"Устаз траекториясы" семинар

Мұғалімнің кәсіби даму траекториясы. Зауреш Мусабаева,  RWCTмүшесі Бастауыш сынып мұғалімі Павлодар қаласы.      Мектеп –білім ошағы, тәрбие ошағы,ордасы, тағлым табалдырығы.Мұғалім қандай  болса, мектепте   сондай   болмақшы.Яғни  ,мұғалім   білімді   болса,онда ол мектептің  оқушылары да  білімді болады. Қазіргі кезде мектептерде жиі қолданылып отырған жаңа технологиялардың бірі –  оқушылардың жазу мен оқуда сын тұрғысынан ойлау қабілетін қалыптастыруға  бағытталған әдіс­тәсілдер. Осындай әдістеме негізінде жасөспірімдерге қазақ тілі мен  әдебиеттік оқу , дүниетанудан  терең де тиянақты білім беруде өз тәжірибемде үнемі  қолданамын .                                                                                                                                      Мен өзімнің  ұстаздық еңбек жолымды 1985 жылы бастадым.Ең алғаш бастауыш 3 сынып  жетекшісі етіп  тағайындап, сыныппен таныстырды.Алдымда көздері жаудыраған,  көкіректері кіршіксіз таза қара көз домалақтардың отырғанын  көрген сәтте  терең білімді,  жан­жақты дамыған, басқалармен   бәсекеге   түсе алатындай  жеке тұлғаны қалай қалып­  тастырамын? деген ой келді.Оқушының танымдық,білімділік ,іскерлік  шығармашылық  әрекеттерге баулудың жолдарын ісдестіре отыра  Заяцев,Шаталов әдістемесін оқу  процесінде  қолдана отыра, жұмыс жасауға қаблеттіліктері арта түсті.Оқушылардың  қабілеттеріне, жас ерекшеліктеріне байланысты  жылма –жыл білім сапасын арттыру  мақсатында оқытудың, үйретудің әртүрлі әдіс – тәсілдерін  іздестіре отыра Лысенкованың   және  дамыта отырып оқыту әдістемесін қолдандым. Сондай­ақ соңғы жылдары Қараевтың  «Үш өлшемді әдістемелік жүйеі»технология бағытында жұмыс жасай отыра оқушылардың   еңбектенуге баулығанын байқадым.    Осылайша қолданған әдіс тәсілдерді өз бетімше оқып біліп,технологияларды бір­екі апталық біліктілік арттыру курстарында меңгерсем,ал қайсы бірін семинарларға қатысып  бірден өз тәжірибеме енгізуге тырысып отырдым , бірақта   осылайша қолданылған  әдіс –тәсілдер білім сапасын көтеруде нәти –жесі жеткіліксіз, бір жақты екендігін аңғарып,жеке тұлғаны жан­жақты дамытатындай бағдарламаларды  қарастыра бастадым.        Сыни тұрғысынан ойлау  бағдарламасы жөнінде естіген болатынмын менің бағыма  қарай  2001 ­2002 жылы тренер Маняпова Тина Касымовнаның басшылығымен  ұйымдастырылған   2 жылдық «Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғысынан ойлауды дамыту»  бағдарламасы бойынша курсты өттім.Осы курстан оқып білгенім мені өте қызықтырып,  оқушыларды дамытуда нағыз тиімді әдіс­тәсілдер екенін түсініп , сыныбымда қолдануға  асықтым. Осы «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту»жобасын оқи отыра мені толғандырып жүрген  көптеген сұрақтарға  жауап  тапқандай бодым.Осы жылдардан  бастап менің кәсіби дамуым тек қана СТО жобасымен байланысты болды.                            Әрине менің кәсіби дамуым сертификаттануыма ғана байланысты  емес,ол аудиториядағы   іс­әрекеттермен тікелей байланысты. Жұмыстың жаңа түрін енгізу  үшін алдымен неден  бастауым керек?­ деген сұрақ  туындад ы. Әрине жұмыс бастамасында топтық жұмысты  ұйымдастыру,уақытты тиімді пайдалану да қиындықтар байқалды, сондықтан жекелеген  элементтерін енгізе отыра , жеңілден күрделіге  қарай бет бұра бастадым. Алдыма келген  оқушылардың қабілеттерін зерттедім. Менің байқауға  алған сыныбым   бірінші  сынып   оқушылары еді.Сыныпта 27 оқушы . Оның ұлы – 17, қызы ­10. Сыныптың жалпы танымдық  бағыты орташа. Сондықтан  бағдарлама  байланыста іс­ әрекетке түсу үшін ,алдымен  жалпы сыныптағы көру, есту, естуіде, көру арқылы қабылдауларын  айқындап алдым. 27  оқушының ішінде визуалдар саны 11 ,ал кинестетиктер  саны 10 және аудиалдар 6 екені  айқындалды.Бұл зерттеу  сын тұрғысынан ойлау бағдарламасын оқу процесінде  пайдалану  барысында топтық жұмыс кезінде қажеттілігі байқалды. Бағдарлама  оқушыларды тек  ойлауға ғана мүмкіндік беріп қана қоймай,тыңдауға,өз пікірлерін қорғай , дәлелдей   білуге ,қорытынды жасап,шешім қабылдаулары дамып,білім нәтижесіне  ықпалының зорына көзім жетті.Оны   мына диаграммадан аңғаруға болады.Мен 2010­2011 оқу жылында алған  1 сынып оқушылары 2 жыл көлемінде мынандай нәтижеге қол жеткізді: 50 %­дан 62%­ ге,62%­ден ­68%­ге  .               Тәжірибемдегі  RWCT  бағдарламасын пайдаланған сабақтарды дәстүрлі  сабақтармен, не болма басқадай бағдарламамен салыстыратын болсам,оқушының жүйелі  дамуында нәтиже айқын көрінеді және оқушының дамуымен қатар менің де кәсиби  дамуыма ықпалы өте шексіз .Алғашқыда»оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды  дамыту көбінесе әдебиеттік оқу және дүниетану сабақтарында қолдануым, сабақта  диалогтық оқытудың ,жұппен және топпен жұмыс түрлерін ұйымдастырылуында,   шағын топтардағы жұмыстарын қорғауда, өзін,жұбын бағалау,оқушылардың  пәнге деген қызығушылықтары оятып ,күні бұрын берілген тапсырмамен де ,сабақ үстінде  берілген тапсырмалармен қосымша ізденіп, өз бетімен дайындалатын болды.Сондай­ақ   өзіне  , қоршаған ортаға сын көзбен қарауға , өзгенің пікірін тыңдап, оған өз көзқарасын  қоса білуге үйренді.Сөзім дәлелді болу үшін бір ғана мысал келтіре кетейін. Сабаққа мүлде қызығушылы төмен,үнемі қозғалыста болатын, тіл кемшілігі бар Е атты оқушым. СТО  бағдарламасын пайдалану нәтижесінде сабаққа белсенділігі артып,ойлау қабілеті ,сөйлеу  мәдениеті дамығанын  аңғарсам,топтық жұмыстың арқасында  тіл кемшілігінің жойылуы  мен сауатты жазуымен ерекшеленді.Балалардың әс­ірекеттерін бақылай отыра олардың әрі  қарай дамуына көмек  және қолдау көрсетіп отыруымның маңызы зор екендігін аңғардым.    Бұдан келешекте әдістерді түрлендіруді тұжырымдадым. Әсіресе сабақтың мазмұнына,  тақырыбына сай алынған стратегиялар арқылы оқушылардың ойы шыңдалды және  белсенділік, ынта – жігерілері артады,ой қиялы дами түсті, пікір айтуына еркіндік беріледі,оқу машығы,шығарма жаза алуы,өздерін,жұбын бағалай алатындай керемет нәтижелерге  жеттім.           Қазіргі заман мұғалімнің жаңа проблемаларды жүйелі түрде оқуын және зерттеуін  талап етеді.Осы мақсатты жүзеге асыру үшін педагогикалық шеберлік орталығы  басшылығымен  жаңа формациялы мұғалімдерді даярлау курсы енді ғана  ұйымдастырылды.Мен сол курстың тыңдаушысы болдым.Бұл курстың бағдарламасының  негізгі  міндеттерінің бірі  мұғалімдерге педагогикалық  тәжірбиесін жетілдіру мен  бағалауға көмектесу.                                                                                                  Осы курстың алғашқы күні  өз бойымдағы құндылықтарды сараладым. Аталмыш  курсты   СТО мен салыстыратын болсам жеке өз басыма  жаңалық болған жоқ,өйткені  бағдарламада  білім беруде  оқушының бастапқы білімін және дағдыларын назарға  алу,оқушылардың гипотезалар жасап,оны қорғауы,сынақтан өткізуі  және құруға уақыт  белгіленуі ,диолог арқылы арқылы оқыту,болжау ,сұрыптау ,суммативтік және  формативтік бағалау қызығушылықтарын ояту , топпен жұмыс түрлері  маған 2001 жылдан бері таныс әдістер  себебі , «Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғысынан ойлауды дамыту»  бағдарламасында игеріп бүгінгі таңда  оны өз тәжірибемде  кеңінен  қолданып,  ұтымды  жақтарын көре отыра оқушылардың шығармашылығымен де айналысудамын. СТО   бағдарламасын пайдалану,ойлау процесін үзбей үнемі жүргізу нәтижесінде  оқушыларымжылма­жыл мектепішілік олемпиада,PISA жүлделі орынға ие болса ,қалалық  пән бойынша олемпиада да 1 орын иегері,қалалық «Жас зерттеуші» жобаларының 2­ші  орын қалалық мәнерлеп оқу сайыстарында 1­3орын иегерлері болуы  сын тұрғысынан ойлау дағдыларының керектігінің дәлелі.            Осы бағдарламаны игергеніме мен мақтан тұтамын және тәжірибемде оқу ­тәрбие  үрдісіне енгізу,әдістерді кеңінен қолдануым септігі мол, сонымен қатар заман ағымы , өмір  талабы мектептеріндегі дәстүрлі пәндермен шектеліп қана қоймай, осы өмірге лайық  азаматтық дамып жетілуіне, білімін ,біліктілігін практикалық жұмыс жүргізу машықтығын  қалыптастыруына, жеке тұлғаның дамуына  жасалып жатқан жағдайлар ауыз  толтырарлықтай.. Оқушыларды жеке тұлға ретінде ала отырып, олардың іс­әрекет түрлерін мақсатты қалыптастыру, өздік, дербес ізденуге баулимыз. әрбір оқушыны өз беттерімен  көркем туындыны оқуға, талдауға, бағалауға жетелейміз. «Сын тұрғысынан ойлау»  технологиясы дайын білімді қайталап айту емес, оны өз белсенділіктері бойынша алуға  тәрбиеленеді. .               Бүгінгі таңда мектеп оқушыларының  ата­аналары сапалы білімге деген     құштарлықтары арта түсуде осыны ескере отыра мен өз тәжірибемде түрлі стратегияларды  қолдана отыра  әр ата­аналар жиналысын  қызықты да ,тартымды өткізуге тырысамын.  Бұдан ата­аналар баласы жайлы жағымсыз сөздер естимін деген үрейден мүлде айрылып  ,қолдарына қалам­қағаздарын алып  келесі жиналысты көтеріңкі көңіл –күймен кездеседі  ,бір жаңаша әдіс –тәсілдерді үйрене отыра  баланың мектеп өміріне ынталаналына  араласады да жиналысқа қатысушылар 100 пайызды құрайды.Бұл да СТО­бағдарламасын  игергендегі және қолдануымның  жетістігі.                                               Өз жұмысымды дамытуда басқа адамдарды   тарту өз жоспарымды жүзеге асыға  ұмтылу кезінде ең маңыздысы – көздеген нәтижеге жалғыз қол  жеткізуге қарамастан   әріптестеріммен  және қызығушылық білдірген адамдармен кеңесу, оларға мағлұмат беру  тәжірибеммен  бөлісу, шағын топпен жұмыс істеу менің жоспарыма жатады.  Облыс ,қала  көлемінде   СТО бойынша сабақтар ,шеберлік сағаттары өткізіп, еңбек жолын бастаған жас  ұстаздарға тәлімгер ретінде СТО оқып білгенімді,қолданғаныммен үнемі бөлісемін. Ұстаз жеке басымен,қызметімен шығармашылық ізденісімен,шәкіртіне үлгі өнеге.Ұстаз        дың еңбегіні  ерекшелігі  оның жаңашыл ізденісінде. Қандай ма істі болмасын  түрлендіріп ,оған зерттеушілік сипат, тәжірибелік бағыт кәсіптік бағдар беріп  отырғандығында .Білім алушы көзі ашылмаған бұлақ болса, ұстаз  сол жер астында көзі  табылмай бұлқынып жатқан асылдың көзін ашып , бағыт береді. Сол мөлдір бұлақтар  қазақтың ұрпағын біліммен сусындатады.   «Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғысынан  ойлауды дамыту» бағдарламасын іске асыру біртіндей жүйелі қолдануым немен  ерекшеленеді. Балаларға терең білім беруімен.Мен  үшін  болып жатқан білім беру  саласындағы  өзгерістерге, қоғам сұранысына байланысты жоғары мәдениетті білімді де  білікті жеке тұлға қалыптастыру,оқушылардың ақыл­ойын, шығармашалығын дамыту  ,қиялын, сөзбен­сөзді байланыстырып, көпшілік алдында шығып батыл, жүрексінбей сөйлеу дағдысын, ойлау жылдамдығын қалыптастыру. Сонымен қатар зейінін, есте сақтау  қабілетін, логикалық ойлауын дамыту. Бағалау ,оқып, білгендерін салыстыра білу, мәселені ойлап, зерттеп қорытып, өз ойын еркін ортаға жеткізе алуы. Өз алдына сұрақтар қойып  және үнемі оларға жауап іздеу, шешімін табуды қажет ететін мәселені анықтау, әр мәселеге байланысты өз пікірін айту, оны дәлелдей алу, сонымен қатар басқалардың пікірлерін  дәлірек қарастыруды және сол дәлелдемелердің қисынын зерттеуде. Жаңа технология ретінде ең озық әдістерді дер кезінде игеру, іздену арқылы бала бойына дарыту, одан өнімді нәтиже шығара білу – әрбір ұстаздың басты міндеті. Қолданлған әдебиеттер: 1.Мұғалімге арналған нұсқаулық(үшінші негізгі деңгей) 2. Оқыту –тәрбиелеу технологиясы 2011ж 3 Іс- тәжірибе.