Сынып жетекшілерінің кәсіби құзыреттілігі, шығармашылық және өзіндік дамуы

Сынып жетекшілерінің кәсіби құзыреттілігі, шығармашылық және өзіндік дамуы Ұстаз болу – жүректің батырлығы, Ұстаз болу – сезімнің ақылдығы.  Ұстаз болу – мінездің күн шуағы,  Ұстаз болу – адамның асылдығы, Өмірдегі   көп   мамандықтардың   ішінде   жан­жақты   білімділікті, икемділікті,   шеберлікті,   ерекше   шәкіртжандылықты,   мейірімділікті   қажет ететін   мамандық   та   –   ұстаздық   мамандық.   Олай   дейтінім,   мұғалім еңбегі біріншіден,   адамзат   қоғамы   тарихында   жинақталған   ғылым негіздерінен білім беруге тиіс болса, екіншіден, үнемі шәкірттерімен қарым­ қатынаста   болып,   білсем,   үйренсем   деген   бала   арманы   мен   оның   сырлы тағдырына басшылық етуді мойнына алған маман.     Бүгінгі сынып жетекші шәкіртіне ғылым негіздерінен мәлімет беріп қана қоймай, оны дүниежүзілік білім, ақпарат, экономика кеңістігіне шығуға, яғни қатаң бәсеке жағдайында өмір сүруге тәрбиелеуі керек. Ол нағыз ұстаздың ғана қолынан келеді. Ұстаз атана білу, оны қадір тұту, қастерлеу, арындай таза ұстау ­ әр мұғалімнің борышы. Ол ­ өз кәсібін, өз пәнін, барлық шәкіртін, мектебін шексіз сүйетін адам.Осы іске деген қызығушылық пен сүйіспеншілік қана оны небір қиын әрекеттерге жетелейді, іске батыл кірісуге септігін тигізеді. Нәтижесінде бір емес, бірнеше жас жүрекке мәңгі ұстаз болып қалады. Ұстаздың осыншама қадір­қасиет, құрметке бөленуі өзін қоршаған орта мен әрбір шәкіртіне асқан сезімталдықпен,  жауапкершілікпен   қарым­қатынас   жасауында.Өйткені   оның қарапайым   да   сыпайы   киім   киісі,   мәдениетті   сөзі,   әдепті   жүріс­тұрысы, жинақы іс­әрекеті, білімі шәкіртке де, ата­анаға да, жұртшылыққа да өнеге. Ұлы ағылшын ағартушысы Уильям Уорд: Жай мұғалім хабарлайды, Жақсы мұғалім   түсіндіреді,   Ұлы   мұғалім шабыттандырады,­   дейді.  Білім  беру   жүйесі   мамандардан   кәсіби  икемділік пен ұтқырлықты, сан қырлы шығармашылық қызмет пен өзін­өзі басқару, өзін­ өзі ұйымдастыру жағдайындағы біліктілікті қажет етеді. Өйткені қазіргі жас буын   ­   еліміздің   келер   күнгі   келбеті.   Бұл   жөнінде   Елбасымыз   Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев: «Ғасырлар мақсаты – саяси­экономикалық және рухани дағдарыстарды   жеңіп   шыға   алатын,  ізгіленген   ХХІ   ғасырды   құрушы   іскер, өмірге   икемделген,   жан­жақты   жеке   тұлғаны   тәрбиелеп   қалыптастыру»,­ деген   тұжырым   жасады.   Ол   үшін   бүгінгі   оқу   үрдісіне   сай   педагогикалық шеберлік   қажет.   «Педогогтік   шеберлік   –   дарынды   талант   емес,   үйрену, ізденудің нәтижесі. Мұғалім шеберлігі жайлы жазылған  дайын қағида жоқ, болуы   да   мүмкін   емес.   тексеруші,жазалаушы   қызметін   тастап,   керісінше ізденуші,   зерттеуші,   технолог,   өнертапқыш,   шығармашылықпен   жұмыс істейтін   жаңашыл   болу   керек.  Оқушыны   субъект   ретінде   қарастырып,оның   Керемет   мұғалім   көрсетеді, ə өзін­өзі   тануына   жол   ашу,  жеке   тұлға   бойындағы   қасиетті   дамыту,  «Мен» менталитетін қалыптастыру, білім мен т рбиені жеке тұлғаға қарай бағыттау­ бүгінгі таңдағы мұғалімінің кезек күттірмейтін қасиетті міндеті. Мұғалімінің өзі   жеке   тұлғаға   көтерілмей,   мұндай   зор   мақсатқа   жетуі   мүмкін   емес Елбасымыз Н. Назарбаев: «Ұстаздықтың алдына қойған міндет өте ауқымды: білім жүйесін іштей қайта құру ж не сол арқылы бүкіл қоғамдағы ағарту жүйесінің   барлық   аймағын   өзгерту.   Ол   үшін   ішкі   қайта   құру   қажет: құрылымдық, қызметтік, құндылық. Жаңа ұрпақ мұғалімдерінің,андрагогика мен акмеологияның, психологиялық­педагогика мен гумандық педагогиканың міндеті–   білім   жүйесінің   ішінен   қайта   құрудың   мүмкіндіктерін   іздестіру.– адами рухани бастаулардың тазалығын тексеру. ə Кәсіби құзырлылықтың қатарына келесі қабілеттер жатады: • Бағдарлы құзіреттілік (азаматтық белсенділік, саяси жүйені түсіну,  баға бере білу, елжандылық); • Мәдениеттанымдылық құзіреттілік (ұлттық ерекшеліктерді тани білу, өз халқының мәдениеті мен өзге ұлттар, әлем мәдениетін салыстыру,  саралай білу қабілеті); • Оқу ­ танымдық құзіреттілік (өзінің білімділік қабілетін ұйымдастыра білу, жоспарлай білу, ізденушілік ­ зерттеушілік әрекет дағдыларын игеру,  талдау, қорытынды жасай білу); • Коммуникативтік құзіреттілік (адамдармен өзара қарым ­ қатынас  тәсілдерін білу, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінде, халықаралық  қатынаста шетел тілінде қатынас дағдылары болуы); • Ақпараттық ­ технологиялық құзіреттілік (ақпараттық  технологиялармен, техникалық объектілер көмегімен бағдарлай білу, өз  бетінше іздей білу, таңдай, талдай білу, өзгерте білуді жүзеге асыра білу  қабілеті); • Әлеуметтік ­ еңбек құзыреттілігі (әлеуметтік ­ қоғамдық жағдайларға талдау жасай білу, шешім қабылдай білу, түрлі өмірлік жағдайларда жеке  басына және қоғам мүддесіне сәйкес ықпал ете білу қабілеті); • Тұлғалық өзін ­ өзі дамыту құзіреттілігі (отбасылық еңбек,  экономикалық және саяси қоғамдық қатынастар саласындағы белсенді  білімі мен тәжірибесінің болу қабілеті). 12   жылдық   білім   беру   жүйесіне   көшу   тұсында   мұғалімнің   кәсіптік жетілуі   мен   дамуы   тұрғысында   көп   мәселелер   қалыптастырылуы   қалыпты жағдай.   Өйткені,   Ы.Алтынсариннің   «Мұғалім   –   мектептің   жүрегі»,   ­   деп айтқанындай,   барлық   күш   мұғалімге   түседі.   Ойы   жүйрік,   ақылы   жетік, бәсекеге қабілетті, өзгерістерге бейім жеке тұлғаны тек қана жаңа тұрпатты педагог қалыптастыра алады. Еліміздегі жаңа білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу шығармашылық пен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа ұлттық   үлгіні   жасауды,  «жалпыға   арналған   білімнен»,   «білім   әркімге   өмір бойы»   үлгісіне   көшуді   мақсат   етеді.  Қазіргі   замандағы   мұғалімнің   міндеті ғылым мен техниканың қарқынды дамып келе жатқан заманда өмір сүруге икемді, қоғам пайдасына қарай өзін ­ өзі толық жүзеге асыруға дайын білімді, шығармашылыққа   бейім,   құзіретті   және   бәсекеге   қабілетті   тұлғаны қалыптастыру.   Бұл   міндетті   тек   кәсіби   білімі   жетік,   құзіретті,   бәсекеге қабілетті ұстаздар ғана атқара алады. Мұғалімнің кәсіби құзіреттілігі оның білімінің   жан   ­   жақтылығы,   ұстаздық   шеберлігі,   оқытудың   жаңа   әдістерін, инновациялық   технологияны   меңгеруімен   өлшенеді.   