Программа внеурочной деятельности для начальной школы «Юный патриот»

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение «Крест – Хальждайская средняя общеобразовательная школа имени Героя Советского Союза Ф.М.Охлопкова» МР «Томпонский район» Программа внеурочной деятельности для начальной школы «Юный патриот» Составила: учитель начальных классов  Бурцева Дария Ивановна Пояснительная записка Патриотическое воспитание подрастающего поколения всегда являлось одной из важнейших задач современной школы, ведь детство и юность – самая благодатная пора для привития чувства патриотизма. Под патриотическим воспитанием понимается постепенное и неуклонное формирование у учащихся гордости за свой улус, знаменитых земляков и чувства гордости за свой наслег, за своих родителей. Патриотизм – одна из важнейших черт всесторонне развитой личности. Кроме того, учащиеся в рамках данной программы изучают культуру поведения  и развитие здорового образа жизни, что является фактором всесторонне развитой личности младшего школьника. С первых школьных дней необходимо вести работу по формированию у детей такие важные понятия, как «Родина», «мой улус», «мой наслег», «мои родители», «чувство долга», «права и обязанности». Учащихся нужно подвести к осознанию того, что патриотизм – это любовь к родине, любовь активная, действенная, стремление своими силами укрепить ее могущество. В нашей школе проводится систематическая планомерная работа патриотического воспитания учащихся на примере жизни и подвига легендарного земляка Героя Советского Союза ­ Федора  Матвеевича. Охлопкова. Вся его жизнь является примером для подрастающего   поколения,   об   его   жизни   и   подвиге   создан   Музей   при   школе.   В   этом   Музее   собраны   фронтовые   письма, фотографии,   воспоминания   участников   Великой   Отечественной   войны,   родных   и   близких.   Воспитательной   работе   большую помощь оказывает музей им. Героя Советского Союза Ф. М. Охлопкова.            Администрация   района,   наслега   построили   Мемориал   ветеранам   войны,   где   поименно   перечислены   все   имена участников Великой Отечественной войны нашего наслега. Школьники постоянно ухаживают за могилой Героя, Мемориалом, взяли шефство над ветеранами войны, их вдовами. Возрождается сейчас тимуровская работа (волонтерство), оказание посильной   помощи пожилым людям не только в дни праздников, но и в повседневной жизни. Большая   роль   отводится   урокам   мужества,   проводимым   в   начальных   классах.   На   встречу   с   ребятами   обязательно необходимо приглашать знаменитых тружеников села, знаменитых односельчан, отличившихся своим трудом и общественными делами.     Они   познакомят   школьников   с   конкретными,   яркими   фактами   трудовой   жизни   во   благо   своего   наслега,   улуса, достижениями во всех сферах жизни: в труде, в спорте, в общественной жизни. Цель   курса:  воспитание   патриотов   своей   родины,   граждан   демократического   общества,   уважающих   права   и   свободы личности, обладающих высокой человеческой культурой, проявляющих национальную терпимость. Задачи:   1. Формирование патриотического сознания младших школьников,  воспитание первоначальных понятий «патриотизм», «Родина», «подвиг», воспитание чувства гордости за свой народ, чувства уважения к труду своих родителей. 2. 3. 4. Воспитание чувства любви и уважения за свою семью, уважение к родителям. Развитие интереса к истории своей семьи, ее традиций, родословной. Приобщение к национальной культуре. Знакомство с основными правилами поведения в обществе. 5. Свою работу я планирую вести в сотрудничестве с  общественными организациями такими как:  Краеведческий музей им. Героя Советского Союза Ф. М. Охлопкова;       Хоровой коллектив ветеранов сцены «Айгы»; Союз местных авторов «Даадар». Детская организация начальных классов «Кустук»; Совет ветеранов; Родительский комитет; Наслежная и школьная библиотеки;  Школа искусств им. Л. Мекюрдянова  Любовь к Родине надо начинать с изучения  традиции и обрядов своего родного народа,  традиций предков. С этой целью я планирую вести работу по таким направлениям:  Краеведческое и поисковое,  с   целью   приобщения  к  традиционной   культуре  народа  саха,  изучение  его   обычаев, традиций, ремесел.  Литературно­музыкальное: с целью привития художественного вкуса, общения с искусством народа саха, изучение произведений и творчества односельчан, поэтов и писателей, вышедших из своего наслега, района.  Экскурсионно­туристическое: посещение знаменательных и культурных мест своего наслега, улуса с целью изучения истории родного края, села, района.  Физкультурно­оздоровительное:  изучение и возрождение  игр народов саха,  воспитание здорового образа жизни, занятие спортом.  Экологическое:  воспитание   любви  к  природе,  потребности  в ее  защите  от негативных  воздействий,  загрязнений, изучение природы родного наслега, района, природе, изучение редких видов растений.  Трудовое: привитие трудовых навыков жителя села, воспитание потребности в чистоте, уюте, порядке дома, в классе, школе, на улицах родного села, привитие навыков трудовых норм.  Семейное:  изучение родословной и истории своей семьи, лучших традиций, соединение воспитания семьи и классного руководителя. В основе методики преподавания курса «Юный патриот» лежит проблемно­поисковый метод, обеспечивающий реализацию развивающих задач. При этом применяются различные формы обучения: учащиеся ведут наблюдения, выполняют практические работы, в том числе и исследовательского характера, различные творческие задания. Проводятся дидактические и ролевые игры, учебные диалоги. Для решения задач курса важны экскурсии и учебные прогулки, встречи с ветеранами войны, знаменитыми тружениками села, организация посильной практической помощи семьям ветеранов. Занятия могут проходить не только в классе, но и в музее, на природе. В качестве дидактического материала могут быть использованы наборы плакатов с символами страны, края, села, школы; портреты участников ВОВ, материалы Музея Героя Ф.М. Охлопкова, Музея Великой Отечественной войны; репродукции картин и фотоальбомы. Целесообразно применение ИКТ и ресурсов Интернета. Ожидаемые результаты: В результате обучения в курсе  «Юный патриот», учащиеся должны знать:       Название страны, республики, своего родного села;  Символику страны, республики, села, школы; Государственные праздники; Имена   ветеранов своего села, историю их жизни и подвига; Образ жизни и быта тружеников села; Знаменитых тружеников села, их достижений; Трудовую жизнь своих родителей, дедов и бабушек;  Должны научиться:     Описывать изученные события истории Якутии; Оценивать поступки других с позиции добра и зла; Уважительно относиться к своему дому, семье, истории своего народа; Уважать и гордиться трудом своих родителей, своих односельчан; Поступать сообразно полученным знаниям в реальных жизненных ситуациях.  Заключение: Начатая в начальной школе  работа даст заметные результаты, если она будет частью патриотического воспитания во всех звеньях воспитательной работы школы, и если она по содержанию и по методам реализации будет усложняться от класса к классу. Тематическай былаан. 1. Мин гражданиммын (9 чаас) № 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Темата Сыала Ис тутула Ойдедулэ Мин уерэнээччибин. Оскуоланы кытта билсии.  Оскуола устун экскурсия,  оскуола о5отун быраабылата,  Уерэнээччи, учуутал,  традиция, символика. школа символиката,  традицията. Мин Россия гражданинабын.  Гербата, былаа5а, Россия,  Символлар тустарынан ейдебуллэр, символлары убаастааЬын, Россия  Москва – Россия столицата.  Символлар хайдах  Герб, былаах, гимн,  символ, былаах еннерун  гимна. сор5ото буолартан киэн туттуу. уескээбиттэрэ. Президент. суолтата. Мин дойдум – Саха сирэ.  Саха сирин символлара: былаа5а,  Гимн – ерегей ырыата.  Орегей ырыата, былаах,  Бала5ан ыйын 18 кунэ –  Дьокуускай куорат кунэ. гербэтэ, гимнэ. Якутскай – Саха сирин  столицата. БиЬиги  президеннэрбит. герб, президент, куорат  кунэ. Мин тереебут терут туелбэм  Саха сирин улуустара, улэЬит  Картанан улэ: улуустар  Улус, оройуон. – Саха сирэ. дьоЬун дьарыга Саха сирин баайа. ааттарын билсии. Ийэ дойдум тереебут терут  Тереебут улууЬум, дэриэбинэм,  Томпо улууЬа, Хандыга,  Кириэскэ баар тэрилтэлэр, туелбэттэн са5аланар. дьонум­сэргэтин дьарыга. Кириэс­Халдьаайы. Улуус  нэЬилиэнньэлээх пууннара. нэЬилиэк баЬылыга. Мин омугум.  Бала5ан ыйын 27 кунэ  Нуучча омуга Саха сиригэр  кэлиитэ, оруола. Омук омуктан уратыта. Бэйэни омук быЬыытынан билинии.  Эйэлээх, эйэ5эс,  ыалдьытымсах, алама5ай,  Омугунан атааннаЬыы суох  буолуохтаах.  хоЬуун, хорсун,  декларация. Бэлиэ сирдэр. Экскурция «Мин уулуссам». Дэриэбинэни кытта ыкса билсии.  Уулуссаларын аатын били. Кириэс билинни кэмнэ, Кириэс  бэлиэ миэстэлэрэ. Мин дьиэм, мин дьиэ  кэргэним. Дьиэ кэргэннэ убаастабылы,  тапталы уескэтии, бэйэ­бэйэ5э  Дьиэ кэргэним, теруччум. Бэйэ  бэйэ5э кемелеЬуу. Дьиэ улэтэ,  Дьиэ кэргэн, теруччу, улэ,  сынньалан. кемелеЬуу. сынньалан. Мин дьиэм традицията, улэ  Саха норуотун терут  Государственнай терут, дьиэ  Дьиэ кэргэн 2. Обугэлэрбит олохторо (7  чаас). 1 Ийэ кунэ. Хотугу дьон тердулэрэ, тыйыс  айыл5алаах сиргэ кытаанах  Хоту сиргэ олорор дьон  омуктара. Олохторо­ Обугэлэрбит, до5ор, хоту  дьон, булгуруйбат,  хараахтардаах дьон олохсуйаллар. 2,3 Обугэлэрбит олохторо. Ийэ5э тапталы чинэтии. дьаЬахтара, культуралара,  ырыалара­тойуктара. Ийэлэри кытта керсуЬуу,  подарок туттарыы. быраабылалар Ийэ5э таптал. 4 Ыраас олбуор. Ветераннар олбуордарын хомуйуу,  харбааЬын. Кырдьа5ас дьонно  Олбуору хомуйан,  ветераннары кытта керсуЬуу. Ветеран, сугуруйуу. убаастабылы уескэтии. 5 Саха бухатыыра Ньургун  Бухатыырдары кытта билсэн, саха  Бухатыырдар тустарынан  Айыы дьоно, орто дойду, Боотур. омуга куустээ5ин, кининэн киэн  туттууну уескэтии. номо5у истии. Олонхо­саха  норуотун тылынан уус­уран  абааЬы бухатыыра, аллараа  дойду, бухатыыр, олонхо,  айымньытын урдук чыпчаала. олонхоЬут.  6 Герой Ф.М.Охлопков – саха  Геройу кытта билиЬиннэрэн киэн  Экскурсия «Бэлиэ  Герой, саллаат, дисциплина, ньургун уола. туттууну, хорсун быЬыыны оноруу  диэн ейдебулу быЬаарыы. миэстэлэр»: Охлопковтар  дьоллоох дьиэлэрэ, Геройдар  сана кууЬэ. сана дьиэлэрэ. 7 Норуот сомо5олооЬунун   Норуоттар до5ордоЬууларын кунэ.  Россия5а норуоттар бары  Сомо5олоЬуу, иллээх  кунэ. Россия иллээх политиката. эйэлээхтик олорууларын  кердеруу. политиката. 3. Суруйааччылар (16  чаас). 1 Саха суруйааччылара Суруйааччылары кытта уопсай  билсии. Суруйааччы, кинигэ,  айымньы. Суруйааччылар  портреттарын кинигэ  быыстапкатын ненуе  суруйааччылары кытта  билсиЬиннэрии 2,3 Сэтинньи 19 кунэ ­нуучча  тылын кун. 4,5 «Даадар» тумсууну кытта  «Даадар» тумсуугэ киирэр олохтоох Кинигэ выставката. 3 – 4  Автор, выставка. билсии. суруйааччылары кытта керсуу,  автордары кытта билсии, 6 Олонхо кунэ. Тыл ууЬун чыпчаала – олонхо  Олонхолору кытта  Олонхо, олонхоЬут.  билсии. керсуу. буоларын чинэтэн билиЬиннэрии. билсиЬиннэрии (оскуола  библиотеката)  7 8 9 10 11 П.А. Ойуунускай – саха  литературатын теруттээбитэ. Суруйааччылары кытта  билсиЬиннэрии, айамньыларын  П.А.Ойуунускай –олонхоЬут, поэт, кэпсээнньит, драматург Поэт, прозаик, драматург.  Суорун Омоллоон – о5о5о  аналлаах айамньылара Аа5ааччылар конкурстара. уерэтии. ­ бары еттунэн сайдыылаах  киЬи буоларын кердеруу. О5о билиитин бэрэбиэркэлээЬин,  тугу ситэ билбэтэхтэрин быЬаарыы. Суруйааччы аатын,  айымньыларын хатылаан  Викторина. ыйытыы. Айымньыларынан  викторина боппуруостара. Ахсынньы 12 кунэ ­ Россия  Конституциятын кунэ.  Конституция­дойду иЬинэн туттар,  туЬанар бырааппытын  Бу сокуонунан толору  туЬанан олорор бырааптаах  Конституция сокуон,  быраап, эбээЬинэс  араначчылыырын билиЬиннэрии. уонна дойдун иннигэр  эбээЬинэстээх буоларын  ейдетуу. 12 Герой Ф.М.Охлопков  Музейга сылдьан музей улэтин  Музей хас да разделлартан  Музей, раздел.  аатынан музейга сылдьыы. кытта билсиЬиннэрии. турарын мбилсиЬиннэрии.  Аатырбыт биир  дойдулаахтарбытын  билиЬиннэрии. 13 14 15 16 Сана дьылынан ветераннарга  анаан концерт, э5эрдэ сурук  Кырдьа5ас дьону убаастааЬын,  кинилэргэ кеме буолуу, уердэ, кере­ Концерт бэлэмнээЬин, э5эрдэ сурук оноруу, кылаас  Концерт, подарок,  открытка.  бэлэмнээЬин.  харайа сылдьыы чувствотын  уескэтии. чааЬыгар ынырыы. Чиэппэри тумуктуур уруок.  Чиэппэри тумуктээЬин. Темаларынан хатылааЬын. Тумук.  1, 2 Россия устун кэтэхтэн  Россия киэн территориялаах, араас  Киин куорат – Москва,  Столица, граница, карта. 4. Россия – мин дойдум (5  чаас). экскурсия. омуктар эйэлээхтэрин туЬунан  билиЬиннэрии, кини сайдыытынан  границатын карта5а  кердеруу. Улахан  киэн туттууну уескэтии. куораттарын билиьиннэрии. 3 Нууча норуотун улуу  А.С.Пушкины, Л.Н.Толстойу кытта  Кружок оскуола  Классиктар, поэт,  суруйааччылара. билсии. А5ыыга интэриэЬи тардыы. 4 О5о суруйааччылара. А.Барто, С.Маршак­о5о  суруйааччылара. Аа5ыыга  интэриэЬи тардыы, детсадка  уерэппит хоьооннорун ахтыы. драматург. библиотекатыгар барар.  Кинигэ выставката. 3­4  кылаас о5олоро хоЬоон  аа5аллар. Суруйааччылар портреттара,  кинилэр хоЬоонноро. 5 Конкурстар: хоЬоон, уруЬуй. А.Барто, С.Маршак хоЬооннорун  аа5ыы, кинилэр хоЬооннорунан  УруЬуй выставката,  хоЬооннору дор5оонноохтук  Выставка, конкурс,  дьууллуур субэ. уруЬуйдар выставкалара.  Дор5оонноохтук аа5ар дьо5уру,  аа5ыы конкурса. Тумук  оноруу. фантазияны сайыннарыы. 3. Терут туелбэм – Кириэс – Халдьаайы (8 чаас). 1 Сэлиэнньэбит аата  То5о Кириэс – Халдьаайы диэн  УЬуйээннэри истии. ЭБЦ  УЬуйээн, эколог, экология. (УЬуйээннэр). 4. Мин ааттаммытын туЬунан уЬуйээннэр.  Тереебут туелбэ5э тапталы  уескэтии, иитии. о5олорун кытта керсуу.  2 Мин оскуолам. Оскуола устун экскурция. Оскуола  1904 с. аЬыллыбыт оскуола  Выпуск, выпускник, ветеран музейыгар сылдьыы. Баай  историялаах оскуола5а  уерэнэллэриттэн киэн туттуу  чувствотын уескэтии. 3 Олунньу 13 кунэ – Ийэ тыл,  сурук – бичик кунэ. Поэт  Ийэ тылга тапталы, интэриэЬи  уескэтии. Ф.Г.Винокуров – Даадар  тереебутэ 101 сыла. (11.02­ 1911­1949гг). – учууталлар. учууталларын, биллиилээх  выпускниктарын  билиЬиннэрии. Кружогу  оскуола музейыгар ыытыы.  Саха тыла – саха омугун  тыла, тереебут тылбыт.  Даадары кытта билсии,  хоЬооннорун аа5ыы. 4 Тулалыыр айыл5абыт­ Тулалыыр айыл5абыт: ойуурбут  Гербарыйынан, туЬанан  Айыл5а, КыЬыл кинигэ,  тыыннаах буолар эйгэбит. мастарын, ходуЬабыт отторун,  хонуубут сибэккитин, сирбит аЬын  уунээйилэри кытта  билсиЬиннэрии. Тыа5а,  гербарий. аатарын били, айыл5аны  тапатааЬыны, харыстааЬыны  араначчылааЬын тыынын иитии. дэриэбинэ таЬыгар  экскурсия.  5 А5а дойдуну кемускээччи  Дьиэ кэргэн иЬиттэн ким Армия5а  А5а дойду кемускээччилэрэ  Хорсун, эр санаа.  кунэ. сылдьыбытын, теруттэриттэн А5а  дойду сэриитигэр сылдьыбыт  диэн кимнээхтэрин билии.  А5алары, убайдары  теруттэрин туЬунан кэпсээЬин.  Онон киэн туттуу, хорсун быЬыыны  э5эрдэлээЬин. Улэ, тыыл  ветераннарыгар э5эрдэ  онорорго майгы­сигили еруттэригэр  оло5уруу.  суруктары туттарыы. 1 Доруобай, чэгиэн­чэбдик  О5о кыра эрдэ5иттэн бэйэтин  Таблицаны толоруу  Режим, физкультура, эмчит. доруобуйам – бэйэм илиибэр (4  чаас). буолар диэн тугун ейдетуу. керунэр, физкультуранан  дьарыктанарын ситиЬии. Доруобай  киЬи дойдутугар элбэх туЬаны  а5аларын ейдетуу. (туЬалаах, буортулаах) 2,3 Обугэм оонньуулара. Остуол  оонньуута. Хамсаныылаах  Остуол оонньуута киЬи ейун,  тарба5ын сайыннарар: тыксаан,  Остуол, хамсаныылаах  оонньууларын уерэтии. Чемпион, спортсмен,  физкультурник. оонньуулар. хабылык, хаамыска. ХамсааЬыннаах оонньуулар киЬи этин­хаанын  сайыннарар, имигэс буола5ын.  Физкультуранан дьарыктанарга  интэриэЬи тардыы. В.Лебедев –Аан дойду икки  тегуллээх чемпиона­ стендэттэн бэсиэдэ.   4 Кылаас иЬинэн ебугэ  Оонньуу быраабылатын теЬе  Приз, команда. оонньууларыгар курэхтэЬии. ейдеебуттэрин быЬаарыы. 5. Теруттээх киЬи туерэ5э туннэстибэт (7 чаас). 1 Мин норуот кэскилэбин. Бэйэ туЬунан сааЬылаан  кэпсээЬини ситиЬии. Саха омуга  КиЬи бу сиргэ тереен урдук  анала тугуй? Эн саха  Араспаанньам,  фамилиям,тереебут сир,  буоларынан киэн туттууну  буоларгын туох туоЬулуур?  тереебут дойду. Альбом. уескэтии. Бу  ыйытыыларга эппиэт  булаллар. бэйэтин туЬунан  альбом оноруу. 2 Ыал – олох терде. О5о дьиэ кэргэнин: ааттарын,  Дьиэ кэргэнниин  Эбэ, эЬэ хос эбэ, хос  улэлэрин, дьарыктарын билиини  ситиЬии. Кырдьа5астарга кеме  портреттары оноруу.  Теруччу маЬын оноруу. эЬэ,эдьиий, убай, быраат,  балты.   онорууну, убаастааЬыны иитии.  3 Космонавтика кунэ. Космоска бастакынан кетууттэн  Юрий Гагарин оло5о,  Космос, космонавтика,  киэн туттууну уескэтии. КиЬи  идэтин таларыгар дьиэ кэргэн  оруолун кердеруу. космоска кетуутэ.  ракета.  4 Киэн аймахтаах, кэтит  Чугас­урууну айма5ы билсиьии. « Аймахтар ааттарын били,  Эдьиий, кутует, убай,  уруулаах. Ойуурдаах куобах охтубат» ­ ес  хоЬоонун суолтатын быЬаарыы,  бэйэ­бэйэни убаастааЬын,  кемелеЬуу туЬунан санааны инэрии. хайа еттунэн уруу буоларын  билиини ситиЬии. кийиит, санас, быраат. 5 Чинчийэр улэ. Мин аймахтарым кыайыыны  уЬансыбыттара. Сэрии уонна тыыл ветераннара.  Дьонноруттан ыйытан ким сэриигэ  сылдьыбытын быЬаарыы. Кини  Кырдьа5ас аймахтаргар  сылдьыы, кеме оноруу. Ветеран, сэрии ахтыы, тыыл ветерана. оло5ун уерэтэн, киэн туттууну  уескэтии.   6 Буорах сыттаах суруктар  (экскурция). Музейга сылдьан сэрии, тыыл  ветераннарын кытта салгыы билсии. Музей устун экскурсия.  Экскурсовод кэпсэтин  Экскурсия, сомо5олоЬуу. Дьон сомо5олоЬуулаах буолан бу  ыар сэриигэ кыайбыттарын  истии. ейдетуу. 7 Улэ десана. ШефтэЬэр ветераннарыгар саЬаан  Улэ десана. туруоруутугар кеме. 6. Месячник «Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат» (9 чаас). 1 Субботник. Герой Ф.М.  Ким да умнуллубатын туЬунан  Памятник тула субботник.  Памятник  Охлопков памятнигын тула   ыраастааЬын.  ейдетен, кыайыылаах  ветераннарынан киэн туттууну  уескэтии, ытыктааЬыны инэрии. 2 Сэрии о5олоро. О5олор сэрии кэмигэр улахан  О5олор сэрии кэмигэр.  Герой о5олор, блокада  дьону кытта тэннэ кыайыыны  уЬансыбаттарын туЬунан ейдетуу.  Герой о5олор. Таня Савичева дневнига. Билинни сэрии  терроризм.  Потриотическай тыыны иитии,  аЬыныгас буолуу чувсваны  уонна о5олор дьыл5алара.  Беслан о5олоро.  уескэтии. 3 Кыайыы кунэ. БырааЬынньык туЬунан  Кыайыы кунэ. Бу  Сугуруйуу. билиЬиннэрии. Норуот  сомо5олоЬуута естее5у кыайбытын  бырааЬынньык историята,  ветераннар.  туЬунан ейдебулу биэрэн, киэн 4 «Зарница» оонньуу.  Тулуурдаах, сымса, кууЬу,  Военно – спортивнай  туттууну иитии.   кыайыыга, дьулууру, сайыннарыы;  до5ордоЬууга, бэйэ5э кемелеЬууну  оонньууну ыытыы. иитии.  5 Саха норуота. Улуу  Сэрии, тыыл ветераннарын  Тыыл ветераннарын кытта  Сэрии, хорсун быЬыы,  кыайыыга кылаата. кылааттарын туЬунан бэсиэдэ.  Тыыл ветераннарын ахтыылара.  Киэн туттуу, махтаныы чувствотын  иитии.   керсуЬуу. на5араада. Музей кунэ. Ыам ыйын 18  кунэ музей аан дойдутаа5ы  Музей суолтата, кини улэтэ –  хамнаЬа. Чинчийэр улэ5э  Музей улэЬэттэрин кытта  билсии, директор Матаркина Музей, чинчийэр улэ. кунэ. интэриэЬи уескэтии. С.Д бэсиэдэтэ. Томпо улууЬа. Ыам ыйын 20  кунугэр улуус тэриллибитэ  Бэйэ улууЬун диринэтэн били.  Улуус, нэЬилиэк улэлэрин кытта  НэЬилиэнньэлээх пууннар  ааттарын билии, тугунан  НэЬилиэк, улуус шахта. 81 сыла. билсэн, улуус дьонунан киэн  туттууну иитии.  дьарыктаналларын уерэтии.  Герой куораттар устун  экскурсия.  Герой куорат ейдебулэ, норуотунан киЬи туттууну иитии. Москва, Ленинград герой  куораттар. Блокада. Тумуктуур уруоук Сыллаа5ы улэни тумуктээЬин. Тумук.  рефлексия. Этиилэр, ба5а санаалар. 6 7 8 9