чотқол тизмаси жойлашган. Умуман жануби-ғарбга қараб 250 км га чўзилган. Унинг жануби-ғарбий қисми округ ҳудудига киради. Катта Чимён чўққиси 3309 м, Қизилнура 3267 м, Боботоғ 3555 м. Қурама тизмаси анча емирилган ва уни Оҳангарон дарёсининг чап ирмоқлари ўйиб юборган. Тизманинг ўртача баландлиги 1800- 2000 м. Энг баланд жойи Бобоиоб чўққисининг мутлақ водийсининг мутлақ баландлиги бу ерда 560 м. Чирчиқ водийсидан жануби-шарқда Қурама ва Чотқол тизмалари оралиғида Оҳангарон водийси жойлашган. 3769 м. Чирчиқ баландлиги

Округнинг энг жанубий қисмида Қурама тизмаси билан Сирдарё оралиғида Далварзин чўли жойлашган. Чирчиқ-Оҳангарон округи турли хил фойдали қазилмаларга бой. Оҳангарон водийсида рангдор металл рудаларидан мис ва полиметалл рудалари (молибден, олтин, кумуш, вольфрам, қўрғошин, рух каби металлар билан аралаш ҳолда) Қурама, Чотқол ва Коржонтоғда алюминий хомашёси – алунит, Оҳангарон кўмир ҳавзасида қўнғир кўмир ва каолин, Майск ва Озодбошда кварц қумлари, Чотқолда мармар ва бошқалар мавжуд. чиқади.