ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

негіздері

талаптар мен әмбебап оқу іс-әрекеттері

Қолжетімділік қағидасы

Сана және белсенділікқағидасы

Жүйелілік және дәйектілік қағидасы

Ғылымилық қағидасы

Теорияның практикамен байланыс қағидасы

Халықтық қағидасы

Табиғилық қағидасы

Дамыта оқыту қағидасы

ҰЗАҚМЕРЗІМДІ ЖОСПАР

І ТОҚСАН

Жазу дағдысы: тестілеу

Сабақ барысы

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

10 сыныпқа арналған қысқа мерзімді сабақ жоспарлары

10 сынып ҚМЖ

С.Қ. Төлепбекова А.И. Аманжолов А.М. Жылқайдарова

ГЕОГРАФИЯ

Жаратылыстану-математика бағытындағы жалпы білім беретін мектептің

10-сынып мұғалімдеріне арналған

АЛМАТЫКIТАП БАСПАСЫ

2019

С.Қ. Төлепбекова

География. ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ: Жаратылыстану-математика бағытында жалпы білім беретін мектептің 10-сынып мұғалімдеріне арналған / С.Қ. Төлепбекова, А.И. Аманжолов, А.М. Жылқайдарова. – Алматы: АЛМАТЫКIТАП БАСПАСЫ, 2019. – 208 б.

С С.Қ. Төлепбекова, А.И. Аманжолов,

А.М. Жылқайдарова, 2019

С «АЛМАТЫКIТАП БАСПАСЫ» ЖШС, 2019 Құрметті ұстаздар!

10-сынып «География» пәніне арналған оқу-әдістемелік нұсқау жаратылыстану-математика бағытында жалпы білім беретін сыныптарда жұмыс істейтін география пәні мұғалімдеріне көмек ретінде құрылған.

Оқу-әдістемелік нұсқауға авторлар – С.Қ. Төлепбекова, А.И. Аманжолов, А.М. Жылқайдарова жазған 10-сыныпқа арналған «География» оқулығы негізге алынды.

Оқу-әдістемелік кешені оқулық пен оқу-әдістемелік нұсқауды қамтиды. Оқулықтың негізгі мазмұны жаңартылған білім мазмұны талаптарына сәйкес жасалған. Мұғалімдерге ұсынылған ОӘК құрылымы мен бағалау механизмі, критериалды бағалау жүйесі негізінде білім алушының жан-жақты даму бағытында оқытуды жүзеге асырады, оқушылардың өз бетінше іздену қызметін ұйымдастырады және әрбір оқушының функционалдық сауаттылығының даму деңгейін оқу пәнінің барлық тақырыптары бойынша объективті түрде тексере алады.

Оқу құралының мақсаты – білім берудің жаңартылған мазмұнын, сабақ өткізу жоспарларын ескере отырып, 10-сынып географиясы курсы бойынша тақырыптық жоспарлауды әзірлеуде мұғалімге практикалық көмек көрсету(педагогикалық технология, әдіс-тәсіл, стратегия, т.б. бойынша).

Басылымды педагог өз жұмысына шығармашылық тұрғыдан қарау және қажет болған жағдайда сабақ құрылымын икемді құру, оқытудың әдістері мен тәсілдерін, білім алушылармен жұмыс мазмұнын түрлендіру үшін пайдаланады. Оқу-әдістемелік нұсқауда келесі жұмыс түрлері ұсынылады:

- негізгі оқу және қосымша материалдарды өздігінен түсіну;

- PowerPoint бағдарламасында баяндама-хабарлама, реферат, постер, кластер, карта-сызба, т.б. құрастыру және таныстырылым жасау; - жобалық,тәжірибелік, зерттеу, шығармашылық, қызметі; - дербес, жеке және топтық жұмыс.

Оқу-әдістемелік нұсқаудың мазмұны оқушылардың логикалық ойлауын, салыстыру, талдау, жалпылау, бағалау қабілетін дамытуға, пән бойынша алған білімдерін меңгеріп, бекітуге, сондай-ақ білім алушыларды оқуға және ақыл-ой еңбегінің мәдениетіне жауапкершілікпен қарауға тәрбиелеуге мүмкіндік береді.

Оқу-әдістемелік нұсқауды теориялық материалдар мен білім алушылардың жас ерекшеліктерін жақсы білетін практик-мұғалімдер мен ғалымдар әзірлеген.

10-сыныпқа арналған «География» пәнінің мақсаты: оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту, географиялық кеңістіктің барлық деңгейінде пайда болатын геоэкологиялық, геоэкономикалық, әлеуметтік, геосаяси және жаһандық мәселелерді шешуге бағытталған географиялық білімді, дағдылар мен іскерлікті қолдану үшін жағдай жасау. Пәннің тақырыптық міндеттері:

1) оқушылардың географиялық және кеңістіктік ойлаумәдениеті мен тілін дамыту;

2) геоэкологиялық, геосаяси, әлеуметтік, геоэкономикалық процестер мен құбылыстарды зерттеуде оқушылардың жаһандық, аймақтық және жергілікті тәсілдерді түсінуін дамыту;

3) картография, геоэкология, геосаясат, геоэкономика, аймақтық зерттеулер мен адамзаттың жаһандық мәселелерін зерттеуде геокеңістіктік деректерді өңдеудің заманауи әдістерін қолдану үшін оқу жағдайларын жасау;

4) құндылықтарды жүйелеу, оқушыларға белгілі және дүниежүзінің заманауи географиялық бейнесін зерттеу;

5) іс-шараларды орындау арқылы оқушылардың кәсіби бағдарлануы, геокеңістіктік әдістер мен мәліметтерге қатысты мамандықтар және кәсіптермен танысуы.

Оқу материалы осылайша зерттеу тақырыбына ғылыми тұрғыдан негізделген. Оқулықта көрсетілген тапсырмалардың көпшілігі сарамандық бағыттағы сипатқа ие. Сонымен қатар оқушының бақылағыштығы мен зерттеушілік қасиеттерін:сындарлылық теориясы негізінде сыни тұрғыдан ойлау, дивергентті ойлау, логикалық ойлау, мнемоника, қысқамерзімді, ұзақмерзімді жад (рәсімдік, эпизодтық, семантикалық) дамытуға бағытталған. Іс жүзінде барлық тапсырма оқушыларды өз бетіменжұмысқа ынталандырады.

Оқу құралының құрылымы төмендегідей:

- 10-сыныпқа арналған «География» курсының ғылыми-әдістемелік негіздері (педагогикалық стратегия, технологиялар, оқыту әдістері мен тәсілдері).

- Географиялық зерттеулерде матрицалық әдісті қолданудың әдістемелік ерекшеліктері.

- География сабақтарында мақсатқа жету.

- Оқушылардың іс-әрекетіне қойылатын талаптар.

- Ұзақмерзімді жоспар.

- Сабақтарды қысқамерзімді жоспарлауды дамытудың мысалдары.

- Пайдаланылған әдебиеттер.

10 сыныпқа арналған «География» курсының ғылыми-әдістемелік

«География» курсының жаңартылған мазмұны 10-сынып оқушыларын табиғатқа, табиғи құбылыстарға, әлеуметтік-экономикалық процестер мен қоғамда болып жатқан заңдылықтарға кешенді, жүйелі және әлеуметтік бағыттайтын тәсілдерге ие. Географияны оқу барысында оқушылар қоғамның, экономиканың және табиғаттың өзара әсері мен өзара байланысы туралы нақты түсінік алуы керек.

Оқулықтың әдістемелік үлгісінің жетекші идеялары: Көрнекілік қағидасы

Карталар, сызбалар, диаграммалар, т.б. қолданылады.

Жеңілден күрделіге, жақыннан алысқа, белгілі деректен белгісізге қарай қозғалу.

Тапсырмаларды орындауда оқушының өзін-өзі бақылауы мен өзін-өзі бағалауын ұйымдастыру кезеңдері ескеріледі, материалды оқуда сөйлеу, өзін-өзі анықтау мүмкіндігі беріледі. Себеп-салдарды іздеуге ынталандырылады.

Оқу материалы логикалық бірізділікпен (логикалық байланысқан бөлімдерге бөлу, блоктар, сызбаларды, кестелерді пайдалану) құрылған.

Тапсырмаларды орындау кезінде оқушылардың сөздіктермен, анықтамалықтармен, энциклопедиялармен жұмысы талап етіледі.

Беріктілік қағидасы

Пәнаралық байланыс есепке алынады, тірек сызбалар қолданылады.

Тек ғылыми терминдер қолданылады. Тапсырмаларды орындау кезінде ғылыми деректерменжұмысты ұйымдастыру,оқушылардың өзіндік зерттеулері ескеріледі.

Практика – нақтылық өлшемі. Зерттелетін материалдың өмірге байланыстылығын көрсететін нақты мысалдарды келтіру. Тапсырмалардың бір бөлігі оқушылардың жеке тәжірибесіне сүйеніп жасалған сарамандық жұмыстар ұсынылады.

Материалдар Қазақстан аумағында, дүниежүзілік кеңістікте қарастырылады және жергілікті қауымдастықтарға бағытталған. Тапсырмаларда оқушыларға алған білімдерін, дағдыларын аумақтың даму ерекшеліктерін ескере отырып, жергілікті қоғамдастық деңгейіне көшіру ұсынылады.

Оқулық пен тапсырманың негізгі мазмұны оқушылардың бейімділігі мен қабілетіне сәйкес келтірілген. Тәрбиелік бағытта оқыту қағидасы

Материалды оқу оқушылардың қоршаған орта туралы ғылыми түсініктерін қалыптастыруға, дүниетанымының дамуына, дүниежүзілік құрылымның ғылыми түсінігін қалыптастыруға ықпал етеді. Сабақтың мақсаты мен міндеттерін айқын анықтау балалардың саналы тәртібін, еңбексүйгіштігін, адамгершілік қасиеттерін тәрбиелеу үшін қолайлы жағдай жасайды. Оқушыларға тәрбиелік бағыттағы жұмыс барысында түрлі әдістерді қолданып, оқыту құралдары жас ерекшелігіне қарай дұрыс таңдалған, бірақ таңдау құқығы мұғалімде қалады.

Оқушылар оқулық мәтінімен жұмыс істеу барысында, тапсырмаларды орындау кезінде салыстыру, жинақтау, абстрактілеу, жіктеу, жүйелеу, талдау, синтез тәсілдерін меңгереді. Ұсынылған жағдайдың шынайылығын, тезистерді дәлелдеуді, басты ойды бөліп алуды, маңызды және екінші дәрежелі белгілерді ажыратуды, нақты материалды талдау негізінде қорытынды жасауды талап ететін оқыту әдістеріне ерекше назар аударылады. Ақыл-ой дамуына шығармашылық және репродуктивті әдістерді оңтайлы үйлестіре отырып, білімді, іскерлік пен дағдыларды практикада қолдану көрсетіледі.

Оқушыларға жеке көзқарас

Қолданылған технологиялардың алуантүрлілігі, жаттығу түрлері (зерттеулер, таныстырылымдар, шығармашылық тапсырмалар), жеке және топтық жұмыс нысандары әр оқушының жеке ерекшеліктерін кеңінен ашу үшін маңызды рөл атқарады.

Педагогикалық стратегиялар, технологиялар, оқыту әдістері мен тәсілдері

Педагогикалық стратегия – белгілі бір нәтижеге қол жеткізуге бағытталған мақсатқа сай іс-әрекеттердің жиынтығын білдіретін уақыт бойынша өтетін үдеріс.

Стратегияларды іске асыру кезеңдері:

1. Үдеріс – «Үлгілеу» - «Нақтылау» - «Іске асыру».

2. Байыту – білім, білік, тәжірибе, құндылықтар, т.б.

3. Баулу – бірлескен әрекетке қосу, меңгеруге, игеруге тарту, оқу үдерісіне қатысушы болу.

4. Бағдар – педагогикалық іс-шаралар кешені.

5. Өзектендіру (жасау) – әдістері, тәсілдері, құралдары.

6. Үйлестіру – қағидаттар: интеграция, мақсаттылық, сәйкестік, қосымша.

7. Интенсификация (күшейту) – пайдаланылатын әдіс-тәсіл, құралдардың ең аз жиынтығындағы өнім нәтижесін қамтамасыз етеді.

8. Мәселені шешу (рефлексия): қарама-қайшылық + рефлексия = педагогикалық шындықты жаңарту.

9. Оңтайландыру – педагогикалық жағдайлардың, әдістер мен тәсілдердің жиынтығы, оларды жоспарланған мақсатқа жету үшін таңдау және ең аз күш-жігер жұмсай отырып тиісті нәтиже алу.

10. Белсенді болу–іс-әрекетті жандандыру, қажеттілікті күшейту, белсенділікті ояту.

11. Бағыттау (сүйемелдеу) – институттандырылған қызмет түрі:

қысқамерзімді және ұзартылған түрлері (жоспарлау, кезең-кезеңмен жүзеге асыру, уақтылы өзін-өзі реттеу).

12. Көмек көрсету – педагогикалық қызметтің ерекше түрі: көмек, қолдау, саналы қызмет, бірлескен қызмет.

13.Нәтижесі – білім, рухани-шығармашылық әлеует, оқушының даму деңгейі (сапасы).

Педагогикалық технологиялар–қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолында әдістер мен тәсілдердің көмегімен алдын ала жобаланған педагогикалық үдерісті жобалау, сипаттау және жүйелі түрде іске асыру.

Оқыту әдістері – мұғалім мен оқушының бірлескен қызметі арқылы белгілі бір дидактикалық мақсатқа жету жолдары, тәсілдері (мысалы, ұғымды, теорияны меңгеру, ептілікті немесе дағдыны қалыптастыру). Қабылдау – әдістің құрамдас бөлігі, оны іске асырудағы қадам.

Білім берудің заманауи тәсілдері:

- ақпараттың үлкен көлемімен жұмыс істеу жағдайында сыни ойлау дағдылары мен біліктерін қалыптастыру;

-ғылыми ақпараттық технологияларды пайдаланып, оқу материалымен өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру;

- оқушылардыңакадемиялық ұтқырлығын дамыту, өздігінен білім алу дағдыларын қалыптастыру;

- топпен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру;

- тапсырманы тұжырымдап, оны кооперативтік түрде шеше білуді дамыту;

- өзін-өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру.

Мұғалімге көмек ретінде авторлар педагогикалық міндеттерді жүзеге асыру үшін қысқа әрі ең қолайлы әдіс-тәсілдері бар бірнеше педагогикалық технологияны ұсынады.

«Сын тұрғысынан ойлау» технологиясы:

Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту.

Оқыту «шақыру – ұғыну (іске асыру) – ойлау (рефлексия)» тиімділігі жоғары базалық үлгісі бойынша жүргізіледі. Ол нақты, айқын, бірақ тақырыптардың кең ауқымы мен оқу міндеттерін қамту үшін әлі де ашық.

Сонымен, сабақта үш кезең бөлінеді, олардың әрқайсысында әдістемелік тәсілдердің өзіндік ерекшеліктері бар:

1-кезең - шақыру (evocation): тірек білімді өзектендіру, жаңа ақпарат алуға жеке қызығушылықты қалыптастыру, осы тақырыпты зерттеудің маңыздылығын негіздеу. «Шақырудың» тиімді стратегиясы оқушыларда материалды белсенді оқуға қызығушылық тудыруы тиіс.

«Шақыру» кезеңінде оқытудың келесі әдістері мен тәсілдерін қолдану ұсынылады:

- «Кеңес». Мақсаты: оқушылардың оқу іс-әрекетін уәждеуге бағытталған базалық ақпарат арқылы қызығушылығын арттыру.

- «Жетекші мәселелер».

- «Есте сақтаймыз» (миға шабуыл). Оқушылар, жеке немесе жұпта жұмыс жасай отырып, тақырып бойынша біледі немесе ойлайды.

- «Жіктеу» (ранжирлеу). Оқушылар сабақ тақырыбы бойынша өз ойларын айтып, оларды топтастырады – санаттар бойынша бөледі,барлығы тақтада тіркеледі. Санаттарды оқушылар өздері ұсынады, бірақ оқытушы оларға көмектесуге құқылы.

- «Оқимын – менің ойымша» – мәтін бөліктерге бөлінеді және оқушыларға келесі үзіндіде не болатынын болжау ұсынылады. Егер бұл таза ақпараттық мәтін болса, оқушыларғакелесі бөлімдерде қандай ақпарат бар екенін болжауға тура келеді.

- «Тірек сөздер» – шағын топтарда жұмыс істейтін оқушыларға мәтіннен шыққан негізгі сөздердің (оңтайлы 4-5) шағын тізімі ұсынылады, олар мәтінде негізгі сөздердің қандай қызмет атқаратынын болжауы тиіс. Оқушылар осы сөздердің мағынасына және мүмкін пайдалануға қатысты бірыңғай қорытындыға келгенде, оқытушы олардың өз болжамдарының дұрыстығын тексеру үшін мәтінді оқу немесе тыңдау кезінде осы сөздерге назар аударуын сұрайды.

- «Шатасқан логикалық тізбектер». Оқытушы себептік-тергеу тізбегінен 5-6 жеке оқиғаны жазады, әрқайсысы жеке парақта жазылады. Оқушыларға дұрыс тәртіпті қалпына келтіру ұсынылады. Барлығы бір пікірге келгенде, мұғалім мәтінді оқу немесе хабарламаны тыңдау кезінде, дұрыс немесе қате тексеру үшін оқиға тәртібіне назар аударуды сұрайды.

- «Дұрыс-дұрыс емес тұжырымдар». Оқушыларға әлі зерттелмеген тақырып бойынша бірнеше тұжырым ұсынылады (немесе зерделенгеннің соңына дейін емес), олардың дұрыс болып көрінгендерін таңдау қажет.

- «Кластерге» бөлу (идеялар блогы). Кластерлер барлық класты құрастырғаны дұрыс. Алдымен оқытушы тақырыпты (сөзді немесе сөйлемді) тақтаның ортасында немесе постерде дөңгелекшеге жазады. Содан кейін оқушылар өз ойларын жұбына айтады – "Миға шабуыл» әдісі қолданылады. Бұл идеялар тақырып шеңберінің айналасындағы дөңгелекшелерге орналастырылып, оған тікелей сызықпен қосылады. "Жерсерігі бар ғаламшар" үлгісі құрылуда.

- «Білемін – білгім келеді – білдім». Үш бағаналы кесте ресімделеді. Оқушылар тақырып бойынша белгілі нәрселерді жазады. Бұдан әрі талқылау үшін сұрақтар жасалады. Ұсынылған идеялар «Білемін» бағанына жазылады, санаттар бойынша топтастырылады (жіктеледі) және/мүмкін толықтырылады. Даулы идеялар мен туындаған сұрақтар «Білгім келеді» бағанына енгізіледі. «Білдім» бағаны білімнің қалыптасу шамасына қарай толтырылады.

- «Еркін шығарма». Жаңа материалды зерттеуге кіріспес бұрын оқушылар тоқтамай, тез (5 минуттан артық емес), осы тақырып оларда қандай ойлар мен сезімдерді тудыратыны туралы жазады. Шағын топта жұмыс істей отырып, бір-біріне жазғанын оқу, одан кейін өз ойларын топпен бөліседі, топтық ми шабуылының жағдайы жасалады.

2-кезең – Іске асыру (realization of meaning) немесе ұғыну сатысы:

ақпаратты белсенді алу (мәтінмен жұмыс істеу), жаңа ақпаратты жүйелеу, өз түсінігін қадағалау.

Бұл кезеңде басты мағына жаңа материалды беру және алынған ақпаратты белсенді шығармашылық тұрғыдан ұғынуға үйрету тәсілдеріне ие болады. Осы кезеңде келесі әдістер мен тәсілдерді қолдану ұсынылады:

- «Мәтінді таңбалау» (I. N. S. E. R. T. – «Interactive Notation System for Enhanced Reading and Thinking»). Оқушылар сабақ (бөлім) тақырыбы бойынша өздеріне не белгілі екенін еске түсіргеннен кейін, оқытушы ұсынылған мәтінде фрагменттерді белгілеуді ұсынады, оларды (v белгісімен), нені білгендерін (+белгісімен), сұрақтар мен түсінбеушілікті (– белгісімен) белгілейді.

- «Қосжазба күнделігі». Дәптердің беті тік сызықпен екіге бөлінеді, сол жақ бағанда мәтіндегі маңызды орындар белгіленеді. Оң жақ бағанға сол жақ бағанда жазылғанға түсініктеме жазады.

- «Сұрақ-жауап». Оқушылар шағын топтарда жұмыс істейді, мәтінді оқиды, кезекпен бір-біріне сұрақтар қойып, оларға жауап береді.

- «Өзіндік сабаққа арналған әзірлемелер». Мақсаты – оқушылардың назарын мәтінде шашыраған белгілі бір бөлшектерге аудару. Содан кейін топта оқып, талқыланады.

- «Көмекші құралдар». Оқушыларға қосымша әдебиеттер беріледі, ол мәтіннің негізгі ережелеріне назар аударуы тиіс.

- «Зигзаг». Сынып бірнеше кіші топқа бөлінеді. Топ мүшелері зерттелетін тақырыптың нақты мәселелері бойынша "сарапшылар" болады. Мәтіннің өзіне тиесілі бөлігін зерделеп, "сарапшылардың" әрқайсысы өз серіктестерін кезек-кезек үйретеді. Алдын ала сарапшылар өздерінің кіші топтарының мүшелеріне жаңа ақпаратты берудің тиімді тәсілдерін жоспарлай отырып, сараптамалық кіші топтарда өздері оқыған мәтіннің үзінділерін талқылайды.

- «Бірлескен оқыту топтары». Сынып «бірлескен оқыту топтары» – кіші топтарға бөлінеді. Олардың әрқайсысында бірлесе талқылау үшін сұрақтар ойластырылады. Топ ішінде оқушылар бір-біріне жаңа материалды түсіндіреді.

- «Озық дәріс». Жаңа материал кішігірім дәріс түрінде беріледі. Дәрісті оқу барысында сұрақтар қоюға және айтылған мәселелерді талқылауға мүмкіндік беру үшін үзіліс жасалады.

Сонымен қатар «Өзара оқыту», «Оқимын – менің ойымша», т.б. әдістерді қолдануға болады.

«Скрайбинг» әдісі. Scribe – ағылшын сөзі – эскиздер мен суреттерді нобайлау. Қысқа уақыт аралығында, мәтінді оқи отырып сызба құрастыру арқылы материалды түсінікті әрі сапалы етіп түсінуге, идеяны жеткізуге болады. Скрайбингтің табысы мен тиімділігі адам миының суреттерді бейнелеуге бейім екенімен, үлгілер бойынша ойлайтынымен түсіндіріледі, ал суреттің тілі – әмбебап тіл. Мұғалімге сурет салуға болатын бет және оны жасайтын аспап қана қажет. Скрайбер жұмысындағы үш түйінді аспекті:

- көзбен шолуға лайықтау; - сызбалармен жұмыс; - қарым-қатынас.

Саралау (дифференциация) әдісі:

«Ой күмбезі» әдісі тақырыптық тапсырмаларды сатылап, деңгейлеп орындауға негізделген.

«Ой қазығы», «А» тобының мақсаты: алынған білім, ойдың негізгі сөзін тауып, қарапайым түсініктер мен ұғымдардың табиғатын айқындайды.

«Ой желісі», «В» тобы негізгі сөзден өрбитін ой-пікірді талдап, алған білімді қолдану мен жан-жақты зерделеуге мүмкіндік береді.

«Ой өрімі», «Ой күмбезі» «С» деңгейі оқушылардың пікірлері мен ой түйіндерін жинақтап, салыстыру, дәйектеу, дәлелдеу, ізденіске бағдар беруді көздейді, шығармашылық және ізденіс нәтижесінде ойдың маңызы мен мәнін ашуға, олардың қажеттілігі мен орнын айқындап, баға беруге жетелейді.

«Домино» әдісі – сұрақ-жауап түрінде жасалған домино оқушыларға таратылады. Сұрақ оқылып, жауабы басқа оқушыдан табылып, домино құрастырылады. Аз уақыт ішінде сыныптағы оқушылар білімін толық тексеруге мүмкіндік береді.

SCRUM-тақтасы тақырыптың мазмұнын толық елестетуге мүмкіндік береді(тақта 5 бағаннан тұрады). Мысалы, шикізат, орналасу түрткіжайттары, өңдеу жолы, дайын өнімі, орналасқан жері. Жұмыс жоспары ретінде де алуға болады.

3-кезең – Рефлексия (reflection) немесе ойлау сатысы: жаңа ақпаратты жинақтау және жүйелеу, зерттелетін материалға өз көзқарасын қалыптастыру, әрі қарай жұмыс істеу үшін сұрақтарды қалыптастыру, өзіндік ойлау операцияларын талдау. Оқушының не үйренгені туралы сын тұрғысынан ойлау. Оның ерекшеліктері: ұтымдылық, сынаржақтылықтың болмауы, пайым, тәртіп, өзіндік сана-сезім. Ойлау процесінің ауқымы мыналарды қамтиды: білім– түсіну – қосымша – талдау – синтез–бағалау.

«Ойлау» кезеңінде оқытудың келесі әдістері мен тәсілдерін қолдану ұсынылады:

- «Мәтін бойынша сұрақтар». Мысалы: «Мәтінде неге көңіл бөлдің?», «Бұл нені еске салды?», «Сенің ойыңша, бұл мәтінде не маңызды?», «Мәтіннің қандай бөлігі ең маңызды?»

Кейс-технологиясы. Кейс әдісі мәселелерді талдау мен диагностикалауды жүргізу қабілетін дамытады. Оның көмегімен білім алушыларда өз позициясын нақты тұжырымдап айта білу, ақпаратты талқылау, қабылдау және бағалау сияқты біліктілік қасиеттері дамиды. Бұл әдіс өзіне сенімділік сезімін дамытуға ықпал етеді, артық роботты және шамадан тыс өзіне-өзі сенімді жеңуге ықпал етеді. КС-технологиясын «табиғат-қоғам-экономика» жүйесінде (геоэкология, геоэкономика, геосаясат бөлімдерінде) нақты жағдайларды қарастыру кезінде қолдану ұсынылады.

Жағдайлық оқытуды ұйымдастыру алгоритмі (1-сурет).

1-сурет. Жағдаяттық оқытуды ұйымдастыру кезіндегі іс-қимыл реттілігі

«Ынтымақтастықта оқыту» технологиясы

Ынтымақтастықта оқытудың басты идеясы – жұмысты бірге орындау ғана емес, бірге оқу. Тәжірибе көрсеткендей, бірге оқу оңай әрі қызық, сонымен қатар айтарлықтай тиімді. Бұл тиімділік оқушылардың академиялық табыстарына ғана емес, олардың зияткерлік дамуына да қатысты. Досына көмектесу, кез келген мәселелерді бірге шешу, табысқа жетудің қуанышына бөлену немесе сәтсіздіктердің ащы болуы, сондай-ақ, әрине, күлу, ән айту, өмірге қуану.

«Түрлі деңгейлі оқыту» технологиясы

Әртүрлі деңгейдегі оқыту – әр оқушы оқу материалдарын әртүрлі деңгейде (А, В, С) меңгеруге мүмкіндігі бар оқу-тәрбие үдерісін ұйымдастыру. Бірақ деңгей оқушының қабілеттері мен жеке ерекшеліктеріне байланысты базалық деңгейден төмен болмауы тиіс. Онда оқушының қызметін бағалау критерийі үшін оның осы материалды меңгеруі, оны шығармашылықпен қолдану бойынша күш-жігері қабылданады.

«Ең төменгі талаптармен белгіленген тақырыптар» оқытудың барлық деңгейлері үшін бірыңғай қалып отыр.

Жобалар әдісі

Оқу жобасы–аяқталған оқу тақырыбын немесе оқу бөлімін зерделеуге бағытталған және стандартты оқу курсының немесе бірнеше курстардың бір бөлігін құрайтын жұмыстың ұйымдастырушылық түрі. Мектепте оны жұп оқушылардың бірлескен оқу-танымдық, зерттеу, шығармашылық немесе ойын қызметі ретінде қарастыруға болады.

Жобалар әдісінің негізінде оқушылардың танымдық дағдыларын дамыту, өз білімдерін өздігінен құрастыра білу, ақпараттық кеңістікте бағдарлана білу, сыни және шығармашылық ойлауды дамыту, мәселені көре білу, тұжырымдау және шеше білу. Жобалар әдісі оқушылардың алдына қойылған мәселелерді шешу қабілетін дамытады.

Жобалар әдісінде жұмыстың келесі кезеңдерін бөліп көрсетуге болады:

іздестіру, конструкторлық (аналитикалық), технологиялық (практикалық), қорытынды.

Жоба бойынша жұмыс кезеңдері: тақырыпты таңдау, мәселелердің нұсқасын қалыптастыру, міндеттерді топтар бойынша бөлу, жобаны топтық немесе жеке әзірлеу, жобаны қорғау және сараптау.

Пән курсында бөлімдердің барлық тақырыптары бойынша жобалар ұсынылады.

Жоба тақырыптарының мысалдары: «Өзіміз тұратын өңірдің қоршаған ортасына антропогендік түрткіжайттардың әсерін азайту», «Мен не тұтынамын?», «Біздің болашаққа қосқан үлесіміз», «Мектептегі және үйдегі инновациялық технологиялар».

Сондай-ақ «ойын технологиялары», бағдарламаланған оқыту технологиясы, дамыта оқыту технологиясы, «оқушы портфелі» технологиясы, «дебаттар» технологиясы қолданылады.

Сабақтың жеке кезеңдерін жоспарлау кезінде «Идеялар галереясы», «ХИМС», «Жетістік баспалдағы», «Факт немесе пікір», «Өз мысалдары», «Жеңіл және күрделі сұрақтар», «Калейдоскоп», «Ыстық орындық», «РВФ», т.б. әдістер мен тәсілдерді қолдану ұсынылады.

Оқыту үдерісін жақсарту үшін оқушыларға өзара бағалау және өзін-өзі бағалау жүргізу ұсынылады. Бағалау оқытудың кез келген кезеңінің ең маңызды компоненттерінің бірі, оның басты мақсаты – өзін-өзі бағалауды жүзеге асыруға, өзін-өзі дамытуға, өзін-өзі ұйымдастыруға, өзін-өзі бақылауға және өзін-өзі жетілдіруге, оқу қызметінің субъектісі болуға қабілетті оқушы.

Бірін бірі бағалай отырып, оқушылар жұмыс нәтижелерінің күшті және әлсіз жақтарын атап өтеді, сонымен қатар оқушы өзінің жетістігін талдайды. Өзара бағалау оқушыларға оқылған материалды бір-бірімен жұмысты бағалау арқылы бекітуге мүмкіндік береді. Өзін-өзі бағалау өзін бақылау, өз нәтижесін дұрыс салыстырумен тығыз байланысты.

Бағалау қызметіне қойылатын негізгі талаптардың бірі –оқушылардың өз нәтижелерін бағалау, қателерді көру, түрлі жұмыстарға қойылатын талаптарды білу дағдыларын қалыптастыру. Осы мақсатқа жету үшін сабақтың сол кезеңі, белгілі бір қызмет түрі мен оның нәтижелері бағаланатын нақты критерийлерге ие болуы қажет. Мұғалім сабақты жоспарлау кезінде бағалаудың әдістері мен тәсілдерін дербес таңдайды. Мысалы: «Білім ағашы», «Келісемін, келіспеймін», «Дұрыс, бұрыс», «Түсінікті, түсініксіз», «Бағдаршам», «Дейін» және «кейін», «Басбармақ», «Смайлдер», «Екі жұлдыз – бір тілек», т.б.

Бағалау үшін бағалау жүйесі әзірленген бағалау парақтарын да ұсынуға болады, оған мыналар кіреді: балл саны және бағалау критерийлері.

Бағалау дербестігін дамыту қазіргі жаңартылған білім беру мазмұнының көптеген міндеттерін шешудің негізгі шарты болып табылады, өйткені бала тек пәндік білімді, дағдылар мен іс-қимылдарды меңгеріп қана қоймай, оқу іс-әрекетінде дербестікті игеруі тиіс.

Географиялық зерттеулерде матрицалық әдісті қолданудың әдістемелік ерекшеліктері.

«Матрица» термині көп мағынаға ие. Мысалы, математикада «матрица» – тікбұрышты кесте түріндегі элементтер жүйесі, информатикада – екі өлшемді массив, электроникада – олардың қиылысу нүктелерінде тұйықталатын өткізгіштердің жиынтығы.

Матрица – қиылысында оның элементтері бар жолдар мен бағандардың жиынтығын білдіретін сақина немесе жатық жол (бүтін немесе кешенді сандар) элементтерінің тікбұрышты кестесі түрінде жазылған математикалық нысан. Матрицаныңжатық жолдар мен бағандар саны матрицаның өлшемін анықтайды. Тарихи деректерге сүйенсек, үшбұрышты матрицалар қолданылған, бірақ қазіргі уақытта өте ыңғайлы тікбұрышты формадағы матрицалар жиі қолданылады.

Географиялық деректер матрицасында — бағандарда зерттелетін аумақтық бірліктер (ел, аймақ, аудан, провинция), ал жатық жолда әрбір аумақтық бірліктерін сипаттайтын көрсеткіштер. Қазіргі заманғы ЭЕМ матрицалар деректерінің көмегімен геоақпараттың үлкен массивін өңдеуге мүмкіндік береді.

Экономикалық және әлеуметтік географияда өндіріс шығындары мен нәтижелерінің арақатынасын, шығындар нормативтерін, кіріс-шығыс, иммиграция-эмиграция, экспорт-импорт, т.б. көрсеткіштерін сипаттайтын матрицалық үлгілер мен баланстық-нормативтік үлгілер(матрица түрінде) кеңінен қолданылады. Матрицаны салааралық баланста кеңінен қолданады.

Көріп отырғанымыздай, матрицалар әлі күнге дейін кеңінен қолданылады. Қазіргі географиялық зерттеулерде адамның шаруашылық қызметінің қоршаған ортаға әсерін бағалау үшін матрицалық әдісті қолдануға болады.

Бұл ретте матрицалардың келесі түрлері қолданылады:

1. Шаруашылық түрлерінің табиғат компоненттеріне әсер ету тізімі және ондағы өзгерістер.

2. Табиғат компоненттеріне әсер ететін және осы өзгерістерге ықпал ететін шаруашылық қызмет нысандары.

3. Табиғат компоненттеріне әсер ететін және экожүйедегі одан әрі өзгерістердің тізбекті реакцияларына тартылған компоненттердің шаруашылық қызмет нысандарынасебеп-салдар байланысын белгілейтін матрицалар.

Мысал ретінде осындай матрицалардың бірін құруды қарастырайық (1-кесте). Бұл жағдайда матрицалық әдіс экожүйенің барлық құрамдас бөліктерін қамтуға мүмкіндік береді: енжар заттар («косное», су, гранит, базальт, т.б.), биоенжар заттар («биокосное», топырақ) және биоценоз – өсімдіктер, микроағзалар, жануарлар және адам. Бұл ретте биосфераның құрылымдық элементтеріндегі сандық көрсеткіштердің өзгеруі, осы жағдайлардың болжамы зерделенеді, әсер ету ауқымы анықталады.

Кері байланыс түрлерін ауылшаруашылық өндірісін қарқындату мысалында зерттеуге болады. Табиғаттың өзгертілген компоненттері қарқындату элементтеріне теріс әсер етуі мүмкін деп қарастыру қажет. Ауыспалы егіс алқаптары, дақыл, белгілі бір техника, ауылшаруашылық дақылдарының түрлері, минералдық тыңайтқыштар мен пестицидтер түрлерініңөзгерістер бойынша нақты мүмкін болатын нұсқаларын алу керек.

1-кесте. 1-матрица. Табиғат компоненттеріне әсер ететін және осы өзгеріс ықпалындағы нысандар

Табиғаттың өзгертілген

компоненттер

Ауылшаруашылық өндірісін қарқынды жүргізу

Минералдық тыңайтқыш тарды

қолдану

Зиянды организмдерден

қорғау құралдарын қолдану

Заманауи техниканы

пайдалану

Ауылшаруашылы қ дақылдарының жаңа түрлерін енгізу

Өндірістік қызмет салдарының теріс жақтары

Топырақ

Топырақ құрылымын жоюға, оның химиялық құрамының

өзгеруіне, топырақ құнарлығының төмендеуіне әкеледі.

Топырақтың химиялық құрамын өзгертеді.

Топырақта улы заттар пайда болады,топырақты

ң табиғи құнарлығы төмендейді.

Топырақтың тығыздығын, үгілуін,

микробиологиялы қ белсенділігін арттырады. Топырақтың құнарлығын төмендетеді, егістіктің өнімділігін азайтады.

Ауылшаруашылы қ дақылдарының жаңа түрлерін шығару кезінде тракторлар мен ауылшаруашылық мәшинелерінің әсерінен топырақтың жыртылған және жыртылатын қабатының бұзылуына алып келеді.

Гидросфера

Жерасты сулары ластанады. Кейбір минералдық

тыңайтқыштарды

ң зиянды заттарға (фтор, нитрат, кадмий, т.б. қосылыстары) айналуы.

Су нысандарының химиялық ластануын тудырады.

Судың химиялық құрамын өзгертеді. Су ресурстарының химиялық ластануына әкеледі.

Ағынды суларды

ластайды, су айдынының химиялық және механикалық ластануына соқтырады, су нысандарының экологиялық балансын бұзады, суқоймадағы су деңгейін төмендетеді.

Химиялық заттардың абайсыздықтан суға түсуі мүмкін.

