Кара тусти металлургия . Казакстандагы топырак турлери.

Тақырыбы:  «Қара және түсті металлургия»  (қайталау,қорытындылау) Мақсаты: а) оқушылардың қара, ауыр, және жеңіл, қымбат, баяу балқитын, сирек кездесетін                    түсті металдардың кен орындары туралы алған білімдерін тексеру, қайталау, бекіту;                 ә) оқушының ойлау, есте сақтау қабілетін арттыру, дүниетанымдық көзқарасын                       қалыптастыру, қызығушылығы мен белсенділігін арттыру;                б) ұжыдық қарым­қатынас, ынтымақтастық, бірлікке, бірін­бәрә сыйлауға, тыңдай                     білуге тәрбиелеу.  Сабақтың типі: қайталау ,қорытындылау сабағы. Сабақтың түрі: аралас сабақ Сабақтың әдісі: топтық жұмыс,постер қорғау,сұрақ­жауап т.б Көрнекі­құралдар: Қазақстанның физикалық, пайдалы қазбалар картасы, пайдалы  қазбалар картасы, атлас, тірек­сызбалар,  Сабақбарысы: І. Ұйымдастыру. Сәлемдесу, оқушылардыңсабаққақатысуы,  оқушылардыңсабаққадаярлығынтексеру, назарынсабаққааудару. ІІ. Тренинг «Менің еліме тілегім» Топтарға бөлу. 1­топ: Болат тобы 2­топ:Қорғасын тобы 3­топ:Алтын тобы ІІІ. «Қара және түсті металдардар» тақырыбы бойынша білімді нақтылау  мақсатында  «Ой шақыру» сұрақтары 1.Металдар нешеге бөлінеді?( 2.қара және түсті) 2. Қара металлургия шикізаты (темір кені) 2.Толық циклдізауыторналасқанқала (Теміртау) 3.Темір рудасын өндіретін негізгі кен орындары (Соколов­Сарыбай,Қашар,Аят; Лисаков,  Атасу,Қаражал) 4.Қазақстанның ферроқорытпалар мен прокатын негізгі сатыпалушы елдер  (Ресей,Қытай,Европаелдері) 5.Қарағанды металлургия комбинатыныңнегізгіөнімі(болат,шойын,прокат). 6.Ең іріферроқорытпазауыторналасқанқалалар (Ақсу,Ақтөбе) 7.Соколов­Сарыбай кенбайыту комбинаты орналасқаноблыс (Қостанай) 8.Елімізде қайтауда хромит пен никельдіңкөпқорышоғырланған (Мұғалжар) 9.Марганец кені кездесетін кен орындары (Жезді,Қаражал) 10.Қара металлургия өндірісін орналастырушарты (еңбекқоры,шикізат,отын,көлік) 11.Түсті металдар нешеге бөлінеді?(5.Ауыр,жеңіл,қымбат,баяу балқитын,сирек кездесетін) 12.Ауыр металдарды ата?(Мыс,қалайы,қорғасын,мырыш,никель) 13.Жеңіл металды ата?(Алюминий,магний,титан) 14.Қымбат металдарды ата?(Алтын,күміс,платина) 15.Баяу балқитын металды ата?(Вольфрам,молибден) 16.Сирек кездесетін металдарды ата?(Берилий,тантал,ниобий,ванадий,селен ,теллур) 17.Боксит дегеніміз не?(Алюминийдің шикізаты) 18.Полиметалл кені дегенді қалай түсінесің?(Құрамында басты металл қорғасын мен  мырыш және басқа бірнеше металл кездесетін кен. 19.Мыс қорытпалары дегеніміз не? (Мыс пен басқа металдардың қоспасы) 20.Түсті металлургия дегеніміз?(металды балқыту,байыту,балқыту,дайын өнім алу,металл  қалдықтарын өңдеуді іске асыратын өндіріс) 21.Флотация дегеніміз не?