Тілдің мерейі-елдің мерейі

Тәрбие сағаты тақырыбы:

«Тілдің  мерейі -  елдің  мерейі »

(5 «б» сынып)

Сынып жетекші: Лесбаева М. М.

2020-2021 оқу жылы.

Тақырыбы: «Тілдің мерейі – елдің мерейі»                                                                      Сабақтың мақсаты:

Білімділік: оқушыларға мемлекеттік тілді білудің маңызы жайлы айту және оны құрметтеуге үйрету.
Дамытушылық: қазақ тілі туралы мақал-мәтелдер, өлең, тақпақ, нақыл сөздер айту арқылы оқушының сөздік қорын молайтып, тіл байлығын дамыту.
Тәрбиелік: оқушылардың пәнге қызығушылығын арттырып, тілді құрметтеуге, тіл байлығын, маңызын түсіне білуге баулу.
Сабақтың көрнекіліктері: нақыл сөздер.
Биік шыңдарға біліммен шығуға баулу. Танымдық белсенділікті арттырып, өз пікірлеріңді тұжырымдап айтуға, еркін сөйлеуге, өзіне сенімді болуға үйрену.

Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, мақал-мәтел,жұмбақ.
Сабақтың көрнекілігі: Суреттер, мағыналы сөздер,
Пәнаралық байланыс: қазақ тілі мен әдебиеті, орыс тілі,ағылшын тілі.

І.Ұйымдастыру кезеңі.

1.Сәлемдесу.                                                                                                               2.Сыныптың тазалығына назар аудару                                                                                       3.Тәрбие сағатын бастау                                                                                         

Мазмұны:                                                                                                                                    1 - айналым «Бәйге»
2 - айналым «Дода»
3 - айналым «Жорға»
Қорытынды.                                                                                                                                      Мұғалім сөзі:

Қазіргі ең таза, ең бай, ең табиғи және бұзылмай, бұрынғы қалпында сақталып қалған тіл болса, ол да – қазақ тілі және қазақ әдебиеті, шын ғылым үшін біз мұны ашық айтуымыз керек.                                                                   Армысыздар! Құрметті мұғалімдер және оқушылар! Баршамызға Тіл мерекесі құтты болсын!  Тіл – әрбір ұлттың заңы сезімнің, ойдың жанды бейнесі. Қазақ халқы – сөзге шешен, ойы ұшқыр, мақалдап сөйлейтін халық. Кез-келген дауды атақты билеріміз бір ауыз сөзбен шеше білген. Осыншама жылдар бойы жеңілмей келе жатқан тіл.                                                                                                                                                

1-«Бәйге»
1-оқушы:                                                                                                                                                   Тілім барда қазағым бар, халқым бар,

Дәстүрім бар, ата жолы салтым бар,

Кең даладай жиналмаған шалғайы

Аңқау ашық мінезім бар, аңқылдар

Туған тілде сыры терең жаным бар,

Туған тілде әнім менен сәнім бар ,

Туған тілім тіл болудан қалса егер

Жүрегімді суырып -ақ алыңдар!

 2-оқушы:                                                                                                                               

Туған тілім-бабам тілі-өз тілім,
Туған тілім-анам тілі-өз тілім.
Туған тілім-далам тілі-өз тілім,
Туған тілім-адам тілі-өз тілім.
Туған тілде сыры терең жаным бар,
Туған тілде әнім менен сәнім бар.
Туған тілім тіл болудан қалса егер
Жүрегімді суырып-ақ алыңдар.

