Getratroflar
Оценка 4.8

Getratroflar

Оценка 4.8
Контроль знаний +2
docx
экология
31.12.2022
Getratroflar
Getratroflar bu.docx

ГЕТРАТРОФ нима?

         Geterotroflar - tayyor organik moddalar hisobiga yashaydigan organizmlar bo‘lib, ularga bakteriyalar va zamburugMar kiradi. Geterotrof o‘simliklarning ayrimlari boshqa organizm hisobiga hayot kechirgani uchun parazitlar hisoblansa. o'simlik va hayvon qoldiqlari yoki chirindilar hisobiga yashaydiganlari saprofitlar deyiladi. Saprofit organizmlarning hayot faolivati tufayli organic mocldalaming chirishi hamda parchalanib mineral moddalargaaylanishi, sut kislotali, yog‘ kislotali achish va spirtli bijg‘ish  jarayonlarini amalga oshishi natijasida qatiq, sariyog'. silos, vino, pivo, non tayyorianadi hamda terilarni oshlashda foydalaniladi. Avtotrof va geterotrof o‘simliklaming faolivati natijasida tabiatda liologik moddalar almashinish jarayoni uzluksiz davom etadi. Ma’lumki, o‘sish — bu tirik organizmning hajmi va o‘lchamlarini kattalashish jarayoni hisoblanadi. 0 ‘simliklaming o‘sishi hujayralar sonini ortishi va hujayralarning kattalashishi hisobiga amalga oshadi. Daraxtlar butun hayoti davomida o‘sadi va tanasi sezilarli darajada kattalashadi. Odam va hayvonlar organizmida esa voyaga yetishdavridan keyin о‘sish jarayoni deyarli to‘xtaydi. 0 ‘simliklarda o‘sish jarayoni maysa davridan to gullaguncha bo‘lgan davrni o‘z ichiga olib, keyingi davr rivojlanish jarayonini davom ettiradi. Rivojlanish davrida gulli o‘simliklarda sifat o‘zgarishlari kuzatilib. ular gullash va urug‘lash davrini boshlaydi. Eman daraxti hayotining dastlabki davri urug‘langan tuxum hujayra, ya’ni zigotadan boshlanadi va ko‘p hujayrali embrion hosil bo‘ladi. Urug‘ tarkibidagi ko‘p hujayrali embriondan - o‘simlikning ildizi, poyasi va barglari shakllanadi. Urug‘ unishi jarayonida undan

o‘simta o‘sib chiqadi va niholga aylanadi. Shunday qilib, yosh o‘simlik niholining o‘sishi tufayli baquvvat, yirik eman daraxti shakllanadi. Biologiya fanlarining muhim fundamental tushunchalaridan biri - bu hozirgi vaqtda mavjud bo‘lgan tirik organizmlarning  ko‘payish mexanizmi hisoblanadi. Ko‘payish - bu biologic organizmdan jinsiy yoki jinssiz usulda o‘ziga aynan o‘xshash yangi avlodni hosil bo‘lish jarayoni bo‘lib, tiriklikning o‘ziga xos jihatlaridan biri hisoblandi. Qarag‘ay turlarining ayrimlari mingyillar davomida hayot kechirsa, boshqa tirik organizmlar qisqa vaqt davomida hayotini tugatadi va nobud bo‘ladi. Ko‘payish jarayoni tirik organizmlarni o‘ziga o‘xshash avlodni qoldirish imkonini beradi. Ko‘pgina turlarda ko‘payish jarayoni jinssiz usulda amalga oshadi, ya’ni bunda gametalaming (reproduktiv hujayralar) o'zaro

qo‘shilish jarayoni amalga oshmaydi. Jinssiz usulda ko‘payish natijasida hosil bo'lgan yangi organizm boshlang‘ich ona avlod organizmga aynan o'xshash bo‘ladi. Jinsiy usulda ko‘payishda

o‘simlik turlarida hosil bo‘luvchi gametalar deb nomlanuvchi  hujayralarning qo‘shilishi amalga oshadi. Bunda gametalar alohida o‘simliklarda yoki bitta o‘simlikda ham hosil boiishi mumkin.

