ПРЕЗЕНТАЦИЯ ПО ХИМИИ НА ТЕМУ "НУКЛИЕН КИСЛОТА"

Nuklein kislotalar. Tirik organizmlar, shu jumladan viruslar uchun  ham nuklein kislotalarning ahamiyati juda katta.  Ular irsiy belgilarni saqlash va nasldan­naslga  o’tkazish, oqsillar biosintezi kabi muhim hayotiy  jarayonlarni amalga oshirishda faol ishtirok etadi.  aniqlangan.  Nuklein kislotalar dastlab hujayra yadrosidan  ajratib olinganligi sababli nuklein kislotalar  (“nukleus” — yadro) deb atalgan. Hozirgi vaqtda  nuklein kislotalar faqat yadroda emas, balki  xloroplast va mitoxondriyda ham mavjudligi

Nuklein kislotalardan biri hisoblangan  DNKning tuzilishini kashf etilishi  biologiyaning yangi davrini boshlab  berdi. Chunki bu kashfiyot tirik  ko’rsatib berdi. hujayralar binobarin, tirik organizmlar  ham qanday qilib xuddi o’ziga o’xshash  nasl qoldirishning sirlarini ochishga  imkon yaratdi. Shu bilan birga u hayot  faoliyatini qanday qilib boshqarish  haqidagi axborotning ko’chirilishini ham

Nuklein kislotalarning monomerlari  nukleotidlardir. Ulardan uzundan­uzoq  polinukleotidlar hosil qilinadi. Nukleotidlar  murakkab tuzilishga ega. Ularning tarkibida  fosfor kislotasi, monosaxarid va azot asoslari  bo’ladi, Ular bir­biridan azot asoslarining turiga  qarab to’rtga ajratiladi. Bular adenin, guanin,  sitozin, timin (urasil)dir. Nuklein kislota  tarkibidagi monosaxarid ikki xil: riboza va  dezoksiriboza dan iborat. Ribozaning  molekulasida 5 ta uglerod atomi bo’ladi,  glyukozada esa uglerod atomlarining soni 6  taga teng.

yetishmasligi bilan ribozadan farq qiladi. Bu ikkala  monosaxarid bir polenukleotidda va bir nuklein  kislota tarkibida bir vaqtda hech qachon uchramaydi.  Bir­biri bilan har doim faqat ribonukleotidlar yoki  faqat dezoksiribonukleotidlar hosil qilib birlashadi.  Shunday qilib, bu ikki xil monosaxarid ikki tipdagi  polinukleotidni va shu tufayli ikki xil nuklein kislotani  hosil qiladi. Bu ikki xil monosaxaridni boshlang’ich  xarflari D va R bilan, nuklein kislota so’zlarini  boshlang’ich xarflari NKni qo’shsak, bunda ikki xil  turdagi nuklein kislotaning qisqartirilgan nomi DNK  (dezoksiribonuklein kislota) va RNK (ribonuklein  Dezoksiriboza tarkibida bir atom kislorod  kislota) hosil bo’ladi. DNK molekulasida azot  asoslaridan adenin, guanin, sitozin va timin uchraydi.

DNK molekula massasi juda katta  bo’lgan qo’sh zanjirli polimer birikma.  Bitta molekula tarkibida haddan  tashqari ko’p nukleotidlar bo’ladi .DNK  molekulasida oqsil sintezi to’g’risida  axborot joylashgan. Shu bilan birga  DNK molekulasi ana shu axborotning  nusxasini ko’paylirish xususiyatiga ega.  Bu tirik organizmlar haqidagi irsiy  axborotni aniq bolda nasldan naslga  o’tkazish demakdir.

DNK hujayra yadrosida,  shuningdek mitoxondriy va  xloroplastlarda bo’ladi. U  xromosoma tarkibiga kirib,  oqsillar bilan birikkan holda  uchraydi. DNKning tuzilishini amerikalik  biolog J. Uotson va angliyalik  fizik otim F. Krik kashf etganlar.

Ribonuklein kislotalarning tuzilishi DNKga  o’xshash bo’ladi. Ularning tarkibiga azot  asoslaridan adenin, guanin, sitozin va  uratsil uchraydi. Asosiy farqi RNK bir zanjirli  molekulalardan iborat. Molekulyar massasi  ularning turiga qarab har­xil bo’ladi. Ular  transport (t­RNK), informatsion (axborot) (i­ RNK) va ribosomal (r­RNK)ga bo’linadi.  turlari oqsil sintezida ishtirok etadi. Bunday nomlanish ular bajaradigan  vazifalari bilan bog’liqdir. RNK ning barcha

Nukleotid 3ta molekula:  1.Azotli asos (purin yoki pirimidin).  2.Oddiy uglevod – pentozalar. 3. Fosfat kislota qoldigining ximiyaviy yo’l bilan birikishidan hosil  bo’ladi. Nukleotidlar faqat  azotli asoslari bilan farqlanadi.       Purin asoslariga – adenin va guanin, pirimidin asoslariga timin  (urasil) va sitozin kiradi. Uz tarkibida adenin saqlaydigan nukleotid  adenin (A), guanin (G), timin (T) va sitozin (S) nukleotidlari deyiladi  va ularni nomi bosh xarflari bilan ko’rsatiladi. Sitoplazmaning asosiy tarkibi. Barcha hujayralar butun hayoti davomida o’z strukturasi va modda  almashinuvi prosesslarini saqlashga harakat qiladi. Buning uchun  hujayra mebranasi, ya’ni ularning qobig’i katta ahamiyatga ega.  Sitoplazma esa barcha organoidlar joylashgan muxit hisoblanadi.  O’ziga xos muxitda amalga oshadi. Uning xususiyatlari va  vazifalariga keyingi darslarimizda yoritib beriladi.