Жоғары оқу орындарында пән аралық оқытуды жүзеге асыру құралы ретінде қолданылатын қазіргі компьютерлік технологиялар

Жоғары оқу орындарында  пән аралық оқытуды жүзеге асыру құралы ретінде қолданылатын қазіргі компьютерлік технологиялар         Дамудың қазіргі кезеңдері жоғарғы кәсіби білім беру жүйесіндегі тәжірибиелік  тұрғыдан дамыған жағары  оқу бағдарламаларына  байланысты үздіксіз білім алуға,  ғылыми тұрғыдан ойлау қабілетін дамытуға, болашақ мамандарды мобильді ақпарат  қорымен қамтамасыз етуге бағытталған. Мемлекеттік оқу стандарттары жаңа ұрпақтың  жаңа пәндерді қабылдауға  назар аударылып, қажетті дидактикалық үрдісте теориялық  және тәжірбиелік негіздерді үлгілеу туралы жаңа мәселелер туындап келеді. Бүгінгі таңда жоғарғы мектеп фундаментальды білімнің нақты игерілуіне мүмкіндік беріп  отырған жоқ. Аталған мәселенің туындауы болашақ мамандардың кәсіби тұрғыдан білікті  болмауы және тез игеріп, тәжірбиелік және ғылыми қызметтердің өзгерістеріне уақытында  назар аудармауы болып отыр. Бұл әдістемені игере алатын маманды даярлау кезінде  мүмкін болады, демек өзінің пәні мен пән аралық байланыстар туралы түсініктерді  қалыптастырып, басқа да кәсіби біліктіліктер жетіледі [6]. Осыдан кейін мамандарды  дайындауды жақсарту үшін пән аралық байланыстарды анықтау тиіс, бірақ оқу пәндерінің  мазмұндарын алуда кәсіби бағыт­бағдарларды беру ескерілуі тиіс. Жаңа ақпараттық және  коммуникациялық технология арқылы оқу пәндерін нақты біріктіріп, жалпы білім беру мен арнайы пән арасындағы сәйкестіктер табылады, осылайша пән аралық байланыс идеясын  жүзеге асырамыз. Осылайша білім жүйесінде  студенттің әдістемелік дайындығы жеке  пәндер бойынша жүреді, бірақ ақпараттық және коммуникациялық технологиялар арқылы  дайындалып отырады. Соңғы уақытта компьютерлік техника мен технологияның белсенді дамуына байланысты  қоғам өміріндегі ақпараттық үрдістердің атқаратын рөлі туралы түсініктер өзгеріп, білім  беруде қолданылатын есептеу техникасының мүмкіндіктері анықталды. Білім беру  жүйесінде компьютерлік техниканы қолдану саласы үнемі кеңейтіліп келеді: өйткені  компьютер мен ақпараттық технологияны қолданудан пәндік нысанды зерттеуде  информатика пәндері оқу үрдісін кең көлемде дамыту құралы болып табылып, жалпы білім беру пәнінің оқу үрдісін қалыптастырады. Бұл өзгерістер оқу міндеттеріне деген  көзқарастардың оқу саласындағы өзгерістерге әсерін тигізе алмады, өйткені білім  жетістіктеріне жетуде қолданылатын жаңа теххнологиялық мүмкіндіктер ашылды.  Техникалық құралдарды қолдана отырып, оқу материалын беру бұрыннан қолданыста  болған. Бүгінгі таңда оқу материалын ұсынудағы жетістіктер физика, химия, биология,  тарих пәндеріне қатысты болмақ. Ақпараттық байланыс технологиясын қолдану қазіргі  география пәнінің ғылыми және оқу пәндері арасында димуына жол ашатын қажетті жан­ жақтылық болып табылады. Осыған байланысты жоғарғы оқу орындарындағы пән аралық  білім беру мысалы ретінде  компьютерлік технология географиялық ғылымдардың оқу  үрдісінде  негізгі құралы болып отыр. Жаңа ақпараттық технологияны географияда қолдану мәселесі көп жақтылықты талап  етеді. Қолданыстың бірнеше бағыттарын көрсетуге болады:    Көрсетілген бағытардың әрқайсысы орындалатын тапсырмалары бойынша ерекшеленген.  