ПРЕЗЕНТАЦИЯ ПО ХИМИИ НА ТЕМУ "ТЕМИР"

1. Elementlar davriy sistemasida joylashgan o'rni 2. Atom tuzilishi 3. Tabiatda tarqalishi 4. Olinishi 5. Fizik xossalari 6. Kimyoviy xossalari 7. Ishlatilishi 1.Elementlar davriy sistemasida joylashgan o'rni2.Atom tuzilishi3.Tabiatda tarqalishi4.Olinishi5.Fizik xossalari6.Kimyoviy xossalari7.Ishlatilishi

Temir Davriy sistemaning  sakkizinchi guruhi yonaki  guruhchasida joylashgan. Tartib  nomeri 26. Kimyoviy belgisi Fe.  Nisbiy atom massasi 55,847 ga  teng. d­metallar oilasiga kiradi. Temir Davriy sistemaning sakkizinchi guruhi yonaki guruhchasida joylashgan. Tartib nomeri 26. Kimyoviy belgisi Fe. Nisbiy atom massasi 55,847 ga teng. d­metallar oilasiga kiradi.

Temir atomining elektron konfiguratsiyasi Kimyoviy reaksiyalarda temir atomi 4s­tashqi elektron qobig'idan ikkita  elektron ajratib, +2 zaryadli ionga aylanadi. Fe+2 ioni 3d­qavatdan yana  bitta elektronni ajratib, +3 zaryadli ionga aylanishi mumkin. Temir +2  va +3 oksidlanish darajasiga tegishli birikmalar qatorini hosil qiladi Temir atomining elektron konfiguratsiyasiKimyoviy reaksiyalarda temir atomi 4s­tashqi elektron qobig'idan ikkita elektron ajratib, +2 zaryadli ionga aylanadi. Fe+2 ioni 3d­qavatdan yana bitta elektronni ajratib, +3 zaryadli ionga aylanishi mumkin. Temir +2 va +3 oksidlanish darajasiga tegishli birikmalar qatorini hosil qiladi

Alyuminiydan keyin temir yer yuzasida eng ko'p  tarqalgan metalldir. Ayrim ma'lumotlarga qaraganda  temir yer yadrosini tashkil qiladi, bu holda temir yer  sharida eng ko'p tarqalgan metall bo'lib, qoladi. Yer  qobig'ida temirning massa ulushi 4,2 % ni tashkil qiladi.  Temir tabiatda birikmalar holida uchraydi. Osmon  jismlari­meteoritlarda esa erkin holda uchraydi.  Temirning asosiy minerallari: magnetit­magnit temirtosh  Fe3O4, gematit­qizil temirtosh Fe2O3, limonit­qo'ng'ir  temirtosh 2Fe2O33H2O, siderit­temir shpati FeCO3, pirit­ temir kolchedani FeS2 . Alyuminiydan keyin temir yer yuzasida eng ko'p tarqalgan metalldir. Ayrim ma'lumotlarga qaraganda temir yer yadrosini tashkil qiladi, bu holda temir yer sharida eng ko'p tarqalgan metall bo'lib, qoladi. Yer qobig'ida temirning massa ulushi 4,2 % ni tashkil qiladi. Temir tabiatda birikmalar holida uchraydi. Osmon jismlari­meteoritlarda esa erkin holda uchraydi. Temirning asosiy minerallari: magnetit­magnit temirtosh Fe3O4, gematit­qizil temirtosh Fe2O3, limonit­qo'ng'ir temirtosh 2Fe2O33H2O, siderit­temir shpati FeCO3, pirit­temir kolchedani FeS2 .

