XXI ғасыр көшбасшысы

Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау министрлігі

«Денсаулық» ЖМ колледжі

ЖББжГӘП ЦӘК отырысында қаралды                                               БЕКІТЕМІН                            

Хаттама №    «__»____ 2018ж                                                              Оқу ісі бойынша директордың

ЦӘК төрайымы__________ Абильдаева А.К.                                    орынбасары м.а _____ Тё А.Г.

«_  _»_________2018 ж                                                                         «_  _»_________2018 ж      

интеллектуалды ойыны

Өткізген қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің оқытушысы:

Кульджашбаева Карлыгаш Кыргызбаевна

2017-2018 оқу жылы

«XXI ғасыр көшбасшысы» интеллектуалды ойыны

Білімділік:Оқушылардың әр салада білімдерін кеңейту, білім деңгейін,  шығармашылық ізденісін байқау.Оқушыларды қазақ тілінен басқа пәндерден алған білімдерін өмірде қазақ тілінде пайдалануға үйрету                                                                                     Дамытушылық:Сұрақтарға толық жауап беру дағдысын қалыптастыру. Сөйлеу  шеберлігін жетілдіру, белсенділігін арттыру.                                                                                                            Тәрбиелік:Қазақ тіліне деген құрметтерін арттыру.                                                                   Көрнекі құралдар: слайд, сұрақтар комьютер арқылы көрсетіледі.                                                                                                     Әдіс-тәсілдер: ойын, сұрақ-жауап
          Қайырлы күн, құрметті оқытушылар мен оқушылар! Бүгінгі «XXI ғасыр көшбасшысы» интеллектуалды ойынын тамашалауға қош келдіңіздер.Адамның дамуы мен қалыптасуына көптеген ғалымдар өз ойын, пікірлерін білдірген. Қазақ халқының ұлы ойшыл ақыны А.Құнанбаев «Атаңның баласы болма, адамның баласы бол» - деді.
«Қараңғы қазақ көгіне өрмелеп шығып күн болам» деп аңсаған ағартушы педагог С. Торайғыров өзінің қысқа өмірінде ғылым мен білімді өзінен кейінгі жастарға насихаттады.
Білімнің маңызын Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев «Біз өмір бойына жететін білім алу моделінен, өмір бойы білім алып өту моделіне көшуге тиіспіз. Болашаққа біліммен қадам басып, лайықты қолтаңбамызды қалдырайық» деп айтып отыр.
«Білімді азамат – ел ертеңі» (нақыл сөз)
«Білікті бірді, білімді мыңды жығар» (мақал)
«Білім мен даналық – адам көркі» (Ә.Науам)
Халыққа наннан кейінгісі – Білім. Білім туралы ұлы тұлғалардың сөздері мен халықтың нақыл сөздері бекерден бекерге айтылмаса керек.
Білімді адам ешнәрседен қорықпайды, мазасызданбайды. Әр уақытта да батымды келеді. Ендеше ортаға «XXI ғасыр көшбасшысы» танымдық ойынының білімді тұлғаларын шақырамыз.                                                                                                                                             1-ші қатысушы –Нақып Сагыныш  СД-9 тобының оқушысы                                                                                                                                            2-ші қатысушы – Айтбай Айсауле СД-9 тобының оқушысы                                                                                                                                3-ші қатысушы – Қанағат Ақбота СД-9 тобының оқушысы                                                                                                                                         4-ші қатысушы – Нұрлан Гүлзат ЛД-13 тобының оқушысы                                                                                     5-ші қатысушы- Аймағамбетова Мөлдір ЛД-13 тобының оқушысы                                                                            6-ші қатысушы-Абзалбекова Қаракөз ЛД-13 тобының оқушысы

Сайысты бастамас бұрын білімді тұлғалардың білімін саралайтын әділ-қазылар алқасымен таныс болайық:
1. Кәсіби және арнайы пәндер оқытушысы Копабаева Н.К.
2. Биология пәнінің оқытушысы Жұмағали Ә.Е.
3. МІ-8 тобының студенті Ермекбаева А

1-жүргізуші: Тіл- өте маңызды құрал. Тіл болмаса адам өз ойын жеткізе алмас еді. Өткен тарихымыз, халқымыздың әдет ғұрыптары, салт-дәстүрлері, бізге ана тіліміз арқылы жетеді.Қазақ тілі- өте бай әрі көркем тілдердің бірі. Енді, ойын шарттарымен таныстырып өтейік.                                                                                               

1-жүргізуші: Бүгінгі интеллектуалды ойын төрт сайыстан тұрады:
1- «Бәйге»
2- «Тіл өнер»
3- «Көкпар»
4- «Жорға»
1-жүргізуші:Бәйге сайысының шарты: оқушыларға жалпы 20 сұрақ қойылады.Тез,дұрыс жауап берген оқушыға ұпай беріледі.Әр дұрыс жауап 1 ұпаймен есептеледі.
1-жүргізуші: Тіл өнері сайысының  шарты: қатысушыларға жұмбақтар жасырылады, мақал-мәтелдердің арасынан қалып кеткен сөзді табады Сұрақтың жауабын қазақ, орыс,ағылшын  тілдерінде берулері керек.Толық жауапқа- 3 ұпай, 1тілде ғана жауап берсе-1 ұпай алады.

 2-ші сайыстан кейін ұпай саны аз 2 оқушы ойыннан шығады.                                                                                                                                                                               1-жүргізуші: «Көкпар» сайысының шарты:қатысушыларға ұяшықтар беріледі.1 минуттың ішінде өздері таңдаған ұяшықтың сұрақтарына жауап берулері тиіс.Әр дұрыс жауапқа 1ұпай беріледі.  

3ші сайыстан кейін ұпай саны аз 2 оқушы ойыннан шығады.                                                                                                                                                        1-жүргізуші: «Жорға» сайысының шарты: Бұл сайыста торкөздердегі сандарды таңдайды, сол сандардың астында сұрақтар қойылады.. Сұраққа дұрыс жауап берсең сол  санда көрсетілген ұпайды аласыздар .Логикалық тапсырмалар-әр оқушыға логикалық тапсырмалар қойылады.

1-жүргізуші: Қарап тұрмай бәйгеге еріңіз, Шәкірттерге әділ шешім беріңіз. Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар шығарар, Бәйге,бәйге,бәйгелерді көріңіз.-дей келе «БӘЙГЕ» кезеңін бастауға рұқсат етіңіздер.

1. Тіл білімін зерттейтін сала? (фонетика)                                                                                                           2. Қазақстанның ең тұңғыш астанасы болған қай қала? (Орынбор)                                                       3. «Тіл мерекесі» күні қашан тойланады? (22 қыркүйек)                                                                         4. Ең алғаш қазақ балаларына арнап мектеп ашқан кім? (Ы.Алтынсарин)                                         5.Іс-қимылды білдіретін сөз табы (Етістік)                                                                                         6.Қазақ тілінде неше септік бар? (9)                                                                                                           7. Жатыс нешінші септік? (5)                                                                                            8.Ы.Алтынсариннің туған жері?                                                                                                   9.Ақшадай және заттай құрбандық (садақа)                                                                         10.Үйлердің жобасын сызып, үйлерді салатын өнерді не деп атайды (сәулет өнері)                 11.Қасиетті рухани тілек. (Бата)                                                                                     12.Қазақстанның жаңа әнұраны  ресми түрде қашан қабылданды? (10.01.06)                              13. А.Құнанбаев қай жылы дүниеге келді? (1845ж)                                                                          14.Киіз үйдің төбесі қалай аталады? (шаңырақ)                                                                            15.Қыс мезгілінің екінші айы  (қаңтар)                                                                                     16.Абайдың шын аты (Ибраһим)                                                                                               17.Шығыстың Аристотелі кім (Әбу Насыр әл-Фараби)                                                                 18.Оқушыға сөзі қай септікте тұр?  (барыс)                                                                                              19. Қазақстан Республикасының Конституциясы неше бөлімнен, неше баптан тұрады?                                              ( 9 бөлімнен, 98 баптан)                                                                                                             20.Үндестік заңы нешеге бөлінеді? (2)

1 -жүргізуші
Келді кезек «Тіл өнерді» шешуге,
Жауаптарын күштілердің естуге
Қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде білсеңіз,
3 ұпай шәкірт сізге несібе-дей келе 2-ші «Тіл-өнер» сайысын бастауға рұқсат етіңіздер.
Бұл сайыста сұрақтың жауабын қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде бересіздер. Қазақша, орысша жауабын дұрыс берсеңіздердер 2 ұпай,  1тілде ғана жауабын дұрыс берсеңіздер 1 ұпай аласыздар.

 1.Ел іші ..... бесік         (алтын, золото, gold )                                                                                                                                  2.Бар ма, жоқ па оны анық білмейсің, ол жоқ жерде өмір сүріп жүрмейсің (ауа, воздух, air   3.Мал өсірсең ... өсір, табысы оның көл көсір       (қой баран, sheep )                                                         4.Өшпейтін өмір жоқ, сынбайтын ..... жоқ   (темір, железо, iron)                                                             5.Сыйлап берген ..... да тәтті     (су,вода, water)                                                                  