Дегенмен қолдану әдістері бойынша барлығы  дерлік  толықтырып, алмастырып отырады. Ғылымыи зерттеу үрдісін қамтамасыз ету; Географиялық ақпараттарға жалпы қол жеткізуді қамту; География пәнін оқыту үрдісін ақпараттандыру. Бірінші бағыт бойынша қазіргі уақытта геоақпараттық технология дамып келеді. Алғашқы  уақытта зерттеу нысаны ретінде география мен ақпараттық  даму арқылы жаңа  геоақпараттану саласын ашты. Геоақпарат географиялық ақпараттық жүйелерді құрумен  шұғылданады (ГАЖ). Кейінгі даму бойынша геоақпарат және ГАЖ нысаннан географиялық зерттеулер құралына айналды. Осылайша ГАЖ бірге қолданысқа енді. Жаңа ақпараттық технологияны қолданудың негзіі жаңа географиялық пәннің ғылымыи  және оқу пәні ретінде дамып жетілуінде негізгі дәлел болып табылады, осылайша келесідей тұжырымдамалармен негізделеді: бұл пән, мұндағы көрнекілік­материалды толық игеруге  қажетті құрал болып табылады, демек осы кездегі көрнекілік ЭЕМ көмегімен қол  жетімді болып, үрдістер мен құбылыстар жеңіл түсінікті болады [1]. Біз географияны оқыту кезінде ақпараттық технологияның екі саласын қарастырамыз. Біріншіден, ­ бұл оқытуда ақпараттық технологиялардың үздіксіз қолданысқа енуі, демек  осы кезде тәжірбиелік сабақтың маңызы артады. Екіншіден, ­ аудиториядан тыс сабақтарда студенттірдің өзіндік жұмысын ұйымдастыру  үшін ақпараттық технология қолданылады. Ақпараттандырылған оқыту желісін қолдану бір бағытта жүрсе, оқыту кезінде нәтиже  толық берілмейді, сондықтан барлық бағыттарды кешенді қолданған дұрыс. Берілген бағыттар аясында география пәнін оқытуда Интернет желісінің қолданысын  қарастырамыз.  Интернет ресурстары географияны оқытуда қолданылып, құрамына  келесілерді енгізеді:    Бүкіл әлемдік желі серверлері қолданылады:  WWW (бүкіл әлемдік желі); E­mail (Электронды почта); Телеконференции. Сабақты ақпараттандырып, қосымша мағлұматтармен толықтыру үшін   оқытушы қолданады; Әртүрлі шығармашылық жұмыстар түрінде сабаққа дайындалу мақсатында  студенттердің ақпарат алу үшін қолданылады (баяндамалар, рефераттар, іскерлік  ойындар, оқу конференциялары және т.б). Электронды пошта қолданылады:  Оқытушылардың әіптестерімен, әдіскерлермен, жетекші ғалымдармен,  әлемнің түпкір түпкірінен ақпарат алмасып, оқу­әдістемелік ақпараттар алуы  үшін қолданылады; Өзінің құрбыларымен және басқа жоғарғы оқу орындарының студенттерімен  шығармашылық жұмыстармен алмасу үшін студенттер қолданады; Оқытушылар мен студенттер арасында ақпарат алмасу үшін, қашықтықтан    оқыту мен теле байланыс жобаларын жүзеге асыру үшін қолданылады. Телеконференциялар пайдалы болады:  Оқытушылар online режимінде өзекті мәселелерді талқылап, география пәнін  оқытуда түрлі өзекті қызықты мәселелерді студенттермен бірге талқылап ақпараттар  таратады; Түрлі оқу және танымдық теле байланыс жобаларына қатысу үшін   студенттер үшін қажет. Пән оқытушыларның компьютерлік технологияны қолдануы бүгінгі таңда үлкен мәселелер  туындатып отыр, сондықтан дайын жауаптары мен шешімдері болады. Дегенмен оқу  саласында Интернет­технологияны қолдану студенттердің оқуға деген  мүмкіншіліктерін арттырып, қазіргі педагогикалық технологияны енгізу үшін көмегін  береді. Атап айтсақ:  бағыттық білім беру, біріктірілген әдістерді дамыту, жобалық  әдістер, біріктірілген әдістерді дамыту, оқыту қызметін игерту. Басқа айтар болсақ, таң атудың себептерін түсіндіру үшін, ал керісінше батуын түсіндіру  үшін аталмыш елдің географиялық орнын білу қажет. Осылайша кез­келген елдің табиғаты  мен географиялық орнына сипат бере аламыз. елгілі бір елдің географиялық орнын  анықтап, қажетті мәліметтерін алып, табиғаты мен экономикалық сипатына мән береміз.  Пайдалы қазбалары мен этникалық құрылымына, халқына сипат береміз. Осылайша  студенттердің танымы мен санасын дамыту үшін ойлау қабілетін дамытатын, санасын  қалыптастыратын геоақпараттық жүйелер қолданылады, сондықтан арнайы  мамандандырылған  нақты географиялық  ақпарат  болады ( көптеген жағдайда кері  байланыс). Геоақпараттық жүйелерді қолдану (ГАЖ) география курсын оқытуда келесі себептері  бойынша аса өзекті болып табылады:  Біріншіден, соңғы он­он бес жылда ақпараттық технология жоғары деңгейге    жеткен, сондықтан геоақпараттық жүйелермен география курсы дамыған; Екіншіден география курсын оқыту жоғарғы оқу орындарында бүгінгі таңы  жаңа ақпараттық технологияларға негізделіп, соның ішіне геоақпараттық  жүйелер кіргізіледі; Үшіншіден геоақпараттық жүйелер бойынша  ақпараттық ағымдар  құрылымын өңдейді, сондықтан оқытушылардан студенттерге және кері  бағытта жүреді. Айтылғандар бойынша геоақпараттық жүйелердегі теориялық базаны құру құрылымдарына келесілер кіреді:  Бастапқы ақпарат көздері бойынша ақпараттар жинау, мәліметерді жіктеу    (географтардың міндеті); Біртұтас жүйе ретінде біріктіру (ақпараттану бойынша мамандардың міндеті); Геоақпараттық жүйелерді үлгілеу үшін қажетті үрдістерді орындау үшін ішкі  құрылымдық байланыстар мен ақпараттарды толықтыру (географтар мен  ақпараттанушылардың өзара ортақ міндеті) . Пән аралық байланыстарды  оқытуда компьютер әмбебап оқыту құралы бола алмайды,  сондықтан пәнді оқытуда кез­келген бөлім  арқылы табысқа  жете алмайды, сондықтан  жекеленген жағдайда жалпы білім беру пәндерінің  бөлімдері түрлі сабақтардың  мазмұндары мен қызметінде қолданылады. Сондықтан оқыту үлгілерін қолдану мен  анықтауда компьютерлік технология қолданылады, көмек береді. Ол арқылы дәрістер,  тәжірбиелік сабақтар, өзіндік жұмыстар, семинарлық сабақтар, бақылау жұмыстары  орындалады. [4] Біздің ойымызша компьютердің көмегімен барлық оқу үрдістері орындалады, сондықтан  мысал ретінде кез келген жалпы білім пәндерін оқытуда ақпараттық және теле байланыс  технологиясының түрлері қолданылады: 1. Жалпы білім пәндері бойынша оқытушылардың дәріс оқуында компьютерлік  технологиялар қолданылады. Ақпараттық және теле байланыс технологиясының дамуымен  бірге дәрістер оқытылып, электронды дәріске алмасады. Бірінші жағдайда оқытушы дәріс материалдарын теориялық материалдың компьютерлік  презентацияларымен толықтырып отырады. Бейне материалдар мен көрнекілік сандар,  құбылыс үлгілері, үрдістер беріледі. Дәрістік сабақтарды көрсетуде қуаты күшті  компьютер қажет, демек «электронды тақта» қолданылады, осылайша метериал көрсетіліп, (студенттер көп болғанда) компьютерлік сынып желісінде беріледі. Электрондық  дәрістер дәріс мәліметтерін компьютерлік желі арқылы тарытылады. Дәріс  мәтіндері осындай дәрістерде дәстүрлі мәтінде емес, ал мақалалар мен мәліметтер, оқу  материалдары, оқушылардың білімін жетілдіру үшін қолданылады. осылайша студенттер  берілген дәрісті талқылай алады. Осындай дәрістердің өзектілігі қашықтықтан білім беруде байқалады. 2. Тәжірбиелік және семинарлық сабақтарды жүргізу. Мұндағы мультимедиялық  технологиялар студенттердің өз бетінше курс тапсырмаларын орындауына, оқуына жол  ашады. Тәжірбиелік сабақтарда оқу үрдісін қолдайтын, ақпараттық­анықтамалық жүйелер,  оқыту бағдарламалары қолданылады. 3. Білім мен қабілетін қорытындылап тексеру, тек оқу сабақтарында ғана емес, сонымен  қатар емтихан кезінде де қолданылады. Атап айтсақ курстық, дипломдық жұмыстар  қорғауда және т.б. Компьютердің көмегімен аралық бақылау үлгілері орындалады, демек тапсыру  емтихандары мен бітіру емтихандарына дейін: ­ ағымдық (оқытуды жүйелеп, ауызша тексеру түрінде жүреді, ал жазбаша түрі бақылау  жұмыстары арқылы алынады, сондай­ақ тәжірбие есептіліктері түрінде беріледі.); ­ тақырыптық (аталмыш нұсқау  бойынша тақырыпты оқу мен бағдарламалық бөлімдер  нәтижесі бағаланады); ­ аралық (тақырыптыққа жақын, сондықтан бағдарламаларды оқуға негізделіп алмасуға  бағытталған); ­ қорытынды (курс бойынша алынған білімді тексеруге бағытталып, оқытушы мен білім  алушы арасындағы жұмыстың қорытындысы болып табылады); ­ қорытынды (білім алушылардың бітіру кезінде сараптамасы бойынша орындалады). Пән аралық бағыттар бойынша білімге қоырынты жасау пән аралық тестілермен жүреді.  Осындай тестерлерді құру әдістемесі қажетті білім стандарттарына негізделіп,  талаптарына сай жасалады, осылайша оқытуда пән аралық байланыстарды толық ашады.  Пән аралық тестлер білім игеру мен үйрену үшін қажет, ал қиындықтар болғанда пәнді  оқытудың әдісін түзету мен құруда қажет болады. Ұйымдастырудың тиімді болуы үшін  арнайы білім мен ілімді тексерудің құралдары қолданылады, демек пән аралық тест  түрінде оқытылатын пәндер өздігінше түзетіліп отырады [5]. 4. Cтуденттер және оқытушылармен дәстүрлі желіде  семинарлар өткізу оқу жүйесінде  кеңінен қолданылады, сонымен қатар әртүрлі конференциялар мен көрмелер  ұйымдастырылып, ғылыми және кәсіби біліктілік артады (on­line және off­line  технологияларын қолдана отырып, Audio Conferencing, Video Conferencing,   телеконференцияларды өткізуге болады). 5. Студенттердің оқу курстарын өз бетінше оқуы, сонымен қатар қашықтықтан оқыту  әдісін қолдану соңғы жылдары кең танымалдылыққа ие болып келеді. Оқытуды  компьютерлендіруде осы өздік жұмыстар аса тиімділік пен нәтижелілік беріп келеді. Бұл  аса маңызды, сондықтан білім жүйесіндегі қазіргі уақытта  аудиториялық сабақтары  қысқарып, демек жеке дайындықтарға уақыт бөлінеді.ЭЕМ­мен  жұмыс жасағанда дәстүрлі оқыту үрдісінде студентердің өзіндік жұмыс түрлері  орындалады, атап айтсақ өз бетінше  оқу, өзін­өзі бақылау, өткен материалдарды қайталау, семинарлық және тәжірбиелік  сабақтарға дайындалу, жаттығулар жасау және т.б. оқыту жүйесі бойынша қажетті  уақытында студентер керекті  тақырыптарды пысықтап, (дәрістер мен тәжірбиелік  сабақтан басқасы) орындалады. Өздік жұмыстар –бұл дәрістердің электронды  нұсқасын  желі бойынша оқу, өзін бақылау, жаттығу жасау, ақпараттарды өз бетінше  Internet желісінен іздеу. Студенттердің өзіндік жұмысын орындауда компьютерлік техника  толық немесе жартылай қолданылады. Демек қазіргі университет білімінің негізгі қолданысында міндетті бағыттар мен қатар пән  аралық оқыту технологиясы бірге жүреді.