    3-оқушы:                                                                                                                
«Сүйемін туған тілді анам тілін,
Бесікте жатқанымда-ақ берген білім.
Шыр етіп жерге түскен минутімнен,
Құлағыма сіңірген таныс үнім.
Сол тілмен шешем мені әлдилеген,
Еркелеткен, құлыным, жаным деген.
Сол тілменен бірінші білгізілген,
«Апа» деген сүйгендік сөз һәм менен.
Қалжақтап алып қашып құрбы бөркін,
Сол тілменен ойнадым далада еркін.
Сол тілменен бірінші сыртқа шыққам,
Өмірден, ен даладан ұққам көркін.
Сол тілменен білгіздім тілегімді,
Бірінші сүйген жарға жүрегімді.
Маған қарай тығылып «жаным» деген,
Мойнына апарғанда білегімді.
Сол тілменен үйрендім нәрсе аттарын,
Сол тілменен ұғынды, әдетті мен жаттадым,
Ең бірінші сол тілмен сыртқа шықты,
Сүйгенім, жек көргенім, ұнатқаным».

Мұғалім сөзі:

Жүзімнің нәзік, нәрлі сабағындай,

Тіліңді мәпелей біл, ала қылмай.

Аямай арам шөбін отап отыр,

Таза сақтап көзіңнің жанарындай.                                                                  Әрбір тілде сөйле әлемді таң қылып,
Қазақ тілін білмеу қандай заңдылық,
Өсер балаң байтақ далаң тұрғанда,
Қазақ тілі жасау керек мәңгілік.

4-оқушы:

"Жүрек ана мен өзіңнен жаралдым.

Сағат сайын саулығыңды тілеймін,

Сенсіз маған керегі жоқ ғаламның.

Сенің арқаң қанып ішсем тұнықтан,

Сенің арқаң дүниеден сыр ұқсам.

Анашымды ұтытқаным емес пе,

Ана тілім егер сені ұмытсам?

5-оқушы                                                                                                                                         Күш кеміді, айбынды ту құлады,
Кеше батыр - бүгін қорқак, бұғады.
Ерікке ұмтылған ұшқыр жаны кісенде,
Қан суынған, жүрек солғын соғады.
Қыран құстың кос қанаты кьірқылды,
Күндей күшті күркіреген ел тынды.
Асқар Алтай - алтын ана есте жоқ,
Батыр, хандар - асқан жандар ұмытылды!

6-оқушы:

Ерлік, елдік, бірлік, қайрат, бақ, ардың -
Жауыз тағдыр жойды бәрін не бардың...
Алтын Күннен бағасыз бір белгі боп,
Нүрлы жұлдыз - бабам тілі, сен қалдың!
Жарық көрмей жатсаң да ұзақ, кен-тілім,
Таза, терең, өткір, күшті, кең тілім,
Таралған түрік балаларын бауырыңа
Ақ қолыңмен тарта аларсын сен, тілім!

7-оқушы:

Қазақ тілі – қазақтың ана тілі,
Бірақ оған адам аз бас иетін.
Қазақ тілі – қазақтың дара тілі,
Кейбіреулер түсінбес қасиетін.
Кейбіреулер өз тілін шұбарлайды,
Орыс тілі сіңген ғой санамызға.
Неге олар «тілім» деп қуанбайды,
Шынымен-ақ басқа боп барамыз ба?
Бұл менің ұлтты сүйген өздік ойым.
Өз тілімде керемет ақыл –ойым.
Қасиетті қазақ тіл – бабам тілі,
Ол тарих, сенің, менің абыройым!

8-оқушы:

Ана тілім,
Жүрегісің анамның.
Жүрек-ана,
Мен өзіңнен жаралдым.
Сағат сайын саулығыңды тілеймін,
Сенсіз мынау керегі не ғаламның!
Сенің әр бір тынысыңмен күн кешем,
Сен арқылы тіршілікпен тілдесем.
Ел бетіне қалай түзу қараймын,
Ана тілім,
Егер сені білмесем.
Сенің арқаң дүниеден сыр ұқсам,
Сенің арқаң жүзіп ішсем тұнықтан.
Туған анамды ұмытқаным емес пе,
Туған тілім,
Егер сені ұмытсам.
                                                                                                                                              

Сенің арқаң өзімді өзім түсінсем,
Ақыл-ойым, айбатым-сен, күшім-сен!
Қойсын маған күннің нұры түспей-ақ,
Ана тілім,
Арыңа дақ түсірсем.
Ағытатын тасқын ойдың тиегін,
Өзің ғана сыйынатын киелім!
Ризамын отқа жанып сен үшін,
Күлге айналып кетсін мейлі сүйегім.
Ана тілім, дана тілім, бақ тілім,
Сенсіз бақыт дүниеден тапты кім?
Сенсің менің қуанышым, шаттығым,
Сенсің менің тазалығым, пәктігім.
Ана тілім,
Алтын ұям, құндағым,
Ақ бесікте әлдиіңді тыңдадым.
Сенің жырың, сенің әнің айтарым,
Санам сөніп, байланғанша тіл-жағым!