( Кенді байыту) ІY.Постер қорғау, 1­топ.Қара металлургия туралы сипаттама. 2­топ.Түсті металлургияға,ауыр металлургияға жалпы сипаттама. 3­топ:Жеңіл және бағалы ж»не сирек кездесетін металдарға сипаттама. Y. «Ойлан тап»  үлестірме карточка беріп,жауаптарын жаздыру. Қазақстанның пайдала қазбалары(кесте толтыру) Кен орындары                     Пайдалануы Химия  лық  белгісі Шар тты белгі лері р / с Пайдалы  қазбаларды ң аты 1 Алюминий 2 Мыс 3 Мырыш 4 Қорғасын 5 Алтын р / с Пайдалы  қазбаларды ң аты Кен орындары 1 Алюминий Арқалық Шар тты белгі лері Химия  лық  белгісі      AI 2 Мыс 3 Мырыш 4 Қорғасын 5 Алтын Жезқазған,Саяқ, Қоңырат,Бозшакөл, Жыланды,Ұлытау Оңтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан Оңтүстік Қазақстан Бозшакөл,Риддер (Шығыс Қазақстан) Юбилейное (БҚ), Жітіқара (СҚ), Васильков,Жолымбет Степняк,Бестөбе,  Ақбақай, Бақыршы Cu     Zn Pb Au                     Пайдалануы Электр сымдар,   ыдыс аяқтар Электр сымдар,    электр техника  машина жасау Мырыштан  қапталған темірді тот баспайды.  Шелек,тұрмысқа  пайдаланады. Аккумулятор  жасауға,электр  кабельдердің  сыртын қаптауға Әшекейлерге,  электр тогын  өткізгіштік заттар Түсті металлургия зауыттарының орналасу ерекшелігі Зауыттың аты Балқаш Зауыт орналасқан  қаланың аты р/с 1 Павлодар  2 Шымкент 3 4 Жезқазған 5 6 7 8 Өскемен Риддер Ақтөбе Өскемен Түсті металлургия зауыттарының орналасу ерекшелігі Зауыт орналасқан  қаланың аты р/с 1 Павлодар  2 Шымкент 3 4 Жезқазған Балқаш 5 6 7 8 Өскемен Риддер Ақтөбе Өскемен Зауыттың аты Алюминий зауыты Қорғасын зауыты Мыс комбинаты Мыс комбинаты, «Қазақмыс»  корпарациясы Қорғасын­мырыш комбинаты Полиметалл комбинаты Хром және никель зауыты Титан­магний комбинаты Алтын  Титан Уран Молибден Қорғасын Платина «Сәйкестендіру»  Сирек кездесетін Ауыр Жеңіл Қымбат Баяу балқитын Бағалы YІ. «Бұл кім?»Елбасымыз  Н. Ә. Назарбаев  металлургия  саласында. Қ.И.Сәтбаевтың Қазақстан ғылымын дамытуға қосқан үлесі. Темір жонушы Тоқтар Әубәкіровтің есімі облыстың «Құрмет кітабына» Алтын әріппен  жазылды.(өмір жолы) YІІ. Проблемалық тапсырма «Металлургия және экология»  VIII. Рефлексия (3мин) Сабақтан алған әсерлерін  «Тор көзді талқылау» Ұнағаны Таң қалдырды Ұнамағаны Сұрағым бар Үйгетапсырма. 1.Кескін картаға металлургия орталықтарынтүсіру. 2. Тест.Мақал­мәтелдер.Интернет материалдары. IX..Бағалау. Сабақтың тақырыбы:Қазақстандағы топырақ түрлері. Сабақтың мақсаты:   Білімділігі:  Оқушыларды Қазақстан аумағындағы топырақ түрлерінің қасиеттері мен  топырақтың негізгі түрлеріне анықтама беруге үйрету.  Дамытушылығы: Оқушылардың зейінін, дағдысы мен іскерлігін пәнге деген    қызығушылығын  ой өрістерін дамыту.  