 Gametalar — spermatozoid va tuxum hujayradan iborat jinsiy hujayralardir. Bu jinsiy hujayralarning qo!shilishi natijasida zigota hosil bo‘ladi. Zigotadan yangi o‘simlik rivojlanadi. Jinsiy usulda ko‘payishda hosil bo‘lgan yangi organizm genetik jihatdan ota yoki ona organizmga aynan o‘xshash bo‘imasdan, balki har ikkala ota-ona organizmlar oelgi-xossalarining o‘ziga xos kombinatsiyasiga ega bo‘ladi. 0 ‘simliklaming yana bir tiriklik xususiyatlaridan biri, bu tashqi

muhitning ta’siriga javob reaksiyasidir. 0 ‘simliklardagi javob reaksiyasini shakllanishiga sabab bo‘Iuvchi tashqi ta’sirlar sifatidayorug‘ lik nurining rang spektri yoki intensivlik darajasi, harorat,

tuproq qatlami, suv yoki atmosfera havosining kimyoviy tarkibi kabi tashqi muhit omillarining o‘zgarishlarini rnisol qilish mumkin. O'simliklarda ekologik omillarga nisbatan javob reaksiyasi hayvonlardagi kabi sezilarli darajadanamoyon bo‘lmaydi. Masalan, bo‘ri o'z o‘ljasi - quyonga tashlanganda. quyon undan tezkor harakatlanishi natijasida qochib qolishga intiladi. 0 ‘simliklarda esa tashqi ta'sirlarga javob reaksiyasi sifatida o^ish-rivojlanishining tezlashishi yoki sekinlashishi, ildizlari tuproq qatlamida namlik qidirib o‘sishi kuzatiladi. Gultuvakda o‘stirilgan o‘simlik gultuvagi yotqizib qo‘vilsa, uning ildizi asta-sekin pastga tomon o‘sadi. O’simlik poyasi esa poya va novdalarning uchki qismidagi apical meristema hujayralarini mitoz usulda boiinishi natijasida yuqoriga qarab o'sadi. 0 ‘simlik o‘sgan gultuvak yiqitib qo‘yilsa, o‘sirnlik poyasining yuqoriga qiyshayib o‘sishi boshlanadi. 0 ‘simliklarn  yangi muhitga moslashishi ulami yashab qolishiga imkon beradi. Moslashish (adaptatsiya) - bu tirik organizmlarning ma’lum bir tashqi muhit sharoitlarida yashovchanlik darajasi nisbatan yuqori bo'lishi imkonini beruvchi xususiyatiar yig‘indisi hisoblanadi. Bunda moslashish tirik organizmning tuzilishi, shakli yoki funksiyalarida

amalga oshuvchi o‘zgarishlardan tashkil topgan bo‘lishi mumkin. Masalan, kaktus o‘simligining qalin, etli poyasi - bu suvni zaxira shaklida saqlash va o'z navbatida, yog‘ingarchilik miqdori kam

bo‘lgan qurg'oqchilik hukmronlik qiluvchi cho‘l mintaqasida o‘sish imkonini beruvchi moslashish mexanizmi hisoblanadi. Shuningdek,  kaktus o‘simligining poyasini qoplab turuvchi qalin tikonlar uni o‘txo‘r hayvonlar yeb ketishidan himoya qiluvchi moslashish mexanizmidir. Har bir tirik organizmda o’ziga xos moslashish mexanizmlari shakllangan bo‘lib, bu moslashishlar turning spetsifik shart-sharoitlari bilan tavsiflanuvchi tashqi muhitda yashovchanlik darajasining ortishini ta’minlaydi. Uzoq vaqt davom etgan evolutsion taraqqiyot davomida biologik turlarda avioddan-avlodga uzatiluvchi moslashishlar shaklidagi genetik ozgaruvchanlik belgilari shakllangan. 0 ‘simliklar yer yuzining quruqlik hududlarida yashaydigan odam va hayvonlardan farq qilib, o‘ziga xos moslashish mexanizmlariga ega boMgan tirik organizmlar hisoblanadi. Yuksak tuzilgan o‘simlik va hayvonlar tashqi ko‘rinishidan yaqqol farq qilsada, ayrim xususiyatlari bilan o‘xshash hisoblanadi. Ba’zi o‘simliklar xuddi hayvonlar singari tashqi ta’sirlarga nisbatan javob reaksiyasini amalga oshiradi. Ayrim o'simlik turlarida tashqi ta’sirlarga nisbatan kutilmagan tezlikda, o‘ziga xos javob reaksiyasi shakllangandir. Pashshaxo‘r o‘simlik turining (Dionaea muscipula) shakli o‘zgargan barglari o‘ziga xos ikki tavaqali. Tikonsimon o‘siqchalarga ega. Bu tikonchalar mexanik ta’sirga nisbatan yuqori  darajada sezgir bo'lib, pashsha turlarini tezlikda tutib olishga moslashgandir. Hasharotxo‘r o‘simlikning barg chetlaridagi o‘tkir tikonchasimon o‘siqchalarga hasharot tegib ketishi bilan qopqonsimon barg tezlik bilan yopilib qoladi va o‘lja tutib olinadi. 0 ‘simlik bargi ajratgan hazm qilish fermentlari ta’sirida hasharot tanasi parchalanadi. Pashshaxo'r {Dionaea muscipula) kabi hasharotxo‘r o‘simliklar tarkibida azot moddasi kam bo'lgan tuproqlarda o‘sganligi uchun ular azotga bo‘lgan ehtiyojini hasharotlarni tutib olish va yeyish orqali qondiradi. Shuningdek, hayvonlar organizmi huj ay ral arming tashqi devori mavjud emas, bu hujayralar tashqi tomondan plazmatik membrana bilan o’ralgan bo‘lib, zoologiyada bu tashqi qobiq hujayraning tashqi membranasi deb nomlanadi. Yuksak o‘simliklar turlarida esa - hujayralar tashqi qobiqqa (devor) ega bo‘lib, bu qobiqning tarkibi selluloza tolalari

