Տասնորդական կոտորակներ

ՏԱՍՆՈՐԴԱԿԱՆ ԿՈՏՈՐԱԿՆԵՐ

Ուսուցիչ՝ Ս. Ղևոնդյան
Դասարանը՝ VI

Առանց մաթեմատիկայի իմացության հնարավոր չէ հասկանալ աշխարհը:

Ռոջեր Բեկոն,
անգլիացի գիտնական, 13-րդ դար

Պատմական ակնարկ

Չինաստանում տասնորդական կոտորակների ծագումն ու զարգացումը սերտորեն կապված էր չափագիտության հետ: Արդեն Ք.ծ.ա. II դարում Չինաստանում գոյություն ուներ երկարության չափման
տասնորդական համակարգ:

1579 թվականին տասնորդական կոտորակները օգտագործվում են ֆրանսիացի մաթեմատիկոս Ֆրանսուա Վիետի «Մաթեմա-տիկական կանոն» գրքում, որը տպագրվել է Փարիզում: Տասնորդական կոտորակների գրառման մեջ Վիետը չէր պնդում ինչ-որ հատուկ սկզբունք: Հաճախ նա համարիչն ու հայտարարը գրում էր՝ ամբողջ և կոտորակային մասերն առանձնացնելով ուղղահայաց գծով, կամ էլ ամբողջ մասն էր հոծ գրում, կամ էլ տասնորդական մասը ամբողջ մասից վերև էր գրում,ավելի փոքր տառատեսակով և ընդգծում՝ 2 135436:

Ֆրանսուա Վիետ (1540-1603թթ.)

Սիմոն Ստևին
(1548-1620)

2,135436

Երկարության չափման միավորներ, որոնք 10-ական անգամ փոքր են մեկը մյուսից:

2 0 1 1 3 2 5 3 4 4 3 5 6 6

2135436

2,135436

2 | 135436
կամ
2 135436

Ո±ր Ïáïáñ³ÏÝ ¿ ÏáãíáõÙ ï³ëÝáñ¹³Ï³Ý Ïáïáñ³Ï:

Պատասխան.

²ÛÝ Ïáïáñ³ÏÁ, áñÇ Ñ³Ûï³ñ³ñÁ Ù»ÏÇó ï³ñµ»ñ ϳñ·³ÛÇÝ Ùdzíáñ ¿, ÏáãíáõÙ ¿ ï³ëÝáñ¹³Ï³Ý Ïáïáñ³Ï:

Տրված թվերից գտի՛ր տասնորդական
կոտորակները և մկնիկով նշի՛ր դրանք:

32
––
165

23
––
10

5
––
246

35
––
120

1
––
100

5
––
100

56
- ––
10

565
––
1020

59
––
30

65
––
10

5
- ––
10

5
––
1

16345

5
––
105

1
––
10000

Պատասխան.

Ո՞ր կոտորակն է կոչվում համակարգային տասնորդական կոտորակ:

1
––
10

1
––
100

1
–––
1000

…

Պատասխան.

Ո՞րն է ամենամեծ համակարգային տասնորդական կոտորակը:

Ամենամեծ համակարգային տասնորդական կոտորակը
է:

1
––
10

Պատասխան.

Քանի՞ անգամ է յուրաքանչյուր նախորդ համակարգային տասնորդական կոտորակը մեծ հաջորդից:

Յուրաքանչյուր համակարգային տասնորդական կոտորակը 10 անգամ մեծ է հաջորդից:

10 · =

1
––
100

1
––
10

Հավաքի՛ր այն խնձորները, որոնց վրա գրված են համակարգային տասնորդական կոտորակներ:

Խաղ «ԲԵՐՔԱՀԱՎԱՔ»

1
–––––
100000

7
–––
100

9
–––
1000

4;

;

6400;

;

32;

110

6

23,15;

;

3

2

10

2,7;

;

23

120

5

7

10

ԲՆԱԿԱՆ ԹՎԵՐԸ

ՍՈՎՈՐԱԿԱՆ ԿՈՏՈՐԱԿՆԵՐԸ

ԽԱՌԸ ԹՎԵՐԸ

Եթե թվի գրության մեջ օգտագործված է ստորակետ, ապա ասում են, որ թիվը գրված է տասնորդական կոտորակի տեսքով:

ԿՈՏՈՐԱԿՆԵՐ

Սովորական

կոտորակներ

2,07

401,1

0,01101

326,703

11,632

0,0236

Կարդա՛ տասնորդական կոտորակները:

հազարերորդական

Ա

Բ

Գ

Ա

7 Թվանշանը 1,56739 թվի ո՞ր կարգում է գտնվում:

հարյուրերորդական

տասը հազարերորդական

Վեց ամբողջ տասնհինգ հազարերորդական

Ա

Բ

Գ

Վեց ամբողջ տասնհինգ հարյուրերորդական

Վեց ամբողջ տասնհինգ

Գ

Ինչպե՞ս կարդալ 6,015 թիվը:

Ա

Բ

Գ

Բ

Ինչպե՞ս է գրվում երեք ամբողջ յոթ հազարերորդական թիվը:

Տրված թվերից գտի՛ր տասնորդական
կոտորակները և մկնիկով նշիր դրանք:

42
––
165

43
––
10

45
––
246

15
––
120

631
––
100

45
––
100

4,12

65
––
1020

8
––
30

11,59

9
––
10

14
––
19

645

45
––
105

5,9

Տասնորդական կոտորակների դիրքային գրառումը

25
––
10

1234
–––
100

86
––
100

086
––––
100

5
––
1000

0005
––––
1000

Տասնորդական կոտորակների դիրքային գրառումը

Սովորական կոտորակների ներկայացումը տասնորդական կոտորակների տեսքով.

1
––
5

0,2

2
––
10

1
––
20

0,05

5
––
100

Խառը թվերի ներկայացումը տասնորդական կոտորակների տեսքով.

Ա

Բ

Գ

Ա

1
––
2

0,5

Ո՞ր կոտորակն է հավասար 0,5-ի:

1
––
2

1
––
20

1
–––
200

0,8

4,5

0,45

Ա

Բ

Գ

Գ

4
––
5

0,8

8
––
10

կոտորակը ներկայացրո՛ւ տասնորդական
կոտորակի տեսքով:

4
–
5

Եթե տասներորդական կոտորակի վերջում գրենք 0, ապա այն համարժեք կլինի հետևյալին.

Օրինակ՝
0,87=0,870=0,8700
141=141,0=141,00=141,000
29,000=29,00=29,0=29
60,00=60,0=60
0,900=0,90=0,9

55,700=55,7

0,5=0,500

17=170

0,908=0,9080

Արդյո՞ք ճիշտ է հավասարությունը.

10,08=10,8

7,000=7

48,0=480

1
–
2

0,500

50:100

0,005 · 100

5:10

3

5

2

100

6

10000

41

100

14

1000

2

10

2

3,2

0,002

2,14

0,06

5,0041

1

8

4

100

63

10000

54

100

4

1000

32

10

5

2

9

7

100

36

10000

45

100

1

1000

23

10

7

2,7

0,023

7,01

0,36

9,0045

1,4

0,032

5,04

0,63

8,0054

1տ

2տ

2

8

5

100

63

1000

54

100

5

1000

32

10

4

3

4

7

100

36

1000

45

10

4

1000

23

100

9

3,07

0,023

9,4

0,36

4,045

2,5

0,032

4,05

7,63

8,054

1տ

2տ

7

Ա

Բ

Գ

2,37; 5,21; 6,18

2,37; 6,18; 5,21

5,21; 2,37; 6,18

Գ

Նշված թվերը դասավորի՛ր աճման կարգով՝
5,21; 2,37; 6,18

6,42 ∙ 10 0,006 ∙1000
0,17 ∙ 10 20,35 ∙ 100
0,75 ∙ 100 0,0081 ∙ 10
3,8 ∙ 10 1,35 ∙ 10000
0,1 ∙ 1000 67,3 ∙ 100

64,2

1,7

75

38

100

6

2035

0,081

13500

6730

Կատարի՛ր

96,07

0,01445

0,014

0,00754

3,45

Արտահայտի՛ր

3,73 դմ = ……… սմ
27,318 մ = ………….. սմ
197633,4 սմ = ……… կմ
1,4283 տ = …………. կգ
4556,7 կգ = ………… ց

37,3

2731,8

1,976334

1428,3

45,567

ՏՆԱՅԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ

Շնորհակալություն