QADIMGI DAVR MUSIQA SAN’ATI

REJA:

1. Krish.
1. Madaniyat rivojida antik madaniyatning ahamiyati.
2. O‘rta asrlar universializm davrining musiqiy dunyoqarashi.
3. Yevropa musiqasining shakllanishida grigorian xorlarining roli.
4. O‘rta asrlarda musiqiy nazariy qarashlar.
5. Vizantiya musiqa madaniyati.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

KIRISH

Musiqa atamasi lotin so‘zidan olingan bo‘lib, muzalar(ilhom parilari) san'ati degan ma'noni anglatadi. Musiqa - ohang san'ati bo‘lib, borliqni tovushlar orqali ifoda etadi. Musiqiy badiiy jarayon tovushli matn(tovush balandligi,tovush cho‘zimligi, tovush tembri va jarangdorligi)ga qaratilgan
Tovushli matn - insonni eshitish taassurotlari bilan bog‘liq ichki hissiy olamini aks ettiruvchi fikrni o‘ziga hos obrazli talqinidir. Musiqani rivojlanish tarixi bevosita insonni hissiy qobiliyatini o‘sishi(musaqani estetikasi) hamda o‘zgaruvchang madaniy muhitda tovushli matnni eshitish orqali o‘zlashtirish jarayoni bilan bog‘lik. yevropa musiqa tarixining ilk davri Qadimgi Yunon madaniyati rivoji bilan bog‘liqdir.

MADANIYAT RIVOJIDA ANTIK MADANIYATNING AHAMIYATI. 

Antik musiqa madaniyati katta tarixiy davrni (miloddan burun 5 asrdan ,to milodimizning 3 asrigacha) qamrab oldi. Antik san'atida hayotga irodalik va muxabbat, hayotiylik, yerdagi dramatizm hamda garmonik insonni go‘zalligi o‘z ifodasini topdi. Antik san'atining mukammal mavzusi sifatida inson tanasi tanlangan. Antik tragediyalari esa san'atni sinkletik birligini gavdalab beradi.

Qadimgi Yunon musiqa madaniyati haqidagi tasavvurlar arxiologik qazilmalardan topilgan buyumlar, qadimgi yozma mambalar, adabiyot yodgorliklari va mahsus musiqiy parchalar tahlilida shakllanib keldi.
Qadimgi Yunon musiqasining rivoji tahminan miloddan avvalgi 2ming yillikdan tortib, milodimizning 5-asrigacha bo‘lgan davrni qamrab oladi.
Xususan “georgiki” - dehqon qo‘shiqlari,
“epitalama ” va “gimenei ” - to‘y qo‘shiqlari,
“trena” - yig‘i qo‘shiqlari,
“embateriya” - safar qo‘shiqlari,
“skolii” - davra qo‘shiqlari va yana bir qator qo‘shiqlar turlari rivoj topdi. Bu esa o‘z o‘rnida folklor musiqasi ma'lum darajada rivojlanganining belgisidir.
Qadimgi Yunon musiqasida katta o‘rin hudolar sharafiga ijro etilgan qo‘shiqlar egalladi. Masalan “peana” va “noma” Apallon “parfenii” va “yupingi” Artemida “difiramb”, “iobakx” va ”fallik” Dionis, “iula” Demetra, “metroa” Kibela va yana bir qator hudolar sharafiga ijro etilgan qo‘shiqlar ham mavjud edi. Eng qadimgi qurbonlik marosimi “spondey” sinkretik janr bo‘lib musiqa va raqs harakatidan tarkib topadi.

Ilk bor musiqani yaratgan va ijro etgan san'atkor “aed” bir vaqtning o‘zida shoir ,bastakor,qo‘shiqchi va jo‘rnavoz (torli asbob jo‘rligida) vazifasini bajarar edi. Mashhur musiqachilar ijodi Qadimgi Yunon miflarida (Olimp, Orfey, Famirid, Marsiy) va epik poemalarida (Gomerning “Odisseya”sida Demodok va Femiy) bayon etilgan.
Qadimgi Yunon musiqasining arxaik davri (miloddan burun 7- 6 asrlar ) quyidagi mashhur isimlar bilan bog‘lanadi:Terpandr, Arxilox, Arion, Tirtey, Alkman, Stesixor, Sapfo, Alkey,Anakreont,Mimnerm, Ivika, Pindara, Vakxilid. .
Kurilayotgan davrda turli hil janrlar shakl topdi:avlodik va kifarodik nomlar (kifara va avlos jo‘rligidagi qo‘shiqlar), avletik va kifaristik nomlar(avlos va kifara yakkasoz cholg‘u uchun pesalar),elegiya,giporxema (raqs harakati bilan bezatilgan qo‘shik),epinikiya va hokazolar.