 6.Отбасында7 қыз және әр қыздың бір – бірден інісі бар. Отбасында барлығы неше бала бар?   (8,сегіз, восемь, eight)
7.Мұрты бар, сақалы жоқ,
Тоны бар, шапаны жоқ.      (мысық-кот, cat)   
8.Аяғы жоқ жүреді
Аузы жоқ сөйлейді.       (хат-письмо, letter)
9.Туған жердей … болмас, Туған елдей ел болмас    (жер-земля, еarth)
10.Қол қорқақ … батыр.   (көз-глаза, eyes)
11. :…-оттан да ыстық.          (Отан-Родина, homeland)

12. Баланын бір ағасы бар. Ағасының бір інісі бар. Жанұяда неше бала бар? (Екі – два — two)

13. Жүз теңгең болғанша, Жүз....... болсын. (дос – друг - friend)

14. Тіл тас жарады, тас жармаса … жарады (бас-голова- head хэд) 

15. Отансыз-адам, ормансыз- …. (бұлбұл- соловей- nightingale найтингл) 

2кезеңнен кейін ең аз ұпай жинаған 2 оқушы ойыннан шығады. Келесі кезеңге 4 оқушы өтеді.Қазылар алқасы 2 кезеңнің ұпай санын берсеңіздер.

1-жүргізуші

Ойын толық айналған қатты ағысқа,
Табылғандай таным да, жат дауыс та.
Біреу озып келеді қатарынан,
Біреу қалып жатады асығыста-дей отырып келесі 3-ші «Көкпар» кезеңімізді бастауга рұқсат етіңіздер.

1 оқушыға қойылатын сұрақтар
1 .-да,-де,-та,-те қай септіктің сұрағы?  (жатыс) 
2.Қазақ тілінде неше сөз табы бар? (9) 
З. Іс-қимылды білдіретін сөз табы? (Етістік)
4. Киіз үйдің төбесін қалай атайды? (Шаңырақ) 
4.Ыбырай Алтынсарин қай жылы дүниеге келді (1841) 
5. «Дала» сөзі қай буынға жатады? (ашық)
6. Жазылуы бірдей, мағынасы әр түрлі сөздер қалай аталады? (Омоним сөздер)
7.Есімдіктің мағынасына қарай неше түрі бар? (7) 
8. Айранды ненің сүтінен әзірлейді? (сиыр)
9. «Оқушыда» сөзі қай септікте тұр? (Жатыс)
10. Сөз мағынасын зертейтін сала? (лексика)
11. Киіз үйдің қабырғасын не деп атайды? (Кереге)
12. Дауыстыға басталып, дауыссызға аяқталатын буын түрі? (тұйық)
13."Қараңғы түнде тау қалғып " өлеңінің әнін кім жазды? (Абай)
14.Қыс мезгілінің екінші айы (Қаңтар )
15. Жалғаудың неше түрі бар? (4)

1-жүргізуші                                                                                                                                                   2 оқушыға қойылатын сұрақтар
1. Жылқы, түйе, сиыр, қой-ешкі бір сөзбен қалай аталады? (төрт түлік)
2.Түйе сүтінен не әзірлейді? (шұбат)
3. Жамбыл кай жылы дүниеге келді (1846)
4.«Қазақфильм» киностудиясы кімнің атында? (Ш.Айманов)
5.«Көксерек» әңгімесіндегі басты кейіпкер кім? (Құрмаш)
6. Жұрнақ нешеге бөлінеді?  (2)
7. Есімдіктің неше түрі бар?  (7)
8.Қазақтар бала туғанда қандай той жасайды? (шілдехана)
9.Қазақстан тәуелсіздігіне неше жыл толады? 27 жыл болады
10.«Мүғалім» сөзінің синонимі    (Ұстаз)
11. Жақтың қатысына қарай дауысты дыбыстар қалай бөлінеді? (Ашық және қысаң)
12. Заттың сынын білдіретін сөз табы? (Сын есім)                                                                                 13. Мәндес, мағыналас сөздерді не дейміз? (синоним)

14. Сөйлем және сөз тіркесін зерттейтін ғылым саласы қалай аталады? (синтаксис)

15.  “Мен қазақпын” поэмасының авторы кім? (Ж. Молдағалиев )
                                                                                                                                                                            

1-жүргізуші

3-ші ойыншыға қойылатын сұрақтар:                                                                                                                         1.Қазақтың ұлттық музыкалық аспабы (домбыра)                                                                                 

2. «Дружба» сөзінің қазақшасы қалай? (достық)                                                                         

3. «Қой аузынан шөп алмас» тұрақты тіркесінің мағынасы. (жуас)                                                                                                                                               4.Экология апатқа ұшыраған теңіз (Арал)                                                                                               

5. Үш байлық деген не?(денсаулық, ақ жаулық, он саулық)                                                                  

6. Ұшақтың терезесі (иллюминатор)                                                                                            