Тәрбиелілігі: Топырақты қорғау жұмыстарымен адамдардың шаруашылық қызыметін  топырақтың құнарсыздануы, одан сақтау жолдары мен өңдеу шаралары туралы түсіндіру.    Сабақтың түрі:  Ашық сабақ, Интерактивті тақта.  Сабақтың тегі: жаңа сабақ Сабақтың әдісі: сұрақ – жауап, түсіндіру, әңгімелеу, баяндау. Көрнекілігі: Қазақстанның физ. атлас картасы, оқулық, сызба, үлестірме,суреттер,  плакаттар. Пәнаралық байланыс: тарих, биология, әдебиет, экология,химия. Сабақтың барысы:   I.Ұйымдастыру:               (Оқушылармен амандасу, сыныпты түгендеу,                құралдарын тексеру.)                        II.Үй тапсырмасын сұрау.                        ІІІ. Жаңа сабақ.                        ІV.Жаңа сабақты бекіту                        V.Үй тапсырмасы.                        VI.Бағалау.  II.Үй тапсырмасын сұрау. 1­топқа. Географиялық диктант. Топырақ ­_______________компоненттерінің бірі. Алғашқы жұқа топырақ  қабаты_____________бұрын__________дәуірінде пайда болды. Топырақты зерттейтін  ғылымды­__________________.Жас ғылымның негізін салушы. Қарашірігі (гумусы) мол  топырақ__________________ 2­топқа.«Бой сергіту». (Ауызша сұраққа жауап алу) 1. Алғашқы жұқа топырақ қабаты осыдан неше жыл бұрын қай кезеңде пайда болған ? (500 млн. жыл бұрын кембрии дәуірінде) 2.   Топырақтану ғылымын зерттеген ғалым кім? (В.В.Докучаев) 3.  Докучаев ­ топырақтың табиғи дене екенін қай қай ғасырдың, қай жыддарында  анықтады? (XIX ғасырдың 80 жыддарында) 1 Топырақты кұрушы факторларға нелер жатады? (су, ауа, жылу, өсімдік, тірі ағзалар,  климат) 1 Топырактың негізгі қасиеті не? (Қүнарлымы) 1 Топырақ пен органикалық қалдықтарды асқазан шырынымен шылап, өзгертіп өңдеп  шығаратын не? (Шұбалшындар) 1 Қаңдай топырақтар біріккіш келеді? (Саз бен шірінді) 8.   Ал қай топырақтың бірігуі нашар? (құмды, құмдауытты, саздауытты) 9. Құрылмды топырак қандай топырақ ? (Құрылымы кесек ­ түйіршіктерінің көлемі 10 мм) 10. Құрылымы жоқ қандай топырақ? (Түйіршіктері ұсақ) 3­топқа. Деңгейлік тапсырма. 1Топырақ дегеніміз не? (топырақ дегеніміз – Су, ауа, жылу, өсімдік және тірі ағзалардың  әсерінен, тау жыныстардың үгілу нәтижесінде жер қыртысыныңбеткі қабатында пайда  болған ерекше табиғи құрылым.  2) Топырақтың механикалық құрамына нелер жатады? ( топырақтың механикалық  құрамыына топырақтың ірілі және кішілі минерал бөлшектерінің жиынтығы жатады.)  4­топқа. Деңгейлік тапсырма 1) Топырақ құраушы факторларды атаңдар? (су, ауа, жылу, өсімдік,тірі ағзалар әсері, тау  жыныстарыңың үгілуі)   2) Топырақтың қара шірігі қалай пайда болады? (жануарлар дүниесі өздерінің тіршілік  әрекетінің нәтижесінде топырақты байытады да шірінді мөлшерін көбейте түседі)  Жаңа сабақ мақсаты Топырақ жамылғысының типтері  және топырақ эрозиясын,олардың алдын алу шаралары  туралы толық және қосымша мәліметтермен толықтыру.   