yordamida turli xil darajada zichlashganligi uchun mustahkam va qattiq bo‘ladi. Yuksak o‘simliklar hujayralarni o‘zaro bir-biri bilan bog‘lovchi plazmodesma deb nomlanuvchi mikroskopik kanallarga ega. Yuksak o'simliklar hujayralari bo‘linish jarayonida yangi hosil bo‘luvchi hujayralar o'rtasidagi qobiq mitozning telofaza bosqichda shakllanadi. 0 ‘simliklar hujayralarida qayd qilinuvchi plastidalar hayvon hujayralarida uchramaydi. Shuningdek, o‘simlik

hujayralarida ko’pincha katta oichamda mavjud bo'lgan vakuolalar odatda, hayvon hujayralarida kichik o‘lchamda boMishi yoki mutlaqo boimasligi ham mumkin. Bundan tashqari hayvonlaming eng muhim farqlaridan biri bu oziqlanishiga ko‘ra-geterotrof organizmlar hisoblanishidir. 0 ‘simliklar tirik tabiatning asosiy komponentlaridan biri bo‘lib, insonlar uchun ham muhim ahamiyatga ega. 0 ‘simliklar atmosferani kislorod bilan boyitadi, oziq-ovqat manbai hisoblanadi,

dori-darmonlar, qurilish materiallari. gazlamalar uchun tolalar tayyorlanadi, qog'oz uchun xomashyo hisoblanadi. Ulardan oshlovchi, bo‘yoq moddalar, efir moylari, kauchuk, smola kabi

birikmalar olinadi.


 

ГЕТРАТРОФ нима? Geterotroflar - tayyor organik moddalar hisobiga yashaydigan organizmlar bo‘lib, ularga bakteriyalar va zamburugMar kiradi

ГЕТРАТРОФ нима? Geterotroflar - tayyor organik moddalar hisobiga yashaydigan organizmlar bo‘lib, ularga bakteriyalar va zamburugMar kiradi

Ko‘payish - bu biologic organizmdan jinsiy yoki jinssiz usulda o‘ziga aynan o‘xshash yangi avlodni hosil bo‘lish jarayoni bo‘lib, tiriklikning o‘ziga xos jihatlaridan biri hisoblandi

Ko‘payish - bu biologic organizmdan jinsiy yoki jinssiz usulda o‘ziga aynan o‘xshash yangi avlodni hosil bo‘lish jarayoni bo‘lib, tiriklikning o‘ziga xos jihatlaridan biri hisoblandi

Masalan, bo‘ri o'z o‘ljasi - quyonga tashlanganda

Masalan, bo‘ri o'z o‘ljasi - quyonga tashlanganda

Yuksak tuzilgan o‘simlik va hayvonlar tashqi ko‘rinishidan yaqqol farq qilsada, ayrim xususiyatlari bilan o‘xshash hisoblanadi

Yuksak tuzilgan o‘simlik va hayvonlar tashqi ko‘rinishidan yaqqol farq qilsada, ayrim xususiyatlari bilan o‘xshash hisoblanadi

Mishi yoki mutlaqo boimasligi ham mumkin

Mishi yoki mutlaqo boimasligi ham mumkin
Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.
31.12.2022