Мақсаты: Қаныққан бір атомды спирттердің құрылысы мен табиғатта таралуы, физикалық және химиялық қасиеттерін меңгеру, алынуы мен қолданылуына тоқталу.
Оқушылардан күтілетін нәтиже:
А: Спирттің формулаларын жаза алады;
В: Физикалық және химиялық қасиеттерін ажырата алады, қолданылу аясын түсінеді;
С: Берілген реакция теңдеулерінен спирттің формуласын анықтай алады.Презентация по химии на тему "Спирты" 11-класс
Деңгейлік тапсырмалар
1) Стандартты деңгей (5 балл)
Көмірсутек класы
Жалпы
формуласы
Гибридтену
Валенттік бұрыш
Алкандар
Алкендер
Алкадиендер
Алкиндер
Арендер
CnH2n+2
CnH2n
CnH2n2
CnH2n2
CnH2n6
SP3
SP2
SP
SP
SP2
1090 28
1200
1800
1800
1200
Сабақтың тақырыбы:
Сабақтың тақырыбы:
Спирттер. Бір атомды
Спирттер. Бір атомды
қаныққан спирттер.
қаныққан спирттер.
Спирттердің қасиеттері,
Спирттердің қасиеттері,
қолданылуы
қолданылуы
Мақсаты:
Қаныққан бір атомды спирттердің құрылысы мен
табиғатта таралуы, физикалық және химиялық
қасиеттерін меңгеру, алынуы мен қолданылуына
тоқталу
Күтілетін нәтиже:
А: Спирттің формулаларын жаза алады;
В: Физикалық және химиялық қасиеттерін ажырата
алады, қолданылу аясын түсінеді;
С: Берілген реакция теңдеулерінен спирттің
формуласын анықтай алады.
Мазмұны :
Мазмұны :
1. Спирттер, олардың жіктелуі
2. Қаныққан біратомдық спирттердің гомологтық
қатары
3. Спирттердің изомериясы және номенклатурасы
4. Спирттердің алынуы және физикалық қасиеттері
5. Спирттердің химиялық қасиеттері
6. Қаныққан біратомды спирттердің қолданылуы
7. Өзіңді тексер
1. Спирттер , олардың жіктелуі
1. Спирттер , олардың жіктелуі
Спирттер дегеніміз – құрамында
көмірсутек радикалымен байланысқан
гидроксо (ОН) тобы бар күрделі
органикалық заттар ROHROH
Спирттердің жіктелуі:гидроксил
тобының санына байланысты
Спирттер
Біратомды
Көпатомды
СН3 – ОН
Метил спирті (метанол)
СН3 – СН2 – ОН
Этил спирті (Этанол)
СН2 – СН2 СН2 – СН СН2
ОН ОН ОН ОН ОН
Этиленгликоль Глицерин
СН2 – СН – СН – СН – СН – СН2
ОН ОН ОН ОН ОН ОН
Сорбит
Спирттердің жіктелуі:гидроксил тобымен
байланысқан көмірсутек радикалының
табиғатына байланысты
Спирттердің жіктелуі: гидроксил тобымен
байланысқан көміртек атомының
табиғатына байланысты
біріншілі
к
екіншілі
к
үшіншілі
к
ИЮПАК халықаралық атаулар жүйесі
ИЮПАК халықаралық атаулар жүйесі
бойынша спирттердің аталуы
бойынша спирттердің аталуы
• функционалдық ОН тобы байланысқан ең
ұзын тізбек таңдап алынып, көміртек атомдарын
гидроксил тобы жақын орналасқан жағынан
бастап нөмірлейді
•Көмірсутектердің атына –ол деген жұрнақ
қосып атайды.
• ОН тобының орнынын – ол жұрнағынан кейін
көміртек атомының санымен белгілейді
5 4 3 2 1
Н3ССН2СН2СН2СН2ОН (пентанол1)
2. Бір атомды спирттердің гомологтік
2. Бір атомды спирттердің гомологтік
қатары
қатары
СН3ОН СН3ОН
метил спирті
СН3СН2ОН С2Н5ОН
этил спирті
СН3СН2СН2ОН С3Н7ОН
пропил спирті
СН3СН2СН2СН2ОН С4Н9ОН
бутил спирті
Бір атомды қаныққан спиртердің
гомологтік қатарының жалпы
формуласы.
СnH2n+1ОН
Спирттердің ең қарапайым өкілдері
СН3ОН метил спирті (метанол)
этил спирті (этанол)
CC22HH55OHOH
этил спирті (
33. Спирттердің изомериясы
. Спирттердің изомериясы
және номенклатурасы
және номенклатурасы
Спирттердің изомериясы :
Көміртек қаңқасының құрылысына
байланысты.
Көмірсутек тізбегіндегі гидроксил
тобының орнына байланысты
Класаралық изомерлену (жай
эфирлермен)
Бутил спиртінің изомерлері С44НН99ОНОН
Бутил спиртінің изомерлері С
бутанол1
бутанол2
СН3СН2СН2СН2ОН
СН3СНСН2СН3
Көмірсутек тізбегіндегі
гидроксил тобының
орнына байланысты
изомерия
ОН
2метилпропанол1
СН3СНСН2ОН
Көміртек қаңқасының
құрылысына байланысты
изомерия
2метилпропанол2
СН3
ОН
СН3ССН3
СН3
Көмірсутек тізбегіндегі
гидроксил тобының орнына
байланысты изомерия
2тапсырма. Атауын тап (5 балл)
Спирттерді атап берілген кестені толтырыңыз.
Формуласы
СН3ОН
СН3СН2ОН
Халықаралық
жүйе бойынша
атауы
Басқаша атауы
Метанол
Метил спирті
Этанол
Этил спирті
СН3СН2 СН2 ОН
Пропанол
Пропил спирті
СН3СН2 СН2 СН2ОН
Бутанол
Бутил спирті
СН3 СН2 СН2 СН2 СН2ОН
Пентанол
Амил спирті
Спирттердің алыну жолдары
Жүзім шырыны ашығанда түзілетін шарап спиртін
адамдар өте ертеден пайдаланған.«Спирт» сөзі латынның
«шараптың рухы» деген сөзінен шыққан көрінеді. Шарап
спирті немесе этил спиртінің формуласыС2Н5ОН Жүзімнің,
қанттың, крахмалдың ферменттік ашуы нәтижесінде түзілетін
бұл затты тұрмыста жай ғана спирт деп атайды. Ал XVlll
ғасырдан бастап «спирт» деген сөзбен қатар «алкоголь» (әл
кугул) деген сөз қолданыла басталды.
Этил спиртін әртүрлі жолдармен алады. Соның біріглюкозадан
ашытқы қатысында мына жалпы реакция бойынша алады:
С6Н12О6 2С2Н5ОН+ 2СО2
4. 4. Спирттердің алынуы және
физикалық қасиеттері
1. Галогеналкандардың гидролизі
СН3Cl + NaOH СН3ОН + NaCl
хлорметан
метанол
2. Алкендерді гидратациялау
СН2=СНСН3 + Н2О СН3СНСН3
to, Н+
пропен
ОН
пропанол2
1. Құрамында қанты бар заттардың ашуы
С6Н12О6 2СН3СН2ОН + 2СО2
глюкоза
этанол
ашу
2. Метанның катализдік тотығуы
СН4 + [О] СН3ОН
to, kat
метан
метанол
3. Целлюлозаны гидролиздеп алу
(С6Н10О5)n + nН2О nС2Н5ОН
Спирттердің физикалық қасиеттері
Қалыпты температурада С10 –ға дейінгі
спирттер сұйық, өздеріне тән иісі бар заттар,
С11ден бастар қатты заттар. Спирттерде
молекулааралық сутектік байланыстын
болуына байланысты спирттер газ күйінде
болмайды.
Молекулалық массасының артуына қарай
сұйық спирттердің суда ерігіштігі
төмендейді
Спирттер – органикалық және
бейорганикалық заттардың жақсы еріткіші
Молекулалық массалары артқан сайын спирттердің суда
ерігіштігі қиындап, сынауықта 2 қабат түзіледі
5. Спирттердің химиялық қасиеті
5. Спирттердің химиялық қасиеті
Тотығу реакциялар
1. Жану
СН3СН2ОН + 3О2 2СО2 + 3Н2О + Q
этанол
Спирттер жанғанда энергия бөлінеді.
Құрамында көміртек атомы көп спирттер
жарқырап,тіпті күйленіп жанады.
2. Мыс (II) оксидімен тотығып,альдегид түзу
О
СН3СН2ОН + СuO СН3С + Cu + Н2O
этанол
Н
to
Сірке альдегиді
біріншілік спирттердің сапалық реакциясы
3. Калий перманганат ерітіндісімен тотығу
СН3СН2ОН + 2[O] СН3СООН + Н2О
KMnO4
этанол
Сірке қышқылы
4. Хром(VI) қосылыстарымен тотығу
О
СН3СН2OH + CrО3 СН3С + Cr2O3 + H2O
Н
этанол
Сірке альдегиді
Гидроксил тобындағы сутек арқылы жүретін
реакциялары
1. Белсенді металдармен әрекеттесу
2СН3СН2ОН + 2Na 2СH3CH2ONa + Н2
этанол
Натрий этилаты
Спирттер индикаторға әсер етпейді,
әлсіз қышқылдық қасиет көрсетеді
Гидроксил тобында жүретін реакциялар
2. Галогенсутектермен әрекеттесу
СН3СН2ОН + HBr СН3СН2Br + H2O
этанол
бромэтан
Дегидратация реакциялар
1. Молекула ішінді өтетін дегидратация
СН3СН2ОН СH2=CH2 + Н2О
H2SO4, 180oC
этанол
этилен
2. Молекулааралық дегидратация
2СН3СН2ОН СН3СН2ОСН2СН3 + H2O
H2SO4
140oC
этанол
Диэтил эфирі
Этерификация реакциясы
О
H2SO4
СН3С + СH3ОН CH3С + Н2О
ОН
Сірке қышқылы
метанол
О
ОСН3
сірке қышқылының
метил эфирі
6. Спирттердің қолданылуы
6. Спирттердің қолданылуы
1. Органикалық заттардың ерігіштігі
2. Экологиялық таза отын
3. Этанол дәрідәрмек жасауда,
зарарсыздандырғыш зат ретінде медицинада
пайдаланады.
4. Сірке қышқылын синтездік каучук, диэтил
эфирін алуда қолданады
5. Этил спирті алкогольді ішімдіктердің құрамына кіреді
Этил спиртінің адам ағзасына әсері
Этил спирті адам ағзасына есірткілік әсер етеді.Спирт
миға әсер етіп, жүйке клеткаларын уландырады.
Осыдан адамның ақылойы,сөйлеу, ойлау қабілеттері,
қимыл үйлесімділігі бұзылады.Спиртті ішімдіктер
ішкен адамның мінезқұлқында желөкпелік,
әдепсіздік, дөрекілік пайда болады, оны
айналасындағыларға жеккөрінішті етеді . Спиртті
ішімдіктерді жие ішкен адамның бауыры мен жүйке
жүйесінің қызметі бұзылады, зердесі нашарлайды,
маскүнемділікке, яғни этил спиртіне тәуелділікке
ұшырайды.
Реакция белка на спирт Reaction of alcohol on the prote
in.mp4
Сәйкесін тап (6 балл)
Химиялық
формуласы
С2Н4
С2Н5ОН
С2Н2
СН3 ОН
СН3Сl
С4Н9 ОН
Аталуы
Ацетилен
Метанол
Бутанол
Хлорметан
Этилен
Этанол
Жинақтау тесті (16 балл)
Формуланың ретін тап
CnH2n+1 CnH2n CnH2n6 CnH2n2
Жұрнақтарды ретте
ан ол ен диен ин
С5Н11ОН СН3ОН С3Н7ОН С7Н15ОН С2Н5ОН С4Н9ОН С6Н13ОН
Бір атомды қаныққан спирттердің реті
СН3ОН С2Н5ОН С3Н7ОН С4Н9ОН С5Н11ОН С6Н13ОН С7Н15ОН
Деңгейлік есептер
1. Құрамында 9% жанбайтын қосындысы бар массасы 25,3 г
техникалық этанолдың жануына қажет ауаның көлемін
есептеңдер. Ауадағы оттектің көлемдік үлесі 0,2ге тең.
2. Органикалық заттың 6,9 грамын жаққанда 13,3 г көміртек
(ІV) оксидімен 8,1 г су түзіледі. Қосылыс буының ауамен
салыстырғандағы тығыздығы 1,59. Заттың молекулалық
формуласын табыңдар.
3. 156 грамм метанол мен этанол қоспасын артық мөлшерде
металл натриймен әрекеттестіргенде 49 л сутек бөлінді.
Бастапқы спирт қоспаларының құрамын анықтаңыздар.
Spirtter.ppt
