Ұлы Қытай қорғаны

Ұлы  Қытай  қорғаны

Ұлы Қытай қорғаны (қытай Ваньли чанчэн – он  мың шақырымдық қамал) – Қытайдағы ежелгі  қорғаныс құрылысы. Қытай қорғанының құрылысы  Қытай тарихындағы Чуньцю («Көктем және күз»  б.з.б. 770 – 476 жылы) және Чжаньго («Жауласқан  патшалықтар» б.з.б. 475 – 221 жылы) заманында  салына бастаған. Ол кезде Хуанхэ алқабында жеті  шағын патшалық жеке­дара өмір сүрді. Олар  өздерінің солтүстік­ндегі ғұн және дунху сияқты  көшпелі тайпалардан қорғану үшін өз  шекараларына қорғаныс қамалдарын тұрғыза  бастады.

Б.з.б. 221 жылы тұңғыш император Цинь  Шихуанди өзге алты патшалықтың басын  біріктіріп, біртұтас Қытай империясын құрды.  Ол әр патшалық тұрғызған үзік­үзік қорғаныс  қамалдарын бір­біріне жалғастырып салдырды.  Оның ұзындығы 5000 километрге жетті. Хань  империясы заманында қорған­қамалдар шығыста  Ляодун түбегінен батыста Линьтаоға (қазіргі  Ганьсу провинциясының жерінде) дейін  жеткізілді. Қорғаныс қамалдарының бұзылып,  бүлінген жерлерін Қытайды билеген әрбір  патшалық жөндеп, қалпына келтіріп отырды.

Шығыста Бохай теңізінің жағасындағы Шаньхайгуань  бекінісінен батыста Ганьсу провинциясындағы Цзяюйгуань  бекінісіне дейін созылып жатқан қорғанның жалпы  ұзындығы 10000 километрге жетті.

Қытай қорғанының бүгінгі күнге дейін бүлінбей жеткен 5000  километрден астам бөлігі сол Мин дәуірінде жөнделіп, жаңадан  тұрғызылған. Мұның негізгі бөліктерінің орташа биіктігі 7 – 8 метр,  табанының ені 6,5 метр, үстіңгі жағының ені 5,8 метр. Қорғанның  үстінде әр 100 метр сайын 2 – 3 қабаттан тұратын қарауыл мұнарасы  салынған. Онда гарнизон сарбаздары тұрған, әрі қару­жарақ, оқ­дәрі  сақталған.

1961 жылы ҚХР үкіметі қорғанның көптеген тұстарын  қайта қалпына келтіріп, мемлекет қорғауына алды, ал  1987 жылы ол адамзаттың мәдени құндылығы ретінде  ЮНЕСКО­ның бүкіл әлемдік мәдениет және табиғат  ескерткіштері тізіміне кіргізілді.