7. Түбірге жалғанатын бөлік не деп аталады?((Қосымша)                                                                                          8.Бала дәрігері (педиатор)                                                                                                                                                                                                         9.Астана қаласының символы (Бәйтерек)                                                                      

10.Мұсылмандар діні (Ислам)                                                                                                         

11.Жаздан кейін не келеді? (күз)                                                                                                              

12. Заттың санын білдіретін сөз табы қалай аталады?  (сан есім)                                                                                     13.Бір жылда 12 не бар? (ай)                                                                                                       

 14.Наурыз көжеден ауыз тию қандай ұғымды білдіреді? (тоқшылық)                                                              15. 61 жас неше мүшел (5)

1-жүргізуші                                                                                                                                         4-ші ойыншыға қойылатын сұрақтар:                                                                                              1.4-ші мүшел неше жас? (49)                                                                                                                      2. Бетінде оюлары бар киізден жасалған үй жабдығы (сырмақ)                                                                3. «Қартқожа», «Ақбілек» кімнің романдары? (Жүсіпбек аймауытов)

4.Қазақтың ішекті аспабы (домбыра)                                                                                                 5.Жер серігі (Ай)                                                                                                                                       6.Иттер туралы ғылым (кинология)                                                                                                  7.Қазақтың тұңғыш 1909 жылы дүниежүзілік чемпионы атағын алған палуан? (Кажымұқан Мұнайтпасов)                                                                                                 8.Христиандардың ең басты мерекесі қалай аталады? (пасха)                                                          9.Қазақ алфавитінде неше әріп бар? (42)                                                                                           10.Қыран құсты баулып, аңға салатын адам? (құсбегі)                                                                           11. Қазақ қыздарының ұзатылғанда киетін бас киім (сәукеле)                                                            12.Үш арсыз (ұйқы, күлкі, тамақ)                                                                                                 13.Сүйекті пайдаланып ойнайтын ойын (ақсүйек)                                                                          14.Құстарды зерттейтін ғылымды қалай атайды? (орнитология)                                                        15.Ең үлкен жұмыртқа салатын құс қалай аталады? (Түйеқұс)

1-жүргізуші: «Жорға» сайысының шарты.Ұпайы көп 2 оқушы 4 кезеңге өтеді. Ең көп ұпай жинаған оқушы сұрақтың тақырыбын, категориясын таңдайды. Егер ол сұраққа жауап бере алмаса, басқа сайыскер жауап беру мүмкіндігін алады. Сұрақ категориясы бойынша сайыскерге ұпай қосылады                                                                                                   Тақтада тор көзді кесте көрсетіледі. Кестеде әр категория бойынша түрлі тақырыптарда сұрақтар жасырынған.

Кесте

1 .Мемлекеттік тіл - менің тілім:

10- Қазақ тіліне қай жылы мемлекеттік мәртебе берілді? (1989)

20- Қазақ тілі қай тілдер тобына жатады?      (түркі)

30- «Закон сингармонизма» қазақша қалай? (үндестік заңы)

40- Сөздіктердің қандай түрлері бар? (аударма, түсіндірмелі, орфография,

орфоэпиялық, фразеологиялық сөздіктер)

50- Жинақтық сан есімдер қалай жасалады?  (-ау, -еу жұрнақтары арқылы)

1-жүргізуші

Қазақ әдебиеті:

10- Қазақ балаларына тұңғыш мектеп ашқан ағартушы кім? (Ы.Алтынсарин)

20- Абай Құнанбайұлының неше қарасөзі бар? (45)

30- «Көксерек», «Абай жолы» шығармаларының авторы кім?(М.Әуезов)

  40- Жамбыл Жабаевтың «Ленинградтық өренім» өлеңін орыс тіліне аударған   кім? (А.Тарловский)

 50- Атақты ақын, ағартушы-педагог, аудармашы, қазақ әліпбиінің негізін   қалаған тілші ғалым. (А.Байтұрсынов)

1-жүргізуші

Мемлекеттік мерекелер:

10- Қазақ халқы Жаңа жылды қашан тойлайды? (22 наурыз)

20- 16 желтоқсан қандай мереке? (Тәуелсіздік күні)

30- Ата Заң күні (30 тамыз)

40- Қазақстан Республикасының туған күні қай күн? (25 қазан)

50- Б.Майлиннің әңгімесінде қандай діни мейрам туралы жазылған? (Құрбан айт)

1-жүргізуші

Құрметті қауым!
Miнe, "XXI ғасыр көшбасшысы" интеллектуалдык ойынын ойнап жеңімпазымызды анықтадық. Ойынға ат салысқандарыңызға сіздерге алғысымды айтамын. Осы ойын сіздердің білімдеріңізді молайтып, тілдеріңізді ұстарта түсуіне тілектеспін.