Рухс æмæ рæстдзинады пехуымпар - Джыккайты Шамил.

РУХС ÆМÆ РÆСТДЗИНАДЫ ПЕХУЫМП АР

Ирон адæм фыдæй-фыртмæ се стырдæр хæзнатыл нымадтой æртæ хатты нæ хъавыдысты сæ фехалынмæ, ирон фарн бабын хорзæхы: æфсарм, æгъдау æмæ намыс. Нæ сын уыд фæцудæн цыфæнды зындзинæдты æмæ хъысмæты фыдæвзарæнты дæр. Уыдон немæ уыдысты æнусты дæргъы, уыдысты нæ туджы, нæ царды, нæ куысты æмæ нæ бадты, уымæн æмæ цæуынц ирон лæджы зæрдæйæ æмæ зæрдæмæ, кæд фыдæх æмæ хæрам иу æмæ дыууæ

Цæуынц æмæ азтæ. Æнæрынцойæ згъорынц размæ. Ралæууыд фæлдурæджын рæстæг æмæ бахаудтам бынтон тæссаг уавæры. Хæлæг тыхтæ æппæт мадзæлттæй хъавынц нæ иудзинад фехалынмæ, не хсæн тауынц фыдæх æмæ хæрам. Ссонынц нæ дихтæй æдыхты сæрсæфæнмæ. Армыдзаг ирон адæм ныххæлиутæ сты динты алыхуызон къæсæртыл, рахау-бахау кæнынц, сæ уды фарн кæм сафынц уыцы пыхс æмæ æвидыц къæсæртыл. Сæрсæфæнмæ фæндагыл мигъ бады æмæ дзы фесæфтам нæ хуыздæрты хуыздæры, чи нæ хъахъхъæдта уыцы фæндагæй æмæ тох кодта йæ фесæфыныл. Хæрам къухæй

Джыккайты Шамилы хъуытаз, ныфсджын хъæлæс нæ Иры кæмтты æмæ быдырты нал зæлы ныр цалдæр азы. Йæ бабынгæнджытæ афтæ æнхъæлдтой, мæрдтæй дæр нал сæхъуысдзæн йæ хъæр, фæци ныр йæ дуг. Фæлæ фын алы хатт æцæгмæ нæ цæуы: дзæнæты дунейæ нæм сиды Шамил: «Ам кæй фарсмæ дæн, уыцы сæрхъуызойты номæй уæ ноджы дæр фæдзæхсын: ма руадзут ирон лæджы кад дæлæмæ, ма радтут нæ зæххæй иу гæппæл дæр тыхæйисджытæн, æнæуи дæр æй фаг фæраскъуын-баскъуын кодтой.

Шамил нал ис. Уый йæ буар нал ис, фæлæ уæлæуыл æнустæм баззад йе стыр бирæвæрсыг курдиат: йæ тохы хъæр, йæ куырыхон ныхас, йæ зонд, йæ дзырды фарн. Ирон адæмæн, рæстаг адæмæн! Цас фылдæр бонтæ, азтæ цæуы, уый бæрц фылдæр адæм зонгæ кæндзысты йемæ, æмæ цæрдзæн сæ зæрдæты, сæ зонды. Хондзæн сæ Къостайы «Ирон фæндыры»- ау иудзинадмæ, рухсмæ, Фыдыбæстыл иузæрдиондзинадмæ, рæстдзинадмæ. Йе стырдæр бæллиц та уыд: « Тæхуды… Кæй дзыллæ у фидар йæ тыхтæй, Кæй фидæн у знæгтæй æвыд… Æмдзæвгæ: «Тæхуды». (Кæсы Джыккайты Шамил).

Уæлеон дунейы ныр дæр йæ уаз хъæлæс хъуысы Шамилæн, фæдзæхсы нæ:«Ыскæн нæ Иры фазæттау æмдзæрин, Цы нæ фесæфти, уыдон нын æгъгъæд. Нæ рæхыс уæд æрвон тыхтæй сыгъзæрин Хæрамæн уæнт нæ къæсæртæ æхгæд».

Афтæ нын амоны Шамил. Фыццаг хатт æй зæгъгæ та кодта 1989 азы Джеоргуыбайы мæйы. Раст уыцы рæстæг Гуырдзыстоны гамсахурдионтæ Джеоргуыбайы боны, 23 ноябры, сæдæгай минтæй стæры æрбацыдысты Хуссар Ирыстонмæ, фæлæ сæ ирон сахъгырдтæ Цхинвалмæ не рбауагътой. Джыккайты фæдисон дæр Хуссар Иры февзæрд. Æмæ та йæ рыст, тыхст зæрдæйæ райгуырд ног фæдзæхсты нысан: «Мæ хъарæгй сымахмæ сидын азæр, Нæртон лæгтæ- Чермен æмæ Тотырадз Тыхгæнджыты тых басæттæт уæ азæр. Æмдзæвгæ: «Бафæлладтæн…».

Хæддзуйæн макуы батайæд нæ хор. Хæддзу «уазджытæ» арæх цыд Ирыстонмæ: Нæ зæххæй сæ хай хъуыди. Æмæ та-иу мадæлтæ саутæ скодтой сæ хъæбултыл. Фыдгулты ныхмæ ирон лæппутæ хъæддыхæй лæууыдысты, фæлæ ныккалд туг….. Ныццагъды сты Беслæны фыдбоны скъолайы нæ «гыццыл хуртæ», сæ ныййарджытæ. Фæстаг рæстæг ацы æбуалгъ цаутæй дзуринагдæр нæ уыд Шамил – патриотæн. Уыцы фыдохы заман йæ бон нæ уыд зæххы æмуæз хъыг йæ риуы хæссын æмæ йæ къухтæм райста йæ фыссæн сис. Æвирхъау трагедийы ном ссардта поэмæ: «Иры стыр хъарæг»-æй. Æмдзæвгæ: «Иры стыр хъарæг».

Фыдохы фыдбылыз æрцыд ирон адæмыл, Иры зæхх фестад зындон, ирон адæмы хъыг нæ фæразынц зæгъын арв дæр æмæ хох дæр. Нæ судзгæ рис анхъæвзыд æппæт бæстæтыл, æмæ дуне базмæлыд. Нæ сабиты тæригъæдæй сæ цæстыты туг ныббадти. Сæ иумæйаг хъуыды хъæддыхæй загътой: хъуамæ нæ фыддуджы сау рынтæн рæстзæрдæ адæм сæттын ма бакомой. Ам дæр та не стыр поэт равдыста, фидар зондыл хæст кæй у, уый. Æмдзæвгæ: «Сæркъулæй». Зарæг: «Беслан». (Слайдтæ).

1.09.20 БЕСЛАН 04. 3d87a962ba186ae82f5fb7e44e53a22f.mp3