Химиялық препараттармен (өлшеу, орау, жұмыстары,

ерітінділерін дайындау, тасымалдау,

т.б.) жоғары орналасқан учаскелердің коллекторлық-

				дренаждық және ағынды сулармен, жауын-шашынмен ластануы.
Тропосфера	Ауаның химиялық ластануына әкеледі.	Ауаның химиялық құрамын өзгертеді.	Оттегінің құрамын азайтады, пайдаланылған газдармен ластайды, климатты жаһандық жылынуға бағыттайды, ауаның химиялық ластануына ықпал етеді.	Ауаның химиялық ластануына әкеледі.
Өсімдіктер	Биоценоздағы флораның жойылуына, зат алмасу процесінің бұзылуына әкеледі, микрофлораға үлкен зиян келтіреді.	Флораның жекелеген өкілдерінің жоғалуына, өсімдіктүрлерінің сиреуіне әкеп соғады.	Өсімдіктерді жояды, аумақтың өсімдік құрылымын өзгертеді, жалпы экожүйені бұзады.	Түрлердің сапалық құрамының төмендеуіне, зиянды ағзаларға төзімділікті төмендетеді, бұл дақыл ауруларымен күресте маңызды; арамшөптердің өскіндері мен өсімдік түрлерін жоюға ықпал етеді.
Жануарлар	Биоценоздағы фаунаның жойылуына, зат алмасу процесінің бұзылуына әкеледі, микрофаунаға үлкен зиян келтіреді.	Фаунаға қауіп туғызады, ара, өрмекші, шегіртке, т.б. пайдалы жәндіктерді, құстарды, балықтар, аңдарды жояды. Биоөнімнің төмендеуіне әкеледі, табиғи биоценоздың құрамын бұзады.	Көптеген тірі ағзалардың әдеттегі мекендерін жояды, жалпы экожүйені толықтай өзгертеді.	Көптеген жануарлардың, микрофаунаның, сирек кездесетін жануарлардың пайда болуына, экожүйедегі тепе-теңдіктің бұзылуына, қайтымсыз процеске әкеп соғады.
Адам	Адамдардың денсаулығын нашарлатады, онкологиялық және басқа да аурулардың өсуін арттырады, ауыл шаруашылық өнімдерінде және тамақ өнімдерінде нитраттардың артық санының жинақталуына	Ісік, аллергиялық, жүрек-қан тамырлар ауруларының, тыныс алу жолдары ауруларының, организм қасиеттерінің тұқым қуалайтын өзгерістерінің, уланудың өсуіне ықпал етеді.	Адам мен техника арасындағы қарамақайшылықты шиеленістіреді, болашақта машина адамды мүлдем ауыстыруы мүмкін және адам оны басқаруға әсер ете алмайды. Адамның ақыл-ой	Тұқым шаруашылығы тәсілдерін сақтамау бірнеше жыл ішінде селекционердің жұмысы жоқ болуына әкеп соқтырады,
	әкеледі.		және дене қабілетіне әсер етеді.

Матрицаны толтыру үшін шаруашылық қызмет түрлері бойынша адамның көптеген өзара іс-қимылын және бұл элементтердің өзгерістеріндегі табиғат компоненттерін сипаттап көрсету керек.

География сабағында мақсатқа жету

Сабақтың мақсаты – педагогикалық қызметтің ең «мәселелік» кезеңдерінің бірі. Бұл тұжырымның мақсаты – нәтиже үлгісі. Ал нәтиже ең алдымен оқушыға, оның дамуына бағытталған. Сабақтың мақсаты оқушының қызметін сипаттайтын етістік түрінде қалыптасады. Етістіктің мысалдары: қолдану, құру, жаңғырту, зерттеу, т.б.

Оқу мақсаттарын қалыптастыру кезінде Б. Блум бойынша танымдық салада педагогикалық мақсаттар таксономиясы қолданылады (2-кесте).

2-кесте.

1. Білу (зерделенген материалды есте сақтау және жаңғырту – нақты фактілерден тұтас теорияға дейін).	- терминдерді, нақты фактілерді, әдістер мен рәсімдерді, негізгі ұғымдарды, ережелер мен қағидаттарды жаңғыртады.
2. Түсіну (материалдың бір түрден екінші түрге түрленуін, материалды интерпретациялауды, құбылыстардың, оқиғалардың одан әрі барысы туралы болжауды білдіреді).	- сөздік материалды математикалық өрнектерге түрлендіреді; - түрткіжайттарды, ережелерді, қағидаларды түсіндіреді; - болжам бойынша қолда бар деректерден туындайтын болашақ салдарларды сипаттайды.
3. Қолдану (зерттелген материалды нақты және жаңа жағдайларда қолдана білуді білдіреді).	- нақты практикалық жағдайларда заңдарды, теорияларды қолданады; - жаңа жағдаяттарда ұғымдар мен қағидаларды қолданады.
4. Талдау (материалды құрылым анық болатындай етіп компоненттерге бөле білуді білдіреді).	- бүтіннің бөлігі; - олардың арасындағы өзара байланысты анықтайды; - ұйымдастыру қағидаларын анықтайды; - ойлау логикасындағы қателіктер мен олқылықтарды көреді; - түрткіжайттар мен салдарлар арасындағы айырмашылықты жүргізеді; - деректердің маңыздылығын бағалайды.
5. Синтез (берілген қасиеттерін ескере отырып, элементтерді біріктіру, бүтінді құру).	- шығарма, сөз сөйлеу, баяндама, эссе жазады; - эксперимент немесе басқа әрекеттер жоспарын ұсынады; - тапсырма сызбасын құрастырады.
6. Бағалау (қандай да бір материалдың мәнін бағалай білуді білдіреді).	- жазбаша мәтінді құру логикасын бағалайды; - қорытындылардың қолда бар деректерге сәйкестігін бағалайды; - қызметтің қандайда бір өнімінің маңыздылығын бағалайды.

Мақсат қою кезеңінде мотивация тәсілдерін қолдану ұсынылады.

Мақсат қою кезеңінде мотивация тәсілдерінің мысалдары:

* Жиі қолданылатын тәсілдердің бірі – «мәселелік жағдаятты туғызу немесе парадокстерді шешу». Оқушылар алдында бағдарлама бойынша меңгеруі қажет білім-білік және дағдылар мәселесі қойылады. Қызығушылықты күшейту үшін әңгімелесушіні шатастыру мақсатында ойдағы әдейі қате сипатталған жағдайдағы парадоксті сәттерді пайдалануға болады.

* Балалардың өмірлік тәжірибесіне екінші қабылдау – оқушылармен олардың мәнін түсіну тек ұсынылған материалды зерделеу кезінде ғана мүмкін болатын жақсы таныс жағдайлар талқыланады. Балалардың өмірлік тәжірибесіне жүгіну өз іс-әрекеттерін, өз жағдайын, сезімдерін талдаумен (рефлексия) сүйемелденеді. Балалардың өмірлік тәжірибесіне жүгіну – мотивация үшін ғана емес, оқушылардың алған білімдерінің іс жүзінде қолданылуын көру өте маңызды.

* Үшінші тәсіл – сабақта алған білім қажет екендігіне сілтеме, одан кейінгі материалды зерделеу, оны меңгерудің маңыздылығы күмән тудырмайды.

* Төртінші – ойын жағдайларын: рөлдік көзқарас, конкурс ұйымдастыру, сөзжұмбақтар, ребустар, т.б. пайдалану.

* Бесінші – логикалық есептер мен стандартты емес есептерді шешу, онда тапқырлықты қолдану. Мысалы, «Цезарь шифры» әдісі. Бұл шифрлеу әдісі мәтіннің әр әрпін басқа әріптерге, бастапқы әріптен таңбалардың тіркелген санына ауыстыру арқылы ауыстыруға негізделген, алфавит шеңбер бойынша оқылады. Мысалы, «экосфера» сөзі екі символға оңға жылжығанда «ямруцжтв» сөзімен кодталады.

Сабақтың әр кезеңінде оқушылардың қызметіне қойылатын

Сабаққа қойылатын талаптар	Заманауи сабақ	Заманауи сабақ барысында қалыптасатын әмбебап оқу іс-әрекеттері
Сабақ тақырыбын жариялау	Оқушылар өздері құрастырады (мұғалім оқушылармен тақырыпты ашады).	Танымдық жалпы оқу, коммуникативтік өзін-өзі белсендіру
Мақсаттар мен міндеттерді хабарлау	Нені білмейтіндерін анықтап, оқушылардың өздері құрастырады (мұғалім оқушыларды мақсаттар мен міндеттерді ұғынуға жетелейді).	Коммуникативтік өзін-өзі белсендіру
Жоспарлау	Оқушылардың белгіленген мақсатқа жету жолдарын жоспарлау (мұғалім көмектеседі, кеңес береді).	Өзіндік менеджмент, жоспарлау
Оқушылардың практикалық іс-әрекеті	Оқушылар белгіленген жоспар бойынша оқу іс-әрекеттерін жүзеге асырады (топтық, жеке әдістер қолданылады), мұғалім кеңес береді.	Танымдық, өзін-өзі реттеу, коммуникативтік
Бақылауды жүзеге асыру	Оқушылар бақылауды жүзеге асырады (өзін-өзі бақылау, өзара бақылау түрлері қолданылады), мұғалім кеңес береді.	Өзара бақылау, өзін-өзі бақылау, коммуникативтік
Түзетуді жүзеге асыру	Оқушылар қиындықтарды қалыптастырады және түзетуді өз бетінше жүзеге асырады, мұғалім кеңес береді.	Коммуникативтік өзіндік менеджмент, түзету
Оқушыларды бағалау	Оқушылар оның нәтижелері бойынша қызметіне баға береді (өзін-өзі бағалау, сыныптастар қызметінің нәтижелерін бағалау), мұғалім кеңес береді.	Өзара бағалау, өзін-өзі бағалау, коммуникативтік
Сабақ қорытындысы	Рефлексия өткізіледі.	Өзін-өзі реттеу, коммуникативтік
Үй тапсырмасы	Оқушылар мұғалім ұсынған тапсырманы жеке мүмкіндіктерін ескере отырып таңдай алады.	Танымдық, коммуникативтік

Заманауи қоғамды жаңғырту, ақпараттық жүйелерді дамыту жағдайында білім беруге қойылатын негізгі талаптардың бірі – оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру болып табылады. «Функционалдық сауаттылық» дегеніміз – адамның қолданбалы білім негізінде өмір мен қызметтің түрлі салаларында стандартты өмірлік міндеттерді шешу қабілеті. Тақырып ішіндегі тапсырмалар осы бағытта құрастырылып, білімді игерудің бес үлгісі қолданылды (Александер бойынша): механикалық есте сақтау, декламация, нұсқаулық, талқылау, диалог. Сабақ барысындағы талқылау кезінде Мерсер бойынша дәйектеудің үш түрі сабақтың күрделігіне қарай енгізіледі (әңгіме-дебат, кумулятивтік әңгіме, зерттеушілік әңгіме).

Бағалау критерийі – білім алушының оқу жетістіктерін бағалауға негіз болатын белгі.

Қалыптастырушы бағалау мұғалім мен білім алушылардың арасындағы кері байланысты қамтамасыз ететін, оқу жетістігінің дамуына, өсуіне тікелей әсер ететін үдеріс.

Жиынтық бағалау – оқу бағдарламасындағы бөлімдер/ортақ

тақырыптар бойынша белгілі бір оқу кезеңі (тоқсан) аяқталғанда өткізілетін бағалаудың түрі.

Бөлім бойынша жиынтық бағалау (БЖБ) бөлім аяқталған кезде сабақ барысында алынады.

Тоқсан бойынша жиынтық бағалау (ТЖБ) тоқсан соңында арнайы специфика бойынша дайындалып, алынады және ұзақмерзімді жоспарда белгіленді.

Жаратылыстану-математика бағытында жалпы білім беретін мектептің

10-сыныбына арналған «География» оқулығының мазмұны негізінде дайындалған

§	Тақырып		Сағат саны		Ескерту
I ТОҚСАН
1-бөлім. ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ
1.1 ЖАЛПЫГЕОГРАФИЯЛЫҚ ӘДІСТЕР
1-2	Географиялық мониторинг әдісі			2
3-4	Географиялық мониторинг әдісінің элементтерін қолдану			2
5-6	Салыстырмалы географиялық зерттеу әдісі			2
7-8	Сандық зерттеу әдісі географиялық зерттеулерде қалай қолданылады?			2
9-10	Географиялық сараптама			2
11-12	Шаруашылық әрекеттің қоршаған ортаға әсерін матрицалы бағалау әдісі			2
13-14	Географиялық зерттеулердегі аудандастыру әдісі			2
2-бөлім. КАРТОГРАФИЯ ЖӘНЕ ГЕОИНФОРМАТИКА
2.1 КАРТОГРАФИЯ
15-16	Экономикалық-географиялық зерттеулердегі картографиялық әдістің рөлі		2
2.2 ГЕОИНФОРМАТИКА НЕГІЗДЕРІ
17-18	Географиялық деректер базасы		2
19-20	Географиялық деректерді көзбен шолу. Картограмма және картодиаграмма- статистикалық графикті құру тәсілі		2
21-22		Географиялық деректерді көзбен шолу.	2
		Ақпараттық-коммуникативтік технологияның
		(АКТ) графикалық редакторында тақырыптық
		карта-сызба құрастыру
3-бөлім. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ
3.1 ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ
23-24	Табиғатты пайдаланудың түрлері		2
25-26	Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға тигізетін әсерін бағалау		2
27	Табиғатты тиімді пайдалану қағидалары		1
28	Табиғатты тиімді пайдалану түрлері бойынша шешімдер әзірлеу		1
29-30	Экологиялық таза өндірістерді жобалау		2
31-32	Географиялық тапсырмаларды шешуде географиялық зерттеу әдістері мен негізгі географиялық ақпарат көздерін қолдану		2
	Қорытынды сабақ. Тоқсандық жиынтық бағалау				ТЖБ №1
31-32	Географиялық тапсырмаларды шешуде географиялық зерттеу әдістерін және негізгі географиялық ақпарат көздерін қолдану		2
II ТОҚСАН
3.2 ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗДЕРІ

33-34	Геоэкологияның зерттеу пәні және өзектілігі		2
35-36	Геосфераның ластануы		2
37	Геосфераның ластануы		1
38-39	Геоэкологиялық аудандастыру		2
40-41	Геоэкологиядағы антропогендік түрткіжайттар. Антропогендік түрткіжайттардың жіктелуі		2
42-43	Геоэкологиядағы антропогендік түрткіжайттар. Қоршаған ортаға антропогендік түрткіжайттардың әсер етуін азайту жолдары		2
44-45	Тұрақты болашаққа қосатын біздің үлесіміз		2
46-47	Жаһандық экологиялық мәселелердің пайда болу механизмі		2
48	Жаһандық экологиялық мәселе – біздің ортақ мәселеміз		1
49-50	Жаһандық экологиялық мәселелер. Геоэкологиялық процестердегі географиялық заңдылықтардың рөлі		2
51-52	Тұрғылықты елді мекендегі геоэкологиялық процестерді қалыптастырудағы географиялық заңдылықтар		2
53-54		Жаһандық экологиялық мәселелер.	2
		Жаһандық экологиялық мәселелерді шешудегі
		дүниежүзілік тәжірибе

55-56	Экологиялық инновациялық технологиялар		2
57-58	Мектептегі және үйдегі инновациялық технологиялар		2
59-60	Қазақстан аумағын геоэкологиялық аудандастыру		2
61	Тұрғылықты жерді геоэкологиялық аудандастыру		1
62	Қазақстанның экологиялық мәселелері. Экологиялық мәселелерді шешу жолдары		1
63-64	Оқушылардың білімін қоғамдық байқау		2
	Қорытынды сабақ. Тоқсандық жиынтық бағалау			ТЖБ №2
III ТОҚСАН
4-бөлім. ГЕОЭКОНОМИКА
4.1 ГЕОЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ
65-66	Геоэкономика теориясының негізгі жағдайы		2
67- 68	Аймақтағы елдерге экономикалық, геоэкономикалық дамудың әсері		2
69-70	Дүниежүзілік шаруашылық салаларының орналасуы		2
71-72	Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы мен түрлері		2
73-74	Дүниежүзілік шаруашылықтың үлгілері		2
75-76	Дүниежүзінің экономикалық жағынан дамыған елдерінің жіктелуі		2
77	Экономикалық жағынан дамыған елдер		1
78	Қазақстан Республикасының шаруашылық құрылымы		1

	ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІНІҢ ТҮРЛЕРІ
79-80	Зерттеудің түрлі әдістерін қолдану		2
81	Картографиялық зерттеу әдістерін қолдану		1
	ГЕОИНФОРМАТИКА НЕГІЗДЕРІ
82-83	Microsoft Excel бағдарламасын пайдаланатын географиялық деректер базасын құру		2
84	Ақпаратты коммуникациялық технологияда графикалық реттеу		1
5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ
5.1 ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ ГЕОСАЯСАТТЫҢ ӨЗЕКТІЛІГІ
85	Геосаясаттың мақсаты, міндеттері мен зерттеу пәні		1
86	Геосаясаттың негізгі санаттары		1
87	Геосаясаттың негізгі нысандары мен субъектілері		1
88	Геосаяси ықпал етудің негізгі құралдары		1
89	Дүниежүзілік геосаяси кеңістік		1
90	Геосаясат және географиялық түрткіжайттар		1
91	Мемлекеттің морфологиялық ерекшелігі		1
92-93	Мемлекеттер аумағының морфологиялық ерекшеліктері және үлгілері		2
94-95		Мемлекеттік шегара	2
96-97		Қазақстан Республикасының мемлекеттік шегарасының қалыптасуы	2
98-99	Түрлі зерттеу әдістерін қолдану		2
100-101	Картографиялық зерттеу әдістерін қолдану		2
	ГЕОИНФОРМАТИКА НЕГІЗДЕРІ
102-103	Microsoft Excel бағдарламасының көмегімен географиялық деректер базасын құру		2
104		Дүниежүзінің геосаяси және геоэкономикалық географиясы	1
		Қорытынды сабақ. Тоқсандық жиынтық бағалау		ТЖБ №3
IV ТОҚСАН
6-бөлім. ЕЛТАНУ
6.1 КЕШЕНДІ ГЕОГРАФИЯЛЫҚ АУДАНДАСТЫРУ
105-106	Дүниежүзін түрлі белгілері бойынша физикалықгеографиялық, тарихи-мәдени, саяси- географиялық және геосаяси аудандарға бөлу		2
107	Тарихи-географиялық аудандастырудың кешенді географиялық үлгісі		1
108	Дүниежүзінің тарихи-географиялық аймағының шығармашылық нысаны, олардың құрамы мен ерекшеліктері, географиялық сипаттамасы		1
	6.2 ДҮНИЕЖҮЗІ ЕЛДЕРІ САЛЫСТЫРМАЛЫ ЕЛТАНУ
109	Дүниежүзінің елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер		1
110-111	Дүниежүзінің елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштердің бірін есептеу әдісі		2
112-113	Көрсеткіштердің бірі бойынша дүниежүзі елдерінің рейтингісі		2
114-115	Дүниежүзі елдерінің рейтингісі мен индекстері сипаттамасы. Көрсеткіштердің жиынтығы бойынша анықталған дүниежүзі елдерінің рейтингісін графикалық түрде көрсету		2
	ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІНІҢ ТҮРЛЕРІ
116-117	Зерттеудің түрлі әдістерін қолдану		2
118-119	Зерттеудіңсандық әдістері. Елтану		2
120-121	Картографиялық зерттеу әдістерін қолдану		2
7-бөлім. АДАМЗАТТЫҢ ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ
7.1 ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРДІ ШЕШУ
122-123	Жаһандық мәселелердің географиялық аспектілері		2
124-125	Жаһандық мәселелердің себептері мен салдары		2
126-127	Жаһандық мәселелердің жалпыгеографиялық әдістері. Зерттеу әдістерінің түрлері		2
128-129	Жаһандық мәселелердің сандық әдістері		2
130	Жаһандық мәселелердің аумақтық көріністері		1
131	Жаһандық мәселелерді аудандастыру әдістері		1
132-133	Жаһандық мәселелердің картографиялық әдістері		2
134	Жаһандық мәселелердің статистикалық деректерін талдау		1
135-136	Power Point бағдарламасы		2
	Қорытынды сабақ. Тоқсандық жиынтық бағалау			ТЖБ №4
БАРЛЫҒЫ:			136

Жаратылыстану-математика бағытындағы жалпы білім беретін мектептің

10-сыныбына арналған «География» оқулығының мазмұны негізінде дайындалған

ҚЫСҚАМЕРЗІМДІ ЖОСПАР

1-бөлім. ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ 1.1 Жалпыгеографиялық әдістер
Сабақтың тақырыбы		1-2. Географиялық мониторинг әдісі
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)		10.1.1.1 Зерттеу тақырыбына сәйкес географиялық мониторинг элементтерін қолдану
Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: Географиялық мониторинг элементтерін зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: Мониторинг саласын анықтауда әртүрлі тұрғыда бағалау және әртүрлі сала мамандарын тарту қажеттілігін түсіндіреді. Кейбір оқушылар: Қалада жерге түскен жапырақтарды қолдану туралы бағдарлама құрастырады.
Бағалау өлшемдері		- Географиялық мониторинг элементтерін түсінеді. - Мониторинг саласын анықтауда әртүрлі тұрғыда бағалау және әртүрлі сала мамандарын тарту қажеттілігін түсінеді. - Экологиялық зерттеулердегі географияның рөлі туралы өз көзқарасын біледі.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: Тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: «Географиялық мониторинг әдісін» сызба түрінде көрсету Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: мониторинг, қоршаған ортаның және табиғат ресурстарын мониторингілеудің ортақ мемлекеттік жүйесі, биоэкологиялық мониторинг, геожүйелік мониторинг, биосфералық мониторинг, қоршаған ортаның жаһандық мониторингілеу жүйесі
Құндылықтарды қалыптастыру		Экологиялық тәрбие (табиғат ресурстары және қоршаған ортаны қорғау). Ынтымақтастық – тыңдай білу дағдыларын қалыптастыру арқылы қарсыластарының көзқарасын қабылдау.
Пәнаралық байланыстар		Биология
Тақырып бойынша алған білімдері		Географиялық зерттеу әдістері
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік

Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. *«Тор» әдісі* Оқушылар айнала тұрып, жіп орамын бір-біріне береді, барлық оқушы жіптен ұстауы қажет. Орамды бергенде: «Бүгінгі сабақта саған ... тілеймін», – дейді. Тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастыру. Мұғалім сабақтың тақырыбын айтады және оқушыларға тірек етістіктердің көмегімен мақсатты қалыптастыруды ұсынады: оқу, білу, білік, анықтау, жалпылау, бекіту, дәлелдеу, салыстыру, талдау, қорытынды шығару, жүйелеу, т.б.				Тірек етістіктерімен слайд
Сабақтың ортасы 20 мин	Жаңа материалды меңгеру. 1-тапсырма (Ж) Тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу §1-2 тақырып мәліметтерін оқып, кестені толтыру.
		Географиялық мониторинг
		Тақырып бойынша белгілі ақпарат	Тақырып бойынша жаңа ақпарат	Тақырып бойынша сұрақтар туындады
		(ЖЖ) Оқу материалы бойынша қандай сұрақтар туындады және қандай ақпарат тың, саған белгілі болған материалды жұппен талқыла. Дескриптор: 1. Тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу. 2. «V» – білемін (тақырыпты оқығанға дейін мен білдім) «+» – жаңа мәлімет білдім! «?» – сұрақтар туындады, осы әдіс туралы көп білгім келеді. 3. Кешенді экологиялық мониторингілеуді ұйымдастырудың өзектілігін дәлелдейді. ҚБ. мұғалім + оқушы *«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі* (ЖЖ) 2-тапсырма. Сұрақтарға жауап бер. Мониторинг – ақпарат алу әдісінің бір түрі, бұзылған табиғат ортасын анықтауға мүмкіндік беретін, олардың ластану көздерін, сипатын бағалау, табиғатты қорғау шараларын және олардың орындалуын қадағалау мүмкіндігі. Мониторинг – қайталанатын цикл, экологиялық жағдайдың интерпретациясы және түсірілімін

	жүргізу. Мониторингілеуді жүргізу үшін қажет: тарихигеографиялық, картографиялық, ғарыштық, компьютерлік әдістер. Түсірілім, картографиялау, жобалау, табиғатты қорғау шараларын жүргізу бойынша мониторингілеу шараларын анықтау суретте көрсетілген. Сұрақтар: 1) Мониторинг саласын анықтауда әртүрлі тәсілдерді және экологиялық мониторинг әртүрлі саладағы мамандарды қажет ететіндігін талда. 2) Венн диаграммасының көмегімен экологиялық мониторингпен байланысты мамандықтарды дәлелде. 3) Сенің болашақ мамандығыңның қоршаған орта жағдайын мониторингілеумен байланысы бар ма? Дескриптор: 1. Мониторинг саласын анықтауда әртүрлі тәсілдерді және экологиялық мониторинг әртүрлі саладағы мамандарды қажет ететіндігін талдайды. 2. Венн диаграммасының көмегімен экологиялық мониторингке байланысты мамандықтарды дәлелдейді. 3. Өзінің болашақ мамандығының қоршаған орта жағдайын мониторингілеумен байланысы бар екеніне мысалдар келтіреді. ҚБ. оқушы – оқушы *«Бағдаршам» әдісі* (Т) 3-тапсырма. Оқу мәліметін оқып шығып, өзінің тұрғылықты елді мекеніндегі түскен жапырақтарды пайдалану жолдарын ұсыну. Дескриптор: Өзінің тұрғылықты елді мекеніндегі түскен жапырақтарды пайдалану жолдарын ұсынады.	Венн диаграммасы «Бағдаршам» әдісімен өзіңді бағала «Сэндвич» кері байланыс әдісі 1-қабат – өзіне ұнаған жағымды түсініктеме; 2-қабат – оны қалайша жақсартуға болатыны жөніндегі сындарлы сын; 3-қабат – «маған ұнады, алайда болашақта...» деген сөздермен басталатын жағымды түсініктеме.
	ҚБ. оқушы – оқушы *«Сэндвич» әдісі*
Рефлексия 8 мин	*«Үш М» әдісі*. Оқушыларға сабақта үш сәтті орындаған жұмысты атауға мүмкіндік береді және келесі сабақта жұмысты оңтайландыру әрекетін ұсынады.
Сабақтың соңы 2 мин	Үй тапсырмасы § 1-2. Сараланған сұрақтар

1-бөлім. ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ 1.1 Жалпыгеографиялық әдістер
Сабақтың тақырыбы	3-4. Географиялық мониторингі әдісінің элементтерін қолдану
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)	10.1.1.1 Зерттеу тақырыбына сәйкес географиялық мониторингілеу әдісінің элементтерін қолдану
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Географиялық мониторинг элементтерін қолданады. Оқушылардың көпшілігі: Мониторинг саласын анықтауда әртүрлі тұрғыда бағалау және әртүрлі сала мамандарын тарту қажеттілігін түсіндіреді. Кейбір оқушылар: Экологиялық мәселенің шығу себебін анқытау, салдарын және шешу жолдарын біледі.
Бағалау өлшемдері	Географиялық мониторинг элементтерін қолданады. Мониторинг саласын анықтауда әртүрлі тұрғыда бағалау және әртүрлі сала мамандарын тарту қажеттілігін түсіндіреді. Экологиялық зерттеулердегі географияның рөлі туралы өз көзқарасын білдіреді.
Тілдік мақсаттары	Оқу дағдылары: Тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: «Географиялық мониторинг зерттеу» – сызба түрінде көрсету Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: мониторинг, қоршаған ортаның және табиғи ресурстарын мониторингілеудің бірегей мемлекеттік жүйесі, биоэкологиялық мониторинг, геожүйелік мониторинг, биосфералық мониторинг, қоршаған ортаның жаһандық мониторингілеу жүйесі
Құндылықтарды қалыптастыру	Экологиялық тәрбие (табиғат ресурстары және қоршаған ортаны қорғау). Ынтымақтастық – сыныптастарының көзқарастарын қабылдау арқылы тыңдау дағдыларын қалыптастыру.
Пәнаралық байланыстар	Биология

Тақырып бойынша алған білімдері		Географиялық зерттеу әдістері
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. *«Тор» әдісі* Оқушылар айнала тұрып, жіп орамын бір-біріне береді, барлық оқушы жіптен ұстауы қажет. Орамды бергенде: «Бүгінгі сабақта саған... тілеймін», – дейді. Тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастыру. Мұғалім сабақтың тақырыбын айтады және оқушыларға тірек етістіктердің көмегімен мақсатты қалыптастыруды ұсынады: оқу, білу, білік, анықтау, жалпылау, бекіту, дәлелдеу, салыстыру, талдау, қорытынды шығару, жүйелеу және т.б.		Тірек етістіктер көрсетілген слайд
Сабақтың ортасы 20 мин	(Ж) 1-тапсырма Тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу. §3-4 тақырыпты оқып шығып, сұрақтарға жауап беру. (ЖЖ) Оқу материалы бойынша қандай сұрақтар туындады және қандай ақпарат тың, саған белгілі болған материалды жұппен талқыла. Кешенді экологиялық мониторингілеу өзектілігін дәлелде. Дескриптор: 1. Тақырып мазмұнын негізгісін белгілеп оқу. «V» – білемін (тақырыпты оқығанға дейін мен білдім) «+» – жаңа мәлімет білдім! «?» – сұрақтар туындады, осы әдіс туралы көп білгім келеді. 2. Кешенді экологиялық мониторингілеуді ұйымдастырудың өзектілігін дәлелдейді. ҚБ. мұғалім + оқушы *«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі* (ЖЖ) 2-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру. Мониторинг – ақпарат алу әдісінің бір түрі, бұзылған табиғат ортасын анықтауға мүмкіндік беретін, олардың ластану көздерін және сипатын бағалау, табиғатты қорғау шараларын және олардың орындалуын қадағалау мүмкіндігі. Мониторинг – қайталанатын цикл, экологиялық жағдайдың интерпретациясы және түсірілімін

жүргізу. Монитори тарихи-географиялық, ғарыштық, компьютерлік. қорғау мон көрсетілген.

1977 ж.

нгті қамтамасыз ету үшін қажет:

картографиялық,

Түсірілім, картографиялау, жобалау, табиғатты шараларын жүргізу бойынша иторингілеу шараларын анықтау суретте

1987 ж. 1998 ж.

2006 ж.

2010 ж. 2014 ж.

1-сурет. Арал теңізіндегі апатты жағдайдың ғарыштық мониторингісі

1) Топта жұмыс істей отырып, Арал теңізінің қашықтықтан зерттеу суреттерін мұқият қарап шығыңдар. Аталған табиғи нысанды географиялық атлас және қосымша ақпарат көздері негізінде зерттеу.

2) Жағдайды талдап, Арал теңізін мониторингілеудің негізгі көрсеткіштеріне кесте құрастыр. Сенің ойыңша, аталған табиғи нысанды мониторингілеу жүргізу үшін қандай көрсеткіштерді қосу қажет? Қорытынды жаса. 3) Өз топтарыңда «Арал теңізін сақтап қалу» тақырыбы бойынша жоба құрастырыңдар.

Жобаны қорға. Қорытынды жаса.

Дескриптор:

Арал теңізіне мониторингілеу жүргізу тәсілдерін біледі.

ҚБ. Оқушы–оқушы «Бағдаршам» әдісі

(ТЖ) 3-тапсырма.

Сұрақтар:

«Бағдаршам» әдісімен

1) Оқулық мазмұнындағы «Дүниежүзілік мұхиттың мұнаймен ластану» суретін зерттеу. Қосымша ақпарат көздерін, интернет ресурстарын, Жерді қашықтықтан зондылау көрсеткіштерін қолдана отырып, Дүниежүзілік мұхиттың мұнаймен ластануын болжау.

2) Зерттеу тақырыбы бойынша постер құрастырып, оны қорға. Қорытынды жаса.

3) Алынған мәліметтер негізінде және дүниежүзінің географиялық картасын пайдалана отырып, «Дүниежүзілік мұхиттың мұнай өнімдерімен ластануын» кескін картаға түсір. Қорытынды жаса.

Дескриптор: Дүниежүзілік мұхиттың мұнай өнімдерімен ластануы жайлы постер қорғап, картаға түсіреді.

ҚБ. оқушы – оқушы «Сэндвич» әдісі

«Сэндвич» кері байланыс

әдісі

1-қабат – өзіне ұнаған жағымды түсініктеме; 2-қабат – оны қалайша жақсартуға болатыны жөніндегі сындарлы сын;

3-қабат – «маған ұнады, алайда болашақта...» деген сөздермен басталатын жағымды түсініктеме.

Рефлексия 8 мин

«Үш М» әдісі. Оқушыларға сабақтағы үш сәтті орындаған жұмысты атауға мүмкіндік береді және келесі сабақта жұмысты оңтайландыру әрекетін ұсынады.

Сабақтың соңы 2 мин

Үй тапсырмасы

§ 3-4 тақырып бойынша сараланған сұрақтар

1-бөлім. ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ 1.1 Жалпыгеографиялық әдістер
Сабақтың тақырыбы	5-6. Салыстырмалы географиялық зерттеу әдісі
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)	10.1.1.2 Зерттеу тақырыбына сәйкес салыстыру әдісін қолдану
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: «Салыстырмалы зерттеу әдісі» ұғымын, қолдану саласын, салыстырмалы географиялық әдістің негізгі қағидаларын түсінеді. Оқушылардың көпшілігі: Деректер базасын зерттеу және нәтижелерін талдайды. Кейбір оқушылар: Өз көзқарасын дәлелдейді.
Бағалау өлшемдері	- «Салыстырмалы зерттеу әдісі» ұғымын, қолдану саласын, салыстырмалы географиялық әдістің негізгі қағидаларын түсіндіру мүмкіндігі. - Деректер базасымен жұмыс істейді және нәтижелерін талдайды. - Өз көзқарасын дәлелдейді.
Тілдік мақсаттары	Оқу дағдысы: географиялық терминдер сөздігімен жұмыс істеу Жазу дағдысы: кестені және қорытындыны толтыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзараоқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: салыстырмалы

		географиялық әдіс, жеке түрлерге бөлу, ұқсастық, айырмашылық операциялары
Құндылықтарды қалыптастыру		Индустрияландыру және инновация негізінде экономикалық өсу. Ынтымақтастық – сыныптастарының көзқарасын қабылдау арқылы тыңдау дағдыларын қалыптастыру.
Пәнаралық байланыстар		Математика
Тақырып бойынша алған білімдері		Географиялық мониторинг әдісі
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. *«Стикерлермен бөлу» әдісі.* Үй тапсырмасын тексеру. *«Ыстық үстел»* стратегиясы. Оқушылар өткен тақырып бойынша сұрақтар құрастырып, дорбаға салады. «Ыстық үстелде» отырған оқушы дорбадан сұрақ алып, жауап береді, оқушы жауап бере алмаған жағдайда сынып оқушылары көмектесе алады. Дескриптор: 1. Географиялық мониторинг элементтерін біледі. 2. Мониторинг саласын анықтауда әртүрлі тұрғыда талдайды және әртүрлі сала мамандарын тарту қажеттілігін түсіндіреді. 3. Тұрғылықты елдімекендегі жерге түскен жапырақтарды пайдалану туралы өз көзқарасын білдіреді. ҚБ. Мұғаліммен кері байланыс. Тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастыру. Мұғалім сабақтың тақырыбын айтады және оқушыларға тірек етістіктердің көмегімен мақсатты қалыптастыруды ұсынады: оқу, білу, білік, анықтау, жалпылау, бекіту, дәлелдеу, салыстыру, талдау, қорытынды шығару, жүйелеу және т.б.			Тірек етістіктермен слайд
Сабақтың ортасы 20 мин	Жаңа материалды меңгеру. 1-тапсырма (Ж) Географиялық терминдер сөздігімен және интернетпен жұмыс. Географиялық терминдер сөздігінен және интернеттен терминдердің анықтамасын тауып, тақырып бойынша ұғымдар сөздігін жазу. 1. Тақырыпты оқып, сөздік және интернетпен жұмыс атқарады. 2. Терминдердің анықтамасын табады.		Оқулық, географиялық терминдер сөздігі, географиялық сайт WEBGEO.RU – «География порталы»

Сөздікті дәптерге рәсімдейді.

ҚБ. Өзара тексеру.

«Оң жақтағы көршіңді тексер» әдісі.

Жұмысты орындау бағасы «+», «-»

(ТЖ) Тапсырмаларды топта орындау.

Нәтижелерін постерде рәсімде.

Қорғау 2 мин. Басқа топтардың жұмысын бағала.

«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі 1-топ: Тапсырманы орында.

Үндістан Жапонияға қарағанда табиғат ресурстарына бай. Екі елдің өндірістік өсуін салыстыр (кем дегенде 3 сала).

Кестені мазмұнына сәйкес көрсеткіштермен толтыр, қорытындыла.

№	Салалары	Жапония	Үндістан	Қоры тынд ы

Дескриптор:

1. 1-саланы анықтайды.

2. 2-саланы анықтайды.

3. 3-саланы анықтайды.

4. Көрсеткіштерді кестеге жазады.

5. Қорытынды жасайды. 6. Жалпы қорытындылайды.

2-топ: Географиялық атласты және кесте көрсеткіштерін қолдана отырып Қазақстан Республикасының үш көмір бассейніне салыстырмалы талдау жүргіз. Қорытынды жаса.

Көрсеткіш- Бассейндер

үлестірме атластар,

парағы

Постерлерді жасау үшін материалдар, тапсырмалар

тер

Қарағанды

Екібастұз

Майкүбі

Көмірдің түрі

Кокстелген таскөмір

Энергети-

калық таскө мір

Қоңыр көмір

Өндіру әдісі

Жерасты

Ашық

Қоры, млрд т

Қабаттардың тығыздығы, м

1,5-15

160-

200

1,5

және одан да

жоғар ы

Көмірдің қуаттылығы

1 кг - ккал

5800

4600

4400

Көмірді өндіру, млн т (2013 ж.)

11,07

6 7

Ескерту: көмірдің қуаттылығы ең төменгі жылыту мүмкіндігімен көрсетілген.

да қарап, бойынша

орында?

Дескриптор:

Бірінші көрсеткіш бойынша салыстырады.

