Презентация по казахскому языку на тему: "Обычаи и традиции казахского народа" "10кл

Сабақтың тақырыбы:  Сабақтың тақырыбы:  “Қазақ халқының салт­ “Қазақ халқының салт­ дәстүрлері” дәстүрлері” Мендыбаева Нагима Саукеновна

«Қазақтар ­ әдет­ғұрып,  «Қазақтар ­ әдет­ғұрып,  салт­сана, тіл жағынан  салт­сана, тіл жағынан  біртұтас ұлт»  біртұтас ұлт»  В.В.Радлов. В.В.Радлов.

Сабақтың мақсаты: Сабақтың мақсаты:  Оқушылар бойына халқымыздың рухани  Оқушылар бойына халқымыздың рухани  байлығын сіңіріледі, ұлтымыздың  байлығын сіңіріледі, ұлтымыздың  дәстүрлерінен үлгі алады. Қазақ  дәстүрлерінен үлгі алады. Қазақ  халқының салт­дәстүрлері туралы  халқының салт­дәстүрлері туралы  білімдерін толықтырып, кеңейтеді. білімдерін толықтырып, кеңейтеді.  Жаңа сөздерді меңгереді, аударма  Жаңа сөздерді меңгереді, аударма  жұмыстарында пайдаланады. жұмыстарында пайдаланады.  Мәтіннен құрмалас сөйлемдер табады,  Мәтіннен құрмалас сөйлемдер табады,  тұрлаулы мүшелерді сызады. тұрлаулы мүшелерді сызады.

Үй тапсырмасын тексеру: Үй тапсырмасын тексеру: • “Адамның құндылығы” дегеніміздің  мағынысын түсіндір. • “Адамның құндылықтары” қалай  қалыптасады?  • “Ұят –адамның өз бойындағы  адамшылығы” кімнің сөзі? • Өмірлік құндылықтың қалыптасуы  жайында әңгімеле.

• Қазақ  халқының көнеден келе жатқан  салт – дәстүрлері, ырымдары өте көп.  Қазақ «қазақ» деген атын осы кезге  дейін қазақи салт ­ дәстүрлерімен,  ырымдарымен, той – мереке, тағы  басқа да жол – жосындарымен   талай  елді таң қалдырып келеді. Ата­  бабамыздың қалдырған асыл мұрасын  қадірлеп, жоғалғанды жаңғыртып,  қайта жаңартатын ендігі болашақ  ұрпақтың өз қолында.

Жаңа сөздермен жұмыс: Жаңа сөздермен жұмыс: • Шілдехана  Қырқынан шығару Қарын шашын алу Аластау Кәде Тұсау кесу Қаз тұру Есу • Нәресте • Сәби • • • • • • • • Шашу  • Құда  • Құда түсу • Вечеринка по поводу рождения  ребенка Ребенок Вить Утробный волос • Новорожденный младенец • • Отмечать 40 дней со дня рождения • • Изгонять • Подарок • Разрезать пути • Стоять на ногах • • Подарки, приносымые на торжества • Сват  • Свататься

Шілдехана  Шілдехана

Қалжа мен шілдехана тойы Қалжа мен шілдехана тойы  ..Бір баланың дүниеге келуі тек сол бала туған  Бір баланың дүниеге келуі тек сол бала туған  отбасының қуанышы ғана емес, күллі ауыл  отбасының қуанышы ғана емес, күллі ауыл  аймақтың ортақ қуанышы. Әсіресе ұл баланың  аймақтың ортақ қуанышы. Әсіресе ұл баланың  тууын қазақтар қатты қастерлеп, «ұл туғанға  тууын қазақтар қатты қастерлеп, «ұл туғанға  күн туады» дейді. Байырғы қазақ салты  күн туады» дейді. Байырғы қазақ салты  бойынша, бала туған күні сол отбасында той  бойынша, бала туған күні сол отбасында той  басталып, «қалжа» сойылып, маңайдағы абысын  басталып, «қалжа» сойылып, маңайдағы абысын  – ажын, тағы басқа әйелдер жиналып, «баланың  – ажын, тағы басқа әйелдер жиналып, «баланың  бауы берік болсын» айтып құттықтайды. Ал  бауы берік болсын» айтып құттықтайды. Ал  кешке қыз – бозбала жиналып, түні бойы ән  кешке қыз – бозбала жиналып, түні бойы ән  салып, домбыра шертіп, өлең айтып «шілдехана»  салып, домбыра шертіп, өлең айтып «шілдехана»  күзетеді, түрлі ойын – сауық кейде өткізеді.     күзетеді, түрлі ойын – сауық кейде өткізеді.

