Презентация ""

Дифтонги В отношении долготы дифтонги бурятского языка не отличаются от долгих гласных. Дифтонги в бурятском языке представляют собой сочетание гласных (переднего и заднего ряда со среднеязычными ряда, произносимых слитно и образующих один слог. Тем самым дифтонги отличаются от долгих гласных своим комбинаторным изменением. нейтрального и В языкознании «дифтонг» — сочетание не разделённых  согласными двух гласных звуков в одном слоге.

К дифтонгам, принятым в бурятской орфографии, относятся: ай, ой, уй, эй, үй. примеры: аймаг (район); айраг (кислое квашеное молоко); ойлгосо (понятие, понимание); оймһон (чулок, чулки); ойро(близко, вблизи, поблизости); уйдхар (грусть, тоска, печаль); уйтан (узкий); гуйха (просить); дэлхэй (мир, вселенная); эрбээхэй (бабочка); гэрэй (род. пад.) (юрты); үйлэдбэри (производство); гүйхэ (бежать); түймэр (пожар) и т.д. Дифтонги уй, үй, эй в исходе слов по артикуляции производят впечатление звука ы, поэтому, а также по ряду других причин, в орфографии принято писать вместо них в конце слова букву ы, например: 1) уй — ы. агы (пещера) вместо агуй; ажахы (экономика, хозяйство) вместо ажахуй; 2) үй — ы. гүнзэгы (глубокий) вместо гүнзэгүй; 3) эй — ы. хэлтыхэ (накрениться) вместо хэлтэйхэ.

Дифтонг ай  Манай колхоз олон гахайтай. Үбэл гахайнууд дулаан байрада байдаг. Гахайшан гахай һайнаар тэжээнэ. Айл зайха албатай, архи ууха ажалтай (посл). Дайда байбалнь зайдаг, далай байбалнъ губшадаг (посл). Зайран хүнэй зам ута, айран хүнэй алхам ута (посл).

Дифтонг ой  Толгойнь үһэн үдхэн, толгойнь дотороо хооһон (посл). Толгойшни ноёной, тохоногшни минаагай (посл). Ойншни олигтой болобо, сээжэшни һанаатай болобо (посл). Һохорой газар – һохороороо, дохолоной газар – дохолоноороо (посл). Нохойһоо түрэһэн нохойдоо баригдаха, нобшоһоо түрэһэн нозогтоо баригдаха (посл).

Дифтонг уй  Уйтан гутал хүл хабшадаг, уймар хүн хүниие хашадаг. Һаалишад ехэ амжалта туйлаба. Аюша агнуурида ошолдохые гуйна.

Дифтонг эй  Хүн бүхэн түрэһэн эхэтэй, турэлхи хэлэтэй. Үнеэнэй аша туһа ехэ. Үнеэн – сагаан эдеэнэй эхэ юм. Гэрэй хүндыдэ улгөөтэй байһан эбэр. Үбэлэй хүйтэн үнгэрбэ. Миисгэй модон дээрэ һууна. Үхибүүдтэ эхэ эсэгэ хэрэгтэй, үтэлһэн зондо ургэмжэ хэрэгтэй.

Дифтонг уй  Тоогүй торобо, гайгүй гартаба (посл). Урагшагүй хүндэ ухаагүй ноён. Энэ зүйлнүүдынь таһаршагүй холбоотой. Зоболон үзөөгүй хүн жаргал гээшые мэдэхэгүй (посл). Адхарһан аяга дүүрэдэггүй. Дайдын ногоон тоолошогүй, далайн оёор хэмнэшэгүй.

Грамматика:  В конце слов принято писать долгий ы. шугы, дугы, ургы, бүхы, харгы, гунзэгы, юрэнхы, хэрзэгы, эжы.

Найти в тексте слова с дифтонгами, выписать их, составить с ними предложения. Прочитать и пересказать текст. Шандаган Үбэлэй сагта шандаган саб сагаан үнгэтэй. Саһанай ороходо, шандаган ехээр баярладаг. Шугы соо бургааһанай үбэртэ саһа хонхойлоод хэбтэхэдэнь, тэрэниие обёорхогүйш. Хүншье, аншье харангүй хажуугаарнь гараха байгаа. Теэд шандаган ехэ айран амитан юм. Тэрээндэ дүтэ юумэнэй һаршаганахада, бодоод гүйшэдэг, холо харайдаг хурдан амитан юм.