Тіл ұстарту

                                Тіл ұстарту жаттығулары

Ұрпақтан ұрпаққа жалғасын тауып келе жатқан, әрі
Ал тіл кемістігі кездесетін балалардың жалпы қимылдары, соның
Сөйлеу тілі мүшелері әрекетінің қозғалуларының дамуы қол саусақтарының
Сызба 1. Бала тіліне әсер ететін саусақ жаттығулары 
Пассивті жаттығу – ұсақ моториканы дамытудың
Содан кейін ғана активті саусақ жаттығуларына көшуұсынылады. Оның 
деңгейі баланың ұсақ моторикасының даму деңгейіне қарай таңдалады.
9 айдан жоғары сәбилерге арналған ойын- жаттығулар. 
Көңілді қуыршақтар. 
Қазіргі кезде ағаштан жасалған көңілді қуыршақтар жай ойыншық
Алдымен екі жартыны құрастыру арқылы бір қуыршақты пайдаланыңыз.
Пирамидалар. 
Дүкеннен пирамида ойыншығын сатып аларда дөңгелектерінің әр түрлі
Жиек бойымен жүргізіп шық. 
Бұл ойынға мақпал қағазға жабыстырылған үй, машина, гүл,
Ойынға пайдаланылатын барлық заттар бала өміріне қауіп төндірмеуі
Сурет 1. Баланың дамуына әсер ететін үйдің суреттерінің
Адамның он екі мүшесінің тіршілікте атқарар міндеті
Қуыр, қуыр, қуырмаш, 
Тауықтарға тары шаш. 
Балапанға бидай шаш, 
Балаларға тәтті шаш . 
- дей келіп, жұмылған әр саусақты жеке-жеке ашарда: 
Сен түйеңе бар, 
Сен жылқыға бар. 
Сен сиырға бар, 
Сен қойыңа бар, 
Сен үйде отырып 
Шешеңе көмектес. 
- деп әр саусаққа тапсырма беріледі. Одан соң
Көтеріңкі көңіл – күй сыйлайтын бұл ойын балаға
Халық өзінің өмір тәжірибесінде тіршілікте қалай қолдануына қарай
Қорытындысы 
Егер бала қандай да бір саусақ ойынын жетік
Өз тәжірибемде тәрбишілерге саусақ ойындарын сергіту жаттығуларына,
Сызба 2. Бала дамуына әсер ететін саусақ ойындарының
Халық даналығында «Ойнай білмеген, ойлай да білмейді», «Ойында
Ойынды қолданумен бірге ойлауға, тілді дамытуға, шығармашылық әрекетін
Ерте шақтағы тәрбиеленушілерде педагогикалық процестер барысында баланың
Психологиялық ойын- жаттығулар баланың жан дүниесінің, рухани жай-күйінің
Ойындардың негізгі мақсаты балалардың ықылас зейінін, сөздік қорын,
Сонымен балалардың сөздік қорларын дамытуда ойындарды, тапсырма- жаттығуларды
Ұрпақтан ұрпаққа жалғасын тауып келе жатқан, әрі
Ал тіл кемістігі кездесетін балалардың жалпы қимылдары, соның
Сөйлеу тілі мүшелері әрекетінің қозғалуларының дамуы қол саусақтарының
Ж дыбысының айтылу артикуляциясымен таныстырғаннан кейін басқа дыбыстардың
Айтылғандардың ішінен Ж дыбысы бар сөйлемдерді балалар
Ж дыбысын буын ішінде келтіру. 
Жа-жа-жа-жалау 
Жө-жө-жө-жөке 
Жо-жо-жо-жол 
Жу-жу-жу-жусан 
Жә-жә-жә- жәшік 
Жы-жы-жы-жылан 
Жи-жи-жи-жиек 
Ж дыбысын әуелі сөз, содан кейін сөйлем ішінде
жапалақ, жұлдыз, жаңбыр, жылқы. 
3-Ж дыбыстарын жұмбақ, анаграмма, сюжетті суреттер арқылы да
Ішіне тамақ салынған, 
Есігі тастай жабылған. (Жұмыртқа.) 
Шешесі - су, әкесі - суық. (Мұз.) 
Қос қолы жоқ, көзі жоқ, 
Сурет салар өзі көп (Аяз.) 
Түнде бармын, күндіз жоқпын. (Жұлдыз.) 
Ж-дан бастасаң, 
Жыл мезгілі болады. 
Қ-дан бастасаң 
Құсқа айнала қалады. (Жаз-Қаз.) 
Балалар т-д дыбыстарын айтып үйренгеннен кейін, естілуін айыра
«Қораз бен Ораз» тақпағын IV мәнерлеп оқи отырып
Ұмтылса қораз, 
Қашады Ораз. 
Шақырса қораз, 
Жылайды Ораз. 
Ораз бен қораз 
Осылай араз. (Н.Жанаев.) 
Қ дыбысын буын 
қа -қа -қа -қалам 
қо-қо-қо-қоян 
қы-қы-қы-қылыш 
қү- құ- құ- құлан 
қи- қи- қи- қияқ 
қу- қу- қу- аққу 
Қ дыбысын сөз ішінде келтіріп қайталау: 
Қоян қала 
Қасық қылыш 
Қайық қайшы 
Қоңыз 
Ғ дыбысын буын ішінде айыра білуге жаттықтыру: ға-қа-ка-ла-ғы-қи. 
Ғ дыбысы бар сөздерді тауып айтқызу: Ғалым, доға,
Ғ дыбысын буын ішінде келтіріп қайталау: 
ға-ға-ға-жаға 
ғи-ғи-ғи Сағи 
ғу-ғу-ғу-бұғу. 
ғы-ғы-ғы- бұғы 
Ғ дыбысын сөз ішінде келтіріп қайталау: 
Ғалым қолғап 
Тоғай шаңғы 
Сағыз торғай 
Саға таға 
Балға қағаз. 
Ғ дыбысын осы дыбыс бар сөздерден жасалған сөйлемдерді
Қ-Ғ дыбыстарын тақпақ, жұмбақ, жаңылтпаш ішінде бекіту. 
Қарға, қарға, қарғалар, 
Қар үстінде жорғалар. 
Боран соқса, қор болар, 
Бұтаға келіп қорғалар. (Халық өлеңі). 
Жұмбақтар 
Көрдім мен терезеден өрнекті, 
Біреу қолмен жасағандай көрнекті. (Қырау). 
Асты тас, үсті тас, 
Ортасында жанды бас. (Тасбақа). 
Шеңбер жасап өседі, 
Желмен бірге көшеді. (Қаңбақ). 
Бұрап қойған сағаттай, 
Айқайлайды таң атпай. (Әтеш). 
Балаларды Л дыбысының естілуін
Л дыбысы бар
Л дыбысын 
ла- ла- ла- ала ол- ол- ол- жол 
лу- лу- лу- алу ал- ал- ал- мал 
лы- лы- лы- жылы ол- ол- ол-
ли- ли- ли- лимон ал-
Л дыбысының сөз ішінде келуіне берілген мысалдар: 
Лақ жол көйлек 
Лашын қол қолған 
Қала тал алма, құлын 
Дала мал көбелек
Құрамында л дыбысы бар сөйлемдер: 
Тақпақ айтқызу арқылы л дыбысын пысықтау: 
Ақ лақ маңырап, 
Анасын іздейді. 
Фатима таңырқап, 
Тиді екен кім дейді?