Органикалық химия есептерін шығару әдістемесі

Ақмола облысы Ерейментау ауданы Ақсуат ауылы Ерейментау 2018 Алғы сөз Өркениетті елдің жамуының басты  көрсеткіштерінің бірі оның ғылымы. Адамзат баласы сан  ғасыр бойы жинақтаған білім қорын әрбір кқзі ашық  азамат өз саласында тиімді қолдана білуі көп еңбекпен  саналылықты қажет етеді. Бұл орайда ілімі  заңдылықтарды жетік меңгеріп дұрыс шешім қабылдауға  есептер шығара білудің маңызы зор. Ұсынылып отырған көмекші құралдың  мақсаты­ оқырманға өз бетінше органикалық химия  пәнінің есептер мен жаттығулар орындауда көмегін  тигізу. Көмекші құрал деңгейі мектеп бағдарламасын  есепке ала отырып, химиямен қызығушылар үшін аталған  пәнді тереңірек меңгеру жағын қарастырдым. Көмекші құрал мектептің жоғары сынып  оқушыларына, мұғалімдеріне және өз бетінше есептер  шығарумен айналысатын оқырмандарға септігін тигізер  деген ойдамын. Органикалық химия есептерін шығару әдістемесі Туребаева Аружан Парахатовна Ақсуат орта мектебі КММ Химия пәні мұғалімі 1­есеп Мына көмірсутектерді жүйелі наменклатура бойынша ата                     СН3                            СН3 а)  Н3С­СН­СН­СН3         ә) Н3С­СН­СН2­СН3                СН3             Шешімі: Тізбек бойында өзекті анықтап реттік сандармен  нөмірлейміз. Қосымша радикал СН3 екенін ескере  отырып атаймыз. а) 2,3 – диметилбутан     б) 2­метилбутан 2­есеп Бромды изопропил көмірсутегіне натриймен әсер еткенде қандай көмірсутек түзіледі. Шешімі: Ең бірінші әрекеттесуші заттардың молекулаларн  жазамыз. Бұл өзімізге таныс Вюрц реакциясы          СН3                                            СН3 Н3С­СН­В       + 2  а        СН                                                      СН3    Ṅ ṛ 3­СН­СН­СН3 +  а ВṄ ṛ                                            2,2­диметилбутан 3­есеп Меншікті салмағы 1,97 г/л көміртегінің массалық үлесі  0,82 болатын қаныққан көмірсутегінің молекулалық  формуласын жаз Шешуі: Берілгені                             Шешуі: ṕ ᵪ ᵧ (С Ĥ )=1,97г\л                М(С Ĥ )= w(С)=0,82               М(С Ĥ )= С Ĥᵪ =?                      х=w(С)*Mr(СxHy)=0,82*44=3                                             Ar(С)                   12                                   Жауабы:  С3Н8  ᵪ ᵧ 1,97г\л*22,4л\моль=44г\моль ᵪ ᵧ ρ*V 4­есеп Ацетиленнің жану реакциясының термохимиялық теңдеуі  төмендегідей:  С2Н2+О2= 4СО2 +2Н2О ­2610 кДж 1,12л ацетилен жанғанда қанша жылу мөлшері бөлінеді? Шешімі: Берілгені;                            Шешуі: V(С()=1,12л         Теңдеу бойынша есептеу жүргіземіз.           Q=?             Реакция теңдеуі бойынша                               2*22,4л =44,8л ацетилен қатынасып                               2610 кДж жылу бөлінеді. Пропорция                              Құрып 1,12л ацетилен жанғанда Бөлінетін жылу шамасын есептейміз                             44,8л С2H2­­­­­­­­­­2610 кДж                             1,12л С2Н2­­­­­­­­­х кДж                            х=1,12*2610=65,25 кДж                                        44,8                                 Жауабы:65,25 кДж                                  2х+з/1,68­х/=4,48                                 2х+5,04­3х=4,48;         х=0,56л Этан                               1,68­0,56=1,12л                                    бұл пропан 5­есеп 1,56л этан мен пропанның қоспасы жанған кезде 4,48л  көмірқышқыл газы түзілді. Қоспадағы газдардың көлемін  анықта Берілгені:                                  Шешуі V(С2Н6+С3Н8)=1,68л     Этан көлемі х деп белгілесек V(СО2)=4,48л                    пропан көлемі 1,68­х\л болады V(С2Н6), V(С3Н8)=?        Реакция теңдеуін жазалық                                          Хл                    V1                                       2C2H6 + O2= 4CO2 + 6H2O                                          2 моль           4 моль                                         V¹ =4х=2х л СО2                                                  2                                              1,68­х /л       V2 (л)                                           С3Н8 + 5О2 = 3СО2 +4Н2О                                               1моль            3 моль                                 V2 = 3/1,68­х/ =3/1,67­х/л СО2                                                1                                  V1 + V2=4,48л 6­есеп Сутегімен салыстырғанда тығыздығы 35­ке тең алкеннің  құрамындағы көміртегі және сутегі шамасын пайызбен  анықта. Шешуі: Формуланы пайдаланып алкеннің салыстырмалы  молекулалық массасын анықтаймыз Мr(СnН2n) =Дн2*Мr(Н2) Мr(СnН2n) =35*2=70 12п+2п*1=70          14п=70               п=5 Демек алкеннің молекулалық формуласы  С5Н10 W(С)=п100=5*12*100=85,7%         Мr(СnН2n)  70 W(Н)=2пН*100=2*5*1*100=14,3%           Мr(СnН2n)       70 7­есеп 12л метанмен 25л хлор әрекеттескенде түзілетін төрт  хлорлы көміртегінің массасын анықтаңдар. Берілгені                 Шешуі V=12л СН4             12л                  25л V=25л СІ2             СН4 + СІ2 =СН3СІ + НСІ                                                         хг m=?                        M(СН4)­12+1*4=16                                12л­­­­­­25л                                16г­­­­­­хг                                 х=16*25=33г                                         12 8­есеп 11,2л пропанды толық жандырғанда түзілетін  көмірқышқыл газының көлемін анықтаңдар Берілгені                         Шешуі V(С3Н6)=11,2л          11,2л                  хл Табу керек                С3Н8 +5О2 —3 СО2+4Н2О V(СО2)=?                      1л                      3л                                        11,2л    —       хл                                        1л          —      3л                                        х=11,2*3=33,6л                                                   1                                           Жауабы:  33,6л 9­ есеп 6,72л метанмен этан қоспасын жандырғанда 12,82л  көмірқышқыл газы түзілді. Газдардың көлемдік үлестерін  анықтаңдар. 10­есеп 22,4л ацетиленнен 15г бензол алынды. Бензолдың  теориялық есептеулермен салыстырғандағы шығымын  есепте.