Жаңа сабақ жоспары:   1. Топырақтың түрлерімен танысу .  2.Топырақтың эрозиясы.  3.Топырақтың негізгі қаиеттерімен және топырақты қорғау шаралары танысатын боламыз.  ІІІ. Жаңа сабақ  Еліміздің топырақ жамылғысы күрделі және әр түрлі. Жалпы топырақ табиғат  зоналары  бойынша таралады және айқын байқалады. Негізінен 3 топырақ зоналарына бөлінеді.      1.Қара топырақты зона (52⁰ с.е. солтүстігінде)      2­ Қара қоңыр топырақты зона (52⁰ – 48⁰с.е. аралығында)      3­ Қоңыр сұр қоңыр топырақты зона (52 ⁰– 48⁰ с.е. аралығында)  Топырақтың құнарлығын кемітетін табиғаттың бір апаты ­ топырақ эрозиясы деп атайды.  Эрозия (лат. еrosіo – мүжілу), геологияда – тау жыныстары мен топырақ бетін аққан  судың шаюы. І.Ой өрбіту.тізбектеп оқыту.Топтарға тапсырмалар беру.2мин. 1топ. «Тянь­Шань»  Қара топырақты зона 2топ. «Сарыарқа» Қара қоңыр топырақты зона 3топ. «Каспий» Қоңыр сұр қоңыр топырақты зона 4топ. «Жайық»Топырақ эрозиясы және топырақ жамылғысын қорғау. ІІ.Ой қозғау.Топтарға сұрақтар беру. 1 топ 1 сұрақ: Қазақстанның топырақ зоналары қаншаға бөлінеді?   2-сұрақ: Қара топырақты зона қайсы аймақтарға тән? Оның құрамындағы гумустың мөлшері қанша? 2 топ 1 сұрақ: Қара қоңыр топырақ зонасы Қазақстанның қайсы аймақтарын  қамтиды? Құрамындағы гумустың мөлшері?  2 сұрақ: Қара ,қоңыр,сұр  шөлді аймақ топырақтары қанша млн. га жерді алып жатыр,  ондағы гумустың мөлшері қанша? 3-топ 1-сұрақ:  Топырақ жамылғысы түзілу үшін қанша уақыт керек? 2-сұрақ: Топырақ эрозиясының түрлері қандай 3-сұрақ: Эрозияға бейім жерлер қанша, оның себептері қандай? 4-топ 1.Су эрозиясының себептері қандай? 2.Эрозияға қарсы қолданылатын агротехникалық шараларды қалай жүргізуге болады? 3. Ауылда топырақ құнарлылығын жақсарту үшін не істеу керек? ІІІ.Сандар сөйлейді. 1.6—8% 2.90,6млн.га 3.44% 4.52млн. га 5.17 млн.га ІV І V. Жаңа сабақты бекіту.   Синквин әдісі ( Мұғалім пәнаралық байланыс жасай отырып, оқушыларға сұрақ қояды,  жауаптар алынады)  Зат есім (кім? не?) – топырақ   Сын (есім қандай?) ­ қара, қоңыр қара,қоңыр сұр   Сан есім (қанша?неше?) ­ елімізде үш топырақ зонасы бар   Етістік ( не істейді? Қайтеді? ) ­ Топырақ су және жел эрозиясына ұшырайды   немесе адамдар топырақ эрозиясына қарсы күрес шараларын қолданады.  1) Қазақстанда қандай топырақ түрлері бар? Өз облыстарыңның топырағы қандай?   2)Топырақтың гумусы деген не және ол оңтүстікке барған сайын неге азая береді?   3) Топырақ эрозиясы деген не?   4)Топырақ эрозиясымен күресу шаралары барма?  Шығармашылық 1.Топырақты қорғау (1оқушы шағын эссе, 1 оқушыға өлең жолдарын жаздырту) V.Үйге тапсырма.  &36 Қазақстанның топырақ жамылғысының типтері оқу. Кескін картаға топырақ зоналарын түсіру.   VII.Бағалау.