Мұғалім   қаншалықты білімді   шығармашыл   болса,   оның   құзіреттілік   қабілеті   де   кең   болмақ. «Құзырлық» сөзі туралы қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігінде:   «құзыр   (компетенция)   –   жалпы   алғанда   қайсыбір   тапсырманы орындауға қабілеттілік немесе бір нәрсені жасау» деп берілген. Латын тілінен аударғанда «құзырлық – өз ісін жетік білу, танымы мол, тәжірибелі» деген мағынаны білдіреді. Белгілі бір саладағы құзырлылықты меңгерген тұлға өз саласына сәйкес білім мен біліктілікпен қаруланған қандай да бір негізі бар ой ­ тұжырым жасайтын және тиімді әрекет ете алатын адамды есептеуге болады. Енді   осы   ұғымдардың   мәнін   тереңірек   талдайтын   болсақ   онда   «құзыр»   ­ тұлғаның белгілі бір пәндер шеңберіне қатысты білімі, біліктілігі, дағдысы мен іс ­ әрекеті саласына сай құзырлықтарды меңгеруі. Құзырлылық белгілі сала бойынша жан ­ жақты хабардар, білгір деген мағынаны қамти отырып, қандай   да   бір   сұрақтар   төңірегінде   беделді   шешім   шығара   алады   дегенді білдіреді. Кәсіби құзіреттілік деп педагогтың жеке бас салалары мен оның психологиялық – педагогикалық және теориялық білімнің, кәсіби біліктілігі мен дағдысының, тәжірибесінің бір арна тоғысуы деуге болады. Кәсіби құзырлылықтың қатарына келесі қабілеттер жатады: •  Бағдарлы  құзіреттілік  (азаматтық  белсенділік, саяси  жүйені түсіну, баға бере білу, елжандылық); • Мәдениеттанымдылық құзіреттілік (ұлттық ерекшеліктерді тани білу, өз халқының мәдениеті мен өзге ұлттар, әлем мәдениетін салыстыру, саралай білу қабілеті); • Оқу ­ танымдық құзіреттілік (өзінің білімділік қабілетін ұйымдастыра білу, жоспарлай білу, ізденушілік ­ зерттеушілік әрекет дағдыларын игеру, талдау, қорытынды жасай білу); •   Коммуникативтік   құзіреттілік   (адамдармен   өзара   қарым   ­   қатынас тәсілдерін білу, мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінде, халықаралық қатынаста шетел тілінде қатынас дағдылары болуы); •   Ақпараттық   –   технологиялық     құзіреттілік               (ақпараттық технологиялармен,   техникалық   объектілер   көмегімен   бағдарлай   білу,   өз бетінше   іздей   білу,   таңдай,   талдай   білу,   өзгерте   білуді   жүзеге   асыра   білу қабілеті); • Әлеуметтік ­ еңбек құзыреттілігі (әлеуметтік ­ қоғамдық жағдайларға талдау жасай білу, шешім қабылдай білу, түрлі өмірлік жағдайларда жеке басына және қоғам мүддесіне сәйкес ықпал ете білу қабілеті); •   Тұлғалық     өзін   ­   өзі     дамыту     құзіреттілігі     (отбасылық     еңбек, экономикалық және саяси қоғамдық қатынастар саласындағы белсенді білімі мен тәжірибесінің болу қабілеті). Ұстаз жолы қиынырақ басқадан, Сырлары көп сыртқа әлі шықпаған. Шаршаса да осы жолдың бойында, Қандай рақат, шын бақытын тапса адам №16 орта мектеп Педагогикалық кеңесте оқылған баяндама Тақырыбы: «Сынып жетекшілерінің кәсіби құзыреттілігі, шығармашылық және өзіндік дамуы» Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі: Нурмуханова А.Х. Кокшетау,2016