ԻՆՔՆՈՒՐՈՒՅՆ ԸՆԹԵՐՑԱՆՈՒԹՅԱՆ ԺԱՄԵՐԻՆ ԿԻՐԱՌՎՈՂ ՈՒՍՈՒՑՈՂԱԿԱՆ, ՀԵՏԱՔՐՔՐԱՇԱՐԺ ԽԱՂԵՐ

ԻՆՔՆՈՒՐՈՒՅՆ  ԸՆԹԵՐՑԱՆՈՒԹՅԱՆ  ԺԱՄԵՐԻՆ  ԿԻՐԱՌՎՈՂ  ՈՒՍՈՒՑՈՂԱԿԱՆ, ՀԵՏԱՔՐՔՐԱՇԱՐԺ  ԽԱՂԵՐ

Կրտսեր դպրոցական տարիքում երեխանեը դեռևս խաղի մեծ պահանջմունք ունեն:Խաղը երեխաների մտավոր ակտիվության դաստիրակման արժեքավոր միջոց է:Այն երեխաների մեջ կենդանի հետաքրքրություն է առաջացնում.զարգացնում է ճանաչողությունը`օգնելով յուրացնել ցանկացած նյութ:

  ՈՒսումնական գործընթացում խաղային տեխնոլոգիաների տեղն ու դերը,խաղի բաղադրատարրերի համակցումը և ուսուցումը մեծ մասամբ պայամանավորված է այն հանգամանքով,թե ուսուցիչն ինչպես է հասկանում մանկավարժական խաղերի գործառույթները:

 Այսպիսով,ինքնուրույն ընթերցանության դասն էլ ավելի հետաքրքիր դարձնելու համար անհրաժեշտ է գտնել ուսուցման այնպիսի հնարներ,որոնք ոչ միայն ցանկալի ու հետաքրքիր լինեն երեխաների համար,այլև ունենան ուսուցողական,ճանաչողական նշանակություն և միաժամանակ խթանեն աշակերտների ստեղծագործական միտքը:

 Այդպիսի հնար է խաղը,որը հոգեհարազատ և սիրված է երեխաների կողմից;Ընդհանրապես կրտսեր դպրոցականի համար խաղը ճանաչվում է որպես գործունեության հիմնական ձև: Գործունեության այս ձևը հատկապես կարևորվում է տվյալ տարիքային խմբի համար:

 Կրտսեր դպրոցական տարիքի երեխայի համար առաջատար գործունեություն արդեն սկսում է դառնալ ուսումը:Բայց այդ դպրոցականը,որը դեռ երեկ տարված էր իր զվարթ խաղերով,չի կարող լիովին զերծ մնալ դրանից:Այդ իսկ պատճառով,երբ ուսուցումը համեմվում է խաղերով,դրանք երեխաների համար դառնում են ավելի հետաքրքիր,սրտամոտ ու ցանկալի:

 Երբ խաղը մուտք է գործում կենդանի մանկավարժական գործընթացի մեջ,դասարանում ստեղծվում է մի նոր,յուրահատուկ միջավայր:Եթե ուսուցիչ-աշակերտ և,ինչու չէ,աշակերտ-աշակերտ հարաբերություններում մինչև այդ գոյություն ունեին ինչ-ինչ պատնեշներ,ապա դրանք աննկատելիորեն անհետանում են:Այդ մթնոլորտը հնարավորություն է տալիս,որ աշակերտներն անկաշկանդ արտահայտեն իրենց մտքերը:Խաղն ունի մի այնպիսի հիանալի հատկություն,որ երեխային կարող է իր համար էլ աննկատելիորեն ընդգրկվել

Ակտիվ ուսուցման և նույնիսկ այս կամ այն <<պրոբլեմի>> լուծման ընթացքի մեջ:Խաղի ժամանակ երեխան ավելի է կենտրոնանում`տարվելով հետաքրքրաշարժությամբ,և ավելի հեշտությամբ էլ մտապահում է առաջին անգամ տեսածն ու լսաժը:

  Այսպիսով,խաղի միջոցով ոչ միայն ուսուցանվում և ամրապնդվում է դասանյութը,այլև էլ ավելի հետաքրքիր ու համեմված են դառնում ինքնուրույն ընթերցանության դասաժամերը:

 Դպրոցում,կենդանի մանկավարժական գործընթացում,խաղերը չեն կարող ինքնանպատակ լինել:Բազմաթիվ ուսուցիչներից կարելի է լսել,որ դասի ընթացքում նրանք ժամանակ չունեն խաղալու:Հարկ է շեշտել,որ խաղը պետք է հանդես գա ոչ թե որպես առանձին հնար,այլ հանգույց լինի ուսուցմանը և ծառայի ուսումնական նպատակին:Հարկավոր է երեխաների մեջ արթնացնել հետաքրքրություն և այդ կերպ նպաստել մանկավարժական խնդիրների լուծմանը:

 ՈՒսուցման գործընթացում կիրառվող խաղերին ներկայացվում են որոշակի մանկավարժական պահանջներ:Դրանցից ելնելով`անհրաժեշտ է խաղն այնպես ընտրել,որ համապատասխանի ուսումնասիրվող թեմային,աշակերտների տրամադրություններին ու տարիքային առանձնահատկություններին,ինչպես նաև օգնի`ճիշտ ըմբռնելու անցածն ու անցնելիքը:

 Ինչպես ցանկացած մանկավարժական հնար,ուսումնական տեխնոլոգիա,այնպես էլ հետաքրքրաշարժության տարրերով հարուստ խաղը կարող է նույնիսկ ձանձրացնել երեխաներին,եթե չփոփոխվի ու անընդհատ կրկնվի նույնությամբ:Այդ իսկ պատճառով խաղը պետք է կիրառվի ստեղծագործաբար:Ցանկացած խաղ ցանկալի է տեսնել ոչ թե անխախտ կաղապարի,այլ աստիճանական զարգացման մեջ,որպեսզի երեխայի մեջ չկորչի հետաքրքրությունը թե դրա և թե ուսուցման նկատմամբ:

 Փորձը ցույց է տվել,որ կրտսեր դպրոցականների միջավայրում խաղն առավել արդյունավետ է լինում,եթե մինչև կիրառումը քննարկվում է աշակերտների հետ:Երբ հաշվի են առնվում երեխաների առաջարկությունները,խաղը դառնում է ավելի հետաքրքիր:Աշակերտները մեծ հաճույքով են մասնակցում և հեշտությամբ ու առանց պարտադրանքի ներգրավվում են ուսումնական գործունեության մեջ:

 Առհասարակ խաղն ուսուցման գործընթացում օգնում է բազում նպատակների իրականացմանը:Լուծվում են ինչպես կրթական,այնպես էլ դաստիրակչական բազմապիսի խնդիրներ,ինչպիսիք են կարգապահություն,հաղորդակցում, իրար լսելու կարողություն, համագործակցություն և այլն:

 Ներկայացնում ենք խաղերի մի շարք,որն ուղղված է ինքնուրույն ընթերցանության դասաժամերն էլ ավելի արդյունավետ անցկացնելու ու ցանկալի դարձնելու համար:

 Խաղը նախատեսված է 30 հոգանոց III դասարանի համար:10-ական կազմում են խմբեր(յուրաքանչյուր շարքում 10 աշակերտ):

 Խմբային աշխատանքի համար անհրաժեշտ են նախապես տեխնոլոգիայի ժամին կտրտած կարմիր,կանաչ,դեղին տերևներ և պաստառ`որի վրա պատկերված է հսկա ծառի բուն`ճյուղերով:Կարելի է ծառի վրա նկարել աչքեր,քիթ ու բերան:Բարի ժպիտը էլ ավելի կներշնչի երեխաներին,կոգևորի:

III դասարանի ինքնուրույն ընթերցանության դասագրքից ընթերցված նյութը բարձրաձայն կարթալ:

 Խմբերին կբաժանվի դեղին,կարմիր և կանաչ տերևները:Երեխաները նախապես տերևների ետևում կգրեն իրենց անունները:ՈՒսուցիչը կբացատրի առաջադրանքի էությունը:Խմբերից յուրաքանչյուրին կտրվի մի խոսքի մաս, ըստ խմբերի`դեղին-գոյական,կարմիր-ածական,կանաչ-բայ:Աշակերտները լուռ բնագրից կընտրեն խոսքի մասն ու կգրեն տերևի վրա:Ով շուտ վերջացնի,կմոտենա և կփակցնի ծառի ճյուղին իր տերևը:Արդյունքում խմբերից յուրաքանչյուրը կստուգի մյուսի առաջադրանքի ճշտությունը(կարմիրը դեղինի,դեղինը կանաչի,կանաչը կարմիրի):Քանի որ նախապես տերևների ետևում գրվել են աշակերտների անունները,կիմանան,թե ով չէ լավ յուրացրել խոսքի մասերը:Կհաղթի այն խումբը,ով անսխալ կկատարի առաջադրանքը,իսկ սխալ գրված խոսքի մասը <<ծառից կպոկվի և արմատների մոտ կփակցվի>>մինչև մյուս խաղը:

 Այսպիսով օրինակ <<Ամենափրկիչը>> դասից կընտրենք խոսքի մասեր:

Այս ամենի արդյունքում ստացվեց մի ծառ,որը խորհրդանշում է դասարանը և տերևները`աշակերտները:

Խաղի շնորհիվ լուծվում են թե՛ ուսումնական,թե՛ կազմակերպչական և թե՛ դաստիարակչական խնդիրներ:

 Այսօր թե՛ կրտսեր,թե՛ միջին և թե՛ ավագ դպրոցականները մեծ մասամբ դիտում են օտարերկյա արտադրության ֆիլմեր,մուլտֆիլմեր,խաղեր,զբաղվում համակարգչային տարատեսակ խաղերով:Նույնիսկ բակային խաղերն են փոխվել:Երբեմնի <<Պահմտոցին>> այսօր դարձել է <<Ֆորտ Բոյարի բանալիները>>:

 Ժողովրդական հեքիաթները,առակները,ասացվածքները,առածները միշտ էլ հոգեհարազատ են եղել բոլոր տարիքային խմբերին:

 Ինքնուրույն ընթերցանության դասաժամերին`II,III,IV դասարաններում,հեքիաթների կամ այլ գլխագրերի թեմատիկ խմբի ամփոփումն ու ամրապնումը կարելի է զուգակցել երեխաներին հոգեհարազատ խաղով:

 <<Ֆորտ Բոյարի բանալիները>>մի հետաքրքիր ու իմաստալից խաղ է:Այն կազմվել է հեռուստատեսային համանուն խաղի հիմքով:Խաղը կազմված է ընտրանքային փուլից:Յուրաքանչյուր փուլ ունի երեք խաղացող:

 Խումբը կազմված կլինի 10 հոգուց(1 շարք):30 հոգանոց դասարանում կլինի 3 խումբ:Յուրաքանչյուր խաղին կմասնակցի 10 հոգուց 3-ը:Հաջորդ փուլին`մյուս 3-ը:Խմբի ղեկավարը,ով ընտրվում է նախապես,ուժեղագույնն է,մասնակցում է սուպերխաղին:

 Գրատախտակին փակցվում է պաստառ`4 շարքից կազմված գրպանիկներով:

Յուրաքանչյուր գրպանիկում 3 հարց է տեղադրված,որը ընտրովի տարբերակով քաշում է աշակերտներից 3-ը:

 Գրպանիկներին ամրացված են փայլաթիթեղից պատրաստված բանալիներ:Ճիշտ պատասխանելու դեպքում բանալին մնում է խմբին:Սխալ պատասխանելու դեպքում բանալին մնում է գրպանիկում:

Առաջին փուլն ավարտելուց հետո յուրաքանչյուր խումբ կամ շարք հաշվում է, թե 3 հարցից քանիսին է պատասխանել և քանի բանալի ունի:

 Նույնությամբ անց են կացվում հաջորդ 2 փուլերը,ապա`հաշվում բանալիները:Սուպերխաղն անց է կացվում միայն խմբերի ղեկավարների հետ:

 Հաղթում է այն խումբը,ով շատ բանալիներ է կարողանում ձեռք բերել:Հաջորդ խաղերին իրավունք է տրվում,որ հենց հաղթող խումբը կազմի թեմատիկ ամփոփման հարցերը:

 Դպրոցի պայմաններում հեշտությամբ կարելի է պատրաստել խաղի համար անհրաժեշտ պարագաներ:

Ստվարաթղթից կտրել բանալիներ և երկու կողմից սոսնձել փայլաթիթեղ:
Գրպանիկները պատրաստելու ամենահարմար եղանակը օրիգամի բաժակն:

Գրպանիկներում տեղադրվող հարցերը կազմել գլխագրում տեղ գտած թեմատիկ նյութերից:Նախապես կարելի է գրատախտակին գրել գլխագիրը:Օրինակ`<<Մարդու գործերն ու արարքները>>( III դասարանի ինքնուրույն ընթերցանություն):

Փոքրիկ թղթերի վրա գրել տվյալ բաժնի թեմատիկ նյութերից հարցեր:Իսկ պատասխանի համար գծել դատարկ վանդակներ:

Այսպիսով,ձեզ ենք ներկայացնում այդպիսի մի հարցաշար:

1.<<Մեռած խիղճը>>ժողովրդական հեքիաթում ի՞նչ էր կախված հրապարակի սյունից,որը հայտնում էր որևէ մեկի մահվան բոթը:

2.Վիկտոր Բալայանի <<Անօրինակ սխրանք>> բնագրում ի՞նչ էր այն խիզախի անունը,ով կարողացավ երևանյան լճում փրկել քսան մարդու կյանք:

3.<<Ամենափրկիչը>> նյութում ինչպիսի՞ հատկանիշով էր բնութագրվում Լենկթեմուրը:

4.<<Ամենափրկիչը >> բնագրում ծերունի Առաքելը ինչերի՞ էր վերածում մարդկանց:

5.<<Ագահության զոհը>> հեքիաթում ավագ որդին ինչո՞վ է կտրում օձի պոչը:

6.<<Իսկ դու կարողանու՞մ ես ընկերություն անել>> դասանյութում ու՞մ հետ էր ցանկանում ընկերություն անել փոքրիկ տղան:

7.<<Կախարդական ծառը>> հեքիաթից իմացանք,որ Լուսնի վրա շատ ցուրտ է և …

8.<<Ամենափրկիչը>> նյութում ի՞նչ ստացավ թաթար զորապետը ծերուկ Առաքելից;

Տարական դասարաններում ճիշտ ընտրված և իրականացված խաղի շնորհիվ կարելի է հասնել բարձր արդյունքների:Այստեղ նշված բոլոր խաղերը,ինչպես նաև խաղն առհասարակ,անհրաժեշտ է դիտել զարգացման մեջ`փոփոխելով ու հարմարեցնելով թե՛ուսումնական առարկային,թե տվյալ մանկավարժական գործընթացի նպատակներին և թե երեխաների տարիքային զառգացման աստիչանին,հետաքրքրություններին ու տրամադրություններին: