"PIRAMIDANING YON VA TO’LA SIRTINING YUZI"

PIRAMIDALAR HAQIDA MA’LUMOT Tabiiyki, birinchi navbatda sizning hayolingizga Misrning uch ehromi kelgan, undan keyin esa Meksika ehromlari. Ammo piramidalarning joylashgan makonlari ushbu ikki mamlakat bilan chegaralanib qolmagan! 2006 yilning bahorida besh ulkan piramidalar Bosniya yerlarida topilgan. Shu tariqa dunyo Yevropadagi ilk va yer yuzidagi eng qadimiy piramida ehromlari haqida bilib oldilar. Piramida ehromlari tadqiqoti vaqtida Italiyadagi, Ispaniyadagi, Xorvatiyadagi, Sloveniyadagi, Yunoniston, Turkiya, Angliya, Fransiya va Serbiyadagi ehromlar haqida ma’lum bo’ldi.

Osiyo-Tinch okean regionlari Yevropaga qaraganda kamroq o’rganilgan. Butun dunyo mustaqil arxeolog va tadqiqotchilar piramida ham.  ko’p yillar mobaynida Xitoydagi mahfiy piramidalari haqida so’z yuritganlar. Maksim Yakovenko Sian shahri atrofidagi 100 piramidalarda tadqiqotlarini olib bordi, shu jumladan sirli va ulkan Oq

Misr ehromlari butun dunyo insonlarini  o’ziga jalb qilib kelgan. Inson va  ijtimoiy taraqqiyotning tugamas  bosqichlari o’zida ko’pdan­ko’p sir va  mistifikatsiyalarni o’zida saqlab keladi.  Ularning har biri sinchiklovlik bilan  o’rganish va tadqiq qilishni talab qiladi.

Tadqiq qilish jarayoni davrlar, vaqtlar o’rtasidagi  intervallarning kattaligi bilan ba’zi qiyinchiliklarni  tug’diradi. O’tmishda qolib ketgan sirli shedevri bo’lib shak­ shubhasiz Qadimiy Misrning ehromlari hisoblanadi Misr va Sudan qo’shni mamlakatlar bo’lsa, demak, Giza  piramidalari va Meroe piramidalari yagona “mualliflikka”ga  egadek ko’rinishi mumkin. Bu unday emas. Sudanning  qumga g’arq bo’layotgan madaniyat yodgorliklari podshohlik  maqbaralari bo’lishiga qaramasdan, ular qadimiy Kush  davlatining aholisi tomonidan eramizdan avvalgi VII­VI  asrlarda barpo etilgan bo’lgan.

Kanar orollari — ushbu jannatdek joy allaqachon sayyohlar  uchun barcha tashrifbuyurishni istaydigan joydek bo’lib  qolishi kerak edi, biroq ularda ham oyoq teymagan yerlar va  sirli joylar mavjud. Atigi chorak asr muqaddam buyuk  sayohatchi Tur Xeyerdal orollarning birida — Tenerifda —  sirli piramidani aniqlagan. Guimar qishlog’i aholisi ushbu  ulkan inshootlarning e’tibor qaratmagan, piramidalar –  Hozirda vulkanologik turga oid tuzilgan gigantlar atrofida  Xeyerdalning o’zi orolning qadim yashovchilari (guanchlar)  barpo etganlar degan fikrni aytib o’tgan. Boshqa olimlar esa,  aniqlaganlar: ushbu oltilikdan har bir piramidaning yoqlari  qadimiy me’morchilik yodgorligi ekanligini bilmaganlar ham.  “Guimar ehromlari” deb nomlangan park ochilgan.  ularning joylashgan joyi va formasi tasodifiy emasligini  o’ziga xos holda orientirlangan.

HINDISTON EHROMLARI Hindistonning asosiy ibodatxonasi hisoblanmish  Brixadeshvar ibodatxonasi gumbazi piramida shaklida  barpo etilgan. Uning balandligi60 metrga yaqin. Ushbu  ibodatxona Shivaga atab X asr oxirida qurilgan bo’lib, uni  barpo etishga 25 yil sarf etilgan. U yerga har yili ko’plab  ziyoratchilar va sayyohlar tashrif buyurishiga qaramasdan,  ibodatxonaning g’aznasiga kirish yopiq – u o’zida asrlar  davomida boylarning “raqsga tushib turgan xudoga”  keltirgan tortiqlarini saqlab kelgan.

MAVZU: PIRAMIDANING YON VA TO’LA SIRTINING YUZI MA’RUZA REJASI: 1.PIRAMIDA HAQIDA MA’LUMOT 2.PIRAMIDANING YON SIRTINING YUZI. 3.PIRAMIDANING TO’LA SIRTINING YUZI.

Piramida — asos deb ataladigan bitta yog'i  ixtiyoriy ko'pburchak bo'lib, qolgan yoqlari  ketma­ket, juft­juft kesishadigan umumiy  uchga ega uchburchaklar bo'lgan ko’pyoqdan  iborat

Agar piramidaning asosi muntazam ko'pburchak bo'lib, piramidaning SO balandligi asosining markazi orqali o'tsa, piramida muntazam piramida deyiladi. Muntazam piramida yon yog'ining SYON    =        PL2 balandligi uning apofemasi deyiladi. 1

Piramida yon yoqlari yuzlarining yig'indisi uning yon sirti deyiladi. TEOREMA. Muntazam piramidaning yon sirti asosi 1 2  perimetrining yarmi bilan apofemasining  ko'paytmasiga teng: SYON    =        Pasos L  Isbоti. Agar piramida asosining tomoni a, tomonlar soni esa n ta bo'lsa, piramidaning yon sirti: bo'ladi, bunda L- apofema, Pasos esa piramida asosining lP asos 2 al 2 n  anl 2 perimetri.

PIRAMIDANING TO’LA SIRTI QUYIDAGI FORMULA ORQALI TOPILADI: SSto’la == SSyon++SSasos

Muntazam to’rtburchakli piramidaning yon  sirti  Syon=       4a∙l=2al,    chunki piramidaning asosi kvadrat  bo’lgani uchun perimetri 4a ga teng. 1 2

Muntazam piramidadan hosil qilingan kesik  piramida muntazam kesik piramida  deyiladi. Muntazam kesik piramidaning yon yoqlari o'zaro teng teng yonli  trapetsiyalardir; ularning balandliklari apofemalar deyiladi.

KESIK PIRAMIDA  YON VA TO’LA SIRTLARI  QUYIDAGI FORMULALAR ORQALI TOPILADI:  1 SSYON= (P+p) I = (P+p) I 2 SSTO’LA.==SSYON+S+S11+S+S22 P – pastki asos perimetri,  р –yuqori  asos perimetri, I  ­ аpofema, S1 – pastki asos yuzi, S2 –yuqori asos yuzi.

MASALA:  Piramidaning asosi teng yonli uchburchak bo’lib, uchburchak ning asosi 12 sm, yon tomoni 10 sm. Piramidaning yon yoqlari o’zaro teng va har biri 13 sm. Piramidaning balandligini toping.