Тамақ өнеркәсібі

Тамақ және жеңіл өнеркәсібі

Жоспар:1. Тамақ және жеңіл өнеркәсіптерінің салалары2.Өнеркәсіп салаларының қазіргі даму жағдайы3. Өнеркәсіптердің даму болашағы

Сабақтың мақсаты: Қазақстанның тамақ және жеңіл өнеркәсіптері туралы ақпарат бере отырып, студенттердің білімдерін толықтыру

Балық аулау және балық өңдеу

Өсімдік шикізатын өңдеу

Мал шикізатынан алынатын өнімдер

Тамақ өнеркәсібінің шикізатты
пайдалануына қарай бөлінуі

Жартылай шикізатты өңдеу арқылы өнім алу

Ет (шұжық) және сүт (айран, ірімшік, сүзбе, йогурт, балмұздақ)

Қант, ұн - жарма тарту, арақ, спирт, май шайқау, жеміс -көкеністер, темекі

Нан жабу, кондитер, макарон, маргарин, шай, ашытқы

Балықтар (бекіре, судак, сазан, ақ амур)

Тамақ өнеркәсібінің орналасу факторлары

Тұтынушыға жақын орналасқан салалар

Шикізат көзіне жақын орналасқан салалар

Шикізат көзіне де, тұтынушыларға да жақын орналасқан салалар

Кондитерлік, нан пісіру,
макарон,
шай шығару

Жарма,
май айыру, қант,
консерві,
балық

Ет, ұн тарту,
сүт

«Семей еткомбинаты» ЖШС жаңа кезеңде
2003 жылы «Семей ет комбинаты» деген Жауапкершілігі Шектелген Серіктестік құрылды. «Мұнда ет өнімдерін шығару және өңдеу бойынша жаңа технологиялық жүйе, яғни, құны 215 млн. теңге тұратын «Шаллер» Австрия фирмасының қазіргі заманғы жабдығы орнатылды. Бұл жаңа технологиялармен комбинат әлі де биіктерге жетпек.
Комбинаттың өндіріс алаңында қолайлыҚазіргі күні «Семей еткомбинаты» ЖШС мал өңдеуде, ет, шұжық және консерві өнімдерін шығарудағы арнайы кәсіпорын болып саналады. көлік және темір жолдары бар. Шикізат дайындайтын жерлерге көліктің тура жетуі шығынды аз жұмсауға мүмкіндік жасап отыр. Бір ауысымда 35 мың ет консерві өнімін, ал шұжық, тартылған ет, тұшпараны 10 тоннаға дейін шығарады. Бір тәулікте 24 тоннаға дейін өнім шығарып, сатуға мүмкіншілік бар.
«Семей еткомбинаты» ЖШС «Халал» өнімін шығаруға және сатуға сертификат алды. Бұл өндіріс үшін соятын және шұжық өнімдерін өндіретін жаңа цех ашылды. Бұған дейін «Халал» өнімдері Шығыс Қазақстанға басқа аймақтардан әкелінетін.

Астанада “ФудМастер НС ” компаниясы сүт пен айран, йогурт, балмұздақ шығарады
Алматы облысының Есік қаласында “ФудМастер Асептик” мен “ФудМастер Глобал” фирмалары табиғи шырын сусынын шығарады.
Оңтүстік Қазақстан облысындағы Георгиев май ірімшік зауыты сүзбе, шаруа майы, “Ленгр” және “Чечил” ірімшігі, брынза шығарса, Жамбыл облысының Қордай елді мекенінде май ірімшік зауытында “Голландық”, “Костромдық” ірімшігі, шаруа майын, сүзбе шығарады.

Компаниялардың дамуындағы қиындықтар:
1. Шикізат мәселесі;
2. Өнімдер құйылатын тетрапакеттер шетелден әкелінеді;
3. Салық туралы заңның жиі ауысуы;
4. Ұлттық волюта теңгенің жиі құбылуы;
5. Білікті мамандар тапшы.

Ұн тарту астықтық аудандарға бағдарланады. Ірі кәсіпорындары: Астана, Қостанай, Көкшетау, Семейде.
Шикізат факторының әсерін көрсететін нақты мысалға - қант өнеркәсібі  (Алматы, Жамбыл) географиясын жатқызуға болады.
Май шайқау өндірісінде Өскеменде күнбағыс, Шымкентте мақта майын өндіру комбинаттары жұмыс істейді. Өскемендегі май айыру өндірісі халва шығарады.
Шараптың шикізаты жүзім, жеміс- жидектер. Оның кәсіпорындары: Алматы, Тараз, Шымкент, Талдықорғанда орналасқан. Арақ - спирт жасаудың шикізаты астық, картоп. Оның кәсіпорындары: Алматы, Талғар, Өскемен, Петропавл, Лисаковск, Тараз.

ҚР темекі нарқына американың “Филипп Морис” компаниясы 1993 жылдан бастап енді. Алматы темекі комбинатының Қостанай, Павлодар, Орал, Қарағанды, Шымкент қалаларында өкілдіктері бар. Темекі Алматы облысының Еңбекшіқазақ және Талғар аудандарында, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан облыстарында да өсіріледі.

Қазақстанда Жапонияның жуық ұйым, мекемелері жұмыс істейді. Ең ірісі “Джей Ти Ай Сентрал Эйжа” компаниясы.

Балық өңдеу кәсіпорындары: Атырау, Баутино, Балқыш Алғазы, Приозерск (Зайсан). Арал қаласында Дания мемлекеті көмегімен камбала балығын аулау және оны өңдеу жүзеге асады. Бұл салада 80 кәсіпорындар бар Соның жетеуінің балық өнімдерін Еуропа одағына экспорттайды.
Ең басты экспорттық өнім судак филесі болып табылады.
Алматы маңындағы Түргендегі «Техноимпорт» ЖШС форель балығын өндіреді.

Жеңіл өнеркәсіп

Жеңіл өнеркәсіптің мақсаты - тұрғындарды әдемі, әр алуан, ең бастысы тиімді — жоғары сапалы киіммен және аяқ киіммен камтамасыз ету.
Өндірістің жалпы көлеміндегі үлесі 2,2% құрайды.
Қазақстан жеңіл өнеркәсібі 18 ғасырда қалыптасқан. Алғаш пайда болған саласына былғары өндірісі жатады. Ол Семей мен Ақмолада 20 ғ. басында пайда болды.
1910 жылы Алматы облысында Қарасай ауданының Фабричный поселкесінде ең алғашқы шұға фабрикасы салынды.

Жеңіл өнеркәсіптің құрылымы

Жеңіл өнеркәсібінің бағытталуы

Шикізатқа

Тұтынушыға

Шикізатқа және тұтынушыға

Мақта
Жүн
Жібек
Былғары

Тігін
Тоқыма
Аяқ киім

Мақта-мата
Жүн
Жібек
Тері

Жеңіл өнеркәсіп географиясы

Мақта-мата өнеркәсіптері Оңтүстікте шоғырланған. Барлық мақта тазалау зауыттары (олар 30-дай) Оңтүстік Қазақстан облысында орналасқан. Оларға «Қазақ-Орыс текстилі» ЖШС, «Ютекс» ЖШС, «Меланж» ЖШС және т.б. жатады.

Жүн өнеркәсібі  жақсы дамыған. Жүнді бастапқы өңдеу фабрикалары Оңтүстікте (Таразда және т.б.) және Шығыста (Семейде), ал мата тоқитын фабрикалар Фабричный кентінде (Алматы маңында),  Қостанай мен Семейде  орналасқан. Тоқыма өнеркәсібінде Алматы ерекше орын алады.

Былғары, аяқ киім және тері өңдеу өнеркөсіптері бір-бірімен тығыз байланысты. Тері өңдеу (табиғи былғары алу) шикізат көзіне, су мен электр қуатына жақын орналасады. Еліміздегі тері өңдеу өнеркәсібінің негізгі орталықтары - Өтеген батыр (Алматыоблысы), Петропавл, Рудный зауыттары. Қостанайда, Алматыда,  Таразда, Ақтауда аяқ киім фабрикалары жұмыс істейді.
Жеңіл өнеркәсіптін, «кез келген жерде» орналаса беретін саласы - тігін өнеркәсібі. Ол көбінесе тұтынушыға таяу орналасады. Өнімнің негізгі бөлігін шағын тігін шеберханалары шығарады. Бірақ Шымкенттегі «Восход» сияқты ірі фабрикалар да бар.

Бекіту сұрақтары