. Екінші көрсеткіш бойынша салыстырады.

. Үшінші көрсеткіш бойынша салыстырады.

. Төртінші көрсеткіш бойынша салыстырады.

. Бесінші көрсеткіш бойынша салыстырады.

. Алтыншы көрсеткіш бойынша салыстырады.

. Қорытындылайды.

-топ:

-сурет. Дүниежүзі және оның аудандарын халық санының өсу динамикасы суретін

талда. Өңірлер және жылдар

көрсеткіштерді салыстыр. Әрбір өңірдің орналасу ретін түсіндір және бұл тізімде неге Африка

бірінші, Мұхиттық аралдар соңғы Көрсеткіштерді талдап, қорытынды жаса.

Дескриптор:

Жылдар бойынша өңірлердің көрсеткіштерін салыстырады.

. Әр өңірдің орнын түсіндіреді.

. Бұл тізімде Азия және Мұхиттық аралдар неге сәйкесінше бірінші және соңғы орында екенін түсіндіреді.

Жұмыстардың таныстырылымы.

Басқа топтардың жұмысын бағала:

«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі

Сабақтың соңы

10 мин

Сабақтың қорытындысы

ҚБ. «Экспресс-сауалнама»

Үй тапсырмасы

§ 5-6. Сараланған тапсырмалар

Рефлексия: «Алақан»

Оқушылар алақан суретінде белгілейді:

1. Басбармақ – сабақта не туралы сөз болды.

2. Сұқ саусақ – не білдім.

3. Ортаңғы саусақ – немен жұмыс істеу қажет.

4. Аты жоқсаусақ – психологиялық ахуал.

5. Шынашақ – бұл жерде менде жетіспеді.

Сұрақтарымен слайд

Алақан суреті

1-бөлім. ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ 1.1 Жалпыгеографиялық әдістер
Сабақтың тақырыбы	7-8. Сандық зерттеу әдісі географиялық зерттеулерде қалай қолданылады?
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)	10.1.1.3 Зерттеу тақырыбына сәйкес сандық әдістерді қолдану
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Сандық әдістерді географиялық зерттеулерде қолданады. Оқушылардың көпшілігі: Географиядағы сандық зерттеу

		әдісінің қолдану саласын анықтайды. Кейбір оқушылар: Географиялық зерттеулерде сандық әдістің маңыздылығын бағалайды.
Бағалау өлшемдері		- Ұғымның мазмұнын біледі және географияда сандық зерттеу әдісін қолданады. - Географиядағы сандық зерттеу әдісінің қолдану саласын анықтайды. - Географиядағы сандық зерттеу әдісінің маңыздылығын бағалайды.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: сызба түрінде берілген ақпаратты түсіндіру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: сандық әдіс, статистикалықматематикалық әдіс, картометрия, баланс әдісі, балдық әдіс, статистикалық әдіс, математикалық статистика, әлеуметтік-экономикалық статистика әдісі
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен, жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы).
Пәнаралық байланыстар		Математика
Тақырып бойынша алған білімдері		Салыстырмалы географиялық зерттеу әдісі
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. *«Жеребе» әдісі.* Мұғалім жаңа тақырып бойынша қораптан әдісті таңдауға (картометрия, баланс әдісі, балл әдісі, статистикалық әдіс) және топтарға бөлінуді ұсынады. Үй тапсырмасын тексереді: *«Допты қағып алу» әдісі.* Оқушы сұрақ қояды, қағып алған оқушы сұраққа жауап береді. Дескриптор: 1. Географиядағы сандық әдістер туралы түсінік біледі. 2. Географиядағы сандық зерттеу әдісінің қолдану аясын, негізгі қағидаларын біледі. 3. Өз көзқарасын дәлелдейді. ҚБ. «Смайлдер» әдісі Тақырыпты атайды және тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастырады. Топтың атауы негізінде бүгінгі сабақтың тақырыбын құрастыруға тырысыңыздар. Тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастыру. Мұғалім сабақтың тақырыбын айтады және оқушыларға тірек етістіктердің көмегімен мақсатты қалыптастыруды ұсынады: оқу, білу, білік, анықтау, жалпылау, бекіту, дәлелдеу, салыстыру, талдау, қорытынды шығару, жүйелеу, т.б.		Әдістер атауы берілген парақтар. Қорап

Сабақтың ортасы 20 мин

Жаңа материалды меңгеру. «Джигсо» әдісі

Әр топ бірдей тапсырмалар алады: шағын мәтінді оқып шығу, қандай әдістер арқылы есте сақтап және түсінгенін айтып беруді ойластыру керек, мәтіннің мазмұнын түсіну үшін сұрақтар құрастыру. Оқушыларға тірек сөздер, сызба, кластер сызуға болады. Мәтінмен жұмыс істеп болған соң, топтар қайтадан бөлінеді, бөлген уақытта әр топ өкілдері үшке бөліну керек. Мұғалімнің тапсырмасы бойынша топтар кезекпен өздерінің жазбалары және сызбалары арқылы түсіндіреді. Үш шағын мәтінді түсіндіріп және талқылаған соң, барлық оқушылар өз орындарына отырады және үш мәтіннен тұратын шағын мәтіндерді қосып, жалпы тақырыпты талқылайды. 1-топ. Картометрия

2-топ. Баланс әдісі

3-топ. Балл әдісі

4-топ. Статистикалық әдіс Дескриптор:

1. Шағын мәтінді оқиды.

2. Топта талқылап, түсіндіру үшін тірексызба дайындайды.

3. Топта түсіндіреді.

4. Тексеру үшін сұрақтар қояды.

ҚБ. Жылдам мәтін

Оқулық

Сұрақтар парағы

Сабақты бекіту

1-тапсырма

Кесте негізінде жоспарды орындауда өнімнің жекелеген түрлері және жалпы өнімнің шығарылуын талда және қорытынды жаса. 1-топ: А өнімі

2-топ: Б өнімі

3-топ: В өнімі

4-топ: Г өнімі

жоспарын талдайды.

2-тапсырма

Дүниежүзілік мұхиттың тұздылық картасын қолдана отырып

(6-сурет):

1-топ. Солтүстік Мұзды мұхитына қарағанда Антарктида жағалауында тұздылық жоғары екенін талда.

2-топ. Тұздылыққа әсер ететін түрткіжайттарды және Қызыл теңіздің тұздылығын анықта.

3-топ. Жерорта және Ақ теңіздің тұздылық айырмашылығын есепте. Айырмашылық себептерін түсіндір.

4-топ. Тынық мұхитының тұзды жерлерін анықта. Себебін түсіндір.

Дескриптор:

1. Солтүстік Мұзды мұхитына қарағанда Антарктида жағалауында тұздылық жоғары екенін түсіндіреді.

2. Тұздылыққа әсер ететін түрткіжайттарды және Қызыл теңізінің тұздылығын анықтайды.

3. Жерорта және Ақ теңіздің тұздылық айырмашылығын есептейді. Айырмашылық себептерін түсіндіреді.

4. Тынық мұхитының тұзды жерлерін анықтайды. Себебін түсіндіреді.

Атлас, оқулық

Дүниежүзілік мұхиттың тұздылық

картасы

8 мин

Рефлексия: «Жетістік баспалдағы»

2 мин

Үй тапсырмасы

§7-8. Сараланған сұрақтар

1-бөлім. ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ 1.1 Жалпыгеографиялық әдістер
Сабақтың тақырыбы	9-10. Географиялық сараптама
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)	10.1.1.4 Зерттеу тақырыбына сәйкес географиялық сараптама элементтерін қолдану
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: «Географиялық сараптама» ұғымын және тұжырымдама мәнін зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: Сыныптағы көмірқышқыл газының мөлшерін анықтайды және қорытындылайды. Кейбір оқушылар: Өз көзқарасын дәлелдейді.
Бағалау өлшемдері	- «Географиялық сараптама» ұғымын және тұжырымдама мәнін түсіндіреді. - Сыныптағы көмірқышқыл газының мөлшерін анықтайды және қорытынды жасайды. - Өз көзқарасын дәлелдейді.
Тілдік мақсаттары	Оқу дағдысы: ғылыми мәтінмен жұмыс Жазу дағдысы: глоссарий құрастырады, есептеулер жүргізеді Негізгі тірек сөздер тізбегі: географиялық сараптама, экологиялық-географиялық сараптама, табиғи қоршаған орта, мемлекеттік экологиялық сараптама, жекеменшік экологиялық сараптама
Құндылықтарды қалыптастыру	Экологиялық тәрбие
Пәнаралық байланыс	Математика, экология

Тақырып бойынша алған білімдері		Сандық әдістер
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. Топтарға бөлу. «1, 2, 3» әдісі. Үй тапсырмасын тексеру. Жұппен тақырыптың негізгі ұғымдарын қайталау, тақырыпқа байланысты сұрақтарға жазбаша жауап. Өзін-өзі, өзара бағалау. Дескриптор: 1. Тақырыптың негізгі ұғымдарын біледі. 2. Термин мен ұғымдарды сәйкестендіреді. ҚБ. Мұғалімнің кері байланысы. Тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастыру. Мұғалім сабақтың тақырыбын айтады және оқушыларға тірек етістіктердің көмегімен мақсатты қалыптастыруды ұсынады: оқу, білу, білік, анықтау, жалпылау, бекіту, дәлелдеу, салыстыру, талдау, қорытынды шығару, жүйелеу және т.б.		Үй тапсырмасын тексеру үшін сұрақтар. Әртүрлі географиялық әдістерге карточкалар. Етістіктермен слайд
Сабақтың ортасы 20 мин	Жаңа материалды меңгеру. (Ж) 1-тапсырма § 9-10 тақырыпты оқы, «географиялық сараптама» тақырыбына глоссарий құрастыр. Жаңа ұғымдар мен терминдер тізіміне кемінде 10 атау көрсет. Дескриптор: 1. Мәтінді оқиды, кемінде 10 ұғым мен термин тізімін құрастырады. 2. Глоссарийді дәптерге рәсімдейді. ҚБ. Өзара бағалау Жұмысты орындау бағасы «+», «-» (ТЖ) 2-тапсырма Топта жұмыс істей отырып, жұмысты орындау шарты бойынша көмірқышқыл газының мөлшерін анықта. Оқу аудиториясында СО2 ШРК мөлшеріне санитарлық-гигиеналық қорытынды жаса. Көмірқышқыл газын азайту бойынша шаралар ойластыр. Нәтижелерін постерге толтыр. Жұмысты таныстырылым жаса. Басқа топтың жұмыстарын ПОПС формуласымен бағала. 1-топ: оқу бөлмесінде (аудиторияның ұзындығы – 8 м, ені – 6 м, биіктігі – 3 м. 20 оқушы, сабақтың ұзақтығы 40 мин) 2-топ: спортзалда (ұзындығы – 17,5 м, ені – 8,5 м, биіктігі – 6,5 м, 40 оқушы, сабақтың ұзақтығы		Оқулық Постер дайындау үшін үлестірме материалдар. Тапсырманы орындау шарттарымен слайд. Тапсырмалар парағы
	40 мин) 3-топ: концерт уақытындағы оқушылар залы (ұзындығы – 12 м, ені – 6 м, биіктігі – 3 м, 80 оқушы, ұзақтығы 60 мин) Орындау шарты: 1. Аудиторияның көлемін анықта. Мысалы: аудитория ұзындығы – 10 м, ені – 5 м, биіктігі – 3,5 м. (Көлемі – 10 м х 5 м х 3,5 м = 175 м³.) 2. Адам қалыпты жағдайда орта есеппен сағатына 20 л көмірқышқыл газын, ал белсенді жағдайда сағатына 40 л көмірқышқыл газын бөлетіні белгілі. Орта мәнін алыңдар – сағатына 30 л. 3. Мысалы сыныпта 1,5 сағатта 25 адам оқиды. 1,5 сағатта 25 оқушының тыныс алған ауасының көлемін анықта: 30 ағ/л х 1,5 сағ х 25 адам = 1125 л. 4. Қалыптасқан көмірқышқыл газын литрден м³айналдыр. 1 л 0,001 м³ құрайтыны белгілі. 1125 л х 0,001 м³ = 1,125 м³. 5. Көмірқышқыл газының концентрациясын есепте: қалыптасқан көмірқышқыл газының көлемін аудитория ауданына бөл, алынған нәтижені 100% - 1,125 м³: 175 м³ х 100% = - 0,64% көбейт. 6. Көмірқышқыл газы үшін шекті рауалы концентрация (РШК) 1% құрайды, бірақ 0,1%дақысқамерзімді тыныс алу нәтижесінде адамда демалу және қан айналымы бұзылуы мүмкін. Дескриптор: 1. Оқу аудиториясының көлемін анықтайды. 2. Ауаның көлемін анықтайды. 3. Қалыптасқан көмірқышқыл газын литрден м³аударады. 4. Көмірқышқыл газының мөлшерін анықтайды. 5. Оқу аудиториясындағы СО2 РШК мөлшеріне санитарлық-гигиеналық қорытынды жасайды. 6. Оқу аудиториясында көмірқышқыл газының мөлшерінің алдын алу шараларын құрастырады. ҚБ. Эталон бойынша өзін-өзі бағалау. *«ПОПС формуласы» әдісі*		Жауап парағы
Сабақтың соңы 7 мин	Жаңа сабақты бекіту. *«Үш минуттық эссе» әдісі* Өз көзқарасыңды дәлелде. М. Стронг айтқан: «Қоғам экономикалықтан экологиялықэкономикалыққа көшуі керек». Осы пікірмен сен келісесің бе?
2 мин	Рефлексия: «Аяқталмаған сөйлем»
1 мин	Үй тапсырмасы §9-10. Мәтінге сұрақтар

1-бөлім. ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ 1.1 Жалпыгеографиялық әдістер
Сабақтың тақырыбы		11-12. Шаруашылық әрекеттің қоршаған ортаға әсерін матрицалы бағалау әдісі
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)		10.1.1.4 Зерттеу тақырыбына сәйкес географиялық сараптама элементтерін қолдану
Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: Қоршаған ортаға әсерін бағалаудың матрицалық әдісін түсіндіреді. Оқушылардың көпшілігі: Шаруашылық әрекетінің қоршаған ортаға әсерін бағалаудың матрица түрлерін құрастырады. Кейбір оқушылар: Орындалған жұмысты қорғайды.
Бағалау өлшемдері		1. Қоршаған ортаға әсерін бағалаудың матрицалық әдісін қолданады. 2. Шаруашылық әрекетінің қоршаған ортаға әсерін бағалаудың әртүрлі матрица түрлерін құрастыра алады. 3. Орындалған жұмысты қорғайды.
Құндылықтарды қалыптастыру		Оқу дағдысы: ғылыми мәтінмен жұмыс Жазу дағдысы: есептеулер жүргізеді Сөйлеу және тыңдау дағдылары: мәселені талқылау, өз көзқарасын дәлелдеу Негізгі тірек сөздер тізбегі: қоршаған ортаға әсерді бағалау, матрица, экожүйе, шаруашылық әрекет, биценоз, ауылшаруашылық өндірісін интенсификациялау
Пәнаралық байланыстар		Ынтымақтастық – сыныптастарының көзқарастарын қабылдау арқылы тыңдау дағдысын қалыптастыру.
Тақырып бойынша алған білімдері		Математика, информатика
Құндылықтарды қалыптастыру		Географиялық сараптама
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі Сенім ортасын қалыптастыру. *«Калейдоскоп» әдісі* Мұғалім топтарға сөз тіркестерін ұсынады, белгілі бір уақыт ішінде мүмкіндігінше көп сөз құрастыру керек. Көп сөз құрастырған топ жеңіске жетеді. Аталған әдіс оқушылардың сабаққа көңіл бөлулеріне жақсы көмектеседі. Топтарға бөлу. Тақырып, мақсат, міндет және күтілетін нәтижені анықтау.

ҚБ. «Басбармақ» әдісі

Сабақтың ортасы

20 мин

(ТЖ) Жұмыс барысы:

1-тапсырма. Белгілі бір шаруашылық әрекеті түрлеріне негізгі әсер етуші типтері мен нысандарын анықтау.

2-тапсырма. Шаруашылық нысандардың әсерінен

немесе қарама-қарсы әрекеттің экожүйедегі тура, кері және жанама әсерлерін анықтауға мүмкіндік беретін әртүрлі матрица түрлерін құрастыр.

Қоршаған ортаға әсерін бағалауды матрица түрлерін қолдану бір әдіс түрі.

3-тапсырма. Анықталған шаруашылық әрекетінің қоршаған ортаға әсерін бағалауды жүргізудің барлық матрица түрлеріне қорытынды жаса.

1, 3-матрицасынан шаруашылық әрекетіне қолайлы нұсқасын анықта. Базалық материал

1-матрица. Табиғат компоненттері әсері және

компоненттегі өзгерістер түрлері

Табиғат компонентте рі	Егістік алқаптың ауданын кеңейту
	Батпақты құрғату	Тың жерлерді жырту	Орман массивтерін түбірден тазарту
	Табиғат компоненттеріндегі өзгерістер
Топырақ
Гидросфера
Тропосфера
Өсімдік
Жануарлар
Адам

2-матрица. Табиғат компоненттеріне әсер етуші нысандар

Технологиял ық карта:

сабақ кезеңдері, тапсырма, жұмыс

дәптері, қалам, қарындаш, географиялы

қ атлас,

тақырып бойынша қосымша

әдебиеттер, интернетке

қолжетімділі

к, негізгі

мәлімет

Өзгерге н

табиғат

компоне нттері

Ауылшаруашылық өндірісін интенсивті жүргізу

Минера лды

тыңайтқ

ыштард ы қолдану

Зиянды заттардан қорғаныс заттарын қолдану

Замана уи

техник аны

қолдан у

Ауылшару ашылық

мәдениетін де жаңа

сорттарды шығару

Өндірістің теріс салдары

Топыра

Гидрос фера

Тропос фера

(

Өсімдік

Жануар

лар

Адам

-матрица. Табиғат компоненттеріне және экожүйеде тізбектік реакция тудыратын әрекет түрлері

Тізбек тік реакция компоне нттері	Әрекет түрлері
	Дала зонасындағы су құбырларының құрылысы		Ауызсу мақсатында жасанды суқоймаларын ұйымдастыру
	Табиғат компоненттерінің өзгерісі
	Литос фера	Тірі организм дер	Тропосфера	Гидрос фера
	Табиғаттағы үздіксіз реакция

Жұмысты орындауға әдістемелік нұсқаулық технологиялық карта).

Сарамандық іс-әрекет нәтижелерінің таныстырылымы.

ҚБ. Өзара бағалау. «Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі Дескриптор:

. Белгілі бір шаруашылық әрекет түрлерінің негізгі әсер етуші типтері мен нысандарын біледі.

. Әсер етуді бағалау кезінде матрицалық әдісті қолданады.

. Ғылыми терминдерді біледі.

Сабақтың соңы

8 мин

2 мин

Рефлексия: «Аяқталмаған сөз»

«Еркін микрофон»

Сенің ойыңша, неге қол жеткізілді?

Қандай қиындықтар туындады?

Үй тапсырмасы

§11-12 тақырыпқа сұрақтар құрастыру.

1-бөлім. ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ 1.1 Жалпыгеографиялық әдістер
Сабақтың тақырыбы	13-14. Географиялық зерттеулердегі аудандастыру әдісі
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)	10.1.1.5 Зерттеу тақырыбына сәйкес аудандастыру әдісін қолдану
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: «Аудан», «аудандастыру», қағидалар, кезең, аудандастыру ұғымдарын біледі. Оқушылардың көпшілігі: Ауданға салыстырмалы талдау жүргізеді, аудандастыру түрлерін анықтайды. Кейбір оқушылар: Өзінің көзқарасын дәлелдейді.

Бағалау өлшемдері		- «Аудан», «аудандастыру» қағидалары, кезең, аудандастыру ұғымдарымен танысады. - Ауданға салыстырмалы талдау жүргізеді, аудандастыру түрлерін анықтайды. - Өзінің көзқарасын дәлелдейді.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: оқулық мәтінін оқу Жазу дағдысы: кесте, кескін картаны толтыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: аудандастыру әдісі, аудандастыру, аудан, біртекті аудандастыру, тораптық аудандастыру, аудандастыру қағидалары, көп белгілі аудандастыру, бір белгілі аудандастыру
Құндылықтарды қалыптастыру		Индустриаландыру және инновация негізінде экономикалық өсу. Ынтымақтастық – сыныптастарының көзқарастарын қабылдау арқылы тыңдау дағдыларын қалыптастыру.
Пәнаралық байланыстар		Экономика, демография
Тақырып бойынша алған білімдері		Географиялық сараптама
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. Жұптарды қалыптастыру. *«Өз жұбыңды ізде» әдісі.* Үй тапсырмасын тексеру. Географиялық диктант ҚБ. Эталон бойынша өзін-өзі бағалау. Мұғалімнің кері байланысы. Тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастыру. Мұғалім сабақтың тақырыбын айтады және оқушыларға тірек етістіктердің көмегімен мақсатты қалыптастыруды ұсынады: оқу, білу, білік, анықтау, жалпылау, бекіту, дәлелдеу, салыстыру, талдау, қорытынды шығару, жүйелеу және т.б.		Мульфильм кейіпкерлері көрсетілген парақтар. Сұрақтар көрсетілген слайд. Жауап көрсетілген слайд. Өлшемдер көрсетілген слайд. Тірек етістіктер көрсетілген слайд.
	Жаңа материалды меңгеру. 1-тапсырма (ЖЖ) §13-14 тақырыптарын оқып шығып, «Географиялық аудандастыру» тақырыбы бойынша глоссарий құрастыр. Жаңа ұғымдар мен терминдер тізімінде кем дегенде 8 атауды көрсету керек. Дескриптор: 1. Мәтінді оқып шығады, тақырып бойынша кем дегенде 8 атаудан тұратын глоссарий құрастырады.		Оқулық, географиялық ұғымдар сөздігі, географиялық сайт WEBGEO.RU – «география порталы»

2. Глоссарийді дәптерге толтырады. ҚБ. Өзін-өзі тексеру.

Жұмысты орындауды бағалау: «+», «-»

2-тапсырма

(Ж) 10 минут ішінде мәтінді оқып шық және тақырыптан кейін берілген сұрақтарға жауап бер.

Жұппен сұрақтарға жауап беріңдер.

ҚБ. Өзара сұраққа жауап береді. «Шәкіл» әдісі Дескриптор: Мәтінді оқиды. Сұрақтарға жауап береді.

Жеке. 3-тапсырма. Тапсырманы орында. Қазақстан мысалында басқада аудандарымен ауданның көршілестік дәрежесін анықта және нәтижесін кестеге жаз. Көршілестіктің бірінші деңгейін 1 санымен, екінші деңгейін – 2 және т.с.с. белгіле. Әрбір ауданнан алған көршілестік көрсеткіштерін толтыр. Қорытындысын «көршілестік дәрежесі» бағанына жаз. Егер көрсеткіштер төмен болса, ол аудандар жүйесінде қолайлы орналасқан.

Кесте: Қазақстанның экономикалық

аудандарының көршілестік дәрежесі

Дескриптор:

1. Солтүстік Қазақстанның көршілестік дәрежесін анықтайды.

2. Батыс Қазақстанның көршілестік дәрежесін анықтайды.

3. Орталық Қазақстанның көршілестік дәрежесін анықтайды.

4. Шығыс Қазақстанның көршілестік дәрежесін анықтайды.

5. Оңтүстік Қазақстанның көршілестік дәрежесін анықтайды.

6. Көршілестік дәрежесі бойынша Қазақстанның аудандастырылу Кескін картасын құрастырады. ҚБ. Өзара тексеру.

(Ж) 4-тапсырма. Өз жауабыңды дәлелде. «Авторлық үстел» әдісі

Әр кезеңде аудандастыру мәселелерімен

И.Арсеньев, П.П.Семенов-Тян-Шанский,

Д.И. Менделеев, Н.Н. Баранский, т.б. айналысты.

Қазіргі уақытта олардың идеялары өзекті ме?

Дескриптор:

1. Аудандастыру теориясына қосқан үлесін анықтайды.

2. Өзінің көзқарасын дәлелдейді.

ҚБ. «Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі

Сабақтың соңы

9 мин

Рефлексия: «Сауалнама» әдісі

Сұрақтар парақшасы

1 мин

Үй тапсырмасы

§ 13-14. Сараланған тапсырмалар

2-бөлім. КАРТОГРАФИЯ ЖӘНЕ ГЕОИНФОРМАТИКА 2.1 КАРТОГРАФИЯ
Сабақтың тақырыбы	15-16. Экономикалық-географиялық зерттеулердегі картографиялық зерттеудің рөлі
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)	10.2.1.1 Зерттеу тақырыбына сәйкес картографиялық әдісті қолдану
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: «Анаморфоз», «менталды карта», карта интеллектісі, картоид әдісі, «вариавалентті» проекциялар, майндмеп ұғымдарын біледі. Оқушылардың көпшілігі: Аумаққа салыстырмалы талдау жүргізу, картографиялық әдістерді анықтайды. Кейбір оқушылар: Өз көзқарастарын дәлелдейді.
Бағалау өлшемдері	- «Анаморфоз», «менталды карта», карта интеллектісі, картоид әдісі, «вариавалентті» проекциялар, майндмеп ұғымдарын біледі. - Аумаққа салыстырмалы талдау жүргізеді, картографиялық әдістерді анықтайды. -Өз көзқарастарын дәлелдейді.
Тілдік мақсаттары	Оқу дағдысы: оқулық мәтінімен жұмыс Жазу дағдысы: кестені толтырады, кескін картаны құрастырады, картамен жұмыс Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: «анаморфоз», «менталды карта», карта интеллектісі, картоид әдісі, «вариавалентті» проекциялар, майндмэп
Құндылықтарды қалыптастыру	Картографиялық әдіс түсінігі және қолданысы Ынтымақтастық – сыныптастарының көзқарастарын қабылдау арқылы тыңдау дағдыларын қалыптастыру.
Пәнаралық байланыстар	Тарих
Тақырып бойынша алған	Географиялық сараптама

білімдері
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері	Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. Жұптарды қалыптастыру. *«Өз жұбыңды тап» әдісі* Үй тапсырмасын тексеру. Географиялық диктант ҚБ. Өзін-өзі тексеру. Мұғалімнің кері байланысы. Тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастыру. Мұғалім сабақтың тақырыбын айтады және оқушыларға тірек етістіктердің көмегімен мақсатты қалыптастыруды ұсынады: оқу, білу, білік, анықтау, жалпылау, бекіту, дәлелдеу, салыстыру, талдау, қорытынды шығару, жүйелеу, т.б.	Мультфильм кейіпкерлері бейнеленген карточкалар. Сұрақтар көрсетілген слайд. Жауаптар көрсетілген слайд. Бағалау өлшемдері көрсетілген слайд. Тірек етістіктер көрсетілген слайд.
Сабақтың ортасы 25 мин	Жаңа материалды меңгеру. 1-тапсырма (ЖЖ) §15-16 тақырыбын оқы. «Экономикалық-географиялық зерттеулердегі картографиялық зерттеудің рөлі» тақырыбы бойынша глоссарий құрастыр. Жаңа ұғымдар тізімі кем дегенде 8 терминнен тұруы қажет. Дескриптор: 1. Мәтінді оқып шығады, кем дегенде 8 ұғымнан тұратын глоссарий құрастырады. 2. Глоссарийді дәптерге түсіреді. ҚБ. Өзара тексереді. Жұмысты орындауды бағалау: «+», «-» 2-тапсырма (Жеке) 10 минут ішінде тақырыпты оқып шығып, соңында берілген сұрақтарға жауап бер. ҚБ. Сұрақтар қою. «Шәкіл» әдісі Дескриптор: Мәтінді оқиды. Сұрақтарға жауап береді. 3-тапсырма. Төмендегі нұсқаулықты пайдаланып, менталды карта құр (тақырыпты өз еркіңмен таңда): 1. Қағаз парағын алып, ортасына бір сөзбен картаға арналған басты тақырыпты жаз. Оны жабық циклге қос. 2. Орталық тақырыптан тармақтар құрып,	Оқулық, Географиялық терминдер сөздігі, Географиялық сайт WEBGEO.RU – «Портал география»
	онымен байланысты түйінді сөздерді орналастыр. 3. Картаны кеңейтуді жалғастырып, тақырып мазмұны ашылғанға дейін түйінді тармақтармен қосалқы тармақтарды қос. 4. Қорытынды жаса. Дескриптор: 1. Менталды карталармен жұмыс істейді. 2. Бір тармаққа бір сөз жазу. 3. Негізгі сөздерді бас әріппен жазу. 4. Тармақтарды тығыз орналастырмай, бос орын тастамай, тең орналастыру қажет. 5. Суреттер мен белгілерді қолдану керек (кем дегенде негізгі тақырыпқа қолдану). ҚБ. Өзара тексеру. 4-тапсырма. Өз жауабыңды дәлелде (жеке). *«Авторлық үстел» әдісі* Әр кезеңде картографиялық әдіс мәселелерімен А.Б. Дитмар, К.А. Салищев, Н.Г. Фрадкин, А.М. Берлянт және т.б. айналысқан. Картографиялық зерттеу әдісіне қосқан үлестері қандай? Дескриптор: Аталған ғалымдардың бірінің картографиялық зерттеу әдістеріне қосқан үлесін анықтау. ҚБ. «Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі
Сабақтың соңы 4 мин 1 мин	Рефлексия: «Сауалнама» әдісі	Сұрақтар көрсетілген парақшалар
	Үй тапсырмасы § 15-16. Сараланған тапсырмалар

2-бөлім. КАРТОГРАФИЯ ЖӘНЕ ГЕОИНФОРМАТИКА 2.2 ГЕОИНФОРМАТИКА НЕГІЗДЕРІ
Сабақтың тақырыбы	17-18. Географиялық деректер базасы
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)	10.2.2.1 Microsoft Excel бағдарламасын қолдану арқылы географиялық деректер базасын құрастыру
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Microsoft Excel бағдарламасын қолдану арқылы географиялық деректер базасын жинайды. Оқушылардың көпшілігі: Microsoft Excel бағдарламасы туралы жалпы білімдерді жүйелейді. Кейбір оқушылар: Геоинформатика негіздерін бағалайды.
Бағалау өлшемдері	- Microsoft Excel бағдарламасын қолдану арқылы географиялық деректер базасын жинайды. Microsoft Excel бағдарламасы туралы жалпы білімдерді жүйелейді. - «Геоинформатика негіздері» тақырыбы бойынша сызба құрастырады.

		- Геоинформатика негіздері оқыту пәнін талдайды.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: геоақпараттық әдіс, геоинформатика, ЭЕМ, географиялық ақпараттық жүйелер, геоақпараттық картографиялау, географиялық деректер базасы
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы)
Пәнаралық байланыстар		Жаратылыстану ғылымдары
Тақырып бойынша алған білімдері		Геоинформатика негіздері
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. Қолдарыңды көтеріп, «Мен – жақсымын», – деп бастарыңды сипалаңдар. «Мен сабақта белсенді жұмыс істеймін, барлық тапсырмаларды орындай аламын». (1 минут) Тірек тапсырмаларды белсендіру. *«Миға шабуыл» әдісі* Оқушыларға негізгі сұрақ қойылады: 1. «Ақпараттық технология» ұғымының мәні. 2. «IТ технология» мәні неде? Түсіндір. Сабақтың тақырыбын анықтайды. 1-тапсырма. Тақырыпты оқып шығады. 1. Информатика, геоинформатика, географиялық ақпараттық жүйе, ЭЕМ, геоақпараттық картографиялау, географиялық деректер базасы түсініктерін сипатта. 2. Қашан және қай жерлерде геоақпараттық әдіс қолданылады? 3. «Географиялық деректер базасы» дегеніміз не? 4. Жалпыға арналған Microsoft Excel бағдарламасы қандай мақсаттарда қолданылады? 5. Географиялық деректер базасын өңдеу және құру үшін қандай компьютерлік бағдарламалар кеңінен қолданылады? Дескриптор: 1. Информатика, геоинформатика, географиялық ақпараттық жүйе, ЭЕМ.		Жауабы: экосфера
	2. Географиялық ақпараттық жүйені тиімді пайдалану. 3. Қорытынды. ҚБ. «Смайлдер» әдісі
Сабақтың ортасы 20 мин	1-тапсырма. Microsoft Excel көмегімен ТМД елдері туралы деректер базасын құрастыр. Географиялық деректер базасына келесі бөлімдерді қос: мемлекет атауы, астанасы, халқы, ауданы, экономикасы туралы ақпарат. Деректер базасын кесте түрінде көрсет. Тақырып бойынша қорытынды жаса. 2-тапсырма. Microsoft Excel көмегімен дүниежүзінің саяси картасы туралы деректер базасын құрастыр (бір құрлық мысалында). Географиялық деректер қорына келесі бөлімдерді қос: мемлекет атауы, астанасы, халқы, ауданы, елдің басқару түрі формасы, мемлекеттік құрылымы және режимі. Деректер базасын кесте түрінде көрсет. Тақырып бойынша қорытынды жаса. Дескриптор: 1. ТМД елдері туралы деректер базасын құрастырады. 2. Microsoft Excel бағдарламасындағы диаграмма шартты белгісін құрастырады. 3. Диаграмма құрастыруды жалғастырады. 4. Қорытынды. ҚБ. *«Басбармақ» әдісі*
Рефлексия 9 мин	3-тапсырма. Оқулықты негізге ала отырып сұрақтар құрастыру. Өз жауаптарыңды дәлелде. Дескриптор: 1.Сұрақ құрастырады. 2. Сұрақтардың жауабын біледі.
Сабақтың соңы 1 мин	Үй тапсырмасы §17-18, 4-тапсырма.

2-бөлім. КАРТОГРАФИЯ ЖӘНЕ ГЕОИНФОРМАТИКА 2.2 ГЕОИНФОРМАТИКА НЕГІЗДЕРІ
Сабақтың тақырыбы	19-20. Географиялық деректерді көзбен шолу. Картограмма және картодиаграмма статистикалық графикті құру тәсілі ретінде
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)	10.2.2.2 Статистикалық деректерді талдау нәтижелері бойынша картограммалар мен кардиограммаларды құрастыру
Сабақ мақсаты	Барлық оқушылар: Деректерді көзбен шолу, ақпараттық графика, графикалық интерфейс, картограмма, картодиаграмма, бағаналы диаграмма, изосызықтар ұғымдарын біледі. Оқушылардың көпшілігі: Бидай өнімділігі бойынша аудандардың географиялық таралуын анықтауды. «Дүниежүзінің қара металлургия» экспорты және

		импортын бағалайды. Кейбір оқушылар: Берілген тақырыптарға мониторинг жүргізеді.
Бағалау өлшемдері		- Деректерді көзбен шолу, ақпараттық графика, графикалық интерфейс, картограмма, картодиаграмма, бағанды диаграмма, изосызықтар ұғымдарын біледі. - Бидай өнімділігі бойынша аудандардың географиялық таралуын анықтайды. - «Дүниежүзінің қара металлургия» экспорты және импортын бағалайды. Берілген тақырыптарға мониторинг жүргізеді.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: диаграмманы құрастыру және оқу дағдылары Негізгі тірек сөздер тізбегі: деректерді көзбен шолу, ақпараттық графика, графикалық интерфейс, картограмма, картодиаграмма, изосызықтар, бағанды диаграмма
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы).
Пәнаралық байланыстар		Биология, экономика, информатика, математика, сызу
Тақырып бойынша алған білімдері		Экономикалық-географиялық зерттеулердегі картографиялық әдістің рөлі
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақ кезеңдері		Сабақ кезеңдері
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. «Калейдоскоп» әдісі. Мұғалім топтарға сөз тіркестерін ұсынады, белгілібір уақыт ішінде мүмкіндігінше көп сөз құрастыру керек. Көп сөз құрастырған топ жеңіске жетеді. Аталған әдіс оқушылардың сабаққа көңіл бөлулеріне жақсы көмектеседі. Топтарға бөлуді бастайық, алдарыңызда әртүрлі түсті тастар жатыр, түстерге байланысты топтарға бөліңіздер. Сыныпты топтарға бөлу. Коллаборативті орта қалыптасады. Үй тапсырмасын тексеру. *«Ыстық орындық» стратегиясы*. Оқушылар өткен тақырып бойынша сұрақтар құрастырып, дорбаға салады. «Ыстық орындықта» отырған оқушы дорбадан сұрақ алады, егер оқушы жауап бере алмаған жағдайда сынып оқушылары

көмектесе алады.

Мысалы:

1. Геоақпараттық әдіс қандай мақсаттарда қолданылады?

2. Географиялық деректер базасы дегеніміз не? Дескриптор:

1. Геоақпараттық әдістің қолданылуын біледі. 2. Географиялық деректер базасын құрастыруға 3 дәлел көрсетеді.

3. Шаруашылық салаларын салыстырады.

ҚБ. Кері байланыс

Сабақтың ортасы

20 мин

Жаңа материалды меңгеру.

Ойланып жауап бер, неге географиялық деректер базасы зерттеу жұмыстарын тиімді жүргізуді қамтамасыз етеді?

Топпен жұмыс

1-тапсырма. «РВФ» әдісі.

1. Мәтінмен жұмыс. Көзбен шолу карталардың түрлерін анықтау, мәтінмен жұмыс істей отырып астық өнімділігі бойынша таралу географиясын белгілеу.

2. Зертттеу жұмыстарының таныстырылымы. Дескриптор:

1. Тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу.

2. Астық өнімділігінің таралуы бойынша әсер ететін негізгі түрткіжайттарды көрсетеді. 3. Астық өнімділігінің таралу өзгеріс динамикасын анықтайды.

ҚБ. Өзара бағалау. «Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі.

2-тапсырма. Қосымша 1, 2-кесте көрсеткіштерін талда (таңдау бойынша). Ақпаратты өңдеп, картодиаграмма құрастыр. Карта-сызба бойынша қорытынды жаса.

