Тропикалық жемістер

1. Кіріспе бөлім
2. Негізгі бөлім
Тропикалық жемістердің патшасы
Ананас
Банан
Дуриан
Апельсин
Кокос
Лимон
Какао

Жеміс –ол жеуге жарамды шырынды ағаштардың тұқымы. Шаруашылықта жеуге жарамды өсімдіктерді және оның бөлшектерінен жемістер,жидектер,жаңғақтар дәнді дақылдар деп бөлінеді. Яғни жеміс дегеніміз жидектер шырыны шөп тектес өсімдіктердің тұқымы. Мысалы:құлпынай,қарақат,малина.Көкөністер жеуге жарамды өсімдіктер тамыры.Ең пайдалы өсімдіктер тропикалық орманның экзотикалық жемістерімен дәрілік шөптері.

Тропикалық жемістердің арасындағы ең тәттісі де, ең жақсысы да – манго. Манго сөзін санскрит тілінен аударғанда «ұлы жеміс» деген мағынаны білдіреді. Әлем халықтары бұл жемісті "тропикалық жемістердің патшасы" деп атайды.
Жеміс осыдан 4000 жыл бұрын  өзінше танымал, мәдениеті, дәстүрі мен аңызы бай Үнді жерінде пайда болған. Осыдан болар, манго үндістердің ұлттық жемісі саналады. 

Ақиқат бар жерде аңыз да бар. Манго жемісінің төңірегінде шертілетін аңыздарға да көз жүгіртіп көрелік. Баяғы замандарда Шива құдай өзінің сұлу сезімінің нышаны ретінде сүйікті әйеліне манго ағашын сыйға тартады. Ағаштың көз тартар көркі мен жемісінің тіл үйірер дәмін ұнатқан жер бетіндегі адамдар да оны аз уақыттың ішінде жақсы көріп кетеді.

Дәрігер мамандар қазіргі таңда жүрек-қан тамырлары ауруымен ауыратын, ас қорыту мүшелерінде қиындықтары бар адамдарға мангоны көп жеуге кеңес береді. Ол пектинге, иммунитетті күшейте алады,құрамындағы А дәрумені адам бойындағы ілсіздікті жояды.Сондай-ақ, мангоның шырыны тамақ ауруына таптырмас ем.

Ананас тропиктік  өңірлерде өседі. Піскен ананасты 8—9 градус температурада 10—12 күнге дейін сақтауға болады. Температура 7 градустан төмен болса ананас жемістері қарайып, су татып кетеді, ал 10 градустан жоғары болған жағдайда жеміс тез пісіп кетеді де, дәмі, түсі бұзылады. Ананастың құрамында қант, органикалық қышқылдар, күл пектин және хош иісті заттар, сондай-ақ С дәруменінің 20 мг пайызы, каротин (А провитамині), В1 және В2дәрумендері  бар. Ананасты жаңа піскен күйінде де, сондай-ақ түрлі өңдеуден өткізіп те (шырын, компот ретінде) тамаққа пайдалануға болады.

Дуриан - Малайзияда , Иңдонезияда, Тайландта  және Оңтүстік Филиппинде өсетін тропикалық жеміс. Жақсы дуриан бананға, мангоға, ананасқа, піскен папайя мен ванильге ұқсас дәмге ие. Кейбіреулер оны жемістер патшасы деп атайды. Өткір иісті тікенекті қабығынан шығады. Футбол добына сай өлшемі бар, ауыр жемістің жасыл тікенекті қалың қабығы бар, іші ақ қабырғалармен беліктерге бөлінген, әр бөліктің ішінде үш-төрт ірі жылтыр ашық қоңырдан ашық сары түсті тұқымы бар. Дурианды тосап, балмұздақ және кәмпит жасауда қолданады.

Кокос— кокос пальмасыныңшырынды жемісі; қабығынан ор түрлі токарлық бұйымдар жасалады, талшықтарынан төсеніштер тоқылады арқан есіледі; кокостың ұлпасынан тамақтық және техникалық какос майы алынады; кеспеген жаңғақтарының шырыны — кокос сүті — шол қандыратын сусын.

Лимон
Лимонның құрамында 5-8% лимон қышқылы, азот пен пектинді заттар,қант, фитонцидтер, калий, мыс, флавоноидтар, А, В1, В2, С, Д, Р дәрумендері, қабығында – эфир майы болады. Лимон жемісі тұрмыста аспаздықта кеңінен қолданыс тапқан. Одан кондитерлік тағамдар, мармелад, джемдер, шараптар, түрлі иістендіргіштер жасалады. Суық тигенде лимонды шайға салып ішеді. Медицинада лимонды авитаминоз, цинга, қан қысымының жоғарылауы, асқазан ауруларына кеңінен пайдаланады. Сонымен қатар лимон шырыны косметикада да қолданыс тапқан. Оның шырыны теріні тазартып, ағартатын қасиетке ие.

Какао
Какао, шоколад ағашы – мәңгі жасыл стеркулия тұқымдасына жататын ағаш. Биіктігі 4 – 8 м, гүлдері сары не қызғылт түсті. Какао Орталық және Оңтүстік Американың қалың ормандарында өседі. Африканың батысында және басқа да тропиктік аймақтарда 16 ғасырдың басынан қолдан егіле бастаған. Какао жемісінің ұызндығы 30 см, салмағы 300 – 600 г, ішіндегі дән саны 25 – 60 (бір ағаш 0,5 – 2 кг дән береді). Жыл бойы гүлдеп жеміс береді.Какао дәнінен түрлі заттар (50%-ке дейін – май, 14,5% – азотты заттар, 1,3 – 1,7% – теобромин, т.б.) алуға болады. Какаодан алынған майды кондитер, иіс су өндірістерінде және медицинада дәрілерге қосуға пайдаланады.