No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’
№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'
Fizika pa'ni mug'allimi
Ag’i’lash Saylauovti’n’
REZISTORLAR.REOSTATLAR.
POTENSIOMETR
atli’ temasi’ boyi’nsha
sabaqli’q is jobasi’
|
|
2015-2016 ji’l
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
№ 18-TEMA REZISTORLAR.REOSTATLAR.POTENSIOMETR.
Sabaqti’n’ maqseti
a)Bilimlendiriw maqseti
Woqi’wshi’larg’a Rezistorlar.reostatlar,potensiometr haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.
b) Tarbiyali’q maqseti.
Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.
c)Rawajlandi’ri’w maqseti’
Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w
Sabaqti’ qurallandi’ri’w
Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.
Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Ba’seki sa’wbet» interaktiv metodi’ «Debatlar» interaktiv metodi’
Sabaq jobasi
|
1 |
Sholkemlestiriw bolimi |
2-minut |
|
2 |
Uyge tapsi’rmalardi soraw |
10- minut |
|
3 |
Taza temani tusindiriw |
15-minut |
|
4 |
Taza temani bekkemlew |
16-minut |
|
5 |
Uyge tapsi’rma beriw |
2-minut |
Sabaqti’n’ bari’si’
Sholkemlestiriw
Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw
Uyge tapsi’rma soraw
Elektr qarsi’li’g’i’temasi’n soraw
TEMA
Rezistorlar:
Elektr shinjirindag'i tok kushinin’ o'tkizgish ^riilig'ina baylamslilig'i elektrotexnikada ken’ qollani’ladi’. Ha'nu'rli qarsliqb o'tkizgishlerdi tan’lap stiniirdag’i tokti basqanw mu'mkin. Usi maqsette ; elektrotexnikada rezistorlardan paydalamladi.
Rezistor - elektr shinjinndag’i tokti ta’rtiplestiriw ushm qollanilatug’in ha’r tu’rli qarshqh elektr a’sbabi. «Rezistor» so’zi latinsha «resisto» - «qarsiliq» degen ma’nini an'latadi.
|
|
|
|
|
|
65-suwret |
|||
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
|
|
65 a su'wrette yen' a’piwayi rezistor suwretlengen. Wol karkas, si’m ha'm qaplamadan ibarat. Karkas ha'm qaplama janbaytug'I’n ha’m tok wo’tkizbeytug’i’n materialdan. ma’selen, shiysheden. si’m bolsa salistirmali qarsilig'i u’lken bolg'an materiyaldan tayarlanadi. Si’mni’n’ yeki ushi shmjirdin' tiyisli bo’legine jalg’anadi. Ko’pshilik rezistordag'i sim wornina u'lken qarsi’li’qqa iye materialdan tayarlang an qatlam qollani’ladi’. (68- b su'wret). Bui qatlammn’ yeki sheti wo’tkizgish si’mg'a bekkemlenedi, bul simlar arqali wol shi’nji’rg’a jalg’anadi. 65- d su’wrette korsetilgen rezistor kishi qarsiliqli bolip, wonda tok wo’tkizbeytug’i’n’ ha'm janbaytug'm material - sopol ishine u'lken qarsiliqli si’m spiral formasi’nda jaylasti’ri’lg. Rezistorlardin’ elektr shinjir sxemasindag’i sha’rtli belgisi 65- e su'wrette i- urilgen. Ha'rqiyli elektr tutimwshisin sxemada sonday sha’rtli belgi menen iani’qlaw mu’mkin.su'wrette rezistorlardm' u’lgileri keltirilgen. |
|
66-suwret |
Reostatlar:
Ko'pshilik jag'daylarda elektr shinjinnda qarsiliqti u’zhksiz kemeytiw yamasa ko’bettiriw za'ru'r bolip qaladi. Ma'selen, kinoteatr zahnin’ shiraqlarin a'ste- aqi’ri’n wo’shiriw ushin shinjirdag'i tok bir normada kemeytiriledi. Tramvay, trolleybusyjamasa elektrovoz tezligin a’ste-aqinn o’shiriw ushin elektr dvigateldegi tok bir normada wo'zgertiledi Bui maqsetlerde rezistordan paydalaniw jeterli ernes. Sebebi, rezistor belgili qarsiliqqa iye bolip, ondag’i qarsihqti o'zgertiwge bolmaydi. Elektr qarsilig'in o’zgertiw arqali tok ku’shin bir normada o’zgertiwde reostattan paydalaniladi. Reostat - elektr shinjirindag’i tok ku’shi ha’m kernewdi ta’rtiplestiriw, yag’niy o’zgertiw ushin qollanilatug’m elektr a’sbabi.