3-тапсырма. Қосымша 2, 3-кесте көрсеткіштерін талда. Ақпаратты өңде және «ГФР-дағы халқының таралуы» тақырыбына картограмма құрастыр. Карта-сызбаға қорытынды жаса. Дескриптор:

1. Статистикалық көрсеткіштерді талдайды.

2. ГФР-дағы халықтың таралу географиясының негізгі себептерін түсіндіреді.

3. Карта-сызба бойынша қорытынды жасайды. ҚБ. Мұғалім + оқушы. «Білім ағашы» әдісі

4-тапсырма. «SWOT-талдау» әдісі. Астық өнімділігін орналастыруына SWOT құрастыр.

	Нысанды орналастыру
Күшті жақтары (S)

Тақырып бойынша берілген суретті мұқият қарап шығады.

Геосфераның әсер ету және өзгеру бағыттарын анықтайды. Технологиялық картада көрсетілген геосфераның бірін сұрақтар бойынша қарастырады.

Әлсіз жақтары (W)

Мүмкіндіктері (O)

Қауіп (T)

Қорытынды

Дескриптор:

1. Қосымша және оқулық мәліметтерін қолдана отырып астық өнімділігінің орналасуында күшті және әлсізтүрткіжайттарды анықтайды.

2. Астық өнімділігінің таралу мүмкіндігіне баға береді.

3. Қорытынды.

ҚБ. «Смайлдер»

(Ұ) Кері байланыс. Тапсырманы орындау барысы бойынша нұсқаулық. Кестені толтыру бойынша қорытынды.

Рефлексия 9 мин

«Астық өнімділігін орналастыру түрткіжайты» тақырыбына эссе жазу.

Сабақтың соңы 1 мин

Үй тапсырмасы §19-20

2-БӨЛІМ. КАРТОГРАФИЯ ЖӘНЕ ГЕОИНФОРМАТИКА 2.2 ГЕОИНФОРМАТИКА НЕГІЗДЕРІ
Сабақтың тақырыбы	21-22. Географиялық деректерді көзбен шолу. Ақпараттықкоммуникативті технологиялардың (АКТ) графикалық редакторларында тақырыптық карта-сызбаларды құрастыру
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)	10.2.2.3 Ақпараттық-коммуникативтік технологиялардың (АКТ) графикалық редакторларында тақырыптық картасызбаларды құрастыру
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Еуропа халқының тығыздығын зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: Еуропа аумағының урбандалу деңгейін талдайды. Кейбір оқушылар: Еуропаның демографиялық саясатын бағалайды.
Бағалау өлшемдері	- Еуропа халқының тығыздығын біледі. - Еуропа аумағының урбандалу деңгейін талдайды. - Еуропаның демографиялық саясатын бағалайды.
Тілдік мақсаттары	Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: ақпараттықкоммуникативтік технологиялар, графиктік редактор Corel Draw, Paint, Adobe Photoshop.
Құндылықтарды қалыптастыру	Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы)

Пәнаралық байланыстар		Жаратылыстану ғылымдары
Тақырып бойынша алған білімдері		Графикалық көрсеткіштерді көзбен шолу. Картограмма және картодиаграмма – статистикалық сызбаларды құрастыру әдісі ретінде.
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. (Ұ) «Кластер» 1. Сандық суреттерді компьютерде салу және өңдеу бағдарламаларының құрамдас бөліктерін атау. 2. «Халық тығыздығы» ұғымына қатысты түсініктер тақтаға жазылады. Халық (болуы мүмкін) Урбандалу (мысалы) Агломерация (мысалы) *«Миға шабуыл» стратегиясы* Сұрақ: Аталған ұғымдарды байланыстыратын ортақ түсінік не? Дескриптор: 1. Урбандалу ұғымына қатысты түсініктерді біледі. 2. Еуропа агломерацияларына мысал келтіреді. 3. Халық тығыздығына қатысты түсініктерді біледі. 4. Байланысын анықтайды. (Ұ) Қалай ойлайсыңдар, бүгінгі тақырыбымыз қандай болуы мүмкін? (Халық тығыздығы) (Ж) Мақсатты қойып, атап шығады.		Тақтаға кластер түрінде идеялар жазылады. Сұрақтарға жауап беріп, талқылайды.
Сабақтың ортасы 25 мин	Ой қорыту. (ТЖ) 1-тапсырма § 21-22 тақырыбымен жұмыс. Оқулықты мұқият оқып шығып, негізгі ұғымдарды дәптерге жазу. «Еуропа халқының тығыздығы» тақырыбына мазмұнды карта құрастыру. Дескриптор: 1. Мәтінді оқиды. 2. Негізгі ұғымдарды көрсетеді. 3. Топтарға бөледі. 4. Мазмұнды карта құрастырады. ҚБ. «Басбармақ» әдісімен бір-бірін бағалайды. Кері байланыс. (ТЖ) 2-тапсырма. Оқулықпен жұмыс Тақырыптық карталардың өлшемдерін анықтауда белгілі бір тақырыпқа сәйкес келетін		Оқулық
	әртүрлі кеңістіктік заңдылықтар мен жергілікті жердің өзара байланысына сәйкес келетін белгілер немесе статистикалық көрсеткіштер көрсетіледі. Физикалық картада елді мекеннің орны және халқы бейнеленеді. Аталған жағдайда картаға жергілікті жерді және көрсеткіштерді бейнелейміз. Тақырыптық карталар түрлері және базалық қағидалары бойынша әртүрлі болады. Халықтың тығыздығын анықтау өлшемін анықта. Урбандалу және агломерация ұғымдарына сипаттама бер. Қорытындылар мен бақылауларыңды топ мүшелерімен бөліс, сызба түрінде көрсет. Дескриптор: 1. Оқушылар топ ішінде графикалық редакторларға сипаттама берді. Сандық суреттерді өңдеу және құру үшін қандай компьютерлік бағдарламалар кеңінен қолданылады? 2. Әр топ басқа топтардың ақпараттарын толықтырады, өз жұмыстарымен таныстырады. ҚБ. «Бағдаршам» (жасыл – барлығы түсінікті, сары – қиындықтар туғызды, қызыл – түсініксіз жағдай көптеп кездеседі). Кері байланыс: Топтар жұмыстарды орындап шықты. (Ж) 3-тапсырма. Еуропа халқының тығыздығы картасын мұқият қара. Еуропадағы халық тығыздығы жоғары елдерді ата, себебін түсіндір. Дескриптор: 1. Тақырыпты талдайды. 2. Еуропа халқының тығыздығын бағалайды. 3. Еуропа елдеріндегі урбандалу және агломерация деңгейіне баға береді. Жұппен бағалайды. ҚБ. «Смайлдер» Кері байланыс. Аумақтың дамуына олардың ерекшеліктерін ескеру керектігі туралы дұрыс баға бердіңдер.
Рефлексия 4 мин	Рефлексия *«Жетістік баспалдағы» әдісі*
Сабақтың соңы 1 мин	Үй тапсырмасы § 21-22, 1-тапсырма

3. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ 3.1 ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ
Сабақтың тақырыбы		23-24. Табиғатты пайдаланудың түрлері
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)		10.3.1.1 Табиғатты пайдалану қажеттілігін түсіндіру, оның түрлерін (басқару түрлері бойынша) анықтау және графикалық түрде ұсыну
Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: Қоршаған орта, табиғат, географиялық орта, «қайталама» табиғат, табиғатты пайдалану, ресурспен қамтамасыз етілу ұғымдарын біледі. Оқушылардың көпшілігі: Табиғатты пайдалану түрлерін сызба түрінде көрсетеді. Кейбір оқушылар: Графикалық сызба құрастырады.
Бағалау өлшемдері		- Қоршаған орта, табиғат, географиялық орта, «қайталама» табиғат, табиғатты пайдалану, ресурспен қамтамасыз етілу ұғымдарының мәнін ашады. - Табиғатты пайдалану түрлерін сызба түрінде көрсетеді. - Графикалық сызба құрастырады.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: Венн диаграммасын құру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: қоршаған орта, табиғат, географиялық орта, «қайталама» табиғат, табиғатты пайдалану, ресурспен қамтамасыз етілу
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы)
Пәнаралық байланыстар		Биология, химия, физика
Тақырып бойынша алған білімдері		Географиялық деректерді көзбен шолу. АКТ графикалық редакторларында тақырыптық карталарды құрастыру.
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік

Сабақтың басы 10 мин

Ұйымдастыру кезеңі

Сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылармен сәлемдесу.

Коллаборативті ортаны ұйымдастырып, сабақтың мақсатын қояды.

(Ж) 1-тапсырма. «Дейін» және «кейін» әдісі

Оқушылар кестенің бірінші бағанын толтырып, топ спикерлері толтырғандарын оқып шығады, екінші бағананы сабақтың соңында толтырады.

Дейін	Кейін

ҚБ. «Смайлдер»

Сабақтың ортасы

20 мин

(ЖЖ) 1-тапсырма

1.1 Тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқиды, негізгі ұғымдарды белгілейді.

1.2 Венн диаграммасын құрады.

«Географиялық орта» және «Табиғат» ұғымдарын салыстырады.

Кластер құрастырады. Табиғатты пайдалану түрлері.

1.3 Өзара оқыту: «географиялық орта», «табиғат» және «табиғатты пайдалану» т.б. жаңа ұғымдарымен танысады.

Дескриптор:

- Графикалық органайзерлермен жұмыс істей алады.

- Ақпаратты талдайды.

- Білім береді.

- Ұғымдарды дәптерге түсіреді.

ҚБ: Бағдаршам (ТЖ) 2-тапсырма. Сарамандық жұмыс. Оқулықты, дүниежүзінің минералды ресурстар картасын пайдалана отырып, отын және рудалы пайдалы қазбалардың орналасуын талдайды.

Көмір, мұнай, газ, торф, темір рудалары, полиметалл және т.б. пайдалы қазбалардың қоры мол елдер мен аудандарды ата. ҚБ. «Бағдаршам» Дескриптор:

- Әртүрлі ақпарат көздерінің көрсеткіштерін сәйкестендіре алады.

- Минералды ресурстардың орналасуын талдайды.

- Пайдалы қазба қоры мол жетекші елдерді атайды. 3-тапсырма. «Менің ойым» – талқылау

Оқулық мәтіні

3.1 Неге қоғам мен табиғат байланысын биологиялық емес, қоғамдық және әлеуметтік мәселе ретінде қарастырады?

3.2. Ұлы неміс географы Александр Гумбольдтің «Адамның алдында орман, ал артында шөл қалады» деген сөзінің мағынасы неде?

3.3. Табиғатты пайдалану және экологиялық мәселелерді шешуде география ғылымының рөлі қандай?

ҚБ. «Бағдаршам» Дескриптор:

- Қоғам мен табиғаттың байланысын түсінеді. - Табиғатты пайдалану және экологиялық мәселелерді шешуде география ғылымының рөлін бағалайды.

- Ғылыми түсініктерді түсінеді.

Кері байланыс. Сұрақтарға талқылау жүргізіледі.

Жауаптарын ортаға салады.

Сабақтың қорытындысы шығарылады

8 мин

4-тапсырма. Сабақты бекіту мақсатында географиялық диктант жүргізіледі. Географиялық диктанттан кейін терминдер бойынша өзара бағалау жүргізіледі. Кестенің «Кейін» екінші бағанын толтырады.

Нәтижелерін топта атап көрсетеді. ҚБ. «Басбармақ»

Географиялық

диктант

Сабақтың соңы 2 мин

Рефлексия. «Көңіл күй» ағашы

Үй тапсырмасы

§23-24, 4-тапсырма

3. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ 3.1 ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ
Сабақтың тақырыбы	25-26. Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға тигізетін әсерін бағалау
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)	10.3.1.2 Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға тигізетін әсерін анықтау және бағалау(аймақтық/аудандық компоненттер) 10.3.1.3 Табиғат пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға тигізетін жағымсыз әсерін азайтудың жолдарын ұсыну(аймақтық/аудандық компоненттерге негізделген)
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Табиғи ландшафт, антропогендік ландшафт, экологиялық жағдай, экологиялық лас өндіріс, экологиялық саясат, экологиялық мәдениет ұғымдарын біледі. Оқушылардың көпшілігі: Қазақстандағы табиғатты пайдалану және пайдалы қазбалармен қамтамасыз етілуін жіктейді және зерттейді. Кейбір оқушылар: Қазақстанда қоршаған ортаға әсер ететін антропогендік түрткіжайттар әсерін азайту жолдарын бағалайды.

Бағалау өлшемдері

1. Табиғи ландшафт, антропогендік ландшафт, экологиялық жағдай, экологиялық лас өндіріс, экологиялық саясат, экологиялық мәдениет ұғымдарын біледі.

2. Қазақстандағы табиғатты пайдалану және пайдалы қазбалармен қамтамасыз етілуіне әсер ететін антропогендік түрткіжайттарды топтастырады. Себеп-салдарлық тізбегін құрастырады.

3. Жобаның нәтижесін қорытындылайды.

Тілдік мақсаттары

Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу

Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру

Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау

Негізгі тірек сөздер тізбегі: қоршаған орта, географиялық орта, «қайталама» табиғат, табиғатты пайдалану,

ресурспен қамтамасыз етілуі

Құндылықтарды қалыптастыру

Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы).

Пәнаралық байланыстар

Биология, химия, физика

Тақырып бойынша алған

білімдері

Географиялық деректерді көзбен шолу

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері

Көрнекілік

Сабақтың басы 10 мин

Сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылармен сәлемдесу.

Коллаборативті ортаны ұйымдастырып, сабақтың мақсатын қояды.

(Ж) 1-тапсырма. «Дейін» және «Кейін» әдісі Оқушылар кестенің бірінші бағанын толтырып, топ спикерлері толтырғандарын оқып шығады, екінші бағананы сабақтың соңында толтырады.

Дейін	Кейін

ҚБ. «Смайлдер»

Сабақтың ортасы

20 мин

(Ж) 2-тапсырма

Оқулықты, дүниежүзінің минералды ресурстар картасын пайдалана отырып, отын және рудалы пайдалы қазбалардың орналасуын талдайды. Көмір, мұнай, газ, торф, темір рудалары, полиметалл және т.б. пайдалы қазбалардың қоры мол елдер мен аудандарды ата. Дескриптор:

- Минералды ресурстардың орналасуын жіктей білу.

- Мысалдар келтіреді.

- Қорытынды жасайды.

ҚБ. Бағдаршам

(Т) 3-тапсырма. Топта жұмыс істей отырып

Қазақстанның табиғат ресурстары орналасуының себеп-салдарлық тізбегін көрсететін графикалық органайзер дайында (1-тапсырма). ҚБ. «Смайлдер» Дескриптор:

- елдердің ресурспен қамтамасыз етілуін анықтайды;

- оның мәселесін бағалайды;

- антропогендік түрткіжайтты сипаттайды.

Кері байланыс: Түсініксіз болған жағдай?

Сұрақтарға талқылау жүргізіледі.

Сабақты қорытындылау

8 мин

Нәтижелерін топта атап көрсетеді. ҚБ. «Басбармақ»

Географиялық

диктант

Сабақтың соңы 2 мин

Рефлексия: «Көңіл күй» ағашы

«Көңіл күй» ағашы өте жақсы жақсы жаман

Үй тапсырмасы. §25-26,2-тапсырма. Өңірімізде қоршаған ортаға антропогендік түрткіжайттар әсерін азайту мүмкін бе?

3. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ 3.1 ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ
Сабақтың тақырыбы	27. Табиғатты тиімді пайдалану қағидалары
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)	10.3.1.4 Табиғатты тиімді пайдалану қағидаларын анықтау
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Табиғатты тиімді пайдалану, табиғатты пайдалану қағидалары, экологиялық дағдарыс, табиғат ортасының сыйымдылығы, ресурс айналымы ұғымдарын біледі. Оқушылардың көпшілігі: Табиғатқа әсерді төмендетуді бағалайды. Кейбір оқушылар: Табиғатты пайдалану мәселелерін шешу жолдарын қарастырады.
Бағалау өлшемдері	- Географиялық ортаны біледі. - Қоршаған ортаға әсерді төмендетуге бағытталған шараларды бағалайды. - Табиғатты пайдаланудың мәселелерін шешу жолдарын қарастырады.
Тілдік мақсаттары	Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және

		өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: табиғатты тиімді пайдалану, табиғатты пайдалану қағидалары, экологиялық дағдарыс, табиғат ортасының сыйымдылығы, ресурс айналымы
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен, жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы).
Пәнаралық байланыстар		Қоғамдық ғылымдар
Тақырып бойынша алған білімдері		Қоршаған ортаға табиғат пайдалану түрлерінің әсерін бағалау
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 5 мин	Сәлемдесу. Психологиялық көңіл күй орнату. *«Миға шабуыл» әдісі* Сабақтың тақырыбымен таныстыру. Оқушылар сабақтың мақсатын қою керек. Оқушылармен бірлесе сабақты бағалау өлшемдері талқыланады.		Таныстырылым
Сабақтың ортасы 25 мин	Нұсқаулықтан оқу. Тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу. 1-тапсырма. Оқулықтағы 1-тапсырманың сұрақтарына жауап беру. (ТЖ) 2-тапсырма. 14-сызбаны қолдана отырып табиғатты тиімді пайдалану қағидаларын талда. *ҚБ. «Бағдаршам»* Дескриптор: - Қоршаған ортаға әсерді төмендетуге бағытталған шараларды анықтай білу. - Мысалдар келтіре алады. - Қоршаған ортаға антропогендік әсер ету мағынасын түсіндіреді. - Қорытынды жасай алады. (ТЖ) 3-тапсырма Кестенің мазмұнын ашатын сұрақтар мен тапсырмалар құрастырады. 1. Қоршаған ортаға әсерді төмендетуге бағытталған шаралардың сипаттамасы. ҚБ. «Смайлдер» Дескриптор: - Жеңіл және күрделі сұрақтар құрастырады. - Ең тиімді шараларды анықтайды. - Экологиялық мәселелердің шешу жолдарын көрсетеді. (Ж) 4-тапсырма** Антропогендік түрткіжайт әсерлерін төмендету бойынша шараларды жүргізу нәтижелерінің		«Географиялық орта», «табиғат ортасы», «РШК» ұғымдарын көрсетеді. Өз жауаптарын ортаға салып, талқылайды
	объективті қиындықтарын ашып көрсетеді. ҚБ. Мұғалім + оқушы. *«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі* Дескриптор: - оқулықты талдай біледі; - ең тиімді шараларды бағалайды; - қорытынды жасай алады; - қорытындыны дәптерге жазады.
Сабақтың соңы 8 мин	Сабақтың соңындағы рефлексия: - Мен мақсатқа қол жеткіздім бе? - Менің ... дамытуым қажет. - Менің сабаққа деген көзқарасым ... - Менің ойымша... - Терминдерді қайталау. - Елдер бойынша 3 мысал келтіру.		Географиялық диктант
Сабақтың соңы 2 мин	Үй тапсырмасы §27. Өз жерінде қоршаған ортаға антропогендік түрткіжайттар әсерін азайту жолдарына мысал келтіру.

3. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ 3.1 ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ
Сабақтың тақырыбы	28. Табиғатты тиімді пайдалану түрлері бойынша шешімдер әзірлеу
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)	10.3.1.5 Экологиялық пайдалану түрлерінің тиімділігін арттыру бойынша шешімдерді әзірлеу (жергілікті / аймақтық компонент негізінде)
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Табиғатты тиімді пайдалану тиімділігін арттыру түрлері бойынша шешімдерді әзірлейді (жергілікті / аймақтық компонент негізінде). Оқушылардың көпшілігі: Тақырып бойынша ауызша таныстырылым құрастырып, талқылайды. Кейбір оқушылар: Табиғатты тиімді пайдалану және қоршаған орта экологиясының бір-біріне тәуелділігін нақты мысалдармен дәлелдейді.
Бағалау өлшемдері	- Табиғатты тиімді пайдаланудың географиялық қағидаларын біледі. - Табиғатты тиімді пайдалану және қоршаған орта экологиясының рөлін біледі. - Табиғатты тиімді пайдалану және қоршаған орта экологиясының бір-біріне тәуелділігін нақты мысалдармен дәлелдейді.
Тілдік мақсаттары	Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау

		Негізгі тірек сөздер тізбегі: табиғатты тиімді пайдалану қағидалары
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы).
Пәнаралық байланыстар		Биология, физика, химия, информатика
Тақырып бойынша алған білімдері		Табиғатты тиімді пайдалану қағидалары
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Сәлемдесу. Психологиялық көңіл күй орнату. *«Тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу» әдісі*. Географиялық заңдылықтарға мысал келтір. Қазақстанға тән географиялық заңдылықтарды атап шық. Сабақтың тақырыбымен таныстыру. Оқушылар сабақтың мақсатын ауызша ашады, оқушылармен бірге сабақтың бағалау өлшемдерін талқылайды.		Таныстырылым
Сабақтың ортасы 20 мин	(ТЖ) 1-тапсырма 1. 12-кестені мұқият қарап шығып, талда. Қорытындыларын дәптерге жаз. 2. Кіші топтарда өз облысыңның мысалында табиғатты пайдаланудың тиімділігін арттыру түрлері бойынша өз шешімдеріңді әзірле. 3. Әзірлеген шешімдерді ауызша қорға және талқыла. - Ағаштарды кесу - Қайталама шикізат - Суды тұщыландыру *ҚБ. Өз-өзін бағалау* Дескриптор: - Табиғатты тиімді пайдалану қағидаларын анықтай алады. - Картадан көрсете алады. - Бұған қандай түрткіжайттар әсер ететінін анықтай алады. - Қорытынды жасайды. (ТЖ) 2-тапсырма** 12-кестені мұқият қарап шығып, өндіріс түрлерін анықтау қажет.
	ҚБ. мұғалім + оқушы *«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі* Дескриптор: - кестені талдай біледі; - табиғат әлеуетінің бағытын және мазмұнын анықтайды; - ресурстық және экологиялық әлеуетін ажырата алады; - қорытынды жасайды. (Ж) 3-тапсырма. Табиғат ресурстарының экологиялық жағдайы бойынша ақпаратты жинау және өңдеу (құрал жабдық: интернет ресурстар, атлас карталары, облыстық Экология департаменттерінің ақпараттық есептері және т.б.). ҚБ. Оқыту процесіндегі АКТ. *«Басбармақ» әдісі* Дескриптор: - Экологиялық мәселені анықтайды. -Экологиялық мәселенің себебін түсіндіреді. - Жоба бойынша болжамдарын ортаға салады. - Қорытынды жасайды. - Қорытындыларын дәптерге жазады.
Сабақтың соңы 8 мин	Сабақтың соңындағы рефлексия: Сұрақтардың біріне дәлелмен жауап: 1. Сабақтан күткен нәтижең және жүзеге асырғаның? 2. Сенің ойыңша сабақтың қандай кезеңдері сәтті болды және неге? 3. Есте қаларлық сәттер? 4. Осындай жұмыстардың пайдасы қандай? 5. Өзіңнің дамуың неден байқалады? 6. Сабақ уақытында ең тиімді орындалған жұмыстар? Олардың ішіндегі ең тиімділерін ата. 7. Сабақ уақытында саған қиындық туғызған тапсырмаларды кему ретінде атап көрсет. Ол қиындықтарды қандай әдістермен орындадың?		Географиялық диктант
Сабақтың соңы 2 мин	Үй тапсырмасы §28

3. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ

3.1 ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ

Сабақтың тақырыбы

29-30. Экологиялық таза өндірістерді жобалау

Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)

10.3.1.6 Экологиялық таза өндіріс жобаларын

(жергілікті / аймақтық компонент негізінде)

ұсыну

Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Жоба, экологиялық таза өндіріс, экологиялық бизнес, экологиялық өнім ұғымдарын біледі. Оқушылардың көпшілігі: Экологиялық мәселелерді шешуде инновацияялық технологияның рөлін бағалайды. Кейбір оқушылар: Тұрғылықты елді мекенде «жасыл технологияны» қолдану мүмкіндіктерін анықтайды.
Бағалау өлшемдері		- «Инновациялық технология» ұғымының мазмұнын ашып көрсетеді. - Экологиялық мәселелерді шешуде инновациялық технологиялардың рөлін бағалайды. - Тұрғылықты елді мекенде инновациялық технологияны қолдану жолдарын ұсынады.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: инновациялық технология, жасыл ақпараттық жүйелер және технологиялар
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы)
Пәнаралық байланыстар		Биология, физика, химия, математика, информатика
Тақырып бойынша алған білімдері		Таза экологиялық өндірісті жобалау
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Сәлемдесу. Психологиялық көңіл күй орнату. «Ассоциациялар» әдісі: инновациялық технология, жасыл ақпараттық жүйелер және технологиялар. Оқушылармен бірге ассоциацияны талқылайды және қорытынды жасалынады.
Сабақтың ортасы 25 мин	(ТЖ) 1-тапсырма Оқулық көмегімен анықтау керек (өз бетімен білім алу): 1. Инновациялық технология дегеніміз не? 2. Қандай технологияларды «Жасыл ақпараттық жүйелер» деп атайды, неге? 3. Экологиялық мәселелерді шешуде «жасыл технологиялардың» рөлі? ҚБ: Тапсырманы бірінші орындаған топ смайлдер алады.

Дескриптор:

- Технологияларды анықтай біледі;

- Жасыл технологияларға мысал келтіре алады;

- Осыған әсер ететін түрткіжайттарды анықтайды;

- Қорытынды жасайды.

(ТЖ) 2-тапсырма

Оқулық көмегімен анықтау керек (өз бетімен білім алу):

1. «Тұрақты даму» және «жасыл технология» ұғымдарының арасындағы байланысты анықтау және жауапты сызба түрінде көрсет.

2. Тұрғылықты елді мекенде жасыл технологияның қолданылу мүмкіндіктерін топта талқыла.

ҚБ: Тапсырманы бірінші орындаған топ смайлдер алады. Дескриптор:

- Тақырыптық сызба құрастыра біледі;

- «Тұрақты даму» және «жасыл технология» ұғымдарының арасындағы байланысты анықтайды;

- Қандай технологияны қолдану мүмкіндігін ажырата алады; - Қорытынды жасайды.

(ТЖ) 3-тапсырма

Оқулық көмегімен анықтау керек (өз бетімен білім алу): Тұрғылықты елді мекенде жасыл технологияның қолданылу мүмкіндіктерін топта талқылайды.

ҚБ. Тапсырманы бірінші орындаған топ смайлдер алады.

Өз идеяларының таныстырылымы. Өзара бағалау: «Басбармақ» әдісі Дескриптор:

- Экологиялық мәселені анықтайды.

- Қандай шешу жолдары бар екенін түсіндіреді.

- Тұрғылықты елді мекенде жасыл технологияның қолданылу мүмкіндігін бағалайды.

- Қорытынды жасайды.

- Дәптерге толтырады.

Сабақтың соңы Сабақтың соңындағы рефлексия: 4 мин Смайлдерді санап, тақтаға шабадан, еттартқыш, себеттің суреті ілінеді.

Шабадан – алдағы уақытта қажет ақпарат.

Еттартқыш – ақпаратты өңдеймін.

Себет – қажет емес ақпарат.

Оқушыларға сабақта алған ақпаратты таңдау ұсынады.

Сабақтың соңы Үй тапсырмасы 1 мин §29-30. 1-тапсырманың сұрақтарына ауызша жауап береді.

3. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ

3.1 ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ

Сабақтың тақырыбы 31-32. Географиялық тапсырмаларды шешуде

географиялық зерттеу әдістері мен негізгі

географиялық ақпарат көздерін қолдану

Сабақта қол жеткізілетін 10.1.1.3 Зерттеу тақырыбына сәйкес сандық әдістерді оқыту мақсаты (оқу қолдану

жоспарына сілтеме) 10.2.1.1 Зерттеу тақырыбына сәйкес картографиялық әдісті қолдану

10.2.2.3 Ақпараттық-коммуникативті технологиялардың графикалық редакторларында тақырыптық карта-сызбалар құрастыру

Сабақтың мақсаты Барлық оқушылар: Географиялық зерттеу әдісі негіздерін меңгереді.

Оқушылардың көпшілігі: Ақпарат көздерін талдайды.

Кейбір оқушылар: Географиялық тапсырмаларды шешеді.

Бағалау өлшемдері - Географиялық зерттеу әдісі негіздерін түсіндіреді.

- Ақпарат көздеріне сипаттама береді.

- Географиялық тапсырмаларды шешеді.

Тілдік мақсаттары Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу

Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау

Негізгі тірек сөздер тізбегі: жалпыгеографиялық әдістер, ресурспен қамтамасыз етілу, жұмыссыздық, халық тығыздығы

Құндылықтарды Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын қалыптастыру ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен

шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы).

Пәнаралық байланыстар Жаратылыстану ғылымдары

Тақырып бойынша алған Қазақстанның экологиялық мәселелері білімдері

Сабақ кезеңдері

Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері

Көрнекілікт

ер

Сабақтың басы

8 мин

Ұйымдастыру. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру.

Қолдарыңды көтеріп, «Мен – жақсымын», – деп бастарыңды сипалаңдар. «Мен сабақта белсенді жұмыс істеймін, барлық тапсырмаларды орындай аламын». (1 минут)

Тірек тапсырмаларды белсендіру. «Пазл» әдісін қолдана отырып мұғалім сыныпты 6 топқа бөледі.

Рим саны және аумақтық шегара бейнеленген картаны оқушыларға таратады.

- Қалай ойлайсыңдар, картада рим саны және шегаралар анық көрсетілген бе?

Сабақтың ортасы

25 мин

Ж. 1-тапсырма

- Дүниежүзіндегі бір құрлыққа саяхатқа шығасың. Солтүстіктен оңтүстікке дейінгі арақашықтықты анықта: екі шеткі нүктелерінің координатасы – 32°с.е. және 35°о.е. Қандай құрлық туралы айтылып отыр?

- 1:50000 масштабтағы А және Б қалаларының арақашықтығын сантиметрмен есепте, егер 1:400000 масштабта 4 см-ге тең. Дескриптор:

1. Шеткі нүктелердің координаттары арқылы географиялық нысандарды табады.

2. А және Б қалаларының арасының арақашықтығын есептейді.

3. Қорытынды жасайды. ҚБ. «Смайлдер»

2-тапсырма

- Сен дүниежүзінің бір елінің өкілісің, сенөзіңнің баяндамаңда табиғатты пайдалану және демографиясы жайлы қарастыруың қажет. Дескриптор:

1. Елдің шикізатпен қамтамасыз етілуін есептейді.

2. Халықтың тығыздығын есептейді.

3. Жұмыссыздық деңгейін есептейді.

4. Қорытынды жасайды.

ҚБ. «Басбармақ» әдісі

Сабақты қорытындылау

7 мин

3-тапсырма. Тестілеу

Дескриптор: Жауап бере алады.

(ҚБ) Материалды кім қалай меңгергені туралы сабақты қорытындылау.

Үй тапсырмасы

§ 31-32

II ТОҚСАН

3.2 ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ НЕГІЗДЕРІ
Сабақтың тақырыбы		33-34. Геоэкологияның зерттеу пәні және өзектілігі
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)		10.3.2.1 Графикалық түрде геоэкологияның маңызын, мазмұнын және бағытын көрсету 10.3.2.2 Геоэкологияның негізгі санаттарынтүсіндіру 10.2.2.3 Ақпараттық-коммуникативтік технологиялардың графикалық редакторында тақырыптық карта сызбалар құрастыру
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Геоэкология ғылымының қалыптасу алғышарттарын зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: Геоэкология бойынша жалпы білімдерді жүйелейді. Кейбір оқушылар: Табиғатты тиімді және тиімсіз пайдалануды бағалайды.
Бағалау өлшемдері		- Геоэкология ғылымының қалыптасу алғышарттарын атап өтеді. - Геоэкология нені зерттейтінін талдайды. - Табиғатты тиімді және тиімсіз пайдалануды бағалайды.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: экосфера, табиғатты пайдалану, геоэкология
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы).
Пәнаралық байланыстар		Жаратылыстану ғылымдары
Тақырып бойынша алған білімдері		Табиғатты пайдалану. Табиғатты тиімді пайдалану қағидалары.
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 5 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. Қолдарыңды көтеріп, «Мен жақсымын», – деп бастарыңды сипалау керек. «Мен сабақта белсенді жұмыс істеймін, барлық тапсырмаларды орындай аламын». (1 минут) 2. Тірек тапсырмаларды белсендіру «Миға шабуыл» әдісі. Оқушыларға негізгі сұрақ қойылады. - Табиғатты пайдаланудың негізгі зерттеу нысаны не?		Жауап: Экосфера
	Сабақтың тақырыбын анықтайды.
Сабақтың ортасы 25 мин	Т. 1-тапсырма - Төмендегі нұсқаулықты қолдана отырып менталды карта сыз: Дескриптор: 1. Парақ алып ортасына бір сөзбен картаның негізгі тақырыбын жаз. Тұйық кескінмен қорша. 2. Негізгі тақырыптан ағаш бұтақтарын жүргіз, оған тірек сөздерді орналастыр. 3. Картаны тақырып ашылғанша, бұтақтарға негізгі сөздерді тіркеу арқылы картаның мазмұнын ашу керек. 4. Қорытынды жаса. АКТ-ні қолдана отырып, графикалық редакторда менталды карта құрастыру. Өзара бағалау. *ҚБ. «Басбармақ»* Дескриптор:** 1. Менталды карта құрастыра алады. 2. Мәліметтерді жіктейді және жүйелейді. 3. Жұмысты қорытындылайды.
	2-тапсырма Тақырыпты оқып шығып, «Табиғатты тиімді және тиімсіз пайдаланудың салыстырмалы сипаттамасы» кестесін талдайды. Топтарда талқылайды: «Еркін микрофон» Дескриптор: 1. Табиғат ресурстарын тиімді пайдалану белгілерін атайды. 2. Табиғат ресурстарын тиімсіз пайдалану белгілерін атайды. 3. Қорытынды жасайды. ҚБ. «Смайлдер»
Рефлексия 10 мин	Оқулықты негізге ала отырып, жеңіл және күрделі сұрақтар құрастыр. Дескриптор: 1. Сұрақтар құрастырады. 2. Сұрақтардың жауабын біледі. ҚБ. Эмоцияларымен алмасу.
Сабақтың соңы	Үй тапсырмасы §33-34, 5-тапсырма

3.2 ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗДЕРІ

Сабақтың тақырыбы

35-36. Геосфераның ластануы

Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)

10.3.2.3 Геосфераның ластану себеп-салдарын, деңгейін зерттеу

10.1.1.4 Зерттеу тақырыбына сәйкес географиялық сараптама элементтерін қолдану

Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: «Геосфера» ұғымын, түрлерін зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: Геосфераның ластану түрлері мен көздерін анықтайды. Кейбір оқушылар: Геосфераның өзгеру салдарын бағалайды. Геосфераның ластану мәселелерін шешу жолдарын анықтайды.
Бағалау өлшемдері		- «Геосфера» ұғымын, түрлерін біледі. - Геосфераның ластану түрлерін және көздерін атайды. - Геосфераның өзгеру салдарын бағалау. Геосфераның ластану мәселелерін шешу жолдарын анықтайды.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: геосфера, геосфераның ластану көздері, геосфераның ластану көздері
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы)
Пән аралық байланыстар		Тарих, химия, физика, биология
Тақырып бойынша алған білімдері		Геоэкологияның зерттеу пәні және өзектілігі
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекіліктер
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. *«Калейдоскоп» әдісі* Мұғалім топтарға сөз тіркестерін ұсынады, белгілі бір уақыт ішінде мүмкіндігінше көп сөз құрастыру керек. Көп сөз құрастырған топ жеңіске жетеді. Аталған әдіс оқушылардың сабаққа көңіл бөлулеріне жақсы көмектеседі. Топтарға бөлуді бастайық, алдарыңда әртүрлі түсті тастар жатыр, түстерге байланысты топтарға бөлініңдер. Сыныпты топтарға бөлу. Сөйтіп, коллаборативті орта қалыптасады. Үй тапсырмасын тексеру *«Ыстық орындық» стратегиясы* Оқушылар өткен тақырып бойынша сұрақтар құрастырып, дорбаға салады. «Ыстық орындықта» отырған оқушы дорбадан сұрақ алады, оқушы жауап бере алмаған жағдайда сынып оқушылары көмектесе алады. Мысалы: Экономикалық география және геоэкономика ғылымдарының арасындағы айырмашылық. Дескриптор:

1. Ғылымның зерттеу нысанын біледі, оларды салалары бойынша бөле алады.

2. Шаруашылықты орналастыру салалары

бойынша зерттеуді қажет ететін 3 дәлел келтіреді.

3. Шаруашылық салаларын салыстырады. ҚБ. Мұғалімнің кері байланысы.

Сабақтың ортасы

20 мин

Жаңа материалды меңгеру.

Геосфера нысандарының сапасы неге нашарлайтынын түсіндір. ТЖ. 1-тапсырма. «РВФ» әдісі

1. Мәтінмен жұмыс. Геосфера түрлерін анықтау, мәтінмен жұмыс істей отырып геосфераға адамның негізгі әсер ету бағыттарын көрсету.

2. Зерттеу нәтижелерімен таныстырады. Дескриптор:

1. Тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқиды.

2. Геосфераға маңызды әсер ететін түрткіжайттарды көрсетеді.

3. Геосфераның өзгеру динамикасын анықтайды. ҚБ. Өзара бағалау.

«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі

2-тапсырма

- Өндірістік және азаматтық құрылыс нысандары негізінде геосфераның ластану тізбегін құрастыр.

Дескриптор:

1. Нысанның орналасуын анықтайды.

2. Нысанның орналасуының негізгі себептерін анықтайды.

3. Нысанның қала ішінде орналасу маңыздылығын түсіндіреді.

ҚБ. мұғалім + оқушы. «Білім ағашы» әдісі

3-тапсырма. «SWOT талдау» әдісі

- SWOT құрастыр, эколог ретінде бірнеше сұрақтарға жауап бер.

