ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԴԱՍՏԻԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԴԱՍՏԻԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

Այսօրվա մեր հասարակական կյանքի զարգացման փոփոխությունները աննախընթաց են, օրեցօր, ժամ առ ժամ: Գիտության և տեխնիկայի ընձեռած նոր հնարավորություններն արագորեն ներթափանցում են հասարակական հարաբերությունների, կյանքի կազմակերպման, աշխատանքի, գիտելիքների ձևավորման ու ամրապնդման ոլորտներ:
Գիտելիքը արագորեն փոփոխվում է, արդիականացվում և դառնում ազատ մրցակցության կարևորագույն միջոց:
Գիտատեխնիկայի բնագավառում գրանցվում է առաջընթացի աննկարագրելի արագություն, որը հիմք է դառնում համաշխարհային և ազգային տնտեսությունների պարբերաբար վերակառուցման համար:
Նորովի են կազմակերպվում և վերաբաշխվում աշխատատեղերը, ու այս պարագայում կրթության դերը աճում է անհամեմատ և վերաճում մի գործոնի, որը նպաստում է մարդու արժևորմանը:
Այսօրվա դպրոցից պահանջվում է երեխայի մեջ սերմանել մարդկային արժեքներ, ըստ չափորոշիչների տալ գիտելիքների որոշակի քանակ, նախահիմքեր ստեղծել արժանավայել կյանքով ապրող հայրենասեր քաղաքացի ձևավորելու համար:
Ուստի անհրաժեշտություն է առաջանում ստեղծել կրթական բարենպաստ միջավայր, որը ենթադրում է ուսումնադաստիարակչական ավանդական մոտեցումների վերանայում:
Այսպիսով՝ կրթության և դաստիարակության համար բեկումնային խնդիր է դառնում այսօրվա պահանջներին համահունչ մարդու ձևավորման բարդ ու բազմազան գործը ինչպես իր բովանդակությամբ, այնպես էլ՝ իրականացման ուղիներով ու միջոցներով: Այսօրվա մարդը պետք է լինի համակողմանի զարգացած անձնավորություն, որն իր հոգևոր զարգացմամբ, գաղափարական և քաղաքական համոզվածությամբ, բարոյական բարձր որակներով, ֆիզիկական և գեղագիտական կատարելիությամբ մարդկային մի նոր կերպար է, մարդ, որն իր անձնական զարգացվածությամբ, հասարակական բարձր ակտիվությամբ ի վիճակի է նվիրաբերվելու իր ժողովրդին և հայրենիքին:
Հասարակական հարաբերությունների զարգացման ու կատարելագործմանը զուգընթաց, բնականաբար,շարունակում է բարձրանալ կրթության ու դաստիարակության դերն ու նշանակությունը: Տեխնիկական մշտական նորույթներով հագեցած մերօրյա ժամանակաշրջանը իր զարգացման տարբեր փուլերում պահանջում է կրթության ու դաստիարակության նոր բովանդակություն, ավելի ճիշտ, համապատասխան բովանդակություն և դրա իրագործման նորանոր մեթոդներ ու ձևեր:
Մարդը, ընդհանրապես, իր էությամբ բացառիկ հասարակական էակ է, որն օժտված է համակողմանի զարգացման բոլոր անհրաժեշտ հնարավորություններով, հնարավորություններ, որոնց զարգացման հիմքը մարդու առարկայական գործունեությունն է: 
Ուրեմն, մարդու բացառիկության դրսևորման ու զարգացման հիմնական միջոցը նրա առարկայական գործունեության բացառիկության ապահովումն է, մի գործունեություն, որի բազմատարր բաղադրիչներն իրենց բովանդակությամբ, ներքին օրգանական միասնությամբ և իրականացման միասնական ուղղվածությամբ համապատասխան է մարդու հնարավոր բացարձակությանը: Այսինքն՝ մարդու ինքնագործունեության ընդունակ լինելու պատրաստակամությունը, որը հիմնականում իրականացվում է կրթության ու դաստիարակության միջոցով,ենթադրում է բազմաբնույթ ու բազմատարր մի ներդաշնակ ներգործունեություն:
Ավելի կոնկրետ, մարդու համակողմանի զարգացման գործընթացի իրականացումը պետք է կատարվի այդ գործընթացի նկատմամբ համակողմանի մոտեցման ցուցաբերումով:
Համակողմանիությունն ամենից առաջ բխում է մարդու բազմատարր ու բազմաբաղադրիչ կառուցվածքային էությունից:
Մարդը գոյություն ունեցող համակարգերից ամենաբարդն է:
Մարդկային համակարգի բարդությունը բխում է իր բաղադրամասերի բազմազանությամբ: Հայտնի է, որ մարդու կառուցվածքում գործում են մեխանիկական, ֆիզիկական, հոգեբանական, կենսաբանական, քիմիական, բիոքիմիական, բիոֆիզիկական և սոցիալական բաղադրամասեր, որոնք գոյություն ունեն ոչ թե առանձին-առանձին, այլ դրանք կազմում են մի կուռ միասնություն, որոնցից ամեն մեկը պայմանավորված է մյուսով և փոխադարձաբար ներգործում են մեկը մյուսի վրա: Այդ բաղադրամասերը կազմում են մի սինթետիկ ամբողջություն:
Մարդկության պատմության առաջավոր մտածողները միշտ երազել են տեսնել մարդու մեջ նրա մարդկային էությունը կազմող բաղադրամասերի այնպիսի ներդաշնակություն, որը վկայի նրա բացարձակ համակողմանիության բարձր մակարդակի մասին:
Իսկապես, եթե մարդու ֆիզիկական բարձր կատարելությունը չի ներդաշնակված նրա հոգևոր բարձր հարստությանը և չի նպաստում նրա սոցիալական և հասարակական բարձր ակտիվությանը, քաղաքացիական պարտականությունների անթերի կատարմանը, ապա այդպիսի մարդը չի կարող բարձր արժեքով գնահատվել հասարակության կողմից:
Անհրաժեշտ է հաշվի առնել և կարևորել, որ մարդու բազմաբաղադրիչ համակարգի միավորներն իրենց հերթին որոշակի մասերի մի կուռ միասնություն են կազմում: Այսպես՝ ֆիզիկական կառուցվածքը իրենից ներկայացնում է մարմնի առանձին մասերի կառուցվածքային մի այնպիսի ներդաշնակություն, որտեղ ամեն մի մասի հարաբերությունը մյուսի հետ պայմանավորվում է վերջինիս ձևը, դիրքը:
Ընդհանրապես մարդ արարածը հանդես է գալիս մի որոշակի հոգեբանական ամբողջության մեջ: Պայքարելով սոցիալական երևույթների ու մարդու հոգեբանական թյուր տեսակետների դեմ՝ հաճախ մենք մարդու մտածելակերպը կտրում ենք նրա հոգեբանական յուրահատկությունների համակարգից, որը, ըստ իս, մեծագույն սխալ է: Մարդու հոգեբանական կառուցվածքային բաղադրամասերը պետք է դիտել իր ամբողջության մեջ:
Նույնը կարելի է ասել նաև մարդու կառուցվածքային մյուս բաղադրամասերի մասի
Ամեն մի մարդ պատկանում է ոչ թե մեկ, այլ բազմաթիվ խմբերի, ունի բազմատեսակ ֆունկցիաներ, պատկանելության զգացումներ: Նա հանդես է գալիս որպես զավակ, քույր կամ եղբայր, հայր կամ մայր, ազգական, ամուսին կամ կին, որոշակի բնակավայրի բնակիչ, սոցիալական, մասնագիտական, տարիքային, ազգային կուսակցական խմբի անդամ:
Շատ բնական է, որ այդ կապերից յուրաքանչյուրը ենթադրում է տարբեր բնույթի հարաբերություններ և տարբեր բնույթի ֆունկցիաներ: Մարդը, բնականաբար, նույն հաջողությամբ չի կարող հանդես գալ բոլոր կապերում: Նա կարող է հոյակապ հայր լինել, լավ ամուսին, բայց վատ եղբայր կամ հայրենասեր, մասնագետ կամ մարդասեր:
Ինչպես մարու գործունեությունը, այնպես էլ նրա հարաբերությունները բարդ ու բազմատարր են: Մարդն իր կյանքի ընթացքում իրականացնում է խաղի, ուսումնական, աշխատանքային, գեղարվեստական, մարզական և գործունեության այլ տեսակներ, որոնք իրենց հերթին որոշակի պահանջներ են ներկայացնում, նպաստում նրա մեջ գործունեության այդ տարբեր տեսակների համապատասխան որակների ձևովորմանըը: Անժխտելի փաստ է, որ գործունեության այդ տեսակները սերտորեն կապված են միմյանց հետ և ներգործում են յուրաքանչյուրի քանակական ու որակական արդյունք:
Հաշվի առնելով այսօրվա մեր իրականության զարգացման տեմպերն ու օրինաչափությունները՝ այսօրվա մարդու կրթության ու դաստիարակության պրոցեսի իրականացումը անհրաժեշտաբար ենթադրում է համակողմանի և նորովի մոտեցման ցուցաբերում, այսինքն՝ մարդու բոլոր կողմերի ձևավորումն ապահովող կրթական և դաստիարակչական ներգործությունների մի ամբողջ համակարգ:
Ընդ որում, այդ համակարգի բաղադրամասերը /մտավոր, բարոյական, գաղափարական, աշխատանքային ֆիզիկական, գեղագիտական/ սերտորեն կապված են միմյանց հետ ոչ միայն բովանդակությամբ, այլ նաև իրենց իրականացման միջոցներով, մեթոդներով ու եղանակներով: Հենց այդ բաղադրամասերի ներդաշնակ զուգորդությամբ պետք է իրականացնել մարդու կրթությունն ու դաստիարակությունը , որը հրատապ ու կարևոր է այսօրվա մարդու, քաղաքացու ձևավորման ու համակողմանի զարգացման ուղղությամբ տարվող աշխատանքներում:
Կրթությունը և դաստիարակությունը, որպես անհատի ձևավորման հիմնական որոշիչ գործոն, պետք է հենվի հասարակական ու անհատական գիտակցությունների փոխադարձ կապերի վրա: Կրթության և դաստիարակության հիմքը կազմող հասարակական գիտակցությունն իրենցից ներկայացնում է տարբեր ձևերի մի միասնական համակարգ, որոնց բնորոշ գծերը՝ իրավական, քաղաքական,գեղագիտական,բարայական, փիլիսոփայական և այլն, գտնվում են փոխադարձ կապերի ու պայմանավորվածության հարաբերության մեջ, լրացնում, ընթացք են տալիս միմյանց: Հետևաբար այդ հիմքից բխող կրթությունն ու դաստիարակությունն իրենց հերթին պետք է իրականացվեն հասարակական գիտակցության տարբեր ձևերին համապատասխանող իր բաղադրամասերի ներդաշնակ միասնությամբ/շարունակելի/:
Մ.Զաքարյան