Научная работа на тему "Полезные свойства Кока-колы в быту"

Аннотация Зерттеу   жұмысының   мақсаты: Кока­кола   сусынының   нарықтағы түрлерінің   қайсысының   құрамында   зиянды   заттары   аз   екенін   анықтап   және оның тұрмыстағы пайдалы жақтарын тәжірибе жүзінде дәлелдеу.  Зерттеу жұмысының міндеттері: ­Кока­кола сусынының нарықтағы түрлерінің құрамын анықтау; ­Қазіргі медицинада болып жатқан жаңалықтарды ұтымды көрсету: ­Сусынды шаруашылыққа қалай тиімді пайдалануға болатынын тәжірибе арқылы көрсету. Болжамы: Егер,  біз   кока­коланың  зиянды   түрлерінен   бас  тартуға   және оны   сусын   ретінде   емес,   тұрмыстағы   жуғыш   зат   ретінде   пайдалануға болатынын дәлелдесек халық ол сусыннан бас тарта ма екен.... Зерттеу   жүйесі: Ақпарат   көздерін   жинақтау,   шығу   тарихын   және сусынның  түрлерінің құрамын білу, тәжірбие жасау, қорытынды шығару. Зерттеу пәні: Кока­кола сусыны Зерттеу   әдістері: іздену,   зерттеу,   баяндау,   талдау,   бақылау,   жүйелеу, салыстыру, тәжірбие жасау, ой қорыту. Зерттеу жаңалығы: Кока­кола   сусынына   құрамында   ақуызы   бар   затты салсақ, біраз уақыттан кейін бүрісіп немесе іріп, кішірейіп кетеді. Кез келген таттанған   затты   немесе   көнерген   құралды   тазартып,   айнадай   жалтыратып қоятын   қасиеті   бар.   Тағамның   жеңсік   түрлерін   дайындаудағы   пайдаларын көрсетеді.                                                 1 Пікір Зерттеу   жұмысында   орындаушы   оқушы   өз   бойындағы   дарындылықты жүйелі жүзеге асыру жолында өз ізденісін тиянақты жеткізе білген. Нұрбергенге бұл жұмысты таңдауға себеп болған «Кока­коланың жақсы жақтары   бар   ма   екен?»   деген   ойы   себеп   болған.   Ол   осы   ойын    одан   әрі тереңдете   білгісі   келіп,   қандай   да   бір   деректер   тауып,   тәжірбиелер   жасау арқылы осындай нәтиже мен  қорытындылар жасап отыр. Зерттеу   кезінде   Нұрбергеннің   жасы   кішкентай   болуы   және   ақпараттар іздеу   кезінде   және   интернет   жылдамдығының   аздығы   сияқты   қиындықтары болды.   Соған   қарамастан,   Нұрберген   алдына   қойған   мақсатына   жетті   деп ойлаймын.   Ол   өз   пікірін   ашық   айтуға,   еркін   ойын   жеткізуге,   қойылған сұрақтарға толық, нақты жауап беруге дағдыланды. Болашақта Нұрберген өзін­өзі танытатындығына мен сеніммен қараймын, өйткені ол барлық сабақтарға қызығушылықпен, ынтасымен қарап қана қоймай, сыни тұрғысынан ойлай алады.                                                   Ғылыми жетекші:                             химия пәнінің мұғалімі У.А.Умирзаков 2 МАЗМҰНЫ Аннотация................................................................................1 Кіріспе......................................................................................4 1.ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ 1.1.Кока –кола сусыны. Шығу тарихы..................................5 1.2.Кока­кола Ресейде және Қазақстанда.............................6 1.3. Әлемдегі спорт қозғалысын   қолдаушы.......................7 1.4. Сусынның құрамы...........................................................8 1.5. Сусынның нарықтағы түрлерінің құрамы....................10 2.Зерттеу материалдары мен әдістері 2.1.Қызықты айғақтар.............................................................13 2.2.Денсаулыққа әсері.............................................................15                                                                                 3.Зерттеу нәтижелері 3.1 Тұрмыстағы пайдалы    жақтары.....................................16 3.2.Менің тәжірбиелерім   .....................................................17 3.3.Кока­коланы сусын ретінде тұтынбау............................18 Қорытынды...........................................................................20 Пайдаланылған әдебиеттер................................................21             3 КІРІСПЕ        Кока–кола   сергітетін    өте   қатты   газдалған   алкогольсіз      сусын,  көптеген      елдерде   кеңінен      тараған.       The     Coca­CoIa    Company    компаниясының   өнімі;     2006­2010   жылдар   арасындағы   әлемдегі   ең   үздік сусын болып  саналады.       