Қырқынан шығару Қырқынан шығару

«Бесік тойы». «Бесік тойы». Жаңа туған балаға ат қойып, оны алғаш бесікке бөлеу   Жаңа туған балаға ат қойып, оны алғаш бесікке бөлеу  жорасы «бесік тойы» деп аталады.  Бұған көбіне сол    жорасы «бесік тойы» деп аталады.  Бұған көбіне сол    төңіректегі  әйелдер шақырылады.  Келген  әйелдер   төңіректегі  әйелдер шақырылады.  Келген  әйелдер   балаға   арнап  шашу,  көйлек – көншек, тан – моншақ,  балаға   арнап  шашу,  көйлек – көншек, тан – моншақ,  үкі, т.б. тойлықтар     әкеледі.  Ат қойылатын баланың  үкі, т.б. тойлықтар     әкеледі.  Ат қойылатын баланың  оң құлағына үш рет, сол құлағына үш рет «сенің  оң құлағына үш рет, сол құлағына үш рет «сенің  атың.....» деп айтады. Ұрпақ өсірген үбірлі – шүбірлі  атың.....» деп айтады. Ұрпақ өсірген үбірлі – шүбірлі  қадірмен әйел бір – екі келіншектің көмегімен бесікт  қадірмен әйел бір – екі келіншектің көмегімен бесікт  жабдықтайды.  жабдықтайды.  Сәбидің әжесі не шешесі түбектің тесігінен балаларға   Сәбидің әжесі не шешесі түбектің тесігінен балаларға  тәтті бауырсақ үлестіреді. Онан соң әлгі баланы  тәтті бауырсақ үлестіреді. Онан соң әлгі баланы  тұңғыш рет бесікке бөлейді. Тойға жиналғандар  тұңғыш рет бесікке бөлейді. Тойға жиналғандар  дастарқаннан дәм татып, баланың өмірі ұзақ, бауы  дастарқаннан дәм татып, баланың өмірі ұзақ, бауы  берік, бақытты болуын тілеп бата беріп тарасады. берік, бақытты болуын тілеп бата беріп тарасады.

Тұсау кесу Тұсау кесу

Қыз ұзату  Қыз ұзату  «Қыз ұзату» (салт, той). «Ұлын ұяға, қызын қияға қондыру» ата   «Қыз ұзату» (салт, той). «Ұлын ұяға, қызын қияға қондыру» ата  ананың тілегі әрі парызы. Соның ішінде қыз ұзату үлкен той, думан әрі  ананың тілегі әрі парызы. Соның ішінде қыз ұзату үлкен той, думан әрі  қызық. Бұл күні ата ана қуанады, әрі жылайды. Қуанатыны қыз өсірді  қызық. Бұл күні ата ана қуанады, әрі жылайды. Қуанатыны қыз өсірді  және оны құтты жеріне қондыруы, жылайтыны әрине қимастық көңілі.  және оны құтты жеріне қондыруы, жылайтыны әрине қимастық көңілі.  Қызды алуға құда (тақ санмен) бес не жеті кейде одан да көп адам  Қызды алуға құда (тақ санмен) бес не жеті кейде одан да көп адам  келеді. Мұның ішінде бас құда, құдалар және күйеу жолдас болады.  келеді. Мұның ішінде бас құда, құдалар және күйеу жолдас болады.  Солтүстік және Орталық Қазақстанда тек ер адамдар барады. Құдалар  Солтүстік және Орталық Қазақстанда тек ер адамдар барады. Құдалар  әдетте кешкілік баруы керек. Мұнда ойын сауық, құдалық рәсімдер  әдетте кешкілік баруы керек. Мұнда ойын сауық, құдалық рәсімдер  мен кәде жоралар жасалады. Жақын адамдар құданы үйіне шақырады.  мен кәде жоралар жасалады. Жақын адамдар құданы үйіне шақырады.  Ұзатылатын қызды дәстүр бойынша таң ата, күн шыға жөнелтеді. Оның  Ұзатылатын қызды дәстүр бойынша таң ата, күн шыға жөнелтеді. Оның  алдында қыз «Қоштасу жырын», жастар «Жар жар», «Ау жар»,  алдында қыз «Қоштасу жырын», жастар «Жар жар», «Ау жар»,  «Аушадияр» айтылады  «Аушадияр» айтылады

Жалғасын тап: Жалғасын тап: Жамандықтан ұяла   Жамандықтан ұяла  білген, білген, Ата мұраң­  Ата мұраң­ Салт­дәстүрін ел   Салт­дәстүрін ел  бұзбас,  бұзбас,   Ұят­Ұят­ адамның  өз  бойындағы   адамның  өз  бойындағы  адамшылығы. адамшылығы. уәде­сертін ер бұзбас  уәде­сертін ер бұзбас асыл қазынаң  асыл қазынаң жақсылықты  ұға   жақсылықты  ұға  біледі біледі

Тапсырма : Тапсырма : Балаға үкі қадайды, кепеш кигізеді, әл –   Балаға үкі қадайды, кепеш кигізеді, әл –  ауқатына сай лақ, қозы, құлын сияқты  ауқатына сай лақ, қозы, құлын сияқты  жас төлдің бірін ен салып береді.  жас төлдің бірін ен салып береді.  Бала дүниеге келгеннен кейін атасы мен   Бала дүниеге келгеннен кейін атасы мен  әжесі немесе ауыл ақсақалы балаға ат  әжесі немесе ауыл ақсақалы балаға ат  қояды. Ат қоюшы адам баланың құлағына:  қояды. Ат қоюшы адам баланың құлағына:  «Сенің атың…» деп үш рет қайталайды.  «Сенің атың…» деп үш рет қайталайды.

Бала тәрбиелеудегі салт­дәстүрлерді  Бала тәрбиелеудегі салт­дәстүрлерді  ретімен ата: ретімен ата: Тұсау кесу  Тұсау кесу Балаға ат қою  Балаға ат қою Бесікке салу  Бесікке салу Қырқынан шығару  Қырқынан шығару Сүндетке отырғызу  Сүндетке отырғызу Атқа мінгізу  Атқа мінгізу

Үйге тапсырма: Үйге тапсырма:  ““Отбасында әдет­ғұрыптарын қалыптастыру  Отбасында әдет­ғұрыптарын қалыптастыру  оңай ма?” тақырыбына өз ойларынды жазып  оңай ма?” тақырыбына өз ойларынды жазып  келіңдер. келіңдер. ІІ деңгей  ІІ деңгей Қайталау, жаңа сөздерді жаттау  Қайталау, жаңа сөздерді жаттау Аударма   Аударма

Назар  Назар  аударғандарыңызға  аударғандарыңызға  рахмет !!! рахмет !!!