Qadimgi Yunon musiqasi amaliyotida turli hil cholg‘u asboblar keng qullanib kelingan: torli guru-lira, kifara, forminga, kinir, barbiton, lirofeniks, sambika, spadiks, psalteriy, magadis, pektida, epigoniy, nabl; damli gurux- avlos turli hillari (bombiks, borim, kalam, gingr, niglar, elim), siringlar (bir-,ikki va ko‘p trubali) va trub (salpinga,keras); urma gurux- timpan, sistr, kimval, krotal, psifir, roptr. Aleksandriyalik mexanik Ktesibiy (miloddan burun 3-2asrlar)birinchi suvli organ-gidravlos asbobini kashf etdi.

Qadimgi Yunonistonda musiqiy nazariya va musiqiy estetika sohalari rivoj etgan. Pifagor va pifagorchilar ilmiy darajada musiqani bir qator akustik qonuniyatlarini izohlab berdilar. Aristoksen ilmiy izlanishlarida interval va tovushqatorni empirik –eshitish hissiyotini o‘rganib chiqadi.Musiqa nazariya ilmidagi keyingi tadqiqotlarni Nikomax,K. Ptolemey(miloddimizning1-2asrlari),Aristid Kvintilian, Porfiriy,Allipiy(milodimizning3-4asrlari).Musiqani etik konsepsiyasi ni bir qator antik olimlar o‘rganib chiqdi,o‘lar ichida Platon va Aristotel izlanishlari alohida etiborga loyiqi.

Qadimgi yunon musiqasidan olingan manbalar faqat bir nechta to'liq yozilgan asarlarni saqlab qoldi; merosning qolgan qismi (40 o'yinlari haqida) papirus, pergament, devor rasmlari shaklida, toshdagi epigrafikada parchalar shaklida saqlanib qolgan. Skolyus Seikil, 3 mezomeda madhiyasi, Apollon uchun ikkita madhiya (138 va 128 BC) butunlay saqlanib qolgan.
Muza so‘zi bu ilhom beruvchi degani, san'atkorlar, ilm, shoirlarni ilhomi muza deyiladii bor.

Papirus so’zi Yunon tilidan olingan bo’lib yozish uchun maxsus qog’oz. Qadimda ushbu qog’ozlarga yozilgan musiqiy manbalar topilgan. http://drevniy-egipet.ru/muzykalnye-papirusy-drevnej-grecii/

Skolyus Seikil (miloddan avvalgi I yoki II) - to'liq shakllangan musiqiy asarlarning eng qadimgi misollaridan biri. Eslatmalar qadimgi yunon tilida yozilgan. Ular Turkiyaning Aydin shahri yaqinida topilgan qabr toshiga qo'llaniladi. Epitaf Seikil Euterpe xotiniga bag'ishlangan. Seikilning Epitafiyasini rus tiliga tarjima qilinishida: jonli, do'st va quvnoqman, hech narsa haqida qayg'urmang, bizning hayotimiz qisqa, vaqtinchalik, bizga uzoq vaqt dam olish uchun berilgan vaqt deb aytib o’tilgan.

APOLLONGA MADHIYA O'YILGAN DELFIK TOSH

Qadimgi cholg’ular

Fleyt

Muza so‘zi bu ilhom beruvchi degani, san'atkorlar, ilm, shoirlarni ilhomi muza deyiladi. Mezomed Kritskiy o‘zi qàäèìãè yunon shoiri va mustqachisi bo‘lgan. Uni muza gimni ya'ni madhiyasi degan asar Уни муза гимни яъни мадҳияси деган асари бор/ Lessingimages.com - Music lesson, a pupil learns to play the

Kifara

Kifar, Fleyt

https://i.pinimg.com/736x/73/d5/9a/73d59a1ea8c9e703d9102d84e5534ab4--ancient-greek-ancient-art.jpg

Qadimgi yunon musiqasi yunoncha va fenikiyalik harflar yordamida qayd etilgan va vokal va instrumental partiyalar uchun turli xil eslatmalar qayd etilgan.

Qadimgi yunon musiqasi yunoncha va fenikiyalik harflar// https://ru.wikipedia.org/wiki/Музыка_Древней_Греции