Бірақ осы уақытта   бұның    бәрін    теріске    шығарып   жатырмыз, өйткені бұл    зат организмге түсе отырып, қатерлі ісікке алып   келетін формальдегид­ канцерогенге   айналатын   метил   спиртін   бөледі   және   ағзадан   қажетті минералдар мен металдарды шайып кетеді. Өнім   адамға  қосымша  қуат  береді  деу­ қате  пікір. Кока­коланы сатуға тыйым салу керек деп сенімді  түрде айта аламыз. Өйткені   күшті   газдалған бұл   сусынның құрамында қанттың көп екені анықталған.   Қазір,   яғни   бұлардың   зияны   анық   дәлелденген   уақытта   ғана аталған   өнімнің   отаны   Американың   кей   штатарында   оларды   сатуға   тыйым салынып жатыр екен. Мен де өз пікірімді, үлесімді қосып,ойыммен бөліскім келеді. Мен де өз зерттеуім және  тәжірбием арқылы, осы сусынның   пайдасы мен зиянын  анықтаймын да, пікірімді  жазып , нәтиже   шығарамын деген ойдамын.                                                             4 1.ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ 1.1.Кока­кола сусыны.  Шығу тарихы.            «Кока­кола» сусынын   1886   жылдың   8   мамыр   айында   (Джоржия штаты, АҚШ)  Атлантада  ойлап  тапқан.  Авторы – америка Әскери конфедерациясының офицері болған, фармацевт Джон Стит Пембертон (Кока­коланы бір фермер ойлап тауып, рецептін Джон Ститке 250$ сатқан, ол жайлы   Джон   Стит   өзінің   сұхбаттарының   бірінде   айтыпты деген аңыз бар). Сусынның   атауын   көркем   жазуды   меңгерген Пембертонның есепшісі Фрэнк Робисон, осы уақытқа дейін сусынның   логотипі   болып   табылатын   «Coca­Cola»   деген сөзді   әдемі   бейнелі   әріптермен   жазып,   ойлап   тапқан.   Кока­коланың   негізгі ингредиенттері: кок жапырағының үш бөлігі (осы жапырақтардан 1859 жылы Альберт Ниман (Albert Niemann) ерекше компонентін бөліп алып, кокаин деп атаған) және кола тропикалық ағашының бір бөлігі. Пайда болған сусын «кез келген жүйке бұзылуына» емдік дәрі ретінде Атлантадағы Джекоба қалалық дәріханасында сатыла бастайды. Ол кезде кокаиннің адам денсаулығына зиян екені   анықталмағандықтан,   тыйым   салынған   заттек   болып   табылмайтын. Сондықтан   кокаин   еркін   сатылымда   болып,   оны   ләззат   алу   үшін   спирттің орнына сусынға жиі қосып отыратын болған. Бастапқыда сусынды күнделікті орташа   есеппен   9   адам   сатып   алатын   болған.   Алайда   кока­коланың танымалдығы   мен бастады.          1888 жылы Пембертон сусынды шығару құқығын сатып жібереді. 1892 жылы «Кока­коланың» құқығына ие болған кәсіпкер Аса Григгс Кэндлер кока­ біртіндеп кірісі   де     өсе     5 коланы   өндірумен   айналысатын   «The   Coca­Cola   Company»   компаниясының негізін қалайды. 1902 жылы кока­кола 120$ ақша айналымымен АҚШ­тағы ең танымал сусындардың біріне айналды.                             Ағылшын жазушы­фантаст Герберт   Уэлсстің   «Тоно­Бэнге»   романы   кока­коланың   жарнамасы   мен таралуына   сатиралық   туынды   ретінде   ұсынылады.   1890   жылдардың   соңына қарай кокаинге деген қоғамның пікірі теріс айналып, 1903 жылы «New York Tribune»   газетінде   кока­коланы   ішкен   қаланың   лас   шеткері   түпкірлеріндегі негрлер ақ нәсілділерге қарсы шабуыл жасағандығын айтып, кока­колаға кінә тағады.   Содан   кейін   кока­колаға   коканың   жас   жапырақтарының   орнына, «сығылып»,   бар   кокаині   жойылған   бөліктерін   қосады.   1894   жылдан   бастап шөлмектерде, ал 1955 жылдан бастап қалбыр ыдыста сатылатын болды.                                                                                                  1.2. Кока­кола  Ресейде және Қазақстанда      1979 жылы «Кока­кола» компаниясының сусындары алғаш Мәскеудегі Олимпиада   ойындарына   дайындығы   барысында   пайда   болады.   Кока­кола 1999 және 2010 жылдары «Жыл Өнімі» ұлттық сыйлығының лауреаты болады. «Кока­кола»   компаниясы   өкілдерінің   айтуынша,   сусынның   негізгі құпиясы кошениль құртынан алынатын азық­түлік   қоспада   екен.   Әдетте   оның құрамына қант, кока  ағашының жаңғағы, фосфор қышқылы, кофеин, карамель, көмірқышқылы қосылады деп көрсетілген.     Енді өндірушілер сусынның түсін өзгертетін бояу ретінде қолданылатын кошениль құртының еш зияны жоқ деп елді   сендіруге   тырысуда.   Дегенмен «кока­коланың» адам ағзасына келтірер залалы күннен­күнге дәлелденіп отыр.  6 Coca­Cola   Icecek   Совет   үкіметі   құлағаннан   кейінгі   уақытта,   яғни   1994 жылы Қазақстанға келген алғашқы инвестор болып табылады және мемлекет аумағында   салынған   алғашқы   бірлескен   зауыттың   иесі   «Кока­Кола   Алматы Боттлерс».   Сол   жылы   бұл   компанияның   Алматыдағы   алғашқы   зауыты   көп ұзамай   жұмысын   тоқтатты.   Сондықтан   2005   жылы   компания   жаңа мегазауыттың   құрылысына  инвестиция   бөліп,  зауытты  Алматы   облысындағы Береке елді мекенінен салады. Алғашқы зауыттарында тек 3 өнім шығарушы өзек болса, жаңа зауытта сондай өзектердің 10 болды. Бұл зауыт Орталық Азия аймағындағы жалғыз мегазауыт екенін атап кеткім келеді. Атап айтарлығы, қазір Coca Cola­ның әлемдік деңгейдегі ахуалы мәз емес. Әлемдегі ең ірі алкагольсіз сусын өндіруші компанияның сатылымнан түсетін табысы   екінші   тоқсанда   3   пайызға   төмендеп,   сарапшылардың   күтілімін ақтамады. Атап айтарлығы, бірінші тоқсандағы жағдай бұдан да мүшкіл болған еді – ол кезде табыс 7,5 пайызға құлдыраған­ды. Соңғы   15   жылда   алғаш   рет   бүкіл   әлем   бойынша   газдалған   Coca­Cola сусындарының сатылымы төмендеп отыр. Ресми мәліметтер бойынша, онша көп азаймаған — бар­жоғы 1 пайызға кеміген. Алайда бұл жалпы кола өзеніндегі миллиардтаған   литр   сусын.   Тек   Алматы   облысы   Береке   ауылындағы   зауыт жылына 400 млн литр сусын өндіреді. Кезінде шырындар өндіру бойынша Ресейде төртінші орында болған Coca­ Cola   Company­дің   ООО   «Нидан   соки»   еншілес   компаниясы   сатылымның   5 пайызға төмендеуі салдарынан жұмыс іңстеуін тоқтатқан еді. Қазақстандағы сатылым мәселесіне келетін болсақ, … «Кока­Кола Алматы Боттлерс» ЖШС 7 БК­нің   баспасөз   қызметі   түсініктеме   беруден   және   2014   жылғы   екінші тоқсандағы жұмысын нәтижесін жариялаудан бас тартты. Осы   орайда,   бейресми   ақпарат   көздері   танымал   Coca­Cola   сусынының өндірісі 25 пайызға дейін қысқарды дегенді айтады: оны денсаулыққа зиянды деп есептеген адамдар аталмыш сусыннан бас тартуда. 1.3.Әлемдегі      спорт    қозғалысын   қолдаушы   басып            1960 жылы Токио қаласында өткен олимпиадада «Кока­кола» Токио және Жапониядағы тегін қала карталары, қаланың көрнекті жерлері мен көше көрсеткіштерін алады.    1979 жылы «Кока­кола» АҚШ­тың Ұлттық олимпиада комитетінің Америка олимпиадалық   атақ   залының   құрылуына   қаржылық   көмек   көрсетеді.   1987 жылы   «Кока­кола»   Ұлттық   олимпиада   комитетімен   келісімге   қол   қойып, Лозанн қаласындағы олимпиадалық мұражайының алғашқы демеушілерінің бірі болады. Әлем футбол чемпионатын қолдаушы шығаруды мойнына         1992   жылдан   бастап   «Кока­кола»   компаниясы   олимпиада   алауының эстафетасын ұйымдастырушы және демеушілерінің бірі болып табылады. 1974 жылдан   бастап   «Кока­кола»   ФИФА­ның   ресми   серіктесі,   ал   1978   жылдан бастап   футболдан   әлем   чемпионатының ресми   демеушісі.   2010   жылы   футболдан әлем   чемпионатында   Претория   қаласында әлем бойынша 250 жасөспірімдерді жинап, балаларға арналған лагерь ұйымдастырады. 8 1.4.Сусынның     құрамы           Сусынның әр нұсқасының құрамы әртүрлі болып келеді. Ол әсіресе диеталық нұсқасында аз мөлшерде кездесетін көміртекке байланысты. Мұнда «классикалық» нұсқадағы жай Кока­кола нұсқасы берілген. Сусынның     компонеттері: Қант Көміртек   диоксиді   ( Е 290) Бояғыштар : қант коллері ( 150) , кармазин ( азорубин)  ( Е 122)  Ортофосфор     қышқылы   (  Е 338) Кофеин Табиғи  хошиістендіргіштер  Тағам  құндылығы: Энергетикалық      құндылығы—42    ккал Ақуыздар     ­­­0 Майлар    ­­­­0 Көмірсулар­­­10 мг Натрий  ­­­­«11,0 мг Калий  ­­­­1,0 мг Кальций   ­­­4,0 мг Магний ­­­­1, 0 мг Фосфор ­­­  шамамен    17мг Кола – тропиктік Африкада өсетін ағаш түрі;кейбір түрлерінің жемістері медицинада ,ликер және кока­кола сусынын жасауда қолданылады. 9 Коланың   калориялылығы   өте   жоғары,   өйткені   коланың   0,5   литрлік құтысында   қанттың   мөлшері   10­12   қасық   мөлшерде   болады,   сол   себептен диетологтар   бқл   сусынды   пайдаланбауды   ұсынады.   Коланың   және   басқа   да тәтті   сусындардың   құрамында   лимон   және   ортофосфор   қышқылы   бар. Қышқылдар сілекейлі қабықты құрғатады, сондықтан газдалған сусындармен шөлді   қандыру   мүмкін   емес,   шөлді   қандыру   мақсатында   оны   шамадан   тыс пайдалану бүйрекке артық салмақ түсіріледі. Қышқылдығы өте жоғары сусындарды пайдалану (мысалға, кола немесе апельсин шырыны) тіс эмаліне зақым келуі және асқазан сөлінің қышқылдығын арттырады, артынша асқазан қабырғасының тітіркенуіне немесе язвалар пайда болуы   мүмкін.   Сондықтан   асқазан­ішек   ауруларымен   ауыратын   адамдарға қолдануға   шектеу   қойылған.   Сонымен   қатар   бұл   қышқылдар   организмге кальцийдің   сіңірілуіне   кедергі   жасап   оны   шаяды,   осының   әсерінен   адам сүйегіне әсерін тигізбей қоймайды. Әрдайым коланы пайдалану даму үстіндегі организмге кері әсерін тигізеді. Егер тамақты мұз қосылған коламен ішсе, онда ол тамақтың қорытылу уақыт азайтып, соның әсерінен адамның қарны қайтадан ашып   тамақтанады,   бұл   семіруге   алып   келеді.   АҚШ   және   Сингапур ғалымдарының  зерттеуі бойынша үнемі тәтті сусындарды пайдалану асқазан обырының пайда болуына әкеліп соғуы мүмкін деген қорытындыға келді. Бұл сусындардың   құрамындағы   жасанды   ароматизаторлар   мен   бояғыштар   адам организміне зиянын тигізеді. Кока­кола Лайттың құрамы Бірнеше   жыл   бұрын   ғаламторда   коланың   аз   калориялы   түрі  Coca­Cola Light­ң   кофеинсіз   құрамы   жараияланды,   оның   құрамына   Aqua   carbonatada, E150d, E952, E950, E951, E338, Е330, Аromas, Е211 заттары кірді. Aqua carbonatada – газдалған су. Е290   (көміртегі   диоксиді)  –   тағамдық   қоспа,   тамақ   өнеркәсібінде консервант,   қышқылдық   тұрақтандырғыш   және   антиоксидант   ретінде пайдаланылады. Тұрмыста Е290 қосындысы көмірқышқыл газы ретінде таныс. Физикалық қасиеті жағынан көмірқышқыл газы түссіз, сәл қышқыл дәмі бар иіссіз газ. Е290 қосындысы суда аздаған мөлшерде көмір қышқылын түзе ери алады. Өндірісте бұз газды мұржа газдарын калий корбанатымен адсорбциялау арқылы алады, сонымен қатар көміртегі диоксидін ауа құрамынан бөліп ала алады. Газдалған сусындар көмір қышқылының әлсіз ерітіндісі секілді болады, сондықтан   Е290   қосындысы   бар   сусындар   асқазан   ауруларымен   ауыратын 10 адамдарға қолдануға болмайды. Сонымен қатар газдалған сусындардың тағы басқа   жағымсыз   жақтары   бар,  мысалға   оларды   ішкеннен   кейін   адамның   іші ауырып кекірік пайда болуы мүмкін. E150d   (бояғыш) –   қантты   колер   (күйдірілген   қант).  Оны   белгілі   бір температураларда қорытылған қанттан алады.   E952   (калориясыз   тәттілендіргіш)  –   циклам   қышқылы   немесе   рның натрий, калий және кальцийлі тұздары. Цикламат синтетикалық химиялық зат, жасанды тәттілендіргіш ретінде қолданылады. Өте тәтті дәмі бар, ол қанттан 30­50 есе тәттірек. Адам пайдаланатын тағамдарда қолдануға тыйым салынған, өйткені   концероген   болып   табылады.   Жер   шарындағы   мемлекеттер   оны пайдаланудан бас тартып отыр, оның ішінде АҚШ, Ұлы Британия, Франция сияқты алпауыт мемлекеттер бас тартқан.  E950 (калий  ацесульфамы)  сахарозадан  200   есе   тәттірек.   Құрамында метил   эфирі   ­   ол   жүрек­қан   тамырлар   жүйесінің   дұрыс   жұмыс   жасауына кедергі жасайды; аспароген қышқылы – жүйке жүйесін қоздырушы заттары бар. Құрамында осы заттары бар тағамдар балаларға, аяғы ауыр әйел адамдарға қолдануға тыйым салынған.    E951   (аспартам) –   диабетпен   ауыратын   адамдарға   арналған   қантты алмастырушы   зат.   Қыздыру   кезінде   аспартам   метанол   мен   фенилаланинге ыдырайды. Метанол өте қауіпті зат, 5­10 мл мөлшері адамды көру мүшесінен айырылуға, ал 30 мл мөлшері адамды өлтіре алады. Құрамында аспартам бар сусындар шөлді қандырмайды, керісінше ауыз қуысын кептіреді.  Е330 (лимон қышқылы)     көмірсуларды ашыту арқылы алады. Лимон қышқылының   тұздарын   (цитраттарды)   тамақ   өнеркәсібінде   (қышқыл, тұрақтандырғыш,   консервант   ретінде   қолданады)   және   медицинада   қанды сақтауда қолданады.  Е338 (орто фосфор қышқылы) – өте жақсы антиоксидант, ол  тағамдарды бәз қалпында сақтауға, оның түсінің өңбеуіне септігін тигізеді,  өйткені ол тотықсыздану процестерін тоқтатады. Е338 тағамдарда өте жақсы  дәм береді. Ортофосфор қышқылы күшті қышқыл қатарына жатады.  Аromas – ароматы қоспалар (қандай екені белгісіз). Е211   (натрий   бензоаты   немесе   C6H5COONa) –   тағамдық   заттарды консервілеу   үшін   пайдаланады.   Балық   және   ет   өнімдерін,   маргаринді, 11 майонезді,   кетчупті,   жеміс­жидектерді,   сусындарды   консервілеу   үшін пайдаланады.   Бензой   қышқылын,   натрий   бензоатын,   калий бензоатын  кейбір тағамдық өнімдерге бактериядан және зеңнен сақтау   үшін   еңгізеді.   Ресейде   және   кейбір   Еуропа   елдерінде қолдануға рұқсат етілген, мөлшері 150 мг/л. Құрамында натрий және   кальций   бензоаты   бар   тағамдарды   астма   ауыратын адамдарға   қолдануға   рұқсат   етілмейді.   Ол   организмдегі   С дәруменімен   әрекеттесіп,   кейін   бензол   пайда   болады.   Бұл   өте күшті концероген, ол ДНК­ға кері әсерін тигізеді.   Коланың нарықтағы түрлері   «Coca­Cola plus Catechin»  бұл кока­кола түрі Жапонияда 2009 жылы пайда   болған.   Бұл   сусынның   ерекшелігі   қарапайым   құрамына   аспан   асты еліндегі   ерекше   құрметтелетін   КӨК   шай   қосылған.   Бұл   қоспа   біздерге ыңғайсыз   көрінгенімен   Жапонияда   ерекше   танымалдылыққа   ие   болған.   Бұл сусын   тек   шай   дәмін   ғана   қалдырмайды   оның   құрамында   шәйға   тиесілі антиоксидант катехині бар, ол иммунитетті арттырып, қатерлі ісіктердің пайда болуының алдын алады. Бұл сусын бірден 20­40 жас аралығындағы келіншектер арасында танымалдылыққа ие болды.  12 «Coca­Cola Raspberry» бұл кока­кола түрі Жаңа Зеландияда 2005 жылы пайда   болған,   бірақ   бір   жылдан   соң   айналымнан   алынып   тасталған.   Бұл сусынның   ерекшелігі   оның   құрамында   таңқурай   дәмі   қосылған.   Сусын   ішкі нарықтың   өзінде   танымал   бола   алмағасын   көп   ұзамай   сатылымнан   алынып тасталды.   Бірақ   оның   ашылмаған   құтылары   қазіргі   таңда   ерекше   бағалы заттарды   жинаушы   адамдар   арасында   сұранысқа   ие.   Таңқурай   дәмді   кола толықтай   жоқ   болып   кетті   деп   айтуға   болмайды,   өйткені   оны   АҚШ­тағы компанияның   «Freestyle»   атты   автоматтарынан тапсырыспен алуға болады. «Coca­Cola with Lime» бұл кока­кола түрі 2005  жылы АҚШ­та пайда болды. Ерекшелігі ЛАЙМ  дәмімен болды. АҚШ­та өте танымал бола қалған бұл  сусын көп ұзамай Сингапурда, Ұлыбританияда,  Нидерландыда, Ирландияда, Жаңа Зеландияда және Жапонияда  танымал болды. «Coca­Cola BlāK» бұл кока­кола түрі 2006 жылы Францияда алғаш  сатылымға шыққан сусын түрі. Бұл жолы танымал сусынның КОФЕ  дәмімен  болды. Көп ұзамай­ақ өте құнарлы бұл сусын АҚШ­та, Канада  да және Шығыс Еуропада пайда болды. Ерекшелігі АҚШ­тағы  бұл сусынның айырмашылығы құрамында қант болған жоқ, оның орнына қантты алмастырушылар кукурузды­фруктозалы сироп  және тәттілендірушілердің екі түрі пайдаланылған.        2.   Зерттеу       материалдарымен     әдістері  2. 1. Қызықты     айғақтар  1.   2011   жылы «Национал географик»   телеарнасы Кока­ кола   сусынының   зауытын,   оның жұмыс істеуі   мен   дайындау құпияларын көрсетті. 2.   1989 жылы   Кока­кола   Мәскеудегі   Пушкин   алаңына өзінің   сауда   маркасын   енгізген   ең   алғашқы   шетел компанияларының бірі болып табылады. 13 3.  Джон Стит  Пембортон  деген  фармацевт  адамға  қуат  беретін  шәрбат ойлап   тауып,оған   адамды сергітетін   кока   жапырағын қосқан.   Бұл   өсімдік көпшілікке «кокаин» деген атпен таныс. Сол уақытта кок жапырағына тыйым салынбаған   екен.Уақыт   өтекеле   шәрбат   саудаға   шығарылады. Есірткіден басқа оның құрамында спирт те болған, бірақ көпшіліктің өтініші бойынша спирт құрамына алынып тасталып,оның орнына Оңтүстік африкалық «кола» жаңғағының дәмі қосылды. Бірақ сусын тым тәтті болын кетті,оған су қосуға   тура   келді.Ал   оның   сыртындағы жазуды   есепші   Фрэнк Робинсон ойлап тапты.1886 жылы Кока­Кола   газдалып   сатыла   бастады. Пембортонның жаңа кәсібі бірден алға баспады. Ақша аз түсе бастаған соң , ғалым   шәрбат   формуласын   Аза   Кендлер   деген   кісіге   2000   долларға   сатып жіберді. Америка Құрама Штаттарына келген кезде қалтасында 1 доллар 75 центі   Ол   идеяны жандандырып «Coca­Cola   Company» компаниясының   негізін қалайды.   Соңғы статистикаға   жүгінсек,   Американың ұлттық сусынына айналған Кока­Коланы әлем бойынша бір минуттың ішінде 8000 адам тұтынады делінген. Оның әзірлеу құпиясы жазылған қағаз жеті қабат жердің астында сақтаулы.   ғана болған. Бұл сусынды әлемде білмейтін адам жоқ. Зерттеу компанияларының пікіріне сүйенсек әлем халқының   94 пайыз «Coca­cola»­мен таныс. Бірақ, оның құпиялары туралы барлығы біле бермейді. 4.   Өзгермейтін   логотип.   Көптеген   компаниялар   өз   логотиптерін өзгерту   үшін   көптеген   қаражат   бөліп   жатса,   кока­кола   оған   басын ауыртпады.   Танымал   жазу   1886   жылы   буxгалтер   Фрэнк   Робинсонның тырысуымен   пайда   болды.   Робинсон   ойлап   тапқан   логотип   қазір   де пайдаланылып келеді. Компания дизайнерлері тек шамалы ғана өзгерістер енгізгені болмаса, өз тариxында кока­кола ешқашан белгішесін  өзгерткен емес. 5.   Жүйкені   тыныштандыратын   сусын.   1886   жылы   Кола   алғаш сатылымға   салқындатылған   сусын   ретінде   емес,   жүйкені тыныштандыратын   сусын   ретінде   шыққан.   Сонымен   қатар,   Джон Пербентон өз сусынын импотенциядан қорғайтынын да айтқан. 6.   Құрамында   кокаин   бар.   1903   жылға   дейін   коланың   құрамында кокаин бар болған. Кейбіреулер мұны тек аңыз, деп ойлайды. Бірақ, ол кезде кокаин тыйым салынған зат болмағандықтан газ жасау үшін кокаиннің жапырақтары пайдаланылған. 14 7.   Кока­кола   әлемде   ішілетін   сусындардың   3   пайызын   құрайды. Компания басшылығы 2014 жылғы баяндамасында қызықты мәліметпен бөлісті.   Олардың   айтуынша,   кока­кола   әлемде   күн   сайын   ішілетін сусындардың 3 пайызын құрайды (ауызсуды есептемегенде). 8.   Қай   елдерде   кока   коланы   таба   алмайсыз.   Әлемде   бұл   газдалған сусынды сатпайтын екі ғана мемлекет бар: Куба мен Солтүстік Корея. 2012 жылға дейін бұл тізімде Мьянма да болған. Тәтті сусынды, оны ең алғаш   пайдаланған   шетелдің   бірі   Кубаға   кіргізу   1960   жылдары тоқтатылды. Ал, Солтүстік Кореяның дүкендерінде бұл сусын ешқашан болған емес. 9.  Кока­коланың  барлық  өнімін  пайдаланып  көру  үшін  қанша  уақыт керек.  Компания  үлкен  мөлшерде  әртүрлі  сусындар  шығарады.  Егер  күн сайын жаңа біреуінің дәмін татып отыратын болса, барлығын бітіру үшін кем дегенде 9 жыл уақыт керек. Қазіргі уақытта компанияда 3500 сусын мен 500 брэнд бар. Ресей сауда орындары сусынның тек 20 түрімен ғана таныс. 10.   Кока­кола   және   айға   дейінгі   жол.   Егер   осыған   дейін   компания шығарған кока­коланың 200 млден сәл көп сусындарынан жол жасаса оның ұзындығы Ай мен Жердің арақашықтығынан 2000 есе ұзын жол шығады. 11. Кока кола брэнді қанша тұрады? Қазіргі  таңда кока­кола 83,8 млд долларға   бағаланып   отыр.   Бұл   «KFC»,   «Subway»,   «Рepsi»,   «Вudweiser» компанияларын қосқандағы бағадан көп. 12.   Барлығына   түсінікті   сөз.   Компанияның   айтуынша,   кока­кола әлемдегі «ок» сөзінен кейінгі ең түсінікті сөз екен. 13. Коланы барлығы жақсы көретін жер. Көбісі коланы АҚШ­та көп пайдаланады, деп ойлайды. Бірақ, олай емес. Коланы пайдалану бойынша көш   бастап   тұрған   –   Мексика.   Орта   есеппен   жылына   бір   мексикандық коланың   745   құтысын   ішеді   екен.   Құрама   штаттыкі   орталау,   400 шамасында. 14.   Купон   концепциясы.   Компания   өздерінің   арқасында   купон концепциясы пайда болғанын айтады (тегін тауар алу үшін купон). Алғаш 1887 жылы шыққан купондарды  кока коланың тегін газдалған сусынына айырбастауға   болатын   еді.   Мұндай   купондарды   xалық   почта   арқылы 15 немесе журналдан қиып алатын. Компания басшылығының айтуынша, осы тәсіл   компанияға   үлкен   танымалдылық   алып   келіп,   шетел   саудасына шығуға жол ашты. 15. Санта Клаустың пайда болуы. Аяз ататын әріптесі Санта өзінің қазіргі келбетіне кока­коланың дизайнері Хэддон Сандбломға «қарыз». Ол 1931   жылы   қызыл   костюмдегі   ақ   сақалды   көңілді   сиқыршы   шалдың суретін   салған.   Жаңа   жылдық   жарқын   кейіпкер   пайда   болғаннан   кейін, 1921   жылы   құрылған   кока­коланың   жаңа   жылдық   компаниясының танымалдылығы арта түсті. 16. Байкот және Олимпиада. 1980 жылы АҚШ үкіметі КСРО­дағы Олимпиада   ойындарына   байкот   жариялағанда,   тәтті   сусынның басшылығы оған қосылмай, спорттық ойындардың серіктесі болған. Дәл сол жылы Одақтас мемлекеттер алғаш рет коланың дәмін татып көрді. 17.   Алғаш   космоста.   1985   жылы   кола   космосқа   ұшқан   алғашқы алкогольсіз   сусын   болды.   Газды   сусынды   шығарушылар   астронавтарға арнап ерекше сорғышы бар сусын құтысын шығарды. 18. Сусынға арналған температура. Танымал сусынды шығарушының пікірінше сусынға арналған температура Цельсий шкаласы бойынша 1,1 мен 3,3 градус арасында.   ойлау қабілеттеріне орасан зор зиян келтіреді.   2.2.  Денсаулыққа    әсері Дәрігерлердің пайымдауы   бойынша Кока­кола   әсіресе   балалардың   баc сүйегіне,   Жалпы газдалған сусынды мөлшерден   тыс пайдалану адам   ағзасына   кальций,   темір   секілді ең маңызды элементтерді жойып есесіне құрамындағы есірткі зат  өміріңізді екі есеге қысқартады. сусындарын дайындау кезінде пайдаланылатын карамельдердің   құрамындағы   бояулар қатерлі ісіктің дамуына әкеліп соғады»­деп жазады газет. Кока­коланы сатуға тыйым салу керек деп сенімді түрде айта аламыз. Өйткені күшті газдалған бұл сусынның   құрамында   қанттың   мөлшерден   көп   екені анықталған.Дәрігер мамандар   мен   ғалымдар   сараптамасына   назар   аударсақ,   ішектің   созылмалы ауруымен,   асқазан,   өт   жолдарының   және   несеп   жолдары   ауратындарға тұтынбауға кеңес береді. Адам денесіндегі гармондардың түзілуіне кері әсерін тигізіп,   жиі   қолданғандық   шамадан   тыс   семіруге   әкеледі.   Жас   адамдардың ағзасына әсері күшті. Қан қысымын көтеріп, жүйке жүйесінің ауытқушылығын     «Кока­кола»   және   «Пепси»   16 және   ойлау   қабілеттерін   отырғызып   тастайтын   да   қасиеті   бар   екен.Орал қаласының   ғалымдары   Кока­коланы   сынақтан   өткізген   болатын.Тіс   үлгісінің қалыбына 5 литр сокты құйып, тәулік бойына қалдырып кеткен , нәтижесінде тіс орнына ақ ұнтақты ғана көреді. Сусынның құрамында қан айналымын баяулатып , аққан ауруына әкелетін жасанды бояғыштары бар. 3.1. Кока­коланың тұрмыстағы пайдалы жақтары:  Кока­коланың   ауруды   уақытша   тоқтататын   қасиеті   бар.   Осы сусынның химиялық құрамында кәдімгі дәрілерде кездесетін қоспа бар. Бірақ осы   дәрілік   заттардың   мөлшері   өте   аз   сондықтан   оны   кәдімгі   дәрілік   зат ретінде қолдануға болмайды.   Кока­коланы   жаз   кезінде   шыбын­шіркей   шаққанда,   сол   шаққан орынға   құйып   немесе   сүртіп   жіберсе,   бірден   әсер   етеді,   яғни   оның құрамындағы ортофосфор қышқылы әсер етеді.  Кока­кола темірдегі татты керемет кетіреді. Таты бар затты кока­ коланың белгілі бір мөлшеріне біраз уақыт салып қойса, татты мүлдем жойып жібереді.  Осы қасиетін тұрмыста пайдалануға болады. Таттанған тұрмыстық заттарды   коланың   белгілі   бір   мөлшеріне   салып   қойса,   жаңа   зат   сияқты жалтырап шыға келеді.  Кока­кола   терезені,   автокөлікті   жақсы   жуады.  Түсі   өңіп   немесе сарғайып кеткен автокөлік терезесін немесе айналарын коламен жуу арқылы оны таза қалпына түсіруге болады. Жуып болған соң шүберекпен бір сүртіп алса, ешқандай дақ қалмайды.  Кока­коланы   тамақ   дайындағанда   кез­келген   соусқа   (тұздыққа) араластырып қосып жіберсе, маринадталған тағам сияқты керемет дәм береді. Осы қасиетін жазда табиғат аясына шыққан кезде кәуап жасау кезінде, уксусы бар   маринадтың   орнына   коланы   пайдалануға   болады.  Әрине   бұл  тұздықтың дәмі өте жақсы болады.   Кока­кола үйдегі жағымсыз иісті кетіреді. Ол үшін суға кока­коланы құйып, еденді бір сүртіп шықса, үйдегі жағымсыз иістің орнына ароматты иіс пайда болады.  Кока­кола   ыдыстардың   бастапқы   қалпын   келтіреді.   Мысалы, сыртында   сызылған,   қарайған   дақтар   болса,   оны   кока­коланың   белгілі   бір 17 мөлшеріне   салып,   біраз   уақыттан   соң   ысып   жуса,   ыдыс   бастапқы   қалыпқа келеді.  Киімдегі   түрлі   дақтарды   да   кока­коланың   көмегімен   кетіруге болады. Киімге сіңген қанды да кола тез ерітіп жойып жібереді. Кока­коланы көп адамдар тамақты сіңдіру үшін де қолданады.          Кока­коланың тағы бір пайдасы, осы сусынның құтылары таптырмас зат болып   табылады.   Ауылдық   жерде   бұл   құтылар   ең   қажетті   заттар   болып табылады. Сүт, сары май, қаймақты дәл құйып сақтауға болады. Құтыдан бөтен иіс шықпайды.                 3.1.Менің тәжірбиелерім                     Мен осы ғылыми жұмыспен айналысқаннан  бері бірнеше тәжірбиелер жасап   көрдім. Осы тәжірибиелер нәтижесін  сыныптас достарыма көрсеткім келді,    мына   суретте   мен   достарыма   «Кока­кола»   сусыны   қаншалықты денсаулыққа зиян екенін баяндап, түсіндіріп тұрмын.      Даттанған шегені, көнерген тиындарды, сақиналарды алып оны колаға салып   бірнеше   сағат   күттім,   сол   уақыт   ішінде   барлық   заттар   жаңа   бұйым сияқты жалтырап шыға келді. Келесі тәжірибе үшін еттің бір екі бөлігін колаға салып қойдым, бірнеше сағат күттім. Сол кезде еттің бөліктері борпылдақ қалыпқа түсіп, қорытылған тамақ сияқты қалыпқа түсті.       Келесі тәжірибеге сиыр сүтін алдым, оған коланы құйдым сол кезде ақ тұнбалы зат ыдыстың түбіне түсті. Сүтті алуымның себебі оның құрамында ақуыздар бар. Осы тәжірибе арқылы коланың адам ағзасындағы ақыздарға әсер етуін көрсеткім келді. 18 Нұрберген таттанған шегелерді колаға салып қойды. 1 сағаттан соң ақ мынадай жақсы көрсеткішке ие болдық                                               Кірлеген тиындарды колаға бір сағат уақытқа салу арқылы тиындарды жаңа қалпына келтірдік Нұрберген ет, сүт және жұмыртқаға кола құю үстінде. Нәтижесінде ет ірімтіктеліп, сүт іріп, ал жұмыртқаның қабығы жұқарып, қабықсыз                                         қалды. 19 3.2.Кока –Коланы сусын ретінде тұтынбау        Осындай дәлелді айғақтардан кейін бұл сусынның денсаулыққа кері әсері бар деп ойладым, оған менің тәжірбиелерім дәлел бола алады. Кока – Коланың   былығын   еліміздің   тұрғындарының   80   пайызы   көруде.   Себебі   , сусынның құрамында қан айналымын баяулататын және аққан ауруына әкелетін жасанды бояғыштар жетерлік.    Сусынды   ішсек   –   денсаулыққа   өте   зиянды   екенін   білдік.   Елімізде денсаулық сақтау Министірлігі жалпы газдалған сусынды мөлшерден көп ішсе, кері   әсері   де   артығымен   болады   делінген.   Оның   көзге   көрінетін дәлелі,балаларды толықтырады. Өйткені газдалған сусындарға балалардың бәрі де   құмар,   күнде   мектептен   шыққан   соң   жолшыбай   дүкенге   кіріп,бір­бір газдалған сусын алады. Бірде бір бала айран немесе сүт алып ішпейді, менің ойым егер кем дегенде он баладай сүт өнімін күнделікті алса, басқалары да 2­3 күннен кейін ала бастар еді деп.       Кока­Кола,   Пепси   сусындарын   мектеп   асханаларында   сатуға   тыйым салынуда, өйткені менің мектебімде мұндай өнім сатылмайды. Күшті газдалған бұл   сусынның   құрамында   қанттың   мөлшерден   көп   екені   әбден   анықталған. Адамның   сүйектері   әлсіреп   ,   сусамыр   дертіне   шалдықтыратыны   да   белгілі болған. Осындай айғақтардан кейін бұл сусынды мүлдем тұтынбау  керек дер едім.       Осы   Кока­коланың   сырын   ұғып,   біраз   мағұлтат   алдым.   Оның   адам денсаулығына әкелетін әсерін де білдік, бірақ бұл сусын барлық дүкендердің сөрелерінде толып тұрады, оны көрген біздер, әрине алып ішкіміз келіп тұрады. Өйткені, сөредегі заттарды үлкендер сатады ғой...   20 Қорытынды  «Кока­кола» (ағылш. Coca­Cola)   сергітетін алкогольсіз сусын, көптеген елдерде кеңінен тараған; The Coca­Cola Company компаниясының өнімі; 2006­ 2010 жылдар арасындағы әлемдегі ең үздік бренд болып саналады. ─ Түркияда   оның   жасалу   жолын   білгеннен   ­   ақ   коланың   әкелуіне   мүлде тыйым   салынды.   Бұл   сусынды   АҚШ   ­   тың   солтүстік   штаттарында   жол полициясы авариядан кейінгі асфальттағы қанды жуып кетіру үшін қолданады екен. Коланың құрамына фосфор қышқылы кіреді, ал ол тырнақты түгелімен ерітіп жібере алады. Егер бұл сусынға бір тілім етті салып жіберсе, 2 күннен кейін ол тіпті жоқ болып кетеді. Егер кола адам тырнағын, шикі етті, киімдегі, тіпті асфальттағы дақтарды кетіре алатындай күші бар болса (бәріміз де жақсы білеміз, керемет мықты химикат ­ қоспаларсыз ол мүмкін емес), ендеше ол адам ағзасына енгеннен кейін не қылмақ?!  Қорыта   келе,   біз   бұл   сусынды   өз   мақсатына   сай   емес,   яғни   тұрмыста тазалаушы,   зарарсыздандырушы   және   ауруды   басушы   зат   ретінде   қолдануға болатынын   анықтадық.   Бұл   сусын   организмге   барынша   зияны   болса   да тұрмыста соншалықты пайдасы бар екен. 21 Пайдаланылған әдебиеттер 1.Қазақ тілінің сөздігі. А.Дайк Пресс 1999. 2.ТОО «СП» «Кока­Кола Алматы Боттлерс» 2009. 3.Қызықты айғақтар   2011ж. 4.Ғаламтордағы ақпараттар 5.Коланың жаңғағы 11.08.2012                                 22 23