Суға кеткенде және өрт болғанда көрсетілетін алғашқы көмек

Студент: Сұлтанбек Құралай
Оқу тобы: ХБ-19-1
Пәні: Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері және еңбекті қорғау
Оқытушы: Әбсадықова Тұрсынай

Алғашқы көмек — адам өміріне немесе денсаулығына кенеттен қауіп төнгенде оның өмірін сақтап қалу үшін немесе апаттың зиянды әсерін азайту үшін қолданылатын қарапайым шаралар. Апаттың қатарына әр түрлі жарақаттар, сынық, буынның шығуы, улану, суға бату, күю, үсу, электр тоғы соғу, т.б. жатады. Алғашқы көмектің негізгі шаралары: апатқа түскен адамды апат әсерінен құтқару (өрттен, судан шығару); апаттың зиянды әсерін тоқтату (адамды жылыту, иіс тисе таза ауа жұтқызу); қан тоқтату, жараны байлау, сынған аяқтың немесе қолдың қозғалысын тежеу; жасанды дем алдыру, жүрекке жабық массаж жасау, апатқа түскен адамды тезірек емдеу мекемесіне жеткізу немесе жедел медициналық көмек көрсететін дәрігерлер тобын шақыру.

Алғашқы көмектің халықаралық белгісі

Суға батушыны судан ессіз  күйде алып шыққан кезде , алайда тыныс  алуы мен тамырлардың соғысы қанағаттарлық  болса оны аяқтарын 40-50о–қа етбетінен көтеріп , мүсәтір спиртін иіскетугбереді , аяқ – қол мен кеуде клеткаларын ысқылайды .
Суға батқан кезде немесе құтқарғаннан кейін бірден естің  қысқа уақытқа жоғалуы күрделі  асқынуларды ықтималдығы туралы елеулі ескертулер екендігін есте сақтаған жөн . Зардап шегушіні бүйірлей жатқызған  күйде алып кетеді.
Зардап шегушіні жанталас немесе клиникалық өлім жағдайында алып шыққан кезде реанимация шараларын  кезектілігі төмендегіше болуы  тиіс .
Ауызды , мұрынның қуыстарын құмнан немесе балшықтан тазарту ;
Тыныс жолдары мен асқазаннан суды шығару ;
Жасанды тыныс алдыру ;
Қан айналымын қолдау ;
Жоғары тыныс жолдарын босату мынадай ретпен жүргізіледі. Ауыз қуысын тез қарап шығып дәкі салфеткасы  оралған сұқ саусақпен алынбалы протезді алады, ауызды сілекейден, балшықтан тазартады. Бұдан кейін таңдай қуысының бөгде заттармен кептелгендігін анықтау үшін саусақты сақтықпен қозғалтады.
Тыныс жолдары мен асқазаннан су мен көбікті шығару, суға батушыны етбетінен жатқызып оны құтқарушы аяғын бүгілген тізесіне тірейді  және кеуде клеткаларын  қысады, алайда бұл кезеңге бар-жоғы бірнеше секунд қана жұмсалуға тиіс.
Алғашқы көмек кезіндегі жасанды тыныс алдыру «ауызға-ауыз»,  «мұрынға-ауыз» әдістерімен жүргізіледі. «Ауызға-ауыз» әдісімен жасанды тыныс алдыруды зардап шегушіні қатты жерге шалқалай жатқызудан бастайды. Бір қолды мойынның астына, екінші қолды зардап шегушінің маңдайына қойып оның басын қысады сөйтіп тыныс жолдарына ауаның еркін өтуі үшін жағдай жасалады.
Маңдайдағы алақанның саусақтарымен ауаның шықпауы  үшін мұрынды жабады. Көмек көрсетуші өзінің ауызымен зардап шегушінің ауызын толығымен жауып оның тыныс жолдарына ауаны қаттырақ  үрлейді, содан кейін зардап шегушінің шамалы ауа шығаруына мүмкіндік  береді.

«Мұрыңға ауыз» әдісін ем – дом жасау тәжірибесі болмаған жағдайларда , зардап шегушінің жағы қатты қысылған немесе жарақаттанған  кезде қолданған дұрыс . Бұл жағдайларда  мұрын жолдары бос болуға тиіс .
«Мұрынға ауыз» әдісімен жасанды демалдыруды жүргізу  үшін мына әрекеттерді жасайды . Маңдайдағы қолмен басты артқа қарай бұрайды , екі – үш қолмен төменгі жақты  жоғары көтеріп ауызды жабады . Ауызды сонымен қатар үлкен саусақпен  де жабуға болады .
Ауызды зардап шегушінің  мұрнына қойып оған ауа үрлейді.
Балаға жасанды тыныс  алдыру кезінде ерінмен ауыз бен  мұрынды қатар қамтиды . Ауаны  ересектермен салыстырғанда азырақ үрлейді . Балалардың тыныс алу жиілігі  минутына 18-20-дан аспауы тиіс.
Құрсақ төңірегінің қампайуы асқазанға ауаның барғаның көрсетеді . Алақанмен сырқаттың басы мен  мойын жағына қарай іштің төңірегін  аударып алақанмен сақтықпен  қысады .
 Сильвестр әдісі жиі қолданылады . Зардап шегушіні шалқалай жатқызып , кеуде  клеткаларының төменгі  бөлігіне бүктелген төсенішпен төсем  қояды . Егер жасанды тыныс алдыруды екі адам жүргізсе , онда олар зардап шегушінің кеуде клеткасының  екі жағына тізерлей отырады . Олардың әрқайсысы бір  қолымен зардап шегушінің қолын  иығының ортасына дейін апарады  , ал екінші жолдарын саусақтың ұшына жоғарырақ тастайды .Олар бір уақытта зардап шегушінің қолын көтереді және оның басының артына қарай созады . осы арқылы кеуде клеткасы кеңейіп , ауаның кіруіне жол ашады . Бұдан кейін екі – үш секундтан соң зардап шегушінің қолын кеуде клеткасына қойып оны қысады, сөйтіп ауаны шығарады . 


• Зардап шеккен адамға көмек берер алдындақұтқарушылар төмендегі ережелерді ұстануы керек:• - жағадан мұзға түспес бұрын баратын жолды анықтапалу қажет;• - тік жардан, шығып тұрған балдыр мен қамыс маңынан,жылы өндіріс сулары су айдынына ағатын жерлерден суайдынының үстіне шығуға болмайды.• -қар қалың жапқан жерлерден айналып өту (ол жерлердемұз жұқа болады), өзенге құятын сағалардан, ағысықатты жерлерден айналып өту қажет;• - жағадан мұз үстіне абайлап шығу, себебі екеуініңарасында жарық болуы мүмкін.

Улы газбен уланғанда улы газдың келуін тоқтатыңыз; жапа шегушіні таза ауаға шығарыңыз; жатқызыңыз, тыныштандырыңыз да таза ауамен дем алдырыңыз (газетпен желпіңіз, желдеткіш немесе кондиционер қосыңыз);
Егер зардап шегуші есінен танған болса, жүрегіне жабық массаж жасаңыз  және жедел жәрдем келгенше немесе есін жиғанша жасанды демалдырыңыз.
Есіңізде болсын, зардап шегушіні қауіпті аймақтан шығару кезінде, алдымен өзіңіздің қауіпсіздігіңізді, өзіңіз уланып қалмауды ойлаңыз. Ол үшін тез қимылдау керек және қол орамал немесе дәкемен мұрынды байлап алу керек.

1)дененің зақымданған белігін кеудеге қатысты алған- да — көтеріңкі калыпта ұстау (аяқ-қол жараланғанда венадан қан кеткен кезде жараға қысып тұратын таңғыш салғаннан кейін жастық оралған киім кою);
2)кішігірім кан кету кезінде қысып тұратын таңғыш көмегімен закымданған жерде қан ағып жатқан тамырды басу (жараны йодтың спиртті ерітіндісімен тазартканнан кейін қалың мақта салынады да, бинтпен оралады);
3)аяк-қолды мейлінше шүғыл бүгу немесе жазу қалпында тұрақтандыру (иық алды немесе балтыр, табан жараланғанда, шынтақ немесе тізе буынын бүгу немесе жазу аяк-қол жарасына қатты кан кеткенде жгут салу мүмкін болмағанда, қолды аркаға мейлінше созып, ал аяқты ішке бүгіп, тұрақтандыру).