Temir quyidagi usullar bilan olinishi mumkin. 1. Temirni uning oksidlaridan vodorod, uglerod yoki is gazi ta'sir  ettirib olinadi. FeO + H2 = Fe + H2O;    Fe2O3 + 3CO = 2Fe + 3CO2. 2. Temir oksidlaridan alyuminotermiya usuli bilan; 3Fe3O4+8Al=9Fe+Al2O3 Temir quyidagi usullar bilan olinishi mumkin.1. Temirni uning oksidlaridan vodorod, uglerod yoki is gazi ta'sir ettirib olinadi.FeO + H2 = Fe + H2O;    Fe2O3 + 3CO = 2Fe + 3CO2.2. Temir oksidlaridan alyuminotermiya usuli bilan;3Fe3O4+8Al=9Fe+Al2O3

Toza temir­kumushsimon oq rangli, havoda tezda  1534,83°C, zichligi 7874 kg/m3; izotop soni 16 (49^63); xiralashuvchi, yetarlicha yumshoq va bolg'alanuvchan,  kuchli magnit xossalariga ega metall bo'lib, issiqlik va  elektr tokini yaxshi o'tkazadi. Suyuqlanish harorati  Toza temir­kumushsimon oq rangli, havoda tezda xiralashuvchi, yetarlicha yumshoq va bolg'alanuvchan, kuchli magnit xossalariga ega metall bo'lib, issiqlik va elektr tokini yaxshi o'tkazadi. Suyuqlanish harorati 1534,83°C, zichligi 7874 kg/m3; izotop soni 16 (49^63);

Havoda qizdirilganda temir oksidlari aralashmasini­temir kuyindisini hosil qiladi: 3Fe + 2O2 ­> Fe3O4 yoki FeO­Fe2O3  Temir qizdirilganda xlor, oltingugurt, uglerod, azot bilan reaksiyaga kirishadi: 2Fe + N2 — 2FeN temir (Il)­nitrid  Fe + S — FeS temir (Il)­sulfid  3Fe + C ­ Fe3C temir karbid 2Fe + 3Cl2 ­ 2FeCl3 temir (III)­xlorid Cho'g'langan temir suv bug'i bilan ta'sirlashadi, natijada temir kuyindisi va vodorod  hosil bo'ladi, lekin bu reaksiya qaytar reaksiya hisoblanadi: 3Fe + 4H2O = Fe3O4 + 4H2 Nam havo va suvda temir korroziyaga uchraydi, yemiriladi, zanglaydi. Havoda qizdirilganda temir oksidlari aralashmasini­temir kuyindisini hosil qiladi:3Fe + 2O2 ­> Fe3O4 yoki FeO­Fe2O3 Temir qizdirilganda xlor, oltingugurt, uglerod, azot bilan reaksiyaga kirishadi:2Fe + N2 — 2FeN temir (Il)­nitrid Fe + S — FeS temir (Il)­sulfid 3Fe + C ­ Fe3C temir karbid2Fe + 3Cl2 ­ 2FeCl3 temir (III)­xloridCho'g'langan temir suv bug'i bilan ta'sirlashadi, natijada temir kuyindisi va vodorod hosil bo'ladi, lekin bu reaksiya qaytar reaksiya hisoblanadi:3Fe + 4H2O = Fe3O4 + 4H2Nam havo va suvda temir korroziyaga uchraydi, yemiriladi, zanglaydi.

Temir boshqa metallar orasida inson uchun eng katta  ahamiyatga ega metalldir. Zamonaviy texnikaning  barcha sohalari temir va uning qotishmalari bilan  chambarchas bog'liq. Amaliyotda toza temirdan kamroq,  lekin uning qotishmalari bo'lib hisoblanadigan ­ po'lat va  cho'yandan juda keng miqyosda foydalaniladi. Ularning  ahamiyati shu darajada kattaki, ular alohida ­ qora  metallar deb, boshqa metallardan ajratilgan. Po'lat va  cho'yan bilan esa keyingi mavzuda tanishamiz. Temir boshqa metallar orasida inson uchun eng katta ahamiyatga ega metalldir. Zamonaviy texnikaning barcha sohalari temir va uning qotishmalari bilan chambarchas bog'liq. Amaliyotda toza temirdan kamroq, lekin uning qotishmalari bo'lib hisoblanadigan ­ po'lat va cho'yandan juda keng miqyosda foydalaniladi. Ularning ahamiyati shu darajada kattaki, ular alohida ­ qora metallar deb, boshqa metallardan ajratilgan. Po'lat va cho'yan bilan esa keyingi mavzuda tanishamiz.