|
|
|
|
67-suwret |
68-suwret |
Reostat» grekshe so’zden aling’an bolip. «reos» - «ag'im» ha’m «statos» - «qozg almas» degen mag’analardi bildiredi. Salistirma qarsihg’i u’lken bolg’an materialdan. ma’selen. nikelin yamasa nixrom simnan en’ a’piwayi reostat jasaw mu’mkin. Nikelin simnin’ eki ushin izolyator arqah shtativlerge bekiteyik ha'm 67- su'wrette ko’rsetilgendey etip elektr shinjirin jiynayiq. Jiljimali D kontaktti ovaq- buyaqqajiljitip, simmn’ shinjirg’a jalg’ang’an A B D bo’legin uzimraq yamasa kelterek qiliw mu’mkin. Bunda wo’tkizgishtin’ qarsilig’i, a'lbette wonnan wo’tiwshi tok ku’shi o’zgeredi. A’melde qollamlatug’in reostatlar lqsham bolip, olardin’ islewi joqanda ko’rsetilgen a’piwayi reostat siyaqli. Mektep reostatlannan biri ha’m reostatlardin' elektr sxemasindag’i sha’rtli belgisi 68-su'wrette ko’rsetilgen. Bunday reostatta nikelin sim sopol tsilindirine oralg’an. Sim juqa izolyatsiya qatlami menen qaplang’an. Simnin' ushlan 1 ha'm 2 kontaknlarg'a jalg’ang’an.
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
|
|
Woramlar to’besinde jaylasqan metall sterjen boylap 3 jiljig’ishi jiljiy aladi. Jiljug’ishtin' kontakti katushkanm’ woramlarma qisilip turadi. Jiljig’ishtin' oramlarg’a su’ykeliwi na’tiyjesinde onin’ kontakti astindag’i izolyatsiyalang’an qatlam jelinedi. Na'tiyjede 1 klemmag’a kehiwshi tok woram ha'm jiljig’ish kontakti arqali steijenga o’tedi. Tok steijen u’stindegi 3 klemma arqali shinjir boylap o’z john dawam etedi (69-su’wret). Reostat jiljig’ishin steijen boylap jiljitiw menen onin’ qarsilig’in. demek, shinjirdag’i tok ku’shin bir normada wo’zgertiw mu’mkin
|
|
69-suwret |
|
|
|
|
|
70-suwret |
71-suwret |
72-suwret |
Potensiometrler:
Ayinm jag'daylarda shinjirdag'i kernewdi bir normada kemeytiw yamasa ko’beytiw za'ru'r bolip qaladi. Bul maqsetti a’melge asinw ushin potensiometrden paydalani’ladi’.. Reostattan potensiometr sipatinda paydaianiw rnu'rnkin. Bunin'ushin reostatti elektr shinjinna 70- su'wrette ko’rsetilgendey etip jalg’aw kerek. Potensiometr — elektr shinjirdag'i kernewdi ta’rtiplestiriw, yag’niy o’zgertiw ushin qollamlatug’in elektr a’sbabi. Potensiometr jiljig'ish (polzunok) bir tegis ju'rgizilgende shinjirdag'i kernew bir normada wo’zgerip baradi. A'melde qollanilatug'in potensiometrler ko’birek 71- su’wrette ko'rsetilgendey, do n'gelek formada boladi. Bunda womn’ rushkasi buralsa, 4 jiljig’ish do’n’gelek sxmasmda qozg’aladi ha’m shinjirdag’i kernew bir tegis wo’zgeredi. Radiotexnikada, eoiardan, radio ha’m televizorlar dawisin joqari-to’menletip o’zgertiwge rccensiometrlerden paydalaniladi. 72- su'wrette ha’rqiyh potensiometrler ko’rsetilgen.
Sabaqti’ bekkemlew
«Kishi toparlarda islesiw» interaktiv metodi’ bunda woqi’wshi’lar tiykari’nan bo’lek ma’seleler boyi’nsha wo’z pikirin islep shi’qqan halda woni’ toparda taqi’lawg’a ha’m ha’r tu’rli pikirler tiykari’nda uyi’mlasqan ko’z qarasqa keliwge u’yretedi.Woqi’wshi’lardi’ kishi toparlarg’a bo’lgen halda islesiw.Ha’r toparg’a ha’r tu’rli sorawlar taslap juwaplar yesitip qatelerin basqa toparlarg’a baqlati’w menen woqi’wshi’lardi’n’ bilim da’rejelerin bekkemlep bari’w.
1 Reostat degen ne? Onnan qanday maqsetlerde paydalaniladi?
2 Rezistordin’ du’zilisin ha'm shinjirg'a jalg’amwin tu’sindirip berin".
3.Reostattin' waziypasi neden ibarat? Woni’n’ islewin tu’sindirin’.
4.Potensiometr qanday waziypam atqaradi?
5.Potensiometr reostattan ayirmasi nede? Reostattan potensiometr sipatinda paydaianiw ushin ol shinjirg’a qalay jalg’anadi?
Uy tapsi’rma tapsi’ri’w
Rezistorlar.reostatlar,potensiometr temasi’n woqi’p keliw
Sabaqti’ juwmaqlaw
Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli ’ № - 22 - sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'
No’kis Rayoni’ 22-mektep
No’kis Rayoni’ 22-mektep
No’kis Rayoni’ 22-mektep
- 📁 KIRISIW
© ООО «Знанио»
С вами с 2009 года.