9-оқушы:

Қуатым – ана тілім
Қазағым, қайда жүрсең біл тіліңді,
Айтады ана тілсіз кім түбіңді?
Қайсыбір қандастарым шүлдірлесе,
Жүрегім біз сұққандай мың тілінді.
Қуатым – ана тілім ақ сүт берген,
Жан емен, сен бар кезде қаңсып көрген.
Өлеңде топқа түссем, өзіңсің ғой,
Әперген маған орын ашып төрден.
Қалса егер, жалғыз сәтке қалғып тілім,
Дей бергін ауа жетпей, қарлықты үнім.
Сен барда терезем тең, еңсем биік,
Қасында тұрсам-дағы қай мықтының!
Ардағым, ана тілім - жан мерейім,
(Жүзіңнен әрқашан да таң көрейін).
Сен болсаң, көш бастаушым келешекке,
Соңыңнан көзім жазбай, мәңгі ерейін.
Төбемде тұрса сенің жанып нұрың,
Демеймін сөз сөйлеуден жалықты ұлың!
Түсінгін ардақ тұтқан ана тілім,
Екенін жан сырымның анық мұның!

10-оқушы:  Мағжан                                                                                                                                                  «Біз дарынды баламыз,

Оқуда алғыр боламыз.

Тілді таза сақта! – деп,

Достарға талап қоямыз                                                                                                   :

«Бірлік түбі – тірлік

Тілін білу – ерлік,

Өнер алды – тіл екенін

Біз әрқашан білдік»

Мұғалім сөзі:                                                                                                                   Қазақ тілінен асыл, қазақ тілінен бай тіл жоқ. Егер қазақ тілін білсе, дін де осында, ғылым-білім де осында. Дүниедегі ең асыл тіл – араб тілі, одан кейін түрік тілі, түрік тілінің ішіндегі гауһары – қазақ тілі.                                                    Ендеше: «Адамға екі нәрсе тіректегі, бірі-тіл, бірі-ділің жүректегі»-деп, Ж.Баласағұн айтқандай, қазақ тілінің көсегесін көгерту алдымен өзін қазақпын деп санайтындар ғана емес, Қазақстан топырағында тұратын таза ниетті әрбір азамат, мемлекеттік тіл - қазақ тілін өзіне тірек етіп, ол тілді жүрегімен сүюі тиіс.                                                                                                                          1-«Бәйге»     Сұрақ-жауап, ұяшық таңдау.                                                                                                                                   Сырлары көп білімнің,
Шешілмеген әлі де,
Тереңдігі білімнің,
Керек екен бәріне.
20......20.......20
30......30.......30
40......40.......40

Сол жақтағы 20 - Тіл туралы Заң қашан қабылданды? 1989ж. 22 қыркүйек
Оң жақтағы 20 – Тіл білімінің негізін салған кім? А.Байтұрсынов                            Ортадағы 20- Тал басында тізіліп,
Он жапырақ тұр еді.
Жел соқты да үзіліп
Ұшып кетті біреуі.
Ізінше оның үзіліп,
Түсті тағы бесеуі.
Тұр әлі енді ілініп,
Жапырақтың нешеуі? (4)                                                                                                                                                    Сол жақтағы 30«Ана тілің-арың бұл, ұятың боп тұр бетте» өлеңінің авторы? Қ. Мырзалиев                                                                                                                                                    Оң жақтағы 30- Абайдың шын аты? Ибраһим
Ортадағы 30- Адам болам десеңіз ... » өлеңінің авторы кім?
Сол жақтағы 40 – Ай аттарын ағылшын тілінде ата.
Оң жақтағы 40-Сүйікті пән ағылшынша айту.
Ортадағы 40- Ай аттарын ағылшынша айту.

II- «Дода»
Мақал-мәтелдер сайысы:

1. Тіл тас жарады, тас жармаса ... (бас жарады).
2. Дәлелсіз сөз ... (желмен тең).
3. Ине көзінен сынады, ... (шешен сөзінен сынады).
                                                                                                                                   

4. Піл көтермегенді, ... (тіл көтереді).
5. Сөз тапқанға ... (қолқа жоқ).
6. Жеті жұрттың тілін біл, (Жеті түрлі ілім біл).
7. Шебердің қолы ортақ, ... (шешеннің қолы ортақ).
8. Қаһарлы сөз ... (қамал бұзар).
9. Бас кеспек болса да, ... (тіл кеспек жоқ).
10. Айтылған сөз, атылған ... (оқпен тең).                                                                         1. Бал тамған тілден ... (у тамған).
2. Тауды, тасты жел бұзар, ... (адамзатты сөз бұзар).
3. Жақсы сөз ... (жарым ырыс).
4. Жақсы байқап сөйлер, ... (жаман шайқап сөйлер).
5. Тіл қылыштан ... (өткір).
6. Ана сүті бой өсіреді, ана тілі ... (ой өсіреді).
7. Жыланның уы тісінде, адамның уы ... (тілінде).
8. Көре-көре көсем боларсың, сөйлей-сөйлей ... (шешен боларсың).
9. Тілден артық ... (қазына жоқ).
10. Сүңгі жарасы бітер, ... (тіл жарасы бітпес).

                                                                                                                                        Ш. «Жорға»                                                                                                                                       “Өзге тілдің бәрін біл,өз тіліңді құрметте»
Бұл кезенде Сөз-жұмбақ жасырылады. Жауабы 3 тілде айтылуы керек.
1.Үндемес серік ,ақылы берік (кітап-книга,book)
2.Бесікте тентек бала шырылдайды,Көтерсең құлағына сыбырлайды.(телефон, )
3.Толып келіп бос кетеді(қасық,ложка,spoon)
4.Жемге ауыз салса-ұтылғаны,айналып өтсе-құтылғаны(балык,рыбы,fish)
5.Екі бала үстінде,орын бермес ешкімге,бара жатыр ерні жырық қояндай.(түйе-верблюд,camel)
6.Тұмсығымен қозғалар,Соңынан аппақ із калар.(бор - мел – chalk )                                                                                        7. Жеті Қазынаның бірі, Адамды қорғап жүретін досы(ит - собакa - dog).
8. Жүз теңгең болғанша, Жүз..... болсын. (дос - друг – friend)                                                                       9. Тіс жоқ өзінде, Сөзі бар ізінде (қаламсап - ручка - реп)
10. Сағат сайын қағылады, тек мектептен табылады. ( қоңырау - звонок - bеІІ)                           

V-көрініс. «Сөз  қадірі»                                                                                                       Мұғалім   сөзі:                                                                                                               Қалың елің қазағыңа қорған бол!
Жеткіншегім жайқала өсіп  орман бол,

Шет тілі мен компьютерді меңгеріп,

Елге тірек, нағыз ұлттық тұлға бол!

 Жомарттық пен мәрттік. Бұлардың негізінде  үш нәрсе бар: бірі – өз айтқан сөзіңді өзің орындау; екіншісі — әділдік пен туралыққа нұқсан келтірмеу; үшіншісі — қайырымдылықты есіңе ұстап ұмытпау. Егер мәрттік пен жомарттық жолында жүрмек  болсаң, әр уақытта үш нәрседен сақтанғайсың: көзді — жаман назардан, қолды — жаман істен, тілді — жаман сөзден. 

Осымен бізді тіл мерекесіне арналған тәрбие сағатымыз аяқталды.

Скачано с www.znanio.ru