1.Иық алды жарасы кезінде — артерияны иықтың ішкі жағынан басады;
2. Балтырдан қан кеткенде — тізе асты артериясын басады (бас бармақпен тізе буынын алдыңғы жағын ұстап,ал қалған саусақпен тізе асты шүңкырындағы артерияны тауып, сүйекке басады);
3. Сан жараланғанда — сан артериясының шап астын- дағы жоғарғы жағын жүдырықпен басады;
4. Бастағы жарадан қан кеткенде — жара жактағы самай артериясын басады (артерия құлақтың жанынан өтеді, оны тамыр соғысы арқылы анықтайды);
5. Беттен кан кеткенде — жақ артериясьн басады (ол мойыннан бет пішіндеріне қарай жүреді және жақтың төменгі шеті арқылы оның бұрышы мен иек арасында иіледі);
6. Мойындағы жара кезінде — жара жақтағы жә-не одан төмен ұйкы артериясын басады (трахея жағында);
7 . Иық үстіндегі , иык буынына жакын немесе колтык айналасындағы жара кезінде бүғана асты артериясын бұғана астындағы шұңкырға (бірінші қабырғаға) басады, кейін аяқ-қолға бұрау немесе жгут салады.

Сыну кезінде алғашқы көмектiң көрсетуiнде ең маңыздысы дер кезiнде зақымдалған шектiлiкке дұрыс иммобилизация, толық тыныштықты қамту, қимылсыздығы жатады. Бұнымен: қатерлi сезiнулердi әлсiрету және жарақаттық шоктi дамытуды ықтималдықтың кiшiрейтуi; сынулардың ашық күйiнделер пайда болуды қауiп-қатер және жара инфекциясының дамытуын кiшiрейту; жұмсақ кездемелер және iшкi органдардың қосымша бұзылуларын пайда болуды қауiп-қатердiң кiшiрейтуi; сынуларды бiтiп кету үшiн қолайлы жағдайлардың жасалуына қол жетіледі. Көлiк иммобилизациясы дөңгелектер арқасында iске асады. Дөңгелектер қатты және ыңғайлы материалдардан жасалады. Әдетте алғашқы көмекті көрсету кезінде дөңгелектерді қол материалдардан – тақтадан, таяқтан жасайды.

Күю – бұл жоғары температура әсерінен (жалын, ыстық бу, қайнаған су) немесе кейбір химиялық заттар (қышқыл,сілті) нәтижесінде дененің кездемесінің зақымдалуы. Күйіктің ерекше пішіні –сәулеге күю (күн, радиация, рентген). Күю 4 кезеңге бөлінеді: 1 кезең – қызару және зақымданған жердегі терінің ісуі; белгілері бірнеше күн аралығында өтеді; 2 кезең - 1 кезеңдегі көрсетілген белгілерден бөлек сұйықтықпен толтырылған көбіршіктер пайда болады; белгілері бір немесе бір жарым күнде басылады; 3-кезең - күйген беттік қабатты қаптаған, барлық терінің жансыздануы; бірнеше апта аралығында жазылады; 4 кезең - терінің жансыздануы және сүйекке дейінгі жұмсақ кездеменің зақымдануы; жазылу өте баяу жүреді. Егер жарақаттану өрт кезінде болса, онда күйген теріге құрғақ іріңдетпейтін таңғышты қояды. Күйген дерді тазалауға және көпіршіктерді жаруға тыйым салынады.

https://general.kaznmu.kz/%D1%82%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D1%88%D0%B5-%D0%B6%D0%B0%D2%93%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B-%D0%B0%D0%BB%D2%93%D0%B0%D1%88%D2%9B%D1%8B-%D0%BA%D3%A9%D0%BC%D0%B5%D0%BA-%D0%BA%D3%A9%D1%80/
https://lektsii.net/1-162493.html
https://kopilkaurokov.ru/biologiya/presentacii/alg_ashk_y_komiek