Тармақталу алгоритмдерін программалау

Мұғалім: Алматы қаласы, Алатау ауданы №26 жалпы білім беретін мектептің информатика пәні  мұғалімі Жиенбаева Әлия Нәсілжанқызы Сыныбы: 9 Сабақтың тақырыбы: Тармақталу алгоритмдерін программалау Сабақтың мақсаты: Білімділігі: Оқушыларға Паскаль программалау тілінің тармақталу операторлары туралы түсінік беру;  теорияда алған білімдерін практикада пайдалана алуға үйрету. Дамытушылығы: Компьютерлік сауаттылыққа, бірлесе жұмыс жасауға, ұқыптылыққа, ұйымшылдыққа  тәрбиелеу. Тәрбиелігі: Тармақталу операторларын пайдаланып, компьютерде есеп шығару дағдыларын қалыптастыру;  логикалық ойлау қабілеттерін дамыту. Сабақтың типі: аралас сабақ Сабақтың көрнекілігі: Электрондық оқулық 9 сынып, интерактивті тақта, тапсырмалар жазылған  карточкалар, слайд. Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру. Оқушылармен амандасу. Сабаққа дайындығын тексеру. ІІ. Білімнің өзектілігі және білімдерін тексеру. «Тест» сұрақтары арқылы еске түсіріп, білімімізді тексеріп өтейік: Паскальда бағдарламаны орындау: а) compile ә) run б) user screen в) file 2. Меншіктеу операторы дұрыс жазылған: а) a:=z+5 ә) a*x3+b:=0 б) z:=z+1, 4 в) a: b ­ sqr(4) 3. «integer» типінің диапазоны неге тең: а) ­ 2147483648... +21474833647 ә) ­ 32768... +32767 б) ­ 127... + 127 в) ­ 1. 7*10308... ­ 1. 7. 10308 4. Қабырғалары a, b, c үш санға тең үшбұрыштың болатындығын тексеретін дұрыс шартты көрсет: а) a b+c) or (b > a+c) or (c > b+a) б) a > b+c в) дұрыс жауабы жоқ 5. Логикалық тип: а) integer ә) string б) boolean в) byte 6. [F9] Borland Pascal ­ да қандай қызмет атқарады: а) бағдарламаны жабу ә) сақтау б) орындау в) компиляциялау 7. sqr(x) нені есептейді: а) х ­ тің квадратын ә) х ­ тің абсолюттік шамасын б) х ­ ті кубтайды в) х ­ ке, s ­ ті көбейтеді 8. Паскаль тілінде Х санының бүтін бөлігін алу үшін қандай функция қолданылады: а) INT(X) ә) ABS(X) Блок­схема Алгоритмдік тіл б) ABC(X) в) TRUNC(X) 9. Паскальда нәтиже алу операторын көрсет: а) PRINT ә) WRITE б) OUTPUT в) READ 10. «а» айнымалысын енгізу операторы. а) read(a) ә) write(a) б) input(a) в) print(a) ІІІ. Жаңа сабақ:         Тармақталған алгоритмдер – алгоритмде арифметикалық теңсіздік пен теңдік түрінде берілген логикалық   шарт   тексеріледі.   Логикалық   шарт   тексеріледі,   егер   орындалса,   онда   1   –   жолмен,   ал   егер орындалмаса, онда 2­ші жолмен жүзеге асады да, соңында екі тармақ бірігеді. Мұндай алгоритмдерді шарт тексеру,   яғни   тармақталу   алгоритмдері   деп   атаймыз.   Блок   схемасында   шарт   тексеру   блогы   –   ромб қолданылады.           Тармақталу операторы көрсетілген шартқа тәуелді құрамына кіретін операторлардың орындалуын немесе   орындалмауын   қамтамасыз   етеді.   Тармақталған   алгоритмдерді   бағдарланған   кезде   мынадай қызметші сөздер қолданылады: if(иф) ­ егер, then(зен) – онда, else(элс) ­ әйтпесе. Турбо Паскальда екі шартты оператор бар IF және CASE. Толық оператордың жазылу түрі:    оператор       орындалады.   Қысқа {егер шарт онда 1 оператор әйтпесе 2 оператор орындалады.} IF <шартты өрнек>  THEN <1 оператор>  ELSE <2 оператор>;  ІІ топ   Егер шарттың мәні «ақиқат» болса, THEN сөзінен кейінгі оператор, ал мән «жалған» болса, ELSE сөзінен түрі:  кейінгі IF <шартты өрнек>  THEN <1 оператор> ;  IF  шартты   операторы:  IF(егер)   операторы   программадағы   іс­әрекеттердің   орындалу   реттілігін  өзгертетін  мүмкіндіктің ең кең тараған  тәсілі болып табылады. Оның синтаксистік диаграммасы: IF сөзінен соң  жазылатын өрнек түрінде  берілген шарт алдын ала есептеледі, оның нәтижесі логикалық  (boolean­ бульдік)  типте болады. Егер ол шарттың мәні  TRUE  ақиқат болса, онда THEN (онда)   ELSE (әйтпесе)  сөзінен кейінгі  2­оператор атқарылмайды. Екінші жағдайда шарт мәні FALSE(жалған)  болса, онда  ELSE сөзінен кейінгі   2­ оператор орындалып, 1­оператор орындалмайды. IF  операторы  бірінің ішіне бірі кіріп, қабаттасып  та орындала береді.                                                                                                                                         Тармақталу командасы оператордың   жазылу   Блок­схема жоқ иә шарт 1­серия 2­серия Алгоритмдік тіл егер <шарт> онда  <1-серия> әйтпесе  <2- серия> бітті Паскаль тілі IV. Практикалық жұмыс: IF <шарт> THEN <1-серия> ELSE <2-серия> Қадамдардың тізбектеп орындалуы кейбір шарттарға байланысты болатын алгоритмдерді  тармақталған алгоритмдер деп атайды.  Шарт өрнегін жазу үшін мынадай салыстыру  белгілерін = < Тең Кіші <= Кіші немесе тең    >    >=    <> Үлкен  Үлкен немесе тең Тең емес №1 тапсырма. Берілген сан х нақты саны х>0 ­ ге тең болса, онда х ­ ті екіге арттыр, әйтпесе х ­ ті екі  еселе. Есептің программасы: Program esep_1; Var x, y: real; Begin Readln(x); If x>0 then y:=x+2 else y:=2*x; Writeln(‘y=’, y); End. № 2 тапсырма. Пернетақтадан трамвай билетінің нөмірі (1 орынды 6 сан) енгізіледі. Билеттің «бақытты»  нөмір екенін анықтайтын программа құру керек. Бақытты билеттің алғашқы 3 цифрының қосындысы соңғы 3 цифрының қосындысына тең. Program esep_2; Uses crt; Var x, y, z, a, b, c, S, S1: real; Begin Clrscr; Writeln(‘bilet nomerin engiz…’); Readln(x, y, z, a, b, c); S:=x+y+z; S1:=a+b+c; If S=S1 then writeln(‘bakitty nomer’) else writeln(‘bakitty nomer emes’); End. № 3 тапсырма. Екі санның үлкенін табатын бағдарлама құру Program esep_3; Uses crt; Var x, y, max: integer; Begin Clrscr; Writeln(‘Eki sandy engiz…’); Readln(x,y); If x>y then max:=x else max:=y; Writeln(‘Eki sannyn ulkeni = ’, max); End. № 4 тапсырма. N натурал саны берілген. Егер n саны тақ және оны екі еселегенде алынған сан 32767 ­ ден  кем болса, онда ол санды 2 ­ ге көбейтіңдер. Басқа жағдайда санды өзгеріссіз қалдырыңдар. Program esep_4; Uses crt; Var n: integer; Begin Clrscr; Write(‘n ­ ді енгізіңдер: ’); Readln(n); If (n mod 2=1) and (n<32767) then n:=2*n; Writeln(‘n=’, n); Readln End. V. Сабақты қорытындылау. VІ. Бағалау. VІІ. Үй тапсырмасы: Оқулықтан §6 оқу. 59 беттегі №12 практикалық жұмыстың  а, с  тармақтарын шығару