	Нысанды орналастыру
Күшті жақтары (S)
Әлсіз жақтары (W)
Мүмкіндіктер (O)
Тәуекелдер (T)
Қорытынды

Дескриптор:

1. Оқулық және қосымша мәліметтерін пайдалана отырып: дүниежүзіндегі экологиялық жағдайдың әлсіз және күшті жақтарын анықтайды.

Пікірлерін топта талқылайды.

2. Экологиялық мәселелердің мүмкіндіктеріне баға береді.

3. Қорытынды.

ҚБ. «Смайлдер»

Кері байланыс. Тапсырмаларды орындауға

Сызбанызерттейді. Геосфераның әсер ету және өзгеру бағыттарын анықтайды.

Технологиялық картада көрсетілетін геосфера бойынша сұрақтар

қарастырады

нұсқаулықтар. Кестені толтыру бойынша қорытынды.

Рефлексия 8 мин

«Салаларды орналастыру» тақырыбы бойынша эссе.

Сабақтың соңы

2 мин

Үй тапсырмасы.

§35-36, 6-тапсырма. Геосфераның ластануына таныстырылым дайында. Дүниежүзілік қауымдастыққа табиғат экожүйелерін сақтау мүмкіндігі туралы үндеу дайында.

3-БӨЛІМ. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ

3.2 ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ

Сабақтың тақырыбы

37. Геосфераның ластануы

Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)

10.3.2.3 Геосфераның ластану деңгейін, себебін және салдарын зерттеу

10.1.1.2 Өзінің тұрғылықты жеріндегі геосфераның ластану себебі мен салдарын анықтау

Сабақтың мақсаты

Барлық оқушылар: Өзінің тұрғылықты жеріндегі геосфераның ластану себебі мен салдарын анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: Өзінің елді мекеніндегі геосфераның ластану салдарын бағалайды.

Кейбір оқушылар: Геосфераның уақыт және кеңістікте өзгерісін болжайды.

Бағалау өлшемдері

- Өзінің тұрғылықты жеріндегі геосфераның ластану себебі мен салдарын біледі және анықтайды.

- Геосфера ластану салдарын бағалайды.

- Геосфераның уақыт және кеңістікте өзгерісін болжайды.

Тілдік мақсаттары

Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу

Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру

Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу

және өзара оқыту, мәселелерді талқылау

Негізгі тірек сөздер тізбегі: геосфера, геосфераны ластаушы көздері, геосфераның ластану салдары

Құндылықтарды қалыптастыру

Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру,

белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы)

Пәнаралық байланыстар

Химия, физика, биология

Тақырып бойынша алған

білімдері

Геосфераның ластануы

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері

Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері

Көрнекілік

Сабақтың басы 10 мин

Ұйымдастыру. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. «Калейдоскоп» әдісі

Мұғалім топтарға сөз тіркестерін ұсынады, белгілі бір уақыт ішінде мүмкіндігінше көп сөз

құрастыру керек. Көп сөз құрастырған топ жеңіске жетеді. Аталған әдіс оқушылардың сабаққа көңіл бөлулеріне жақсы көмектеседі.

Геосфера тақырыптары бойынша топтарға бөлінеді, партада геосфера атаулары стикерлерде көрсетілген (литосфера, гидросфера, биосфера).

Сабақтың мақсаты анықталады.

Сабақтың түрі – зерттеушілік.

Жоба тақырыбы:

«Ауаның ластануы», «Гидросфераның ластануы», «Литосфераның ластануы», «Биосфераның

ластануы»

«Миға шабуыл» әдісі

Мәселені анықтап, тапсырманы орындау үшін зерттеудің мақсатын, міндетін, әдісін анықтаймыз.

Сабақтың ортасы

25 мин

ТЖ. Оқушылардың іс-әрекеті.

Әр топ технологиялық картада көрсетілген геосфералардың бірін сұрақтар бойынша қарастырады.

1-кезең. Ақпарат көздерімен жұмыс

2-кезең. Алынған көрсеткіштерді өңдеу және талдау Дескриптор:

1. Ақпаратпен жұмыс істей отырып негізгі ластану себебін бөліп көрсетеді, геосфераға әсерін және салдарын анықтайды.

2. Геосфераның ластану салдарын бағалайды.

3. Уақыт және кеңістікте геосфераның өзгерісін болжайды.

4. Елді мекеніңдегі тұрғындар үшін ластану ауданын және көлемін қысқарту бойынша нұсқаулық әзірлеу.

5. Зерттеу нәтижелерін әзірлеу.

3-кезең. Зерттеу нәтижелерін таныстыру

ҚБ. Өзара бағалау

«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі

Интернет, үлестірме материалдар (геосфера

сипатталған мәтіндер)

Флипчарттар, маркерлер, стикерлер

Рефлексия

4 мин

Сенің ойыңша, жобамен жұмыс істеуде нені жүзеге асырдың? Не қиындық туғызды?

Келесі жобамен жұмыс істеу барысында нені өзгертер едің?

Сабақтың соңы

1 мин

Үй тапсырмасы

Картаға жергілікті жердің негізгі ластану көздерін түсіру.

3.2 ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ӘДІСІ

Сабақтың тақырыбы

38-39. Геоэкологиялық аудандастыру

Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)		10.3.2.4 Дүниежүзін ластану және бұзылу деңгейі бойынша аудандастыру
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Дүниежүзін ластану деңгейі бойынша зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: Геоэкологиялық аудандастыру себебін талдайды. Кейбір оқушылар: Қоршаған ортаның экологиялық шиеленістігін бағалайды.
Бағалау өлшемдері		- Дүниежүзін ластану деңгейі бойынша біледі. - Геоэкологиялық аудандастырылуды талдайды. - Қоршаған ортаның экологиялық шиеленістігін бағалайды.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызбалар құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзараоқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: геоэкологиялық аудандастыру, экологиялық апат
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы)
Пәнаралық байланыстар		Жаратылыстану ғылымдары
Тақырып бойынша алған білімдері		Геосфераның ластану көздері
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. *«Күлкі сыйла»* Ұйымдастыру кезеңі *«Миға шабуыл» әдісі* 1. «Геоэкологиялық жағдай» және «аудан» немесе «аумақ» ұғымдарын не байланыстыруы мүмкін. Дескриптор: 1. «Геоэкологиялық жағдай» ұғымына қатысты мәселелерді біледі. 2. «Аудан» немесе «аумақ» мысалдарын келтіреді. 3. Ұғымдар арасындағы байланысты біледі. (Ұ) Сенің ойыңша, бүгінгі сабақта біз не туралы білеміз? («Дүниежүзін ластану және бұзылу деңгейі бойынша аудандастыру») (Ж) Әркім мақсат қойып, атап шығады.
Сабақтың ортасы 25 мин	(ТЖ) 1-тапсырма. Ой қорыту §38-39 тақырып мәтінімен жұмыс істеу. Тақырыпты мұқият оқып шығып, негізгі ұғымдарды көрсетіп және тапсырманы дәптерге орында. Геоэкологиялық аудандарды бөлу кезінде аумақта		Оқулық
	экологиялық жағдайлардың таралу ерекшеліктері ескеріледі. Геоэкологиялық аудандарды бөлу өлшемдерін анықта. Кешенді геоэкологиялық аудандастырылудың негізгі қызметіне сипаттама бер. Өзіңнің қорытынды және бақылауларыңмен топ мүшелерімен бөліс, сызба түрінде көрсет (еркін түрде). «Геоэкологиялық аудандастыру» Топ ішінде жұмыс нәтижелерін қорытындылайды. *«Идея галереясы»* – өз жұмыстарын ұсынады. Дескриптор: 1. Оқушылар топта топ ішінде геоэкологиялық аудандастырылудың сипаттамасын құрастырды: түсінік, белгілер, деңгейлер, өлшемдер, т.б. 2. Топтар басқа топтардың ақпараттарын постерде толықтырады. ҚБ. «Бағдаршам» (жасыл – барлығы түсінікті, сары – қиындықтар бар, қызыл – ақпарат түсініксіз) Кері байланыс: Әр топ тапсырманы орындады, жұмыстар бір-бірінен ерекшеленеді. Сергіту сәті (Ж) 2-тапсырма Қоршаған ортаның экологиялық қауіптілік деңгейі кестесін қарап шық. Геоэкологиялық аудандарды антропогендік әсер ету дәрежесі бойынша бағала: а) Қауіпсіз тұщы суға қолжетімділік; ә) Орман ауданының қысқаруы. Халықтың қауіпсіз суға қолжетімділігін және ландшафттардың бұзылуының жоғары, орта және төмен дәрежесі бойынша аудандарды бөл. Дескриптор: 1. Тақырыпты талдайды. 2. Аумақтың аудандастыру процесін бағалайды. 3. Аумақтың аудандастыру деңгейіне баға береді. ҚБ. «Смайлдер» Кері байланыс: Сендердің әрқайсыңаумақтың дамуы үшін олардың ерекшеліктерін ескеру керектігіне дұрыс баға бердіңдер.
Рефлексия 4 мин	Рефлексия *«Жетістік баспалдағы» әдісі*
Сабақтың соңы 1 мин	Үй тапсырмасы § 38-39, 2-тапсырма

3.2 ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗДЕРІ

Сабақтың тақырыбы

40-41. Геоэкологиядағы антропогендік түрткіжайттар.

Антропогендік түрткіжайттардың жіктелуі

Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)

10.3.2.5 Табиғатқа әсер ететін антропогендік түрткіжайттарды сызба түрінде көрсетіп, жіктеу

10.2.2.3 Ақпараттық-коммуникативтік технологиялардың графикалық редакторында тақырыптық карта-сызба құрастыру

Сабақ мақсаты

Барлық оқушылар: «Антропогендік түрткіжайт» ұғымын түсінеді.

Оқушылардың көпшілігі: Антропогендік түрткіжайттар түрлерін жіктейді және зерттейді. Алған білімдерін себеп-салдар тізбегін құрастыру үшін жүйелейді.

Кейбір оқушылар: Тұрғылықты елді мекенде антропогендіктүрткіжайттардың әсер етуін азайту жолдарын бағалайды.

Бағалау өлшемдері

- «Антропогендік түрткіжайт» ұғымын қарастырады.

- Антропогендік түрткіжайттар түрлерін атайды және топтастырады. Себеп-салдар тізбегін құрастырады.

- Жоба нәтижелерімен таныстырады.

Тілдік мақсаттары

Оқу дағдысы:Тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу

Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру

Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау

Негізгі тірек сөздер тізбегі: антропогендік түрткіжайт, техногенез

Құндылықтарды қалыптастыру

Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы)

Пәнаралық байланыстар

Биология, химия, физика

Тақырып бойынша

алған білімдері

Геоэкологиялық аудандастырылу

Сабақтың барысы

Сабақ кезеңдері

Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері

Көрнекілік

Сабақтың басы 10 мин

Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру.

(Ж) 1-тапсырма. «Дейін» және «Кейін» әдісі Алдын ала білімдер үшін:

Оқушылар кестенің 1-қатарын толтырады, топ спикерлері кестедегі жазбаларды атап көрсетеді, ал

2-қатарды сабақтың соңында толтырады.

Дейін	Кейін

ҚБ. «Смайлдер»

Сабақтың ортасы 20 мин

ЖЖ. 2-тапсырма

2.1 «Антропогендік түрткіжайттардың жіктелуі» суретін талдаймыз.

2.2 «Антропогендік түрткіжайт» сипаттамасы. 2.3 Сызба түрінде көрсетеді (антропогендік түрткіжайттар сипаттамасы).

Топ ішінде талқылау

Сыныпта жұмыс қорытындысымен таныстыру Дескриптор:

- Антропогендік түрткіжайттарды жіктеуді біледі; - Мысалдар келтіре алады; - Қорытынды.

ҚБ. «Бағдаршам» әдісі

(ТЖ) 3-тапсырма

- Қоршаған ортаға әсер ететін антропогендік түрткіжайттардың себеп-салдар тізбегін сызба түрінде көрсет.

1. Антропогендік түрткіжайттың бірін таңдап алады. 2. Тақырыптың мазмұнын, қосымша ақпарат көздерін пайдалана отырып антропогендік түрткіжайтқа сипаттама беру.

3. «Қоршаған ортаға әсер ететін антропогендік түрткіжайт» тақырыбына графикалық сызба құрастыру.

4. Алынған нәтижелермен бөлісу.

5. Іс-әрекетті бағалау.

ҚБ. «Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі Дескриптор:

- Мәтінмен жұмыс істей алады;

- Антропогендік түрткіжайттарды анықтайды;

- Оның мәселесін бағалайды;

- Антропогендік түрткіжайтты сипаттайды.

Кері байланыс: Не түсініксіз болды? Сұрақтарға талқылау жүргізіледі. Белсенді оқушылардың жауабы беріледі.

Постер, маркер, стикерлер

Рефлексия 8 мин

4-тапсырма. Білімді бекіту мақсатында географиялық диктант жүргізіледі.

Диктанттан кейін өзара бағалау жүргізіледі. Еске түсіру. «Дейін» және «Кейін» кестесін толтырады.

Топта нәтижелері жарияланады. ҚБ. «Басбармақ» әдісі

Географиялық

диктант

Сабақтың соңы 2 мин

Рефлексия: «Көңіл күй» ағашы

«Көңіл күй» ағашы:

өте жақсы

жақсы

жаман

Үй тапсырмасы §40-41, 2-тапсырма

3.2 ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗДЕРІ
Сабақтың тақырыбы		42-43. Геоэкологиядағы антропогендік түрткіжайттар. Қоршаған ортаға антропогендік түрткіжайттардың әсер етуін азайту жолдары
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)		10.3.2.6 Қоршаған ортаға әсер ететін антропогендік түрткіжайттарды барынша азайту жолдарын ұсыну
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: «Географиялық орта», «табиғи орта», «қоршаған ортаның сапасы» ұғымдарымен танысады. Оқушылардың көпшілігі: Қоршаған ортаға кері әсерді азайтуға бағытталған шараларды бағалайды. Кейбір оқушылар: Қоршаған ортаға әсер ететін антропогендік түрткіжайттардың әсерін азайту жолдарын ұсынады.
Бағалау өлшемдері		- «Географиялық орта», «табиғи орта», «қоршаған ортаның сапасы» ұғымдарын біледі. - Қоршаған ортаға кері әсерді азайтуға бағытталған шараларды бағалайды. - Қоршаған ортаға әсер ететін антропогендік түрткіжайттардың әсерін азайту жолдарын ұсынады.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: географиялық орта, табиғи орта, қоршаған ортаның сапасы
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы)
Пәнаралық байланыстар		Биология, химия, физика, қоғамдық пәндер
Тақырып бойынша алған білімдері		Геоэкологиядағы антропогендік түрткіжайттар. Антропогендік түрткіжайттардың жіктелінуі
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Оқушылармен сәлемдесу. Психологиялық көңіл күй. *«Миға шабуыл» әдісі* Сабақтың тақырыбен таныстырылады. Оқушылар өз бетімен сабақтың мақсатын ашу керек. Оқушылармен бірлесе сабақты бағалау өлшемдерін талқылады.		Таныстырылым
Сабақтың ортасы 25 мин	(Ж) Тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу. 1-тапсырма. Оқулықтағы сұрақтарға жауап беру. 1. Географиялық ортаның табиғат ортасынан айырмашылығы неде? 2. Қоршаған ортаның сапасын сипаттайтын негізгі		«Географиялық орта», «табиғи орта», «РШК» ұғымдарын көрсетеді. Жауаптарын ортаға
	көрсеткіштер. 3. РШК нормативтері нені негізге алады? Жауаптарды талқылайды. (ТЖ) 2-тапсырма. Тақырыптағы кестеніпайдалана отырып қоршаған ортаға кері әсерді азайтуға бағытталған шараларды талдайды. *ҚБ. «Бағдаршам»* Дескриптор: - Қоршаған ортаға кері әсерді азайтуға бағытталған шараларды анықтай біледі; - Мысалдар келтіре алады; - Қоршаған ортаға әсерді түсіндіреді; - Қорытынды жасай алады. ТЖ. 3-тапсырма - Кестенің мазмұнын ашатын сұрақтар мен тапсырмалар құрастыр. Қоршаған ортаға кері әсер етуші азайтуға бағытталған шараларды атайды. ҚБ. «Смайлдер» Дескриптор: - Күрделі және жеңіл сұрақтар құрастыра алады. - Ең тиімді шараларды анықтайды. - Экологиялық мәселелерді шешу жолдарын ұсынады. Ж. 4-тапсырма - Антропогендік түрткіжайттардың әсер етуін төмендетуге бағытталған жұмыстарда туындайтын қиындықтарды көрсет. ҚБ. «Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі Дескриптор:** - Оқулықты талдай біледі. - Ең тиімді шараларды бағалайды. - Қорытынды жасай алады. - Нәтижелерді дәптерге ресімдейді.		салып талқылайды.
Сабақтың соңы 5 мин	Сабақтың соңындағы рефлексия: Мақсатқа қол жеткіздім бе? Маған ... дамыту керек. Менің сабаққа деген пікірім ... Менің ұсыныстарым... Терминдерді қайталау. Елдер бойынша 3 мысал келтір. Үй тапсырмасы §42-43. Тұрғылықты елді мекенде қоршаған ортаға әсер ететін түрткіжайттарға мысал келтіру.

3 БӨЛІМ. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ 3.7 ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗДЕРІ
Сабақ тақырыбы	44-45. Тұрақты болашаққа қосатын біздің үлесіміз
Оқу мақсаттары (оқу жоспарына сілтеме)	10.3.2.6 Табиғатқа әсер ететін антропогендік түрткіжайттарды азайту жолдарын ұсыну
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Зерттеу әдістерін қолданады. Оқушылардың көпшілігі: Зерттеу нәтижелерін талдауды және қоршаған ортаға кері әсерді азайтуға бағытталған шараларды ұсынады. Кейбір оқушылар: Қоршаған ортаға әсер ететін антропогендік түрткіжайттардың әсерін азайту шараларының тиімділігін бағалайды.
Бағалау өлшемдері	- Зерттеу әдістерін қолданады (әлеуметтік сауалнама). - Антропогендік түрткіжайттардың қоршаған ортаға әсерін азайту жолдарын біледі. - Қоршаған ортаға әсер ететін антропогендік түрткіжайттардың әсерін азайту шараларының тиімділігін бағалайды.
Тілдік мақсаттары	Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: географиялық орта, табиғи орта, қоршаған орта сапасы, РШК, экологиялық мониторинг
Құндылықтарды қалыптастыру	Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен, жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы)
Пәнаралық байланыс	Биология, химия, физика, әлеуметтік ғылымдар
Тақырып бойынша алған білімдер	Геоэкологиядағы антропогендік түрткіжайттар. Антропогендік түрткіжайттардың қоршаған ортаға әсерін барынша азайту жолдары.
	Сабақ барысы
Жоспарланған сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығулар түрлері	Көрнекіліктер

Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру, эмоциялық көңіл күй. *«Калейдоскоп» әдісі. Мұғалім топтарға сөз тіркесін ұсынады (геосфера түрлері), белгілі бір уақыт ішінде мүмкіндігінше көп сөз құрастыру керек. Көп сөз құрастырған топ жеңіске жетеді. Аталған әдіс оқушылардың сабаққа көңіл бөлуіне жақсы көмектеседі. Топтарға бөлу. «Миға шабуыл»* – сабақ тақырыбын атайды. Сабақтың түрі – зерттеушілік. Топтар параллельзерттеулер жүргізеді. 1-кезең. «Біздің тұрақты болашаққа қосқан үлесіміз» жобасы. 2-кезең. «Мен не тұтынамын?» – зерттеу. Зерттеудің міндеттері мен әдістерін анықтаймыз.	Таныстырылым (зерттеу кезеңдері)
Сабақтың ортасы 24 мин	(Т) 1-кезең. Жоба: «Біздің тұрақты болашаққа қосқан үлесіміз». Әрбір топ технологиялық картада көрсетілген жоспарға сәйкес жұмыс істейді. 1. Зерттеу шарттарын әзірлеу: - респонденттердің тобын (жасы, жынысы, отбасылық топтары, ерікті) анықтау. Таңдауға байланысты. - сұрақтар дайындайды (зерттеу формалары мен әдістерін өз бетімен таңдап алу, мысалы, әлеуметтік зерттеу, сауалнама, сұхбаттасу т.б.). 2. Тәжірибелік бөлім. Топ ішіндегі респонденттердің сауалнамасы. 3. Талдау кезеңі. Сауалнама нәтижелерін талдау. Зерттеу нәтижелері бойынша қорытынды. Зерттеу нәтижелері бойынша таныстырылым дайындау. 4. Жұмысты топтарда таныстыру. 5. Қоршаған ортаға антропогендік әсерді азайту үшін жергілікті қауымдастықтардың бірлескен ұсынымдарын әзірлеу. Үй жұмысы. Зерттеуден алынған тәжірибені пайдалана отырып, өзіңіздің зерттеуіңізді жүргізіңіз. Респонденттер отбасы мүшелері, көршілері, достары, т.б. болуы мүмкін. Зерттеу нәтижелерінің өзара бағалауы. ҚБ. Мұғалім + оқушы. *«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі* Дескриптор: - Зерттеу әдістерін қолданады; - Қоршаған ортаға әсерді азайтуға бағытталған шараларды анықтауға қабілетті; - Қорытынды жасай алады. 2-кезең. 2.1 Үй тапсырмасының нәтижелерін ұсыну «Карусель»: пікір алмасу. 2.2 «Мен не тұтынамын?» – зерттеу алгоритмі бойынша жұмыс. 1. Топ ішінде әлеуметтік сауалнама: «Мен не	Технологиялық карта (жоспар бойынша) Өз жауаптарын ұсынады және талқылайды 12-кесте. Қоршаған ортаға әсерін азайтуға бағытталған шаралар
	тұтынамын?» 2. «Мен тұтынатын нәрсе» кластерін жаса, алынған ақпаратты талда. 3. Өкінішсіз бас тартуға болатын нәрселердің тізімін жаса. 3. Сыныптастар алдында зерттеу нәтижелерін таныстыру. 3-кезең. Зерттеу нәтижелерін ортақ талқылау және қоршаған ортаға жеке зиянды әсерін азайту бойынша іс-шаралар жоспарын әзірлеу. Зерттеу нәтижелерін өзара бағалау. ҚБ. Мұғалім + оқушы. *«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі* Дескриптор: - Зерттеу әдістерін қолданады. - Қоршаған ортаға әсерді азайтуға бағытталған шараларды анықтай алады. - Қорытынды жасайды.
Рефлексия 5 мин	3 минут – эссе
Сабақтың соңы 1 мин	Үй жұмысы Зерттеу нәтижелерін ақпараттық графика түрінде дайындау

3 БӨЛІМ. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ 3.2 ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗДЕРІ
Сабақ тақырыбы	46-47. Жаһандық экологиялық мәселелердің пайда болу механизмі
Оқу мақсаттары (оқу жоспарына сілтеме)	10.3.2.7 Жаһандық экологиялық мәселелердің туындау механизмін түсіндіру
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: «Жаһандық экологиялық мәселелер» және «антропогендік түрткіжайттар түрлері» ұғымдарын зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: Экологиялық мәселелердің туындау себептерін зерттейді. Кейбір оқушылар: Экологиялық мәселелердің қалыптасу процесін түсіндіреді.
Бағалау өлшемдері	- «Жаһандық экологиялық мәселелер» түсінігін ашып, мысалдар келтіреді. - Жаһандық экологиялық мәселелердің негізгі себептерін атайды. - Экологиялық мәселелердің қалыптасуының себебін түсіндіреді.
Тілдік мақсаттары	Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: жаһандық экологиялық мәселелер
Құндылықтарды қалыптастыру	Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы)

Пәнаралық байланыс

Информатика

Такырып бойынша

алған білімдері

Табиғатқа әсер ететін антропогендік түрткіжайттарды азайту жолдары.

Сабақтың барысы

Жоспарланға н сабақ кезеңдері

Жоспарланған сабақ кезеңдерінің түрлері

Көрнекіліктер

Сабақтың басы 10 мин

Ұйымдастыру кезеңі

Сабаққа дайындық. Оқушылармен амандасу.

Сабақтың тақырыбын бейнетаспаны көргеннен кейін оқушылар атайды. Сабақтың мақсатын анықтау.

(Ж) 1-тапсырма

«Дейін» және «Кейін» әдісі Алдын ала білу үшін:

Оқушылар кестенің бірінші бағанын толтырады, топ спикерлері нәтижелерімен таныстырады, сабақтың соңында екінші бағананы толтырады.

Дейін	Кейін

ҚБ. «Смайлдер»

Бейнетаспа:

Жер бетінің экологиялық

мәселелері

Сабақтың ортасы 20 мин

1-кезең. Тақырыптың мәтінімен жұмыс істеу.

Тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу. Бірлесе отырып талқылау. Тақтада сабақтың тақырыбын зерттеуге арналған алгоритм саламыз.

2. Диалогтік оқыту. Алгоритм бойынша жұмыс.

- Жаһандық экологиялық мәселелердің туындау себебін атайды.

- «Экологиялық мәселелердің түрлері» суретін талдаймыз. Дескриптор:

- Экологиялық мәселелердің туындау себебін және түрлерін атайды; - Қорытынды. ҚБ. «Бағдаршам»

ТЖ. Топта жұмыс істеу, жаһандық экологиялық мәселелердің даму себептерін көрсететін графикалық сызба дайындау. ҚБ. «Смайлдер» Өлшемдері:

- экологиялық мәселелердің даму процестері арасындағы логикалық байланыстарды құрастырады;

- жаһандық экологиялық мәселелерді сипаттайды.

Кері байланыс: Не түсініксіз?

Сұрақтар бойынша талқылау жүргізеді.

Белсенді оқушылар жауап береді.

2-кезең

1-тапсырма. «Түсіндір...» «Карусель» әдісі:

Тақырып мәтіні

Жаһандық экологиялық мәселелер дегеніміз не?

Экологиялық мәселелердің себептері?

Экологиялық мәселелердің Жер бетіндегі зардаптары?

Жаһандық экологиялық мәселелердің дамуына жол бермеу үшін қандай әрекеттерді жасай аламыз?

2-тапсырма. Талқылау.

- Бір қызығы, көптеген зерттеушілер адамның жер бетіндегі пайда болуы мен елеулі таралуы ежелгі ірі «экологиялық апаттардың» бірі екендігін айтады.Бұл тұжырымдама жаһандық экологиялық мәселелерді қалыптастыру механизмінің ұстанымынан түсіндір.

Рефлексия «Дейін және Кейін» – бағананы толтырады. Географиялық

8 мин Топта нәтижелерін жариялайды. диктант

ҚБ. «Басбармақ»

Сабақтың соңы

2 мин Рефлексия: Көңіл күй ағашы

Үй тапсырмасы

§46-47. Жаһандық экологиялық мәселелердің біріне ақпарат дайындау.

3 БӨЛІМ. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ

3.2 ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗДЕРІ

Сабақ тақырыбы 48. Жаһандық экологиялық мәселелер – біздің ортақ

мәселеміз

Оқу мақсаттары (оқу 10.3.2.7 Жаһандық экологиялық мәселелердің туындау жоспарына сілтеме) механизмін түсіндіру

Сабақтың мақсаты Барлық оқушылар: Жаһандық экологиялық мәселелерді анықтайды және біледі.

Оқушылардың көпшілігі: Экологиялық мәселелердің себеп-салдарын бағалайды.

Кейбір оқушылар: Жаһандық экологиялық мәселелердің туындау механизмін түсіндіреді.

Бағалау өлшемдері - Жаһандық экологиялық мәселелер ауданын анықтайды.

- Экологиялық мәселелердің себеп-салдарын бағалайды. - Жаһандық экологиялық мәселелердің туындау механизмін түсіндіреді.

Тілдік мақсаттары Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу

Жазу дағдысы: конференция жүргізу шарттарын

құрастыру

Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау

Негізгі тірек сөздер тізбегі: жаһандық экологиялық мәселелер

Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы)
Пәнаралық байланыс		Химия, физика, биология
Такырып бойынша алған білімдері		Жаһандық экологиялық мәселелер. Экологиялық мәселелердің туындау механизмі
Сабақтың барысы
Жоспарланға н сабақ кезеңдері	Жоспарланған сабақ кезеңдерінің түрлері		Көрнекіліктер
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру, эмоциялық көңіл күй. *«Калейдоскоп» әдісі*. Мұғалім топтарға сөз тіркесін ұсынады (геосфера түрлері), белгілі бір уақыт ішінде мүмкіндігінше көп сөз құрастыру керек. Көп сөз құрастырған топ жеңіске жетеді. Аталған әдіс оқушылардың сабаққа көңіл бөлулеріне жақсы көмектеседі. Сабақтың мақсаттары анықталады. Сабақтың түрі – конференция. Конференцияның тақырыбы: Жаһандық экологиялық мәселелер – біздің ортақ мәселеміз.
Сабақтың ортасы 20 мин	1-кезең. Дайындық кезеңі Топтарда жұмыс істеу, жаһандық экологиялық мәселелердің біріне (мәселенің туындау себептері, көздері, салдары, жаһандық мәселенің салдары, ең көп байқалатын аумақтарды атау) хабарлама жасау. Жұмыс барысы: 1.1 Іс-әрекет жоспарын құр. Жұмыс түрі бойынша топтағы жауапкершілікті бөлу (ақпарат жинау, жіктеу, деректерді өңдеу, таныстырылым дайындау). 1.2 Алынған ақпаратты өңдеу және талдау. 1.3 Нәтижелерді тіркеу. 1.4 Топтық жұмысты таныстыру. 2-кезең. Талқылау. Конференция 2.1 Жаһандық экологиялық мәселелердің қайсысы біздің тұратын жерімізге тікелей әсер етеді? 2.2 Талқылау барысында аймақтағы экологиялық мәселелердің көздері мен себептерін анықтау. Конференцияның қорытындысы: Жергілікті қауымдастыққа қоршаған ортаны басқарудың жалпы ережелерін жасау, нәтижесінде біздің өңірдің жаһандық экологиялық мәселелерді қалыптастыруға антропогендік үлесі төмендейді. Бағалау. «Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі		Интернет Жаһандық экологиялық мәселелер тақырыбы бойынша дайын үлестірме материалдар (үй тапсырмасы). Флипчарттар, маркерлер, стикерлер
Сабақтың соңы Рефлексия 10 мин	- Қандай сұрақтар қиындық туғызды? - Конференцияны дайындауға және басқаруға қандай өзгерістер енгізер едің? Үй жұмысы Өткен тақырып бойынша 3 жеңіл және 5 күрделі сұрақ құрастыр.

3.2 ГЕОЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗДЕРІ
Сабақтың тақырыбы		49-50. Жаһандық экологиялық мәселелер. Геоэкологиялық процестердегі географиялық заңдылықтардың рөлі
Сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаты (оқу жоспарына сілтеме)		10.3.2.8 Геоэкологиялық процестердегі географиялық заңдылықтардың рөлін анықтау
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Географиялық заңдылықтарды және олардың жүру механизмін зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: Геоэкологиялық процестердегі географиялық заңдылықтардың рөлін зерттейді. Кейбір оқушылар: Нақты мысалдар түрінде географиялық заңдылықтардан геоэкологиялық процестердің тәуелділігін дәлелдейді.
Бағалау өлшемдері		- Географиялық заңдылықтарды және олардың жүру механизмін біледі. - Геоэкологиялық процестердегі географиялық заңдылықтардың рөлін біледі. - Нақты мысалдар түрінде географиялық заңдылықтардан геоэкологиялық процестердің тәуелділігін дәлелдейді.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызбалар құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: географиялық заңдылықтар, геоэкологиялық процестер, өзара әрекеттесу
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өзінің жұмысын ұйымдастыру, белсенділік, өз еркімен жұмыспен шұғылдану, жаңа нәтижеге қол жеткізу, адалдық дағдысы)
Пәнаралық байланыстар		Биология, физика, химия, информатика
Тақырып бойынша алған білімдері		Антропогендік түрткіжайттардың сипаттамасы
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Оқушылармен сәлемдесу. Психологиялық көңіл күй. *«Негізгіні белгілеп оқу» әдісі* Географиялық заңдылықтарға мысал келтіру. Қазақстанға тән географиялық заңдылықтарға мысал келтір. Сабақтың тақырыбымен таныстыру. Оқушылар өз еркімен сабақтың мақсатын ашулары		Таныстырылым

	тиіс. Оқушылармен бірлесе сабақты бағалау өлшемдері талқыланады.
Сабақтың ортасы 20 мин	ТЖ. 1-тапсырма Оқулықтағы мәліметтерге сүйене отырып геоэкологиялық процестер кезінде қалыптасатын географиялық заңдылықтар механизмін анықтап, оларғасипаттама бер. Мысал келтір. Кестені толтыр. Құралдар: атластар, қосымша ақпарат көздері, ғаламтор.
		Геоэкология лық процесс атауы	Геоэкологиялық процестерге әсер ететін географиялық заңдылықтар		Мысал дар
			Табиғи	Экономика лық және әлеуметтік
		Климаттың өзгеруі
		Шөлдену, жердің тозуы
		Ауызсудың сарқылуы
		Озон қабатының бұзылуы
		Ауа бассейнінің ластануы
		*(ҚБ) Өзін-өзі бағалау* Дескриптор: - Қандай елдер санатына жататынын анықтай алады; - Картадан көрсете алады; - Қандай түрткіжайттар әсер ететінін біледі; - Қорытынды жасайды. ТЖ. 2-тапсырма** - Оқулықтағы 28-суретті мұқият қара, таныс: шөлдену процесі. *ҚБ. «Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі* Дескриптор: - Картаны, сызбаны талдай алады; - Аумақтың шөлденуін анықтайды; - Қорытынды. Ж. 3-тапсырма Оқушылар өз бетімен таңдап алады: Аумақтың экологиялық жағдайының, табиғи, экономикалық және әлеуметтік процестер бойынша ақпаратты жинау және өңдеу (құралдар: интернет, атлас, облыстық экология департаментінің ақпараттық есептері, т.б.). ҚБ.** АКТ – «Басбармақ» әдісі Дескриптор: - Экологиялық мәселені анықтайды.
	-Экологиялық мәселенің себебін түсіндіреді. - Жоба бойынша болжамдарын көрсетеді. - Қорытынды жасайды. - Дәптерге толтырады.
Рефлексия 8 мин	Сұрақтардың біріне мысал келтіре отырып жауап беру: 1. Сабақтан қандай нәтиже күттің? 2. Сабақтың қандай кезеңдері жақсы болды және неге? 3. Есте қалған оқиғалар? 4. Жұмысты атқарудан қандай пайда болды? 5. Өзіңнің даму көрсеткіштеріңді қайдан көресіңдер? 6. Сабақ уақытында орындалған іс-әрекет түрлері, қандай іс-әрекет түрлері жүзеге асырылды? Олардың тиімдісін ата. 7. Сабақ уақытында алдыңнан шыққан қиындықтар мен мәселелерді кему ретімен ата. Оларды қандай әдістермен жеңдің?					Географиялық диктант
Сабақтың соңы 2 мин	Үй тапсырмасы §49-50, 2-тапсырма (шөлдену мысалында географиялық заңдылықтардан геоэкологиялық процестердің тәуелділігін мысалдармен дәлелде)

3-бөлім. Табиғатты пайдалану және геоэкология 3.2 Геоэкологиялық зерттеу негіздері
Сабақтың тақырыбы:	51-52. Тұрғылықты елді мекендегі геоэкологиялық процестерді қалыптастырудағы географиялық заңдылықтар
Сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.3.2.8 Геоэкологиялық процестерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтау 10.1.1.2 Зерттеу тақырыбына сәйкес салыстыру әдістерін қолдану 10.1.1.3 Зерттеу тақырыбына сәйкес сандық әдістерді қолдану 10.2.1.1 Тақырыпқа сәйкес картографиялық зерттеулер әдістерін қолдану
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: «Геоэкологиялық процестер» және «географиялық заңдылықтар» ұғымын біледі. Оқушылардың көпшілігі: Жергілікті жердегі геоэкологиялық процестер мен географиялық заңдылықтар арасындағы тәуелділікті орнатады. Кейбір оқушылар: Геоэкологиялық процестердің қалыптасуында табиғи, әлеуметтік және экономикалық түрткіжайттардың рөлін анықтайды.
Бағалау өлшемдері	- «Геоэкологиялық процестер» және «географиялық заңдылықтар» ұғымдарын біледі. - Жергілікті жердегі геоэкологиялық процестер мен географиялық заңдылықтар арасындағы тәуелділікті орнатады. - Геоэкологиялық процестердің қалыптасуында табиғи, әлеуметтік және экономикалық түрткіжайттардың рөлін анықтайды.
Тілдік мақсаттар	Оқу дағдысы:тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру Тыңдау және сөйлеу дағдылары: тапсырмаларды бөлу және

		өзара оқытуы, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: геоэкологиялық процестер және географиялық заңдылықтар
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өз еңбегін ұйымдастыра білу, белсенділік, бастамашылық, адалдық, қызығушылық, жақсы нәтижеге қол жеткізу, адалдық, еңбексүйгіштік)
Пәнаралық байланыс		Биология, химия, физика, қоғамдық ғылымдар
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Жаһандық экологиялық мәселелер. Геоэкологиялық процестердегі географиялық заңдылықтардың рөлі.
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал ұйымдастыру, эмоциялық көңіл күй. *«Калейдоскоп» әдісі. Педагог топтарға берілген сөз тіркесінен (геоэкологиялық процестер, географиялық заңдылықтар) белгілі уақыт ішінде неғұрлым көп сөз құрауды ұсынады. Көп сөз ұсынған топ ұтады. Бұл әдіс сабақтың басында эмоциялық қысымнан арылуға және оқушыларға топқа жылдам сіңісіп, жылдам топтық рухтабуға және сабаққа көңілін аударуға көмектеседі. (Т)* Топтарға бөлу. *«Миға шабуыл» әдісі* Сабақ тақырыбын атаймыз. Сабақ түрі – сарамандық сабақ. Зерттеу міндеттері мен әдістерін, ресурстарды анықтаймыз.		Жұмыс таныстырылымы (зерттеу кезеңдері)
Сабақ ортасы 25 мин	(Т) Оқушылардың жеке іс-әрекеттері Сарамандық жұмыс: «Жергілікті жердің геоэкологиялық процесі қалыптасуындағы географиялық заңдылықтардың рөлі». Әрбір топ технологиялық картада көрсетілген жоспар бойынша жұмыс істейді. 1-кезең. Сарамандық жұмыстың алгоритмін талқылау. 2-кезең. Сарамандық бөлігі. Топ ішіндегі респонденттерден сауалнама алу. 1-кезең. Сарамандық жұмыс. 1. Аумақтың табиғи, экономикалық-әлеуметтік процесінің экологиялық жағдайы бойынша ақпараттарды жинау және өңдеу (ресурстар: желі, атлас, карталар, облыстық экологиялық департаментінің ақпарат есептері т.б.). 2. Зерттелетін аумақтың экономикалық- географиялық жағдайын анықтау. 3. Зерттелетін аумақтың географиялық жағдайын климаттық белдеулер, табиғат зоналары, көл және өзен жүйелерінің, көлік магистральдары, шаруашылық нысандарының, қоғамда әлеуметтік		Технологиялық карта (іс-әрекет алгоритмі – әрбір жұмыс кезеңіндегі ресурстар). Желі – ресурстар: облыстық және аудандық әкімдігінің сайттары (сілтеме бойынша: Негізгі \|\| Өңірлер туралы анықтамалық ақпарат және атқарушы органдардың қызметі \|\| Облыстың экологиялық жайкүйі туралы. Сенің ауданда жұмыс істейтін жеке
	процестерге қатысты салыстырып анықтау (ресурстар: жергілікті жердің физикалық картасы, климаттық белдеулер картасы, Табиғи зоналар картасы, экономикалық карта). 4. Ауданның негізгі экологиялық мәселелерін белгілеу. 5. Алынған деректерден талдау дайындау (1-4 тармақтар), жергілікті жердің географиялық заңдылығының пайда болуын және геоэкологиялық процеске әсер ету деңгейін анықтау. 6. Аумақтың географиялық заңдылықтарының есебімен кеңістік пен уақыт бойынша сенің ауданыңның геожағдайының дамуы бойынша қосымша ақпарат көздерін пайдаланып болжам жаса. 7. Шешім шығару: «Біздің жерімізде дамыған геоэкологиялық процестер, яғни (тізіп жаз)____________, табиғи__________ әсерінен дамиды, экономикалық__________(тізіп жаз), әлеуметтік ________ (тізіп жаз) түрткіжайттар. 8. Шешімін логикалық қатар түрінде графикалық дайында. 2-кезең. Таныстырылым 1. Жұмыс нәтижесінің таныстырылымы. Зерттеу нәтижесі мен әзірлемені біріге талдау. 2. Жұмыс нәтижесін өзіндік және өзара бағалау. Зерттеу нәтижесін өзіндік бағалау. ҚБ. Мұғалім + оқушы. *«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі* Дескриптор: - Зерттеу әдістерін қолданады. - Ақпараттың түрлері мен типтерін салыстырады. - Сарамандық іс-әрекеттер нәтижесін өңдейді (синтез) және талдайды (анализ). - Бағалайды және шешім шығарады.		тұлғалар және қоршаған ортаны ластаушы қоқыстардың статистикалық мәліметтері бойынша кәсіпорын тізілімі (реестр) Атлас. Аумақтың экологиялық жағдайы туралы статистикалық деректер мен карталар 13-кесте. Флипчарттар, маркерлер, стикерлер, компьютер Таныстырылым. Өз жауаптарын айтып, талдайды.
Рефлексия 3 мин	Сабақтың соңындағы рефлексия: Сарамандық жұмыста мақсатқа жеттім бе? Мен ... дамытуым керек. Менің сабаққа деген ой-пікірім ... Менің ұсынысым ...
Сабақтың соңы 2 мин	Үй тапсырмасы: Сабақта алынған тәжірибеңе сүйене отырып, өзіңнің жеке зерттеуіңді жүргіз. Респондент отбасы мүшелері, достарың, көршің, т.б. бола алады.

3-бөлім. Табиғатты пайдалану және геоэкология

3.2 Геоэкологиялық зерттеу негіздері

Сабақтың тақырыбы:

53-54. Жаһандық экологиялық мәселелер.

Жаһандық экологиялық мәселелерді шешудегі дүниежүзілік тәжірибе

Сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес):

10.3.2.9 Жаһандық экологиялық мәселелерді шешудегі дүниежүзілік тәжірибені зерттеу

Сабақтың мақсаты:

Барлық оқушылар: «Халықаралық қатынас», «халықаралық экологиялық мекеме», «тұрақты даму» түсініктерін зерделейді.

Оқушылардың көпшілігі: Жаһандық экологиялық мәселелерді шешудегідүниежүзілік тәжірибені зерттейді.

Кейбір оқушылар: Жаһандық экологиялық мәселелерді шешудегі халықаралық институттар мен қоғамдардың рөлін зерттейді.

Бағалау өлшемдері

-«Халықаралық қатынас», «халықаралық экологиялық мекеме», «тұрақты даму» түсініктерін ашады.

- Жаһандық экологиялық мәселелерді шешуде әлемдік тәжірибені атайды.

- Жаһандық экологиялық мәселелерді шешудегі халықаралық институттар мен қоғамдардың рөлін анықтайды.

Тілдік мақсаттар

Оқу дағдысы:тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу

Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру

Тыңдау және сөйлеу дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқытуы, мәселелерді талқылау

Негізгі тірек сөздер тізбегі: халықаралық қатынас, халықаралық экологиялық мекеме, тұрақты даму

Құндылықтарды қалыптастыру

Еңбек және шығармашылық (өз еңбегін ұйымдастыра білу, белсенділік, бастамашылық, адалдық, қызығушылық, жақсы нәтижеге қол жеткізу, адалдық, еңбексүйгіштік)

Пәнаралық байланыс

Информатика

Тақырып бойынша алдыңғы білім

Жергілікті жердегі геоэкологиялық процестердің

қалыптасуындағы географиялық заңдылықтардың рөлі

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері

Ресурстар

Сабақтың басы 10 мин

Ұйымдастыру кезеңі

Сабаққа дайындық. Оқушыларды қарсы алу.

Ұжымдық зерттеу орталығын құру.

Оқушылар сабақ тақырыбын айтып, мақсат қояды.

(Ж) 1-тапсырма

«Дейін» және «Кейін» әдісі Алдын ала білім үшін:

Оқушылар кестенің бірінші бағанын толтырады, топ спикерлері жазылған мәліметті хабарлайды. Кестенің екінші бөлігін сабақтың соңында толтырады.

Дейін	Кейін

ҚБ. «Смайлдер»

Сабақтың ортасы 20 мин

1-кезең 1. Параграф мәтінімен жұмыс. Белгілей отырып оқу. Мәтіндегі негізгі мәліметтерді ерекшелейді.

Бірлескен талдау. Тақтаға сабақ тақырыбын оқу алгоритмін құрастырамыз.

Параграф мәтіні

2. Диалогтік оқу. Алгоритм бойынша талдау. - Халықаралық институттарды атайды (халықаралық экологиялық мекемелер; қаржы институты; қоғамдық қозғалыстар).

5-қосымшадағы 7-кестені талдау.

Салыстырамыз: мекеме атауы – құру мақсаты – негізгі қызметі. Дескриптор:

- Халықаралық экологиялық мекемелерді атайды және сипаттама береді.

- Шешім шығарады.

ҚБ. Бағдаршам

(Т) Топтық жұмыс жасай отырып, баяндама дайында:

- БҰҰ-ның қоғам дамуының қазіргі заманғы үлгісі туралы тұжырымдары;

- Халықаралық қатынас сипаттамасы (мысалдар); - «Киото хаттамасы», «Париж келісімі» дегеніміз не? Олардың халықаралық қатынастарды дамытудағы рөлі және ҚР-ның осы құжаттарға қатысты орны;

- тұрақты даму түсінігін аш;

- қаржы институты және оның рөлі;

- жаһандық экологиялық мәселелерді шешудегі қоғамның рөлі.

Нәтижелер таныстырылымы.

Талқылау

ҚБ. «Смайлдер» Өлшемдер:

- түсінікті ашады;

- қоғамдық халықаралық институттардың рөлін сипаттайды.

Сұрақтар талқылауы өткізіледі.

2-кезең

4-тапсырма (оқулық )

1. Қосымша ақпарат көздерін пайдалана отырып, таныстырылым дайындау. Таныстырылым тақырыбы:

«Қоршаған ортаны қорғау және жаһандық экологиялық мәселелерді шешу бойынша халықаралық ынтымақтастық».

«Дүниежүзілік мұхит суларын қорғау бойынша бірлескен іс-шаралар».

«Озон қабатын бірге қалпына келтіреміз». «Қазақстан Республикасының жаһандық экологиялық мәселелерді шешуге қатысуы». «Қазақстандағы экологиялық мәселелерді шешудегі азаматтық қоғамның рөлі».

«Қазақстандағы экологиялық үкіметтік емес ұйымдар (ҚМ, ҒӨБ), ұйымдардың негізгі қызметі.

2. Сыныптастар алдындағы жұмыс таныстырылымы.

Параграф мәтіні.

2-тапсырма (1)

1-тапсырма (1)

2-тапсырма (2)

1-тапсырма (2)

Мәтін, интернет көзі

2-тапсырма (1, 3) Флипчарттар, маркерлер,

стикерлер

Параграф мәтіні,

интернет ресурстар

	3. Таныстырылымды қалыптастырушы бағалау. ҚБ. Мұғалім + оқушы. *«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі*
Рефлексия 8 мин	*«Дейін» және «кейін» әдісінің* «кейін» бағанын толтырады, нәтижесін топта айтады. ҚБ. «Басбармақ» әдісі
Сабақтың соңы 2 мин
Сабақтың соңы 2 мин	Үй тапсырмасы: §53-54. 2-тапсырма (4). 4-тапсырма. Өз мектебіңде немесе сыныбыңда қоршаған ортаны қорғау шараларын ұйымдастыр (экологиялық акция).

3-бөлім. Табиғатты пайдалану және геоэкология 3.2 Геоэкологиялық зерттеу негіздері
Сабақтың тақырыбы:		55-56. Экологиялық инновациялық технологиялар
Сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.3.2.10 Экологиялық мәселелерді шешудегі инновациялық технологиялардың рөлін анықтау
Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: «Инновациялық технология» түсінігін зерделейді. Оқушылардың көпшілігі: Экологиялық мәселелерді шешуде инновациялық технологияның рөлін бағалайды. Кейбір оқушылар: Тұрғылықты жерде жасыл технологияны қолдану мүмкіндігін анықтайды.
Бағалау өлшемдері		- Инновациялық технология түсінігін ашады. - Экологиялық мәселелерді шешуде инновациялық технологияның рөлін бағалайды. - Тұрғылықты жерде инновациялық технологияны қолдануды ұсынады.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру Тыңдау және сөйлеу дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқытуы, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: инновациялық технология, жасыл ақпараттық жүйе және технология
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өз еңбегін ұйымдастыра білу, белсенділік, бастамашылық, адалдық, қызығушылық, жақсы нәтижеге қол жеткізу, адалдық, еңбексүйгіштік)
Пәнаралық байланыс		Биология, физика, химия, математика, информатика
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Жаһандық экологиялық мәселелер
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Сәлемдесу. Сыныпта қолайлы ахуал құру, көңіл күй сыйлау.		92

«Қауымдастық» әдісі

Инновациялық технология, жасыл технология және ақпараттық жүйе түсініктерін негізге ала отырып, қауымдастықта сабақ барысында нені оқып білетінімізді талқылаймыз.

Сабақ тақырыбын белгілейміз. Мақсат, міндеттерін қойып, нәтижесін болжаймыз.

Сабақтың ортасы 20 мин

(Т) 1-тапсырма

Оқулықтағы тақырып мәтінінің көмегімен анықтаймыз (өзіндік білім алу):

- Тұрақты даму дегеніміз не?

- Қандай технологияларды жаңашыл деп атаймыз? Неліктен?

- Экологиялық мәселелерді шешуде «жасыл технологияның» рөлі қандай?

ҚБ. Бірінші жұмысты аяқтаған топ смайлдер алады. Дескриптор:

- Технологияларды анықтай алады.

- «Жасыл технологияға» мысал келтіре алады. - Бұған қандай түрткіжайттар ықпал ететінін анықтайды.

- Шешімі.

(Т) 2-тапсырма. Оқулықтағы тақырып мәтінінің көмегімен анықтаймыз (өзіндік білім алу):

«Тұрақты даму» және «жасыл технология» ұғымдарының өзара байланысын анықтау, графикалық түрде жауап беру.

Аймақтағы «жасыл технологияларды» қолдану мүмкіндігін топта талқылаңыз.

ҚБ. Бірінші жұмысты аяқтаған топ смайлдер алады.

Дескриптор:

- Графиктер құрастыра алады.

- «Тұрақты даму» және «жасыл технология» ұғымдарының өзара байланысын анықтайды. - Қандай технологияларды қолдануға болатынын ажырата алады.

- Шешімі.

(Т) 3-тапсырма. Оқулықтағы тақырып мәтінінің көмегімен анықтаймыз (өзіндік білім алу). Топта тұрғылықты аймақта жасыл технологияларды қолдану мүмкіндігін талқылау.

ҚБ. Жұмысты бірінші болып аяқтаған топ смайлдер алады. Дескриптор:

- Экологиялық мәселелерді анықтайды.

- Қандай шешім жолдары бар екенін түсіндіреді. - Тұрғылықты аймақта жасыл технологияларды қолдану мүмкіндігін бағалайды.

- Шешім.

- Дәптерге жазады.

Рефлексия 8 мин

Сабақтың соңында смайлдерді санайды. Тақтаға шабадан, еттартқыш, себет суреті бейнеленген қораптарға салады.

Шабаданға – болашақта керек болатындарды, еттартқышқа – ақпаратты өңдеймін, себетке – керек емес дегендерді салады. Оқушылардан сыныпта алған ақпаратпен не істейтініне таңдау сұралады.

Сабақтың соңы 2 мин

Үй тапсырмасы

§55-56 оқу, 1-тапсырма сұрақтарына жауап беру (ауызша).

3-бөлім. Табиғатты пайдалану және геоэкология 3.2 Геоэкологиялық зерттеу негіздері
Сабақтың тақырыбы:		57-58. Мектептегі және үйдегі инновациялық технологиялар
Сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.3.2.10 Экологиялық мәселелерді шешудегі инновациялық технологиялардың рөлін анықтау 10.1.1.2 Зерттеу тақырыбына сәйкес салыстыру әдістерін қолдану 10.1.1.3 Зерттеу тақырыбына сәйкес сандық әдістерді қолдану
Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: «Инновациялық технология» ұғымын түсіндіреді. Оқушылардың көпшілігі: Қоршаған ортаны зерттеуде салыстырмалы және сандық әдістерді қолданады. Кейбір оқушылар: Инновациялық «жасыл технология» аясында білімді кеңейтуді және мектеп қауымдастығының тұрақты дамуының үлгісін жасайды.
Бағалау өлшемдері		- «Жасыл технология», «жаңашыл», «тұрақты даму» түсініктерін біледі. - Қоршаған ортаны зерттейді. - Жасыл технологияны сипаттайтын конструкция үлгісін жасайды.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызба құрастыру Тыңдау және сөйлеу дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқытуы, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: тұрақты даму, жасыл технология
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өз еңбегін ұйымдастыра білу, белсенділік, бастамашылық, адалдық, қызығушылық, жақсы нәтижеге қол жеткізу, адалдық, еңбексүйгіштік)
Пәнаралық байланыс		Биология, химия, физика, қоғамдық ғылымдар
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Экологиялық жаңашыл технологиялар
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 8 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал құру, көңіл күй сыйлау.		Жұмыстық таныстырылым

	Топтарға бөлу. *«Миға шабуыл» әдісі* Сабақ тақырыбын айтамыз. Сабақ түрі – вернисаж сабақ. Зерттеу міндеттері мен әдістерін, ресурстарын анықтаймыз.	(зерттеу кезеңдері)
Сабақтың ортасы 22 мин	(Т) Сарамандық жұмыс: Сарамандық жұмыс кезеңі. 1-бағыт. Мектеп қауымдастығының тұрақты даму үлгісін әзірлеу. Жұмыс барысы: Мектеп қауымдастығының тұрақты даму үлгісін әзірлеу және ұсыну. 1. Ол үшін қоршаған ортаға экологиялық тұрғыдан шолу жасау және алынған деректерді «Қоршаған ортаға шолу» 20-кестеге толтыру қажет. 2. Алынған деректерді талқылау. 3. Зерттеу нәтижесін талдау негізінде барлық деңгейдегі мектеп қауымдастығы үшін ұсыныстар жасап,әрекет ету жоспарын әзірлеу керек (оқушылар, мұғалімдер, техникалық қызметкер, атааналар), мектеп қоғамдастығының экономикалық мүмкіндіктері мен қоршаған ортаның сапалық жағдайын ескере отырып, қоршаған ортаның сапасын жақсартуға бағытталған қауымдастық құру. 4. Көркем көрме үшін қабырғалық материал ресімдеу. 2-бағыт. «Жасыл технологиялардың» әртүрлі бағытын білдіретін конструкцияларды құру. Жұмыс барысы: 1. «Жасыл технологиялардың» түрлі бағытын білдіретін конструкцияларды құру. 2. Балама энергия көзімен жұмыс істейтін үлгі құрастыр (жел, су, биоэнергия т.б.). Сызба, үлгілер ұсын. 3. Көркем көрме үшін қабырғалық материал ресімде. 4. Таныстырылым алгоритмі: конструкция аты, тағайындалуы, қолдану аумағы, материал түрі, экологиялық әсері. Дайындық кезеңі. Қабырғалық материалды рәсімдеу. Қорытынды таныстырылым. Барлық жұмыстарды көркем көрмеде көрсет. «Жаңашыл технологиялар мектепте және үйде» Таныстырылым кезеңі. 1. Жұмыс нәтижесінің таныстырылымы. Таныстырылым нұсқасы: әрбір топтан баяндамашы жұмысын таныстырады. Қалған оқушылар бір стендтен екінші стендке жылжи отырып, сұрақтар қояды, маршруттық қағазға рейтингісін жазады. 2. Жұмыс нәтижесін өзіндік және өзара бағалайды.	Технологиялық карта (әрбір жұмыс кезеңіне қарай ресурстар – іс-әрекет алгоритмі). Қоршаған орта параметрін өлшегіш құралдары. Қоршаған орта параметрі деректерімен таратпа материал (өздері параметрді өлшеу мүмкіндігі болмаған жағдайда) Флипчарттар, маркерлар, стикерлер, компьютер Үлгілерге арналған керекжарақтар: сызба қағаздары, қарындаштар, маркерлер т.б.
	Рейтинг бойынша қорытынды жүргізу және бірігіп талқылау, қай жұмыс қызықты және өмірде қолдануға болытынын таңдау. Зерттеу нәтижесін өзара бағалау. ҚБ. Мұғалім + оқушы. *«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі* Дескриптор: - Зерттеу әдістерін қолданады. - Ақпараттың әрбір түрі мен типтерін салыстырады. - Өлшегіш құралмен жұмыс дағдыларын қолданады. - Өңдеу (синтездеу), сарамандық іс-әрекеттің алынған нәтижесін талдау. - Бағалайды және қорытындылайды.	Таныстырылым. Өз жауаптарын айтады, талқылайды
Рефлексия 8 мин	«Эссе» жазу
Сабақтың соңы 2 мин	*Үй тапсырмасы:* Сабақ барысында алған зерттеу тәжірибесін қолдана отырып үй жағдайында қолдану үшін «жасыл» үлгілер құру немесе өзіндік зерттеу жүргізу.

3-БӨЛІМ. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ 3.2 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗДЕРІ
Сабақтың тақырыбы:	59-60. Қазақстан аумағын геоэкологиялық аудандастыру
Сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.3.2.11 Қазақстан аумағында геоэкологиялық аудандастыру жүргізу 10.1.1.4 Зерттеу тақырыбына сәйкес географиялық сараптама элементтерін қолдану
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: «Экологиялық шиеленісу деңгейі», «экологиялық қауіп», «техногенез» түсініктерін зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: Қазақстан аумағынгеоэкологиялық аудандастыру үшін алғышарттарын анықтайды. Кейбір оқушылар: Қазақстан аумағынагеоэкологиялық аудандастыру жүргізеді.
Бағалау өлшемдері	- «Экологиялық шиеленісу деңгейі», «экологиялық қауіп» «техногенез» түсініктерін ашады, мысалдар келтіреді. - Қазақстан аумағын геоэкологиялық аудандастыру үшін алғышарттарын анықтайды. - Қазақстан аумағына геоэкологиялық аудандастыру жүргізеді.
Тілдік мақсаттар	Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: кесте сызбасын құру Тыңдау және сөйлеу дағдылары: өзара оқу мен білімді бөлу, мәселені талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: экологиялық шиеленісу деңгейі, техногенез
Құндылықтарды қалыптастыру	Еңбек және шығармашылық (өз еңбегін ұйымдастыра білу, белсенділік, бастамашылық, адалдық, қызығушылық, жақсы нәтижеге қол жеткізу, адалдық, еңбексүйгіштік)
Пәнаралық байланыс	Информатика

Тақырып бойынша алдыңғы білім

Экологиялық жаңашыл технологиялар

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері

Ресурстар

Сабақтың басы 10 мин

Ұйымдастыру кезеңі

Сабаққа дайындық. Оқушылармен сәлемдесу. Ұжымдық зертханалық ортаны құру.

Оқушылармен сабақ тақырыбы айтылады. Сабақ мақсатын құрады.

(Ж) 1-тапсырма. «Дейін» және «кейін» әдісі Алдын ала білім үшін:

Оқушылар, біріншіден, кесте бағанын толтырады, сосын спикерлер кестедегі жазбаны оқиды, екінші бөлігін сабақтың соңында толтырады.

Дейін	Кейін

Сабақтың ортасы

25 мин

1-кезең.

1. Параграф мәтінімен жұмыс. Белгілеп оқу.

Негізгісін ерекшелейміз.

Бірігіп талдау. Тақтаға сабақ тақырыбын оқу алгоритмін құрастырамыз.

2. Диалогтік оқу. Алгоритм бойынша жұмыс.

- экологиялық аудандастыру бойынша алғы шарттарын анықтайды;

-аудандастыру санатын ерекшелейді;

-заманауи экологиялық жағдайдың өзектілігі аясында геоэкологиялық аудандастыру сипаттамасы;

- техногенез түрткіжайтының жалпы белгілері бойынша геоэкологиялық аудандарға сипаттама. Дескриптор:

- Алғышарттарын айтады.

- Санаттары бойынша геоэкологиялық аудандастыруға сипаттама береді.

- Қорытынды.

ҚБ. Бағдаршам

2-кезең

(Ж) 2-тапсырма (параграф)

Қазақстанды геоэкологиялық аудандастыруда экологиялық қуаттылық деңгейіне қарай сызба мен параграф деректеріне сүйене, Алматы, Балқаш маңы, Теміртау, Шымкент, Өскемен геоэкологиялық аудандарына сипаттама бер. (32-сурет) Деректерді «Экологиялық аудандарға сипаттама» кестесін толтыр.

Параграфтағы мәтін

Параграфтағы суреттер мен кестелер

Геоэко логиял ық аудан

Эколог

ия лық шиелені су деңгейі

Өзгеріс тер

ге

сипатта ма

Адамға әсер ету деңгейі

Ластайты н заттар көзі

ҚБ. Мұғалім-оқушы. «Екі жұлдыз - бір тілек» әдісі

Рефлексия

3 мин

«Дейін» және «кейін» әдісін еске түсіру.

Сызбаны толтырады.

«Кейін» бағанасын толтырып, нәтижесін топта айтады.

ҚБ. «Басбармақ» әдісі

Сабақтың соңы 2 мин

Үй тапсырмасы

§59-60. Практикум сабағына дайындық

3-бөлім. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ 3.2. ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗДЕРІ
Сабақтың тақырыбы:	§ 61. Тұрғылықты жерді геоэкологиялық аудандастыру
Сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.3.2.3 Геосфералардың ластану деңгейін анықтап, себепсалдарын зерттеу 10.1.1.2 Зерттеу тақырыбына сәйкес салыстыру әдістерін қолдану 10.1.1.3 Зерттеу тақырыбына сәйкес сандық әдістерді қолдану 10.2.1.1 Тақырыпқа сәйкес картографиялық зерттеулер әдістерін қолдану 10.2.2.2 Статистикалық деректерді талдау нәтижелері бойынша картограммалар мен картодиаграммаларды жасау
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Геоэкологиялық аудандастыру санатын біледі және анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: Экологиялық шиеленісу деңгейін бағалайды. Кейбір оқушылар: Техногенез түрткіжайты мен бұзылыс типін анықтап, елді мекен бойынша геоэкологиялық аудандастыру жүргізеді.
Бағалау өлшемдері	- Геоэкологиялық аудандастыру санатын біледі және анықтайды. - Экологиялық шиеленісу деңгейін бағалайды. - Техногенез түрткіжайты мен бұзылыс типін анықтап, елді мекен бойынша геоэкологиялық аудандастыру жүргізеді.
Тілдік мақсаттар	Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: кестелі сызба құру Тыңдау және сөйлеу дағдылары: өзара оқу мен білімді бөлу, мәселені талқылау, өзара бағалау және өзіндік бағалау Негізгі тірек сөздер тізбегі: техногенез, экологиялық шиеленісу деңгейі
Құндылықтарды қалыптастыру	Еңбек және шығармашылық (өз еңбегін ұйымдастыра білу, белсенділік, бастамашылық, адалдық, қызығушылық, жақсы нәтижеге қол жеткізу, адалдық, еңбексүйгіштік)

Пәнаралық байланыс		Химия, физика, биология
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Қазақстанды геоэкологиялық аудандастыру
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланғ ан кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі Сыныпта қолайлы ахуал құру, көңіл күй сыйлау. *«Калейдоскоп» әдісі*. Педагог топтарға берілген сөз тіркесінен (геоэкологиялық аудандастыру) белгілі уақыт ішінде неғұрлым көп сөз құрауды ұсынады. Көп сөз ұсынған топ ұтады. Бұл әдіс сабақтың басында эмоциялық қысымнан арылуға және оқушыларға топқа жылдам сіңісіп, жылдам топтық рух табуға және сабаққа көңілін аударуға көмектеседі. Топқа бөлу. Сабақ түрі: сарамандық жұмыс Сабақ мақсатын анықтау. Сарамандық жұмыс тақырыбы: «Тұрғылықты жерді геоэкологиялық аудандастыру».
Сабақ ортасы 22 мин	Жұмыс барысы: 1. Қазақстанды геоэкологиялық аудандастыру сызбасымен оқып, танысу (32-сурет),тұрғылықты жеріңнің аумағы қоршаған ортаның қандай бұзылу деңгейіне жататынын анықта. 2. Техногенез түрткіжайтын анықта. Аумақтың экологиялық жағдайына әсер ететін қайнар көзін анықта. Екі және одан да көп экологиялық мәселені ерекшеле. 3. Экологиялық бұзылу түрі мен деңгейін және олардың адам денсаулығына әсерін сипатта. 4. Тұрғылықты жердегі экологиялық мәселені шешу жолдарын әзірлеп, ұсын. 5. Сарамандық жұмыс нәтижесімен таныстыр. 6. Сарамандық жұмыстың нәтижесін талқылау. 7. Сарамандық қызметтің нәтижесін бағалау және өзіндік бағалау. (ҚБ) Өзара бағалау. *«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі*		Флипчарттар, маркерлер, стикерлер
Рефлексия 6 мин	Сенің ойыңша, не сәтті болды? Не қиындық туғызды?
Сабақтың соңы	*Үй тапсырмасы:* Тақырыпты қайталау: «Геоэкологиялық
2 мин	аудандастыру».

3-бөлім. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ

3.2 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗДЕРІ

Сабақтың тақырыбы:

62. Қазақстанның экологиялық мәселелері.

Экологиялық мәселелерді шешу жолдары

Сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)

10.3.2.12 Қазақстандағы экологиялық мәселелердің шешу жолдарын ұсыну

Сабақтың мақсаты

Барлық оқушылар: Қазақстанның негізгі экологиялық мәселесін атап көрсетеді.

Оқушылардың көпшілігі: Экологиялық мәселенің қалыптасу себебін анықтайды.

Кейбір оқушылар: Экологиялық мәселені шешу жолдарын ұсынады.

Бағалау өлшемдері

- Экологиялық мәселелерді атап көрсетеді.

- Экологиялық мәселелерді, пайда болу себептерін анықтайды.

- Экологиялық мәселелерді шешу жолдарын ұсынады.

Тілдік мақсаттар

Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу

Жазу дағдысы: кестелі сызба құру

Тыңдау және сөйлеу дағдылары: мәселені талдау

Құндылықтарды қалыптастыру

Пәнаралық байланыс

Информатика, АКТ

Тақырып бойынша алдыңғы білім

Геоэкологиялық аудандастыру

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері

Ресурстар

Сабақтың басы 10 мин

Ұйымдастыру кезеңі

Сабаққа дайындық. Оқушылармен сәлемдесу.

Ұжымдық зертханалық орта құру.

Оқушылармен сабақ тақырыбын айтады.

Сабақ мақсатын құру.

(Ж) 1-тапсырма. «Дейін» және «кейін» әдісі Алдын ала білім үшін:

Оқушыларбірінші кесте бағанын толтырады, топ спикерлері кестедегі жазбаны оқиды, екінші кесте бағанасын сабақтың соңында толтырады.

Дейін	Кейін

ҚБ. «Смайлдер»

Сабақ ортасы

22 мин

1-кезең

1. Тақырып мәтінімен жұмыс. Белгілеп оқу.

Негізгісін ерекшелейміз.

Бірлесіп талқылау. Тақтаға сабақ тақырыбын

Параграфтағы мәтін

оқудың алгоритмін құрастырады.

2. Диалогтік оқу. Алгоритм бойынша жұмыс.

Қазақстанның экологиялық мәселелерін айтады.

Тақтаға кластердің 1-деңгейін құрады.

Экологиялық мәселелердің қалыптасу себептерін айтады.

Кластердің 2-деңгейі қалыптасады.

Экологиялық мәселелерден зардап шеккен аймақтар анықталады.

Кластердің 3-деңгейі қалыптасады. Дескриптор:

- Экологиялық мәселелерді атайды.

- Экологиялық мәселе себептерін анықтайды. - Экологиялық мәселелерден зардап шеккен аймақтарды анықтайды.

- Қорытынды

ҚБ. Бағдаршам әдісі

2-кезең

«Еркін микрофон»

Алдыңғы сабақтардан біздің аумағымызда қандай экологиялық мәселенің бар екенін білдіңіз. Жергілікті басқару ұйым өкілін, қоршаған ортаны қорғау инспекторы, жергілікті өзін-өзі басқару ұйымының өкілін, коммуналды қызметті, мекеме басшыларын, бизнесмендерді, жастар ұйымының өкілін, үкіметтік емес сектор (ҮЕС) және басқаларын таңдаңыз. «Еркін микрофон» технологиясын қолдана отырып аумақты дамыту мүмкіндігі мен экологиялық мәселелерді шешу жолдарын талда.

Талқылау. ҚБ. «Смайлдер» Дескриптор:

- Терминологияны еркін меңгереді.

- Қоршаған ортаның экологиялық жағдайы сұрағы бойынша қоғамдық мекеме, мемлекеттік құрылым, қоғамдық, халықаралық институттардың рөлін түсінеді.

- Жауаптарды негіздейді.

- Сұрақтарды талқыға салады. ҚБ. «Басбармақ» әдісі

Рефлексия 4 мин

Еске түсіреді. «Дейін» және «кейін» әдісіндегі бағананы толтырады. Нәтижесі топта айтылады.

Сабақтың соңы 1 мин

Үй тапсырмасы

§ 62. 2-тапсырма

«ЭКСПО-2017» тақырыбында таныстырылым дайындау.

3-бөлім. ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ЖӘНЕ ГЕОЭКОЛОГИЯ

3.2 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ НЕГІЗДЕРІ

Сабақтың тақырыбы:

63-64. Оқушылардың білімін қоғамдық байқау

Сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес):		10.3.2.1-10.3.2.12 Геоэкологиялық зерттеу негіздерін түсіндіру, зерттеу, жіктеу, анықтау, бағалау
Сабақтың мақсаты		«Геоэкология» тақырыбы бойынша тұтас көзқарас құру, білімді қайталау және жүйелеу
Бағалау өлшемдері		- «Геоэкология» бөлімі бойынша түсінігін біледі. - Ұсынылған білім арасында байланыс орнатады. - Ақпараттың әртүрлі түрін табады, талдайды, қолданады.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: бағаналы сызбаны құру Тыңдау және сөйлеу дағдылары: өзара оқу мен білімді бөлу, мәселені талқылау
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек және шығармашылық (өз еңбегін ұйымдастыра білу, белсенділік, бастамашылық, адалдық, қызығушылық, жақсы нәтижеге қол жеткізу, адалдық, еңбексүйгіштік)
Пәнаралық байланыс		Биология, химия, физика, қоғамдық ғылымдар, информатика
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Қазақстанның экологиялық мәселелері
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 12 мин	Ұйымдастыру кезеңі Сыныпта қолайлы ахуал құру, көңіл күй сыйлау. *«Калейдоскоп» әдісі. Педагог топтарға берілген сөз тіркесінен (геоэкология) белгілі уақыт ішінде неғұрлым көп сөз құрауды ұсынады. Көп сөз ұсынған топ ұтады. Бұл әдіс сабақтың басында эмоциялық ширығыстан арылуға және оқушыларға топқа жылдам сіңісіп, жылдам топтық рухтабуға және сабаққа көңілін аударуға көмектеседі. Топтарға бөлу «Миға шабуыл» әдісі* Сабақ тақырыбын атаймыз. Сабақ түрі – семинар. Жұмыстың міндеттері мен әдісін анықтаймыз.		Жұмыстық таныстырылым (топтағы жұмыс тақырыбы)

Сабақ ортасы 20 мин	Топтық жұмыс (оқушылардың өзіндік жұмысы) Жұмыс барысы: 1. 3-4 оқушыдан топқа бөлінеді. 2. Топта өз қалауынша жұмыс тақырыбын таңдайды (жасырын қағаз арқылы) 1-топ - «Зерттеу пәні және геоэкология өзектілігі». 2-топ - «Геосфераның ластануы». 3-топ - «Геоэкологиялық аудандастыру». 4-топ - «Геоэкологиядағы антропогендік түрткіжайттар». 5-топ - «Жаһандық экологиялық мәселелер». 6-топ - «Экологиялық қазіргі заманғы технологиялар». 7-топ - «Қазақстанның экологиялық мәселелері». 3. Іс-әрекеттер реттілігі: - алған тақырып мазмұнын ашу: - негізгі түсінігін, олардың мәнін, жіктелуін, сол немесе басқа құбылыстардың қалыптасу механизмін бөлу; -таңдаған тақырып бойынша ақпараттың басқа түрлері, оларды толық ашу. Ұсыныстар: кескін ақпаратының графикалық әдістерін қолданыңыз. Таңдаған тақырып бойынша таныстырылымды постерге дайындау. Дайын жұмыстар ілінеді. Әрбір топ постерді қарай отырып, толықтыруы керек (топтар бір бағытта бірінен соң бірі қозғалады). Әр топ өзінің постерін алып, толықтырылған мәліметтерді оқып біледі. 4. Сынып алдында өз жұмыстарын қорғау. Таныстырылым біріншіден бастап, ретімен жүреді. Топтар басқа топ жұмысын бағалайды және топпен жұмысына өзіндік баға береді. Бағалау қағазы						Технологиялық карта (жасалу алгоритмі – әрбір топқа ресурстан). Постерлер, маркерлер, магниттер, жапсырма
		Топ №	Мазмұн ы (тақы рыпты толығы мен ашады)	Ақпаратты көзбен шолу (берілген ақпаратты қаншалықты графикалық органайзер көрсетеді)	Сөз сөйлеу шебер лігі	Бар лығ ы
		Өзара бағалау
		1
		2
		3
		4
		5
		6
		7
		Өзіндік бағалау
		№
	Бағалау 3 баллдық жүйемен жүргізіледі: 3 балл – тақырыпты толығымен ашты; 2 балл – тақырыпты ашуы толық емес; 1 балл – тақырып ашуы нашар, көп толықтырулар болды. 0 балл – тақырып ашылмады. ҚБ. Мұғалім+оқушы. *«Екі жұлдыз - бір тілек» әдісі* Дескриптор: - Зерттеу әдістерін қолданады. - Ақпараттың түрлері мен типін салыстырады. - Сарамандық іс-әрекетте алынған нәтижені талдайды, өңдейді (синтез). - Бағалайды және қорытындылайды.
Рефлексия 6 мин	Эссе жазу
Сабақтың соңы 2 мин	Қорытындылау

ІІІ тоқсан

4-бөлім. ГЕОЭКОНОМИКА 4.1 ГЕОЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі
Сабақтың тақырыбы	65-66. Геоэкономика теориясының негізгі жағдайы
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.4.1.1 «Геоэкономика» бағытының мақсаты мен міндеттерін түсіндіру 10.4.1.2 Геоэкономиканың негізгі санаттарын түсіндіру
Сабақ мақсаттары	Барлық оқушылар: Геоэкономика терминін, бағыттарын, санаттарын түсінеді. Оқушылардың көпшілігі: Геоэкономиканың негізгі санаттарын, зерттеу түрлерін түсіндіре алады, картадан халықаралық ұйымдар құрамындағы мемелекеттерді көрсетеді. Кейбір оқушылар: Геоэкономика мен заманауи геоэкономика арасындағы ерекшеліктерді айқындай алады, түсіндіреді.
Бағалау өлшемдері	- Геоэкономика терминін, бағыттарын, санаттарын түсінеді. - Геоэкономиканың негізгі санаттарын, зерттеу түрлерін түсіндіреді, картадан халықаралық ұйымдар құрамындағы мемелекеттерді көрсетеді. - Геоэкономика мен заманауи геоэкономика арасындағы ерекшеліктерді айқындайды, түсіндіреді.
Тілдік мақсаттар	Негізгі тірек сөздер тізбегі: геоэкономика, геоэкономикалық зерттеулер, заманауи геоэкономика

Құндылықтарды қалыптастыру

Еңбек пен шығармашылық (өз жұмысын ұйымдастыра алу, белсенділік, ынталылық, ұқыптылық, қызығушылық, нәтижеге қол жеткізу, шыншылдық, жігерлілік)

Пәнаралық байланыс

Тарих

Тақырып бойынша

білімі

Гео, экономика терминдерін толықтай сипаттай алады (7-9 сынып оқулықтарынан)

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер

Ресурстар

Сабақтың басы

5 мин

Ұйымдастыру кезеңі

Сыныпта қолайлы жағдай тудыру, эмоциялық бейімдеу.

Қолымызды көтеріп, басымызға қойып айту: «Жарайсың! Сабақта белсенді жұмыс жасаймын, барлық тапсырмаларды орындай аламын». (1 минут)

Негізгі білімді өзектендіру

«Пазл» әдісі арқылы мұғалім оқушыларды 6 топқа бөледі. Рим цифрлары және аумақтық шегаралар сызылған карточкалар береді.

Қалай ойлайсың, карточкада неге цифрлар мен шегаралар көрсетілген? (Жауапты түйіндеп, жаңа тақырыпқа көшу)

Сабақтың ортасы

25 мин

Оқылым: тақырып мәтінін оқып шығады(берілген уақытта)

Жазылым: жеке жұмыс оқушылардың білімдерін алғашқы бақылау мақсатында «Kahoot» әдісін қолдану. Оқушылардың дұрыс және қате жауабы бірден бағдарлама арқылы есептеледі (Бұл сұрақтар сабақ соңында қайталанады. Мониторинг жасауға

болады: сабақ басында және соңындағы білім)

(Т) Кестені толтыр

Геосаясат ұғымы
Негізгі идеясы
Геосаяси түрткіжайттары
Негізгі түсініктер
Негізгі түсініктер

Кестені толтыру. Нәтижелерді талқылау Дескриптор:

- Геосаясат ұғымын түсіндіреді.

- Негізгі идеясын атайды.

- Геосаяси түрткіжайттарын түсіндіреді.

- Негізгі түсініктерге сипаттама береді.

Ж. 2-тапсырма. Айтылым

Мәтіндегі деректерді және №1 қосымшаны пайдалана отырып келесі нұсқауды қолданып менталды карта сызу (сабақ тақырыбы, ШЫҰ, балама ұсыныс, ОЭК - ортақ экономикалық кеңістік): Дескриптор:

- Қағаздың ортасына негізгі тақырыпты жазып,

қоршайды;

- Тақырыпты тармақшалар арқылы саралайды; - Алынған білім бойынша картаны ұлғайтады; - Қорытындылайды.

Менталды карталарды таныстыру.

Өзара бағалау

ҚБ. «Жетістігі, кемшілігі» аясында бағаланады. Үлгі: Жетістігі: Геоэкономикаға түсінік беріп, толықтай тақырыпты аша алды.

Кемшілігі: заманауи геоэкономиканың ерекшелігін түсіндіре алмады.

Кумулятивтік тыңдалым: «Ойыңды түйінде»:

- ШЫҰ-дағы Қазақстанның орны қандай?

- Қазақстан үшін қандай геоэкономикалық бағыттар тиімді болады?

Сабақтың соңы

8 мин

3-тапсырма. Тыңдалым

Оқулық мәтініне сүйене отырып жоғарғы және төмен дәрежедегі сұрақтар дайындау. Жауаптарын дәлелдеу Дескриптор:

- Жеңіл сұрақ құрастырады,сұрақты тыңдап түсіне алады.

- Күрделі сұрақ құрастырады, сұрақты тыңдап, түсіне алады.

- Жауаптарын нақты ұсынады.

ҚБ. «+», «-»

Жазылым: жеке жұмыс оқушылардың білімдерін сабақ соңындағы бақылау мақсатында «Kahoot» әдісін қолдану. Оқушылардың дұрыс және қате жауабы бірден бағдарлама арқылы есептеледі(сабақ басындағы жауап нәтижесін сабақ соңындағы нәтижемен салыстырады. Сабақ соңындағы нәтиже жоғары болса, сабақ мақсатына жетті, оқу мақсаты орындалды).

2 мин

Үй тапсырмасы

§ 65-66. Қазақстанның геоэкономикасы бойынша ойпікірің (ауызша).

4-бөлім. ГЕОЭКОНОМИКА 4.1 ГЕОЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі
Сабақтың тақырыбы	67-68. Аймақтағы елдерге экономикалық және геоэкономикалық дамудың әсері
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.4.1.3 Экономика мен геоэкономикалық география арасындағы айырмашылықты анықтау 10.4.1.4 Елдер мен аймақтардың экономикалық дамуында географиялық кеңістіктің рөлін анықтау (қазақстандық компоненттерді қосымша қамту негізінде)
Сабақ мақсаттары	Барлық оқушылар: Экономика мен геоэкономика арасындағы байланыс пен айырмашылығын анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: Дүниежүзілік экономиканы жаһандандыру мен Қазақстанда көпвекторлы саясат

		арасындағы ерекшелікті анықтайды. Кейбір оқушылар: Географиялық кеңістіктің Қазақстанның экономикалық дамуындағы рөлін анықтайды.
Бағалау өлшемдері		- Экономика мен геоэкономика арасындағы байланыс пен айырмашылығын анықтайды; - Дүниежүзілік экономиканы жаһандандыру мен Қазақстанда көпвекторлы саясат арасындағы ерекшелікті анықтайды; - Географиялық кеңістіктің Қазақстанның экономикалық дамуындағы рөлін анықтайды.
Тілдік мақсаттар		Экономикалық география, дүниежүзілік экономиканы жаһандандыру. «Нұрлы жол» жаңа экономикалық саясаты
Құндылықтарды қалыптастыру		Рухани құндылықтар – экономикалық, саяси бағытта географиялық орны арқылы мемлекеттің ерекшелігін карта арқылы білуге ынталандыру. Ынтымақтастыққа баулу (бірлікте жұмыс істеуге бағыттау).
Пәнаралық байланыс		Тарих, математика
Тақырып бойынша білімі		Геоэкономика бағыттары, негізгі санаттары, заманауи геоэкономика
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық ахуал тудырту. «Өрмекші» әдісі. Оқушылар шеңбер құрып, жіп шүйкесін бір-біріне беріп, жіптің бір шетінен ұстайды.Жіп шүйкесін бір-біріне беру кезінде оқушылар сұрақ-жауап беріп, өткен сабақты еске түсіреді (толық тақырыпты еске түсіру үшін, мұғалім сұрақ бағытына тірек сөздер бере алады). Оқу мақсаты оқылып, сабақ мақсатын оқушымұғалім біріге анықтайды. Тірек сөздер немесе суреттер арқылы тақырып мазмұнын анықтайды.

Сабақтың ортасы

20 мин

Жаңа тақырыпты меңгерту

Жеке: «Insert» түртіп алу стратегиясын пайдалана отырып, тақырыпты оқиды, яғни оқушы оқи отырып, керекті сөздер мен терминдерді дәптерге жазып алады (бұл жұмыс барысында маңызды).

(Ж) «Кластер» әдісі арқылыэкономикалық географияны сипаттайтын графикалық органайзер құру. Үлгі:

Экономикалық география
өндіргіш күштердің орналасуы	өндіргіш күштердің дамуы
түрткіжайттар
жұмыс күші	өндіріс құралдары

ҚБ. «Дұрыс, бұрыс» әдісі

Т. Берілген тақырыпша бойынша:

а) түсінік беріңдер; ә) дәлел келтіріңдер.

1-топ: Экономика мен геоэкономика арасындағы байланыс пен айырмашылығын анықтау.

2-топ: Дүниежүзілік экономиканы жаһандандыру мен Қазақстанда көпвекторлы саясат арасындағы ерекшелікті анықтау.

3-топ: Не себептен соңғы уақытта Қазақстан экономикасы қарқынды дамып келеді? «Нұрлы жол» жаңа экономикалық саясатының қабылдануының себебін анықтау.

ҚБ. «Келісемін, келіспеймін», келісетіндер қол көтереді, келіспейтіндер көтермейді(нәтижесінде қанша оқушы дұрыс бағытта келе жатқанын бақылауға болады).

Оқулықпен жұмыс: 1-тапсырма 26-кесте. Қазақстанның геоэкономикалық жағдайына баға береді. Критерийлер бойынша «+»

«-» таңбасын қояды.

№

Талқылау.

Кері байланыс: оқушы мен мұғалім арасында.

2-тапсырма:

Кескін картаға шегаралас мемлекеттерін түсіреді, стикер арқылы экономикалық дамуындағы әсерін жазып, жабыстырады немесе кестеге жазуға болады.

Қазақстанның көршілес елдері

Шегарада орналасқан өзендер, таулар

Экономиканың дамуына әсері (жағымды, жағымсыз)

Қырғызстан

Шу, Талас өзендері,

Тянь-Шань тауы

Түсті металлургия (алтын) мен

ауылшаруашылық өнімдерін Қазақстан өз экономикасында импорттайды

т.б.

3-тапсырма. Шығармашылық жұмыс

1) Қазақстанның геоэкономикалық жағдайының ерекшеліктерітуралы қысқаша аналитикалық анықтама жаз (негізгі дәлелді сипаттамасы); 2) Саяси картаның көмегімен сенің ойынша тиімді және тиімсіз геоэкономикалық жағдайы бар Латын Америкасының бес елін ата (ауызша атап шығады, егер үй тапсырмасы ретінде берілсе, кестеге және кескін картаға толтырған жөн).

Тиімді геоэкономикалық жағдайы (Латын Америкасы) бар елдер	Тиімсіз геоэкономикалық жағдайы (Латын Америкасы) бар елдер

ҚБ. «Түсінікті, түсініксіз»

Сабақтың соңы 8 мин

Кері байланыс: «Білім пирамидасы»

1.Түсіндіре алатын 4 мәлімет

2. Білген 3 мәлімет

3. Түсініксіз болған 2 мәлімет

4. Есте сақтап қалатын 1 мәлімет

Оқушы мен оқушы арасындағы кері байланыс

2 мин

Үй тапсырмасы

§ 67- 68. 3-тапсырма (1,2)

4-бөлім. ГЕОЭКОНОМИКА

4.1 ГЕОЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ

Шаруашылықты ұйымдастырудың аумақтық түрткіжайттары

Сабақ тақырыбы

69-70. Дүниежүзілік шаруашылық салаларының орналасуы

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына

сәйкес)

10.4.1.5. Шаруашылық салаларын орналастыруда кеңістіктік (аумақтық) түрткіжайттарды талдау

10.4.1.6. Дүниежүзілік шаруашылықтың салаларын заманауи орналастыру түрткіжайттарын талдау.

Сабақ мақсаттары		Барлық оқушылар: Шаруашылық салаларын орналастыруда кеңістіктік (аумақтық) түрткіжайттарды талдайды. Оқушылардың көпшілігі: Шаруашылық салаларын орналастыруда кеңістіктік түрткіжайттарды,дүниежүзілік шаруашылықтың салаларын заманауи орналастыру түрткіжайттарын талдайды. Кейбір оқушылар: Шаруашылық салаларын орналастыруда кеңістіктік түрткіжайттарды, дүниежүзілік шаруашылықтың салаларын заманауи орналастыру түрткіжайттарын талдап, өмірде қолдану жолдарын қарастырады.
Бағалау өлшемдері		- шаруашылық салаларын орналастыруда кеңістіктік (аумақтық) түрткіжайттарды талдайды; - шаруашылық салаларын орналастыруда кеңістіктік түрткіжайттарды, дүниежүзілік шаруашылықтың салаларын заманауи орналастыру түрткіжайттарын талдайды; - шаруашылық салаларын орналастыруда кеңістіктік түрткіжайттарды, дүниежүзілік шаруашылықтың салаларын заманауи орналастыру түрткіжайттарын талдап, өмірде қолдану жолдарын қарастырады.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: кесте құру, толтыру, диаграмма салу, кескін картаға түсіру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселені талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: «өнеркәсіптік аудандар», «индустриялық елдер», «аумақ»
Құндылықтарды қалыптастыру		Экономикалық тәрбие – экономикалық географиялық жағдайын сипаттай отырып, ұлтжандылыққа ынталандыру. Ынтымақтастыққа баулу (кумулятивті тыңдалым арқылы өз ісәрекетін бақылау)
Пәнаралық байланыс		Тарих, математика
Тақырып бойынша білімі		Дүниежүзіндегі шаруашылық, оның түрлері мен орналасу түрткіжайттары
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі Сыныпта қолайлы жағдай тудыру, эмоциялық бейімдеу. *«Калейдоскоп» әдісі. Сыныптың топқа бөлінуі коллаборативті орта құрайды. Мұғалім оқушыларға берілген уақыт аралығында сөз тіркесінен сөз құрауға тапсырма береді (экономикалық география), ең көп сөз құраған топ жеңеді. Бұл тәсіл сабақтың басындағы эмоциялық кедергілерді жойып, топта топтық рухалуға және сабаққа ынталануға көмектеседі. Үй тапсырмасын тексеру. «Ыстық орындық»* Оқушылар өткен тақырып бойынша сұрақтар

дайындап, қапшыққа салады. Ыстық орындықта отырған оқушы қапшықтың ішінен қағаздарды алып, жауап береді.

Жауап бере алмаса, сынып көмектеседі.

Мысал сұрақтар:

1. Экономикалық география мен геоэкономика арасындағы айырмашылықты ата.

«Игерді, игермеді» критерийімен бақыланады.

ҚБ. Мұғалімнің кері байланысы.

Сабақтыңортасы

20 мин

Жаңа тақырыпты меңгеру. «Ойлан, бірік, бөліс» стратегиясы тақырып мазмұнын түсіну үшін қолданылады.

Топ тақырыпшалар бойынша жұмыс жүргізеді. Бөліс кезінде сынып толықтай тақырып мазмұнын тыңдап, түсінеді (тыңдалым, айтылым)

1-топ: Дүниежүзілік шаруашылықтың негізгі тиімді жақтарын талда.

2-топ: Дүниежүзілік шаруашылықтың даму кезеңдерін сипатта.

3-топ: Экономикалық-географиялық жағдайы (ЭГЖ).

4-топ: Дүниежүзі елдерінің дүниежүзілік шаруашылықпен қамтылуы.

ҚБ. «Түсінікті, түсініксіз»

Оқулықпен жұмыс. Жазылым

1-топ: 28-кестені пайдаланып, әртүрлі әдеуметтікэкономикалық типтегі елдердің дүниежүзілік шаруашылықтағы рөлін көрсететін диаграмма құр, талда.

2-топ :28-кестеде берілген сызба бойынша дүниежүзілік шаруашылықтағы әртүрлі әлеуметтікэкономикалық елдердің орнына 29-кесте бойынша сипаттама бер, мұнда 1– тұрғындар саны, 2 – аумағы, 3 – ЖІӨ, 4 – тауарларды экспорттау.

Елдердің типтері	Дүниежүзілік шаруашылықтағы орны	Себептері
Экономикасы дамыған	1. 13,8 2 25,0 3 52,0 4 60,0	1 2 3 4
Даму үстіндегі
Экономикасы ауыспалы елдер

3-топ: Неліктен сауда орталығы қала аумағында ғана орналасқанын түсіндір (өз жауабыңды дәлелде).

4-топ: 3-тапсырма «SWOT-талдау» әдісі

Сен – кәсіпкерсің, SWOT жаса. Саған Нұр-Сұлтан қаласы немесе Нұра кентінде (немесе өз ауылыңда) жаңа іс бастау ұсынылды.

Қай елді мекенде 10 жылдан кейін үлкен капитал жинай аласың?

Нұр-

Сұлтан

Нұра

Жақсы жақтары (S)

Әлсіз жақтары (W)

Мүмкіндіктер (O)

Қауіп-қатер (T)

Дескриптор:

1. Географиялық орнының тиімділігіне қарай бизнес түрін анықтай алады;

2. Бизнес түріне қарай шикізат, өнімдердің түрлерін көбейте алу жолдарын анықтайды;

3. Тұтынушы сұранысының қанағаттандыру жолдарынқарастырады;

4. Бизнесті дамыту барысындағы кедергілерді анықтайды;

5. Капитал жинау мүмкіндіктерін қарастырады;

6. Түскен пайда мен шығын арасындағы тиімділікке баға бере алады.

7. Бизнестің дамуындағы тәуекелдер мен мүмкіндіктерді бағалайды.

Қорытынды жасау: Үлкен қалада мүмкіндіктер көп және тұтынушы саны да көбірек, ал аудан ішіндегі мүмкіндіктердің аздығы және өнімді тарату барысындағы түсімнен шығын арасында айырмашылығы аз болғандықтан және тұтынушы санының аздығын анықтай алады. ҚБ. «Келісемін, келіспеймін»

Мұғалім мен оқушы арасындағы кері байланыс.

Қорытындылау.

Сабақтың соңы 10 мин

Рефлексия. «Ой түйін»: «Менің өнеркәсібім». Туған жеріңде қандай өнеркәсіп дамытқан жөн, себепсалдарын айт.

Үй тапсырмасы. § 69-70. Дүниежүзілік елдердің кескін картасына экономикалық дамыған, дамушы елдер, экономикасы ауыспалы елдерді түсіріп, елдердің типін түспен белгіле.

4-бөлім. ГЕОЭКОНОМИКА 4.1 ГЕОЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы
Сабақтың тақырыбы	71-72. Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы мен түрлері
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.4.1.7 Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымын бағалау 10.4.1.8 Дүниежүзі елдерін шаруашылық құрылымы бойынша жіктеу
Сабақ мақсаттары	Барлық оқушылар: Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымын бағалайды. Оқушылардың көпшілігі: Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымын бағалауды, жіктейді. Кейбір оқушылар: Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымын бағалауды, жіктеуді.

		Қазақстан бойынша ерекшелігіне баға береді.
Бағалау өлшемдері		- Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымын бағалайды; - Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымын бағалайды және жіктейді; - Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымын бағалайды, жіктейді, Қазақстан бойынша ерекшелігіне баға береді.
Тілдік мақсаттар		Жаңа ұғымдармен жұмыс: салалық құрылым, индустриялауға дейін,индустриялық, постиндустриялық
Құндылықтарды қалыптастыру		Дүниежүзілік шаруашылық салаларының құрылымын Қазақстан бойынша салыстыра отырып, ұлтжандылыққа тәрбиелеу. Топтық жұмыс арқылы бірлескен оқуға бағыттау.
Пәнаралық байланыс		Тарих, математика, химия, биология
Тақырып бойынша білімі		Дүниежүзілік шаруашылық салаларының орналасуы
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Психологиялық ахуал. Ұйымдастыру кезеңі Өткенге шолу. *«Блиц сауалнама» әдісі* арқылы үй тапсырмасындағы Кескін картамен жұмыс аясында тексеру. Жаңа тақырып. Ой қозғау. *«Кластер»* Салалық құрылым (сызба) тақтада жазылады. Салалық құрылым *«Блиц сауалнама» әдісі* - Өндірістік салаға не жатады? - Өндірістік салаға ... Дескриптор: 1. Өндірістік салаға толық сипаттама бере алады. 2. Өндірістік емес салаға толық смпаттама бере алады. 3. Өндірістік салаға мысалдар келтіре алады. 4. Өндірістік емес салаға мысалдар келтіреді. - Сендердің ойыңша, бүгінгі сабақта немен танысамыз? (Өнеркәсіптердің орналасуымен танысады.)
Сабақтың ортасы 25 мин	1-тапсырма. Оқулық бойынша мәтінмен жұмыс. Мәтінді мұқият оқып, негізгі ұғымдарды белгілеп, тапсырманы дәптерге «Дүниежүзілік шаруашылық» тақырыбында концептуалды карта құрастыр. Үлгі:		Оқулық

Дескриптор:

1. Дүниежүзілік шаруашылықты атайды.

2. Дүниежүзілік шаруашылықтың салалық құрылымын жазады.

3. Дүниежүзілік экономиканың (секторлық) құрылымын жазады.

4. Дүниежүзілік шаруашылықта елдің қатысу деңгейін бағалау түрлерін жазады.

ҚБ. «Түсінікті, түсініксіз» - өзара бағалау. Кері байланыс: жақсы, тапсырманы орындай алдың.

(Т) 1-топ:

- Шикізатты өндіруде елдің халықаралық мамандануындағы артықшылықтары мен кемшіліктері қандай?

- Дайын өнім өндірісінде қандай?

Шикізатты өндіру		Дайын өнім өндірісі
ерекшелігі	ұқсастығы		ерекшелігі

- Өз қорытындыларың мен байқауларыңды Венн диаграммасына енгізіңдер.

Дескриптор:

1. Шикізатты өндіруде елдің халықаралық мамандануындағы артықшылықтарын айқындайды.

2. Шикізатты өндіруде елдің халықаралық мамандануындағы кемшіліктерін айқындайды.

3. Дайын өнім өндірісінің артықшылығын анықтайды.

4. Дайын өнім өндірісінің кемшілігін анықтайды.

2-топ: Шаруашылықтың экономикалық құрылымының дамуы (Кларк экономикасының секторлық үлгісі). 24-сызбаны түсіндір. Қазақстанмен салыстыр.

(Т) «Дүнижүзілік шаруашылық» тақырыбында концептуалды картасы негізінде «дүниежүзі елдерін

шаруашылық құрылымы бойынша жіктеу» тақырыбында Идея галереясын постер арқылы қорғау.

Әр топ идеяларын галереяға іліп, Қазақстанмен салыстыра отырып қорғайды.

ҚБ. Өзара бағалау: «Бағдаршам» (жасыл – бәрі түсінікті, сары – қиындықтар бар, қызыл – түсініспеушіліктер көп).

Сабақтың соңы 5 мин

Рефлексия: «Жетістік сатысы» Не білдім?

Не қиын болды?

Не қызық болды?

«Жетістік сатысы»

Үй тапсырмасы

§ 71-72. 1-қосымша бойынша ЖІӨ негізінде елдерді жікте (ЖІӨ бойынша ірі 10 ел, орташа 10 ел, кіші 10 ел). Себебін түсіндір.

4-бөлім. ГЕОЭКОНОМИКА 4.1 ГЕОЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ Дүниежүзі шаруашылықтың аумақтық үлгілері
Сабақ тақырыбы		73-74. Дүниежүзілік шаруашылықтың үлгілері
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.4.1.9 Дүниежүзі шаруашылығының аумақтық үлгілерін талдау
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Шаруашылық қызметінің құрылымын оқып біледі, талдайды. Оқушылардың көпшілігі: Дүниежүзі шаруашылығының аумақтық үлгілерін талдап, саралайды. Кейбір оқушылар: Экономикасы дамыған және дамушы елдердің аумақтық құрылымын бағалайды.
Бағалау өлшемдері		- Шаруашылық қызметінің құрылымын біледі, талдайды. - Дүниежүзі шаруашылығының аумақтық үлгілерін талдайды, саралайды. - Экономикасы дамыған және дамушы елдердің аумақтық құрылымын бағалайды.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: белгі қойып оқу Жазу дағдысы: графикалық таңба құру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселені талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: шаруашылық қызметінің құрылымы, экономикалық үлгі
Құндылықтарды қалыптастыру		Рухани құндылықтар – дүниежүзі елдерін сипаттай отырып, туған жердің байлығын құрметтеуге ынталандыру. Ынтымақтастыққа баулу (бірлескен оқу)
Пәнаралық байланыс		Тарих
Тақырып бойынша білімі		Өнеркәсіптердің орналасуы
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі *«Домино» әдісі* арқылы үй тапсырмасын тексеру. Оқу мақсатын оқи отырып, сабақтың мақсатын щығару. Бастапқы білімдерін қайталау үшін *«Дейін» және «Кейін» әдісін* қолдану. Оқытушылар кестенің бірінші бағанын толтырады,

	содан кейін топтық спикері кесте жазбаларын оқиды, екінші бағанын сабақтың соңында толтырады. Дейін Кейін

Сабақтың ортасы 20 мин	Жаңа тақырып: Скрайбинг – Scribe - ағылшын сөзі – эскиздер мен суреттерді нобайлау. Қысқа уақыт аралығында мәтінді оқи отырып сызба құрастыру арқылы материалды түсінікті әрі сапалы етіп түсінуге, идеяны жеткізуге болады. (Т) 1-топ. Шаруашылық қызметі құрылымының үш кезеңі. 2-топ. Экономикалық дамыған және дамушы елдердің аймақтық құрылымын салыстыру. 3-топ. Өндірістік күштерді орналастыру түрткіжайттары. Дескриптор: 1-топ. - шаруашылық қызметі құрылымының үш кезеңін атайды; - постиндустриялық кезеңнің 5 белгісін атайды; - дүниежүзілік шаруашылықтың үлгісін анықтайды. 2-топ. - аграрлы елдерге сипаттама береді; - индустриялық елдерге сипаттама береді; - жаңа индустриялық елдерге сипаттама береді; - шаруашылықтың аумақтық құрылымына сипаттама береді; - экономикалық дамыған және дамушы елдердің аймақтық құрылымын салыстырады. 3-топ. - өндірістік күштерді орналастыру түрткіжайттарын атайды. ҚБ. *«Түсінікті, түсініксіз»* Жеке. «Менің көзқарасым» оқылып, берілген ойпікірге өз көзқарасын білдіреді. *«Қолпаштау» әдісі* SCRUM-тақтасы аясында «Дүниежүзілік шаруашылықтың үлгілерін талдау» жобасын жасау (оқушының таңдауы бойынша). SCRUM-тақтасы бағанадан тұрады: идея, қажет, жасау, талдау немесе тексеру, дайын жоба. SCRUM шебері – топ басшысы Әр топ өз жұмыстарын ортаға салады. ҚБ. *«Қолжетімді, қолжетімсіз»*
Сабақтың соңы 10 мин	Біз «Дейін» және «Кейін» кестесіне қайтып келеміз. «Кейін» бағанын толтырып, топта оқиды. ҚБ. Өз-өздерін бағалайды «игердім, игермедім»
	Үй тапсырмасы §73-74. «Өзіңді тексер» сұрақтарына жауап жазу

4-бөлім. ГЕОЭКОНОМИКА 4.1 ГЕОЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері
Сабақтың тақырыбы		75-76. Дүниежүзінің экономикалық жағынан дамыған елдерінің жіктелуі
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.4.1.10 Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру (қазақстандық компонентті қосымша қамту негізінде) 10.4.1.11 Дүниежүзі елдерін экономикалық даму деңгейі бойынша жіктеу
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Типологияның және елдің жіктелуінің көрсеткіштерін зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: Экономиканың салалық құрылымын талдайды. Кейбір оқушылар: Өмір сапасы көрсеткішін бағалайды.
Бағалау өлшемдері		- Типологияның және елдердің жіктелуінің көрсеткіштері аталады. - Елдер мен өңірлерді экономиканың салалық құрылымында олардың орнын талдайды. - Өмір сапасын бағалайды.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: белгі қойып оқу Жазу дағдысы: графикалық таңба құру Сөйлеу және тыңдау дағдысы: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселені талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: типология құрылымы, ЖІӨ, ЖҰӨ
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек пен шығармашылық (өз жұмысын ұйымдастыра алу, белсенділік, ынталылық, ұқыптылық, қызығушылық, нәтижеге қол жеткізу, шыншылдық, жігерлілік)
Пәнаралық байланыс		Тарих
Тақырып бойынша білімі		Дүниежүзі шаруашылығының үлгісі
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Сәлемдесу. Психологиялық көзқарас *«Миға шабуыл» әдісі* - Экономикалық даму тұрғысынан қандай мемлекеттердің ерекшеліктерін айыруға болады? - Сабақтың тақырыбымен таныстыру. Оқушылар ауызша, сабақтың мақсатын ашуы керек. - Оқушылармен бірге сабақты бағалау мөлшері талқыланады.		Таныстырылым
Сабақтың ортасы 20 мин	(Т) 1-тапсырма ЖИЕ-дегі ауылшаруашылығының төмен үлесі қандай елдерде қолайсыз табиғи жағдайлар мен жемісті ауылшаруашылығын жүргізу мүмкін еместігін көрсетеді. *ҚБ. «Жапондық бағалау» әдісі* Дескриптор:** - Ауылшаруашылығының төмен үлесін қандай
	елдерде анықтауға болатынын біледі. - Өнімді ауылшаруашылығын дамыта алады. - Бұл түрткіжайттардың қандай түрткіжайттарға ықпал ететінін анықтайды. - Қорытынды. (Т) 2-тапсырма - Типология бойынша елдердің мысалдарын келтір. Бұл елдерді картадан көрсет: 1. Ауылшаруашылығы дамыған 2. Өнеркәсібі дамыған 3. Қызмет көрсету саласы дамыған *ҚБ. «Дұрыс, дұрыс емес»* Дескриптор: - Қандай елдердің аграрлыққа тиесілі екендігін анықтай алады. - Қай елдер өнеркәсіптік екенін анықтай алады. - Қандай елдердің постиндустриялық өндіріспен байланысты екенін анықтай алады. - Елдердің типологиясына қандай түрткіжайттар ықпал ететінін анықтайды. - Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін анықтайды. - Қорытынды. (Ж) 3-тапсырма 3.1 Жалпы өмір сүру сапасының көрсеткіштерін анықтау. 3.2 Жергілікті жерде өмір сүру сапасының деңгейін бағалау. 3.3 Талқылау: «Өңірдегі өмір сапасы және өмір сапасын жақсарту үшін не істеу керек?» тақырыбы. «Тегін микрофон» әдісі ҚБ.** Мұғалім + оқушы. «Екі жұлдыз – бір тілек» Дескриптор: - Оқулықты талдауға қабілетті. - Халықтың өмір сапасының көрсеткіштеріне қандай түрткіжайттар ықпал ететінін анықтайды. - Қорытынды. Дәптерге жазу.
Сабақтың соңы 10 мин	Рефлексия Сабақтың соңында: • Сабақтың мақсаттарына қол жеткіздім бе? • Маған ... дамыту қажет • Сабаққа деген пікірім ... • Менің ұсынысым ... • Терминдерді қайталау. • Ел бойынша 3 мысал келтіру.		Географиялық диктант
	Үй тапсырмасы. §75-76. Оқушының таңдауы бойынша әртүрлі елдердің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру.

4-бөлім. ГЕОЭКОНОМИКА 4.1 ГЕОЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ Экономикалық дамудағы дүниежүзілік тәжірибе
Сабақтың тақырыбы		77. Экономикалық жағынан дамыған елдер
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.4.1.12 Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегиясын бағалау (қазақстандық құрамды қосымша қамту арқылы)
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Экономикалық дамыған және дамушы елдердегі дүниежүзілік саудадағы білімді нығайтады. Оқушылардың көпшілігі: Дүниежүзілік саудадағы Қазақстанның орнын бағалайды. Кейбір оқушылар: Қазақстанның табиғи және ресурстық әлеуетінің бар-жоғын зерттейді.
Бағалау өлшемдері		-Оларды дүниежүзілік саудада экономикалық дамыған елдер деп атайды. -Дүниежүзілік саудадағы Қазақстанның орнын бағалайды. -Табиғи-ресурстық әлеуетті, Қазақстанның минералды-шикізат ресурстарының, жердің болуын сипаттайды.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: белгі қойып оқу Жазу дағдысы: графикалық таңба құру Сөйлеу және тыңдау дағдысы: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселені талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: дүниежүзі шаруашылығының құрылымы, экономикалық үлгі
Құндылықтарды қалыптастыру		Рухани құндылықтарды қалыптастыру Ынтымақтастыққа баулу (бірлікте жұмыс жасауға бағыттау)
Пәнаралық байланыс		Тарих
Тақырып бойынша білімі		Экономикасы дамыған елдердің жіктелуі
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 12 мин	Сәлемдесу. Психологиялық көзқарас. *«Домино» әдісі* - Экономикалық даму деңгейі арқылы мемлекеттердің қандай түрлерін бөлуге болады? Сабақтың тақырыбына кіріспе. Оқушылар ауызша сабақтың мақсатын ашуы керек. Оқушылармен бірге сабақты бағалау өлшемдері талқыланады.		Таныстырылым
Сабақ ортасы 20 мин	(Т) 1-тапсырма 1.1 Оқулықтың мәтінін пайдаланып, экономикасы дамыған және дамушы елдерді (өзіндік білім жетілдіру) анықта: 1.2 Оқушының таңдауы бойынша дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегиясына баға бер. ҚБ. «Өзін-өзі бағалау»

Дескриптор:

- Елдің қай санатына жататындығын анықтау.

Картада көрсету мүмкіндігі.

- Бұл түрткіжайттардың оған ықпал ететінін анықтайды. - Қорытынды.

(Т) 2-тапсырма

- Оқулық мәтінін қолданып, анықта (өзіндік білімін жетілдіру):

Ауылшаруашылық өнімдерінің нақты түрлерін өндіруде ауылшаруашылық жерлерін оңтайлы пайдалану үшін Қазақстан Республикасының мамандандыруының картографиялық сызбасын талдау (5-диаграмма).

ҚБ. Мұғалім + оқушы. «Екі жұлдыз – бір тілек» Дескриптор:

- Карта-сызбаны талдай алады.

- Ауылшаруашылық жерлерін оңтайлы пайдалануды анықтайды.

- Өнімдердің әртүрлі түрі өндірілуі мүмкін.

- Қорытынды жасайды.

(Ж) 3-тапсырма

Оқушылар ел санаттарын өз бетінше таңдайды. Қосымша көздерді пайдалану (өзіндік білім жетілдіру):

1-қатар - экономикалық дамыған елдердің кіші топтары

2-қатар - дамушы елдердің кіші топтары 3-қатар - өтпелі экономикасы бар елдер ҚБ. АКТ оқу барысында «Басбармақ» әдісі. Дескриптор:

- Осы санаттағы елді анықтау.

- Қандай салада жұмыс істейтінін түсіндіру. - Бұл елдердің осы елдер тобына неге тиесілі екендігі туралы болжамды көрсету.

- Қорытындыны дәптерге жазу.

Сабақтың соңы 7 мин

Рефлексия:

Сұрақтардың біріне дәлелді жауаптар алу:

1. Сен сабақтан не күткен едің?

2. Сен сабақтың қандай кезеңдерін ең сәтті деп санайсың және неге?

3. Қандай оқиғалар (әрекеттер, пікірлер т.б.) ең жарқын сезімді тудырды?

4. Бұл жұмыстың пайдасы бар ма?

5. Өзіңнің жеке өсуіңді қалай көресің?

6. Сабақ барысында сен неғұрлым табысты болдың? Олардың ең тиімдісі қандай?

7. Сабақ барысында бастан өткерген негізгі мәселелер мен қиындықтарды тізбекте.

- Сен оларды қалай жеңдің?

Географиялық диктант

1 мин

Үй тапсырмасы

§77. Оқушылардың таңдауы бойынша әртүрлі

елдердің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру.

4-бөлім. ГЕОЭКОНОМИКА

4.1 ГЕОЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ

ҚР экономикалық дамуындағы мақсатты көрсеткіштер

Сабақтың тақырыбы

78. Қазақстан Республикасының шаруашылық құрылымы

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына

сәйкес)

10.4.1.13 Қазақстан Республикасы үшін қолайлы экономиканың құрылымын, экономика салаларының, экономиканың аумақтық құрылымының және экономикалық дамудың тиімді көрсеткіштерінің қатынасын анықтау

Сабақ мақсаты

Барлық оқушылар: Қазақстан экономикасының даму тарихын зерттейді.

Оқушылардың көпшілігі: Қазақстан Республикасының экономикасын дамытудың қазіргі кезеңін зерделейді.

Кейбір оқушылар: Экономикалық құрылымның пайдалы қасиеттерін бағалайды.

Бағалау өлшемдері

- Қазақстан экономикасының даму тарихын зерттейді. - Қазақстанның экономикасын дамытудың заманауи кезеңін зерделейді.

- Экономикалық құрылымның пайдалы қасиеттерін бағалайды.

Тілдік мақсаттар

Оқу дағдысы: белгі қойып оқу

Жазу дағдысы: графикалық таңба құру

Сөйлеу және тыңдау дағдысы: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселені талқылау

Негізгі тірек сөздер тізбегі: дүниежүзі шаруашылығының құрылымы, экономикалық үлгі

Құндылықтарды қалыптастыру

Пәнаралық байланыс

Тарих

Тақырып бойынша

білімі

Елдің экономикалық дамуы

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер

Ресурстар

Сабақтың басы 12 мин

Сәлемдесу. Психологиялық көзқарас.

Қауымдастыққа кіру: күрес, нарық, сатып алушы (тұтынушы), сатушы (өндіруші), баға, жарнама, тауардың сапасы, тауарларды өндіруде ресурстарды үнемдеу, экономикалық даму.

Оқушылармен бірге қауымдастық талқыланып, біз сабақта не оқитынымызды қорытындылаймыз.

Сабақтың ортасы 20 мин

(Т) 1-тапсырма

Оқулық мәтінін қолданып, анықта (өзіндік білім жетілдіру): экономиканың құрылымының пайдалы қасиеттерін анықтау.

ҚБ. «Келісемін, келіспеймін» Дескриптор:

- Орналасқан тұрғылықты жерді анықтауға қабілетті.

- Картадан көрсете алады.

- Қандай түрткіжайттар оған ықпал ететінін анықтайды.

- Қорытынды жасайды.

(Т) 2-тапсырма

Оқулық мәтінін қолданып, анықта (өзіндік білім жетілдіру):

Қазақстан аумағында қандай ірі кәсіпорындар бар? ҚБ. «Дұрыс, бұрыс» Дескриптор:

- Кәсіпорындарды айта алады.

- Тәртіптер, мамандандыру саласын түсіндіреді. - Осы кәсіпорындарда қандай өнімдерді шығаруға болатынын ажыратады.

- Қорытынды жасайды.

(Т) 3-тапсырма

- Экономиканың салалық құрамын белгілі бір экономикалық кезеңге жаз. Және ол қандай саяси және экономикалық процестерді байланыстырды. (Интернетті 36-кестеге сәйкес пайдалан).

1920	1940	1980	2000
Ауыл шаруа шылық	Өндіруші өнеркәсіп	Өнеркәсіп	Өндірістік емес сала

ҚБ. «Келісемін, келіспеймін» Дескриптор:

- Экономиканың салалық құрамын анықтайды.

- Қай экономикалық кезеңге жататынын түсіндіреді.

- Кәсіпорынның неліктен осы кезеңде пайда болғанын бағалайды.

- Қорытындыны дәптерге жазады.

Сабақтың соңы 8 мин

Рефлексия: тақтада шабадан, еттартқыш, себет суреттері ілінген. Шабадан - бұл болашақта пайдалы. Еттартқыш - мен ақпаратты қайта өңдеймін. Себет – қажет емес.

Оқушылар оларға смайлдер іледі.

Үй тапсырмасы. §78, оқып, айтып беру.

4-бөлім. ГЕОЭКОНОМИКА

4.1 ГЕОЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ

ЖАЛПЫГЕОГРАФИЯЛЫҚ ӘДІСТЕР

Зерттеу әдістерінің түрлері

Сабақтың тақырыбы

79-80. Зерттеудің түрлі әдістерін қолдану

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына

сәйкес)

10.1.1.2 Зерттеу тақырыбына сәйкес салыстырмалы әдістерді қолдану

10.1.1.3 Зерттеу тақырыбына сәйкес сандық әдістерді қолдану 10.1.1.5 Зерттеу тақырыбына сәйкес аймақтарды бөлу әдістерін қолдану

Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Зерттеудің әртүрлі әдістері туралы білімді бекітеді. Оқушылардың көпшілігі: Дүниежүзіндегі жекелеген елдердің геосаяси жағдайын сипаттайды. Кейбір оқушылар: Геосаяси жағдайын бағалайды.
Бағалау өлшемдері		-Зерттеудің әртүрлі әдістерін біледі. -Дүниежүзіндегі жеке елдердің геосаяси жағдайын сипаттайды (түрлі өлшемдер бойынша). -Геосаяси жағдайын бағалайды.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: белгі қойып оқу Жазу дағдысы: графикалық таңба құру Сөйлеу және тыңдау дағдысы: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселені талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: дүниежүзі шаруашылығының құрылымы, экономикалық үлгі
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек пен шығармашылық (өз жұмысын ұйымдастыра алу, белсенділік, ынталылық, ұқыптылық, қызығушылық, нәтижеге қол жеткізу, шыншылдық, жігерлілік)
Пәнаралық байланыс		Тарих
Тақырып бойынша білімі		ҚР шаруашылық құрылымы
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Сәлемдесу. Психологиялық көзқарас. «Геосаясат», «геосаяси позиция» және геосаяси жағдайды (көрші елдер, олардың саяси, экономикалық, әлеуметтік жағдайы, саяси ұйымдардың қарым-қатынасы және шиеленістің шиеленісуі) бағалау өлшемдері туралы түсіндір. Оқушылармен бірге терминология талқыланады және сабақтың жаңа тақырыбы талқыланады. Топтарға әртүрлі тапсырмалар ұсынылады.
Сабақтың ортасы 20 мин	(Т) 1-тапсырма Карталарды, анықтамалық әдебиеттерді пайдалану арқылы, оқушының таңдауы бойынша дүниежүзінің бір елінің саяси және географиялық жағдайын сипаттау: 1. Мемлекеттік шегаралардың экономикалық және саяси бағалары: а) көрші елдердің экономикалық даму деңгейі; ә) саяси блоктарға көрші елдердің тиесілігі; б) байланыстың негізгі бағыттарына (көлік бағыттары) қатысты ережелер. ҚБ. «Дұрыс, бұрыс» Дескриптор: - Мемлекеттердің экономикалық және саяси шегараларын бағалау мүмкіндігін біледі. - Көрші елдердің саяси блоктарға тиесілігін талдайды.
	- Негізгі байланыс желілеріне (көліктік бағыттар) қатысты ережелерді анықтайды. - Қорытынды жасайды. - Дәптерге жазады. (Т) 2-тапсырма Карталарды, анықтамалық әдебиеттерді пайдалану арқылы, оқушылардың таңдауы бойынша дүниежүзінің бір елінің саяси және географиялық жағдайын сипаттау: 1. Ғаламшардың ең жақын халықаралық және ішкі қақтығыстар орталықтарына қатысты ереже: а) елдің аймақтық шиеленістерге тікелей немесе жанама байланысы; ә) әскери-стратегиялық әлеует және шетелде әскери базалардың болуы; б) халықаралық үкіметке, қарусыздану мәселелеріне қатысты елдің үкіметінің ұстанымы. ҚБ. «Дұрыс, бұрыс» Бірінші аяқтаған топ смайлдер алады. Дескриптор: - Халықаралық процесте, қарусыздану мәселелерінде ел үкіметі ұстанымын анықтайды. - Елдің өңірлік шиеленістерге деген қатынасын анықтайды. - Елдiң аймақтық жанжалдарға тiкелей немесе жанама көзқарасын бөледi. - Қорытынды жасайды. - Дәптерге жазады. (Т) 3-тапсырма Карталарды, анықтамалық әдебиеттерді пайдалану арқылы, оқушының таңдауы бойынша дүниежүзінің бір елінің саяси және географиялық жағдайын сипаттау: - Аймақтардың геосаяси жағдайын әртүрлі көрсеткіштер бойынша (аумақтың көлемі, шегаралары, тұрғындары, ЖІӨ) салыстыр. *ҚБ. «Дұрыс, бұрыс»* Дескриптор:** - Аумақтың көлемін анықтайды. - Жалпы ішкі өнімді талдайды. - Халық санын бағалайды. - Қорытынды жасайды.
Сабақтың соңы 10 мин	Рефлексия: «ЖҚКӨ» техникасы - Жақсы - Қызықты - Кедергі болды - Өзіммен бірге «Кедергі» сөзін таңдаған оқушыларға ерекше назар аударады.
	Үй тапсырмасы. §79-80, шағын жоба дайындайды.

4-бөлім. ГЕОЭКОНОМИКА 4.1. ГЕОЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ Заманауи картографиялық әдістер
Сабақтың тақырыбы		81. Картографиялық зерттеу әдістерін қолдану
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.2.1.1 Зерттеу тақырыбына сәйкес картографиялық әдістерді қолдану
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Кескін картаға негізгі дүниежүзінің экономикалық аймақтарын белгілейді. Оқушылардың көпшілігі: Кескін картаға дүниежүзінің негізгі экономикалық аймақтарын белгілеп, талдайды. Кейбір оқушылар: Кескін картаға дүниежүзінің негізгі экономикалық аймақтарын белгілеп, саралайды.
Бағалау өлшемдері		- Кескін картаға негізгі дүниежүзінің экономикалық аймақтарын белгілейді. - Кескін картаға дүниежүзінің негізгі экономикалық аймақтарын белгілеп, талдайды. - Кескін картаға дүниежүзінің негізгі экономикалық аймақтарын белгілеп, саралайды.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: белгі қойып оқу Жазу дағдысы: графикалық таңба құру Сөйлеу және тыңдау дағдысы: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселені талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: геоэкологикалық процестер, географиялық үлгілер
Құндылықтарғабаулу		Еңбек пен шығармашылық (өз жұмысын ұйымдастыра алу, белсенділік, ынталылық, ұқыптылық, қызығушылық, нәтижеге қол жеткізу, шыншылдық, жігерлілік)
Пәнаралық байланыс		Тарих
Тақырып бойынша білімі		Жаһандық экологиялық мәселелер. Геоэкологиялық процестердегі географиялық құрылымдардың рөлі
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныптақолайлы ахуал құру, эмоциялық қатынас. *«Калейдоскоп» әдісі. Мұғалім топтарға сөз тіркесінен (геоэкологиялық процестер, географиялық үлгілер) ұсынып, шектеулі мерзімде мүмкіндігінше көп сөздерді құрастырады. Көптеген сөздерді ұсынатын топ жеңеді. Бұл әдіс сабақтың басында эмоциялықширығысты жеңілдетеді және топ мүшелеріне тезірек «топтық рухты» табуға көмектеседі және сабаққа бейімделеді. «Миға шабуыл»* - сабақтың тақырыбын анықтау. Сабақтың түрі - сарамандық жұмыс. Зерттеудің міндеттері мен әдістерін, ресурстарын		Жұмыс таныстырылымы (зерттеу сатысы)

анықтау.

Сабақтың ортасы 20 мин

(Ж) (Оқушылардың өзіндік іс-әрекеті). Тәжірибелік жұмыс: «Картографиялық зерттеу әдістерін қолдану»

Әрбір жұп технологиялық картадағы жоспарға сәйкес жұмыс істейді.

1-кезең.Тәжірибелік жұмыс алгоритмін талқылау:

2-кезең. Сарамандық бөлім. Жұмыс тәртібі:

Тапсырмалар

1. Кескін картаға дүниежүзінің негізгі экономикалық аймақтарының шегарасын жүргізіп, атауын жаз: ТМД, Шетелдік Еуропа, Шетелдік Азия, Африка, Солтүстік Америка, Латын Америкасы, Аустралия және Мұхиттық аралдар.

2. Әрбір макроаймақтың шегарасын белгілеп, әртүрлі түспен бояп,негізгісубаймақтар атын жаз: Солтүстік, Орта, Оңтүстік және Шығыс Еуропа,

Оңтүстік-Батыс, Оңтүстік, Оңтүстік-Шығыс және

Шығыс Азия, Солтүстік және Тропиктік Африка, Мексика, Орталық Америка мен Вест-Үндістан, Анд елдері, Амазонка мен Ла-Плата бассейні елдері, Аустралия мен Мұхиттық аралдар (жеке).

3. Кескін картаға интеграциялық одақтарды түсір.

Әрбір одақ түрлі түспен ерекшеленеді.

G7 одағына кіретін елдер;

G20 одағына кіретін елдер;

БРИКС елдері;

ШЫҰ елдері; ЖИЕ елдері;

ЕурАзЭҚ елдері.

4. Қазақстанның геосаяси жағдайын сипатта.

5. Картада интеграциялық одақ елдерін көрсет (мұғалімнің таңдауы бойынша).

Кескін карталарды өзара тексеру (басқа түсті қаламмен толықтырулар жасалады).

6. Енгізілген ақпаратқа талдау жасалады.

7. Қорытынды жасайды. ҚБ. «Келісемін, келіспеймін» Дескриптор:

- Картографиялық әдістерді қолдану.

- Картада интеграциялық бірлестіктер елдерін бөлу. - Процестер (синтез), сарамандық қызметтің нәтижелерін талдау.

- Бағалау және қорытынды жасау.

Технологиялық

карта (әрекет жоспары)

дәптер, қалам, қарындаш, географиялық атлас, тақырып бойынша қосымша

әдебиеттер, интернет ресурстарға қол жеткізу үшін жұмыс кітабы.

Атлас карталары. Интеграциялық бірлестіктер: қатысушы елдің атауы.

Сабақтың соңы

9 мин

Рефлексия

Сарамандық жұмыс мақсатына қол жеткіздім бе?

Мен ... дамытуым керек.

Сабаққа деген пікірім ...

Менің ұсынысым...

1 мин	Үй жұмысы. Зерттеуден алынған тәжірибені қолдану арқылы өзіңнің зерттеуіңді жүргіз. Респондент отбасы мүшелері, көршілер, достар, т.б.)
4-бөлім. ГЕОЭКОНОМИКА 4.1 ГЕОЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ Геоинформатика негіздері
Сабақтың тақырыбы		*82-83. Мicrosoft Excel* бағдарламасын пайдаланатын географиялық деректер базасын құру**
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.2.2.1 Microsoft Excel бағдарламасымен географиялық деректер қорын құрастыру 10.2.2.2 Статистикалық деректерді талдау нәтижелері бойынша карталар және картограммалар жасау
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Азия, Африка және Латын Америкасы елдерінің салыстырмалы экономикалық-географиялық сипаттамасын анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: Азия, Африка және Латын Америкасы елдерінің салыстырмалы экономикалық-географиялық сипаттамасын анықтап, талдайды. Кейбір оқушылар: Азия, Африка және Латын Америкасы елдерінің салыстырмалы экономикалық-географиялық сипаттамасын анықтап, баға береді.
Бағалау өлшемдері		- Азия, Африка және Латын Америкасы елдерінің салыстырмалы экономикалық-географиялық сипаттамасын анықтайды; - Азия, Африка және Латын Америкасы елдерінің салыстырмалы экономикалық-географиялық сипаттамасын анықтап, талдайды; - Азия, Африка және Латын Америкасы елдерінің салыстырмалы экономикалық-географиялық сипаттамасын анықтап, баға береді.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: белгі қойып оқу Жазу дағдысы: графикалық таңба құру Сөйлеу және тыңдау дағдысы: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселені талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: ШЫҰ, ел, астанасы, халық, жер
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек пен шығармашылық (өз жұмысын ұйымдастыра алу, белсенділік, ынталылық, ұқыптылық, қызығушылық, нәтижеге қол жеткізу, шыншылдық, жігерлілік)
Пәнаралық байланыс		Информатика
Тақырып бойынша білімі		Картографиялық зерттеу әдістерін қолдану
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Психологиялық көзқарас. Оқушылар ауызша сабақтың мақсатын ашуы керек. Оқушылармен бірге сарамандық қызметтің нәтижелерін бағалау өлшемдері талқыланады.
Сабақтың ортасы 20 мин	(Т) (4 адам) Жұмыс барысы: Тапсырмалар:		Дәптер, қалам, қарындаш, географиялық атлас,

1. Атлас картасын, нұсқаның нөміріне байланысты оқулық, анықтамалық және басқа әдебиеттердің мәтінін пайдалана отырып, кестені толтыр.

2. Осы елдердің экономикалық дамуы туралы жалпы қорытынды жаса.

Топтар (1, 2, 3)

1-нұсқа. Сауд Арабиясы, Нигерия және Мексиканың салыстырмалы экономикалық және географиялық сипаттамалары.

Топтар (4, 5, 6)

2-нұсқа. Гвинея, Чили және Үндістанның салыстырмалы экономикалық және географиялық сипаттамалары.

37-кесте

Жоспар	Ұқсаст ығы	Айырмашылықтүрі
Жоспар	Ұқсаст ығы	1-ел	2-ел	3-ел
1. Елдің әлеуметтікэкономикалық типі
2. Мемлекеттік құрылымы мен астанасы
3. Географиялық жағдайы
4. Табиғи жағдайлары мен ресурстары
5. Халыққа тән сипаттар
6. Өндірістің мамандану салалары
7. Ауылшаруа- шылық мамандану салалары
8. Көліктік даму ерекшеліктері
9. Сыртқы экономикалық байланысы
10. Өндірістік емес салалардың даму ерекшелігі

тақырып бойынша қосымша

әдебиеттер, компьютерлер, Интернет ресурстарға қол жеткізу үшін жұмыс кітабы

Оңтүстік Африка

Елдер	Үкім	Аста	Ч
Ботсва	В	Габо	1,
Лесото	Конс	Масе	2,
Намиб	Респ	Винд	1,
Оңт.А	Респ	Прет	41 ,7

фрика убли ория

Шығыс Африка

Ел	Үкім	Аст	Ч
Буру	Респ	Бу	6,
Джи	Респ	Дж
бутиЗамб	ублиРесп	иЛус	,69,

ия убли ака 5

Солтүстік Африка

Ел	Үкіме т құрыл	Аст ана	Хал ық сан
Алжи р	Респу блика	Алж ир	31,5
Батыс Сахар а	Тәуел сізрес публи	Эль- Аю н	0,3
Египе т	Респу блика	Каи р	68,3
Ливи я	Респу блика	Три пол	5,1
Мавр итани	Респу блика	и Нуа кшо	2,7
я Маро кко	Конст итуци ялық	т Раб ат	28,8

11. Елдің дамуындағы күрделі мәселелер

Тунис

Респу блика

Тун

ис

9,6

Зимба

Респу блика

Хар аре

11,3

12. Елдің дамуытуралы қорытынды

Кения

Респу блика

Най роб

28,3

Кома р ар.

Федер ациял ық

Мор

они

0,7

ҚБ. «Басбармақ» әдісі Дескриптор:

- Дүниежүзінің аз дамыған елдерін анықтайды.

- Мемлекеттік жүйені талдайды.

- Халықты бағалайды.

- Қорытынды жасайды.

- Дәптерге жазады.

3-тапсырма (кітап). Microsoft Excel бағдарламасын пайдаланып, ШЫҰ елдерінің мәліметінен тұратын деректер базасын құр. «Дүниежүзінің аз дамыған елдері». Қорытынды жаса. (1-қосымшада жұмыс

істей аласың)

4-тапсырма (кітап). Microsoft Excel бағдарламасын пайдаланып, дүниежүзінің саяси картасы (Азия елдерінің мысалын пайдалану) туралы мәліметтер бар деректер базасын жаса. Географиялық деректер базасында: ел, астана, халық, аймақ, үкімет формасы, мемлекеттік құрылым және режим туралы ақпарат бар. Дерекқор тиісті елдердің кесте түрінде пішімделуі керек. Тақырып бойынша қорытынды жаса.

5-тапсырма (кітап). Microsoft Excel

бағдарламасында кардиограммаларды құр (оқушының таңдауы бойынша 1-қосымша). ҚБ. «Бағдаршам» Дескриптор:

- Microsoft Excel-дегі жұмыс, деректер базасын жасайды.

- Жоспар бойынша анықтайды.

- Тиісті елдердің деректер базасы кесте түрінде пішімделуі керек.

- Қорытынды.

- Дәптерге жазу.

Мавр

Респу

1,1

Мада

Респу

Ант-

14,8

Мала

Респу

Лил

11,1

виМоза

бликаРеспу

онгвМап

16,0

Реюн ьон

Теңіз

сырты депар

Сен

Ден

0,6

Руанд

таменРеспу

иКиг

8,0

Сейш ель

Респу блика

Вик тор

0,08

Сома

Респу

Мог

9,3

Танза

Респу

Дар

29,7

нияУганд

бликаРеспу

-Камэс-

21,8

Эфио

Респу

Адд

55,1

Эритр

Респу

Асм-

3,5

ея блика эра

Сабақтың соңы 10 мин

Рефлексия: «ЖҚКӨ» техникасы

- Жақсы

- Қызықты

- Кедергі

- Өзіммен алу

«Кедергі» сөзін таңдаған оқушыларға ерекше көңіл бөлу.

«ЖҚКӨ» техникасы

Үй тапсырмасы

§82-83. Жоспар бойынша шағын жоба жасау

4-бөлім. ГЕОЭКОНОМИКА 4.1 ГЕОЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ Географиялық деректерді көзбен шолу
Сабақтың тақырыбы		84. Ақпаратты коммуникациялық технологияда графикалық реттеу
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.2.2.3 Ақпаратты коммуникациялық технологияда графикалық редакторларында тақырыптық карталарды құрастыру
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Ақпаратты коммуникациялық технологияда графикалық реттеу білімдерін бекітеді. Оқушылардың көпшілігі: Ақпаратты коммуникациялық технологияда графикалық реттеу жұмысын үйрену және тақырыптық карта-сызба құрады. Кейбір оқушылар: Ақпаратты коммуникациялық технологияда графикалық реттеу кезінде функционалдық сауаттылықты дамыту, сондай-ақ тақырыптық карталарды құрады.
Бағалау өлшемдері		- Ақпараттық-коммуникациялық технологияда графикалық реттеу білімдерін бекітеді; - Ақпаратты коммуникациялық технологияда графикалық реттеу жұмысын үйрену және тақырыптық карта-сызба құрады; - Ақпаратты коммуникациялық технологияда графикалық реттеу кезінде функционалдық сауаттылықты дамыту, сондай-ақ тақырыптық карталарды құрады.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: белгі қойып оқу Жазу дағдысы: графикалық таңба құру Сөйлеу және тыңдау дағдысы: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселені талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: экономика, саяси блок, шиеленіскен нүктелер.
Құндылықтарды қалыптастыру		Еңбек пен шығармашылық (өз жұмысын ұйымдастыра алу, белсенділік, ынталылық, ұқыптылық, қызығушылық, нәтижеге қол жеткізу, шыншылдық, жігерлілік)
Пәнаралық байланыс		Информатика
Тақырып бойынша білімі		Microsoft Excel көмегімен географиялық дерекқорлар
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Сәлемдесу. Психологиялық көзқарас. «Графикалық редактор», «АКТ», «экономика», «саяси блок», «шиеленіскен нүкте» терминдерінің мағынасын еске түсіру. Оқушылармен бірге терминология талқыланады және сабақтың жаңа тақырыбы талқыланады. Оқушылардың АКТ-мен жұмысының дағдыларын
	ескере отырып, топтарға бөліну.
Сабақтың ортасы 20 мин	(Т) 1-тапсырма Microsoft Excel-ден (оқулықтағы 41-сурет) бағанды диаграмма жаса, ірі елдерден кіші елдерге (АҚШ, Қазақстан, Ресей, Қытай, Бразилия, Аустралия, Украина, Нигерия) қатысты елдер туралы ақпараты бар деректер базасы. Ең үлкен құрлықтық және теңіз шегарасын жаз. ҚБ. *«Смайлдер»* Бірінші аяқтаған топ смайлдер алады. Дескриптор: - Microsoft Excel көмегімен бағанды диаграммаларды құруға қабілетті. - Мемлекет шегараларына сипаттама береді. - Қорытындысын дәптерге жазады. (Т) 2-тапсырма Microsoft Excel-ді пайдалана отырып, ашық теңізге қол жеткізе алмайтын елдер: Еуропа, Азия, Африка, Латын Америкасы, ТМД туралы мәліметтер бар деректер базасын жаса. Қорытындылар жазу кітапшасында жазылады. (ҚБ) *«Смайлдер»* Бірінші аяқтаған топ смайлдер алады. Дескриптор: - Microsoft Excel бағдарламасындағы деректер базасын жасайды. - Қорытындысын дәптерге жазады. (ҚБ) *«Смайлдер»* (Т) 3-тапсырма. 42-суретте көрсетілген карта қиындыларынан елдерді, оның астанасын анықта. ҚБ. *«Смайлдер»* Бірінші аяқтаған топ смайлдер алады. Дескриптор: Карта қиындыларынан елдерді, олардың астанасын анықтайды.		Компьютерлер, жұмыс дәптері, қалам, қарындаш, географиялық атлас, тақырып бойынша қосымша әдебиеттер, интернет ресурстарға қол жеткізу үшін жұмыс кітабы.
Сабақтың соңы 10 мин	Рефлексия: «Білім пирамидасы»
	Үй тапсырмасы §84. Қосымша деректер жинақтау

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ

5.1. ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ Геосаясаттың өзектілігі

Сабақтың тақырыбы

85. Геосаясаттың мақсаты, міндеттері мен зерттеу пәні

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу

10.5.1.1 Геосаяси зерттеу тақырыбы мен мақсаттарын түсіндіру

бағдарламасына сәйкес)
Сабақтың мақсаты		«Геосаясатты» анықтауды зерттеу. Геосаясатты қалыптастыратын түрткіжайттарды зерттеу. Интеграциялық кәсіподақтардың ықпалын бағалау.
Бағалау өлшемдері		- «Геосаясат» ұғымын ашып көрсетеді; - Геосаясат түрткіжайттарын сипаттайды; - Интеграциялық одақтардың ықпалын бағалайды.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: таңбалармен оқу Жазу дағдысы: графикалық сызбаны құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдысы: тағайындау және оқу, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: геосаясат, дәстүрлі геосаясат, геоэкономика, геофизика
Құндылықтарғабаулу		Жұмыс және шығармашылық (өз жұмысын, белсенділігін, бастамашылығын, адалдығын, жұмысқа деген ынтасын, үздік нәтижеге жетуді, адалдықты, еңбекқорлықты ұйымдастыру қабілеті)
Пәнаралық байланыс		Тарих
Тақырып бойынша білімі		Графикалық редакторлармен жұмыс істеу кезінде функционалдық сауаттылықты дамыту
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 12 мин	Сәлемдесу. Сабаққа дайындығын тексеру. Үй тапсырмасын тексеру. *«Ыстық орындық»:* өз жобаларын айтады. Білімді жаңарту: *«Түрткіжайт немесе ой»стратегиясы* 1. Дамушы елдерде аймақтың халқы қарқынды дамып келеді. 2. Дамушы елдер дүниежүзінің барлық елдерін қамтиды. 3. Бұл елдерде қызмет көрсету саласында жұмыспен қамтылғандардың үлесі жоғары. 4. Осы елдердің көпшілігі өндіруші өнеркәсіппен айналысады.		1. Түрткіжайт 2. Пікір 3. Пікір 4. Түрткіжайт
Сабақтың ортасы 20 мин	(Ж) 1-тапсырма Кітаптағы мәтін көмегімен анықтау (өзіндік білімді жетілдіру): *«Пікір немесе түрткіжайт» стратегиясы* бойынша жұмыс 1. Тарих геосаясатқа әсер етті ме? 2. ҒТР геосаясаттың дамуына әсер етпей ме? 3. Әскери саясат – геосаясатта шешуші рөл атқара ма? 4. Мемлекеттің саяси режимі геосаясатта маңызды рөл атқара ма? 5. Геосаяси баланс жойыла ма?
	ҚБ. «Өз үлгілері» Дескриптор: - Оқулық мәтінін талдауға қабілетті. - Түрткіжайтты немесе пікірді анықтай алады. - Қорытынды. - Дәптерге жазады. (Ж) 2-тапсырма Оқулық мәтінін қолданып, анықта (өзіндік білімді жетілдіру): «Геосаясаттың бөлінісі» 26-сызбасын талдайды. *ҚБ. «Өз үлгілері»* Дескриптор: - Оқулықпен жұмыс істейді. - Геосаясаттың тарихи бөлінуін анықтайды. - Талдау жасайды, қорытынды жасайды. - Дәптерге жазады. (Т) 3-тапсырма Қосымша көздерді пайдалану қазіргі заманғы интеграциялық саяси және экономикалық одақтарды табуға мүмкіндік береді. ҚБ. «Өз үлгілері» Дескриптор:** - Қандай интеграциялық бірлестіктер бар екенін анықтайды. - Интеграциялық одақтармен жұмыс істейді. - Халықаралық қоғамдастыққа әсерін бағалайды. - Қорытынды. - Дәптерге жазады.
Сабақтың соңы 8 мин	Рефлексия. «Сауалнама» Сабақ қалай өткеніне қанағаттанасың ба? Саған қызықты болды ма? Сен жаңа білім алдың ба? Сен сабақта белсенді болдың ба? Үй тапсырмасын орындауға қуаныштысың ба? Мұғалім сендерге мұқият болды ма? Сен өз біліміңді көрсете алдың ба?
	Үй тапсырмасы. §85

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ 5.1. ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ Геосаясаттың өзектілігі
Сабақтың тақырыбы	86. Геосаясаттың негізгі санаттары
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.5.1.2 Геосаясаттың негізгі түрлерін түсіндіру
Сабақ мақсаты	Барлық оқушылар: Геосаясаттың негізгі түрлерінтүсіндіреді. Оқушылардың көпшілігі: Дүниежүзілік геосаясатта ядролық қарудың рөлін талдайды.

		Кейбір оқушылар: Дүниежүзілік геосаясатта ядролық қарудың рөлін бағалайды.
Бағалау өлшемдері		- Геосаясаттың негізгі түрлерін түсіндіреді. - Дүниежүзілік геосаясатта ядролық қарудың рөлін талдайды. - Дүниежүзілік геосаясатта ядролық қарудың орнын бағалайды.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: таңбалармен оқу Жазу дағдысы: графикалық сызбаны құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдысы: тағайындау және оқу, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: геосаясаттың субъектілері мен түрткіжайттары, геосаяси мүдделер, геосаяси жағдай
Құндылықтарғабаулу		Жұмысқа және шығармашылыққа (өз жұмысын, белсенділігін, бастамашылығын, адалдығын, жұмысқа деген ынтасын, үздік нәтижеге жетуді, адалдықты, еңбекқорлықты ұйымдастыру қабілеті)
Пәнаралық байланыс		Тарих, информатика
Тақырып бойынша білімі		Мақсаттары мен міндеттері, геосаясатты зерттеу тақырыбы
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 12 мин	Сәлемдесу. Психологиялық көзқарас *«Challenge» кезеңі* Қайталау. Қабылдау *«Білемін - Білгім келеді - Білдім»* - Геосаясат туралы не білеміз? «Білемін» деп бірінші бағанды жаз, екіншісінде «Білгім келеді», Үшінші баған сабақтың соңында толтырылады. Оқушылар ауызша, сабақтың тақырыбын дербес атап, сабақтың мақсатын көрсетеді. Оқушылармен бірге сабақты бағалау өлшемдері талқыланады.		Таныстырылым
Сабақтың ортасы 20 мин	(Т) 1-тапсырма. «Белгі қойып оқу» Жаңа терминдер мен негізгі тақырыптық блоктарды белгілейді. Талқылау. Әрекеттер алгоритмі әзірленді. «Геосаясаттың негізгі санаты» кластері құрылады. (Т) Геосаясаттың түрлерін сипаттайды. Топтарды үйрету. *Карусель әдісі* Бір топтан бір өкіл. Геосаясаттың бір түрін ауыстырып, сипаттайды. *ҚБ. «Өзін-өзі бағалау»* Дескриптор:** - Геосаясаттың түрлерін біледі.		Параграф мәтіні
	- Сипаттау жасайды. - Үйретеді. - Қорытындысын дәптерге жазады. (Т) 2-тапсырма Оқулықтың мәтінімен Қазақстанның ядролық қару мәселелері бойынша дүниежүзілік геосаясаттағы рөлін бағалау. Сыныптастар алдында қорытындыларды ұсыну. Осы мәселе бойынша бірлескен тұжырымдар әзірлеу. ҚБ. Мұғалім + оқушы. «Екі жұлдыз – бір тілек» Дескриптор: - Мәтінді талдай алады. - Қазақстанның ядролық қару мәселесі бойынша дүниежүзілік геосаясаттағы рөлін бағалайды. - Қорытындыларын дәптерге жазады.
Сабақтың соңы 8 мин	Рефлексия: «Білдім» үшінші бағанын толтырады Сұрақтардың біріне дәлелді жауаптар: 1. Сен сабақтан не күттің? 2. Сен сабақтың қандай кезеңдерін ең сәтті деп санайсың және неге? 3. Қандай оқиғалар (әрекеттер, пікірлер, т.б.) ең жарқын сезімді тудырды? 4. Бұл жұмыстың пайдасы бар ма? 5. Сенің жеке өсуіңді қалай көресің? 6. Сабақ барысында сенің қай іс-әрекетің неғұрлым табысты болды? Олардың ең тиімдісі қандай? 7. Сабақ барысында бастан өткерген негізгі мәселелер мен қиындықтарды тізбекте. Сен оларды қалай жеңдің?		Географиялық диктант
	Үй тапсырмасы §86, 1-тапсырма

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ 5.1. ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ Геосаясаттың өзектілігі
Сабақтың тақырыбы	87. Геосаясаттың негізгі нысандары мен субъектілері
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.5.1.3 Геосаясаттың негізгі нысандары мен субъектілерін анықтау
Сабақ мақсаты	Барлық оқушылар: Геосаясаттың негізгі нысандары мен субъектілерін анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: Геосаясаттың негізгі нысандары мен субъектілерін анықтап, талдайды. Кейбір оқушылар: Қазақстанның геосаясатының негізгі бағыттарына баға береді.
Бағалау өлшемдері	- Геосаясаттың негізгі нысандары мен субъектілерін анықтайды.

- Геосаясаттың негізгі нысандары мен субъектілерін анықтап, талдайды.

- Қазақстанның геосаясатының негізгі бағыттарына баға береді.

Тілдік мақсаттар

Оқу дағдысы: эссе жазу дағдылары: «Геосаясат нысандары мен субъектілерінің сипаттамасы» кестесін толтыру. Сөйлеу және тыңдау дағдылары: рөлдерді бөлу, тапсырмалар мен өзара оқу, топтағы мәселелерді талқылау, афоризмдердің мағынасын түсіндіру.

Негізгі тірек сөздер тізбегі: геосаясат субъектілерімен жұмыс, қызығушылық, кеңейту, рецессия, қарсы, ось, эволюция

Құндылықтарды қалыптастыру

Жұмысқа және шығармашылыққа (өз жұмысын, белсенділігін, бастамашылығын, адалдығын, жұмысқа деген ынтасын, үздік нәтижеге жетуді, адалдықты, еңбекқорлықты ұйымдастыру қабілеті)

Пәнаралық байланыс

Тарих

Тақырып бойынша

білімі

Геосаясаттың негізгі санаттары

Сабақ барысы

Жоспарла нған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер

Ресурстар

Сабақтың басы

10 мин

Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал құру, эмоциялық қатынас. «Сәттілік тілеу» әдісі

Есептеу бойынша топтарға бөлу – 1, 2, 3, 4 құрайды. Сыныпты топтарға бөлу бірлескен ортаны қалыптастырады.

Білімді жаңарту - тақырыптың атын «Миға шабуыл» әдісі арқылы анықтау және сабақтың мақсатын белгілеу (зерттеу, білу, үйрену).

Таныстырылым

Сабақтың кезеңдері

Сабақтың ортасы 20 мин

Жаңа материалды үйрену.

(Ж) 1-тапсырма

Геосаясаттың негізгі нысандары мен субъектілерін анықтау.

Мәтінмен жұмыс істеу. Оқулық мәтінін оқы.

«Тезис құру» әдісі

Бұл әдіс мәтінді талдауға және синтездеуге мүмкіндік береді және бір уақытта оларды жақсартады. Тезистер егжей-тегжейлі сипатта болады, олар мәтінді бөліп тастайды және ақылға қонымды дәлелденген қысқаша мәлімдемелер түрінде көрсетіледі. Тезистер мәтіннің негізгі идеяларын анықтауға мүмкіндік береді, оларды нақты жүйеде нақты анықтайды. Оқушылар мәтінді бірнеше бөлікке бөледі, оларда ең

Кітап, дәптер, қалам

маңызды нәрселерді анықтап, мәнін анықтап, нақты мәлімдемелерді тұжырымдайды, мәтіндегі кез келген мәлімдемелерді растайды. Жұптарда зерттелген материалдан алынатын негізгі идеялар алмасады.

Адамзаттың жаһандық мәселелерін дамытуда ең маңызды түрткіжайт ретінде сен қандай түрткіжайттарды жолдасыңмен талқылайсың? Тезистер негізінде кесте бірге орындалады. «Геосаясат нысандары мен субъектілерінің сипаттамасы».

Геосаясат нысандары		Геосаясат субъектілері
аты	белгілер	аты	белгілер

Дескриптор: 1. Мәтінді оқиды, тезистер жазады.

2. Алынған білімді қолдана отырып, кестені толтырады.

3. Қорытындыларды дәптерлеріне жазады. ҚБ. Оқушы-оқушы, эмоциялық мадақтау

«3 шапалақ» әдісі

2-тапсырма. Мәтінмен, картамен жұмыс

«Қазақстан геосаясатының бағыттары. Олардың

ел дамуындағы маңызы» Талқылау: «Еркін микрофон» Дескриптор:

- Мәтінді және картаны талдай алады. - Қазақстанның геосаясатының стратегиясын бағалайды.

- Қорытындыларды дәптерге жазады.

Кері байланыс. Тапсырманың орындалу барысы туралы ұсыныстар. ҚБ. Мұғалім+оқушы.

«Жұдырықтан 5 саусаққа дейін» әдісі

Саяси карта, параграф мәтіні.

Сабақтың соңы

10 мин

Рефлексия

Үш минуттық эссе: «Жердің ертеңгі күні»

Үй тапсырмасы. § 87, 1-тапсырма

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ

5.1 ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ

Геосаясаттың өзектілігі

Сабақтың тақырыбы

88. Геосаяси ықпал етудің негізгі құралдары

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына

10.5.1.4 Геосаяси әсердің негізгі құралдарын зерттеу

сәйкес)
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Геосаяси әсердің негізгі құралдарын зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: Геосаясатты уақыт пен кеңістікте өзгерту себептерін саралайды. Кейбір оқушылар: Геосаяси әсер етудің заманауи құралдарын бағалайды.
Бағалау өлшемдері		- Геосаяси әсердің негізгі құралдарын зерттейді. - Геосаясатты уақыт пен кеңістікте өзгерту себептерін саралайды. - Геосаяси әсер етудің заманауи құралдарын бағалайды.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: таңбалармен оқу Жазу дағдысы: графикалық сызбаны құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тағайындау және оқу, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: геосаяси әсер ету құралдары, энергетикалық саясат, геосаяси әрекеттер стратегиясы
Құндылықтарды қалыптастыру		Жұмысқа және шығармашылыққа (өз жұмысын, белсенділігін, бастамашылығын, адалдығын, жұмысқа деген ынтасын, үздік нәтижеге жетуді, адалдықты, еңбекқорлықты ұйымдастыру қабілеті)
Пәнаралық байланыс		Тарих, информатика
Тақырып бойынша білімі		Дүниежүзінің экономикалық дамыған елдерінің жіктелуі
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Сәлемдесу. Психологиялық көзқарас Қабылдау «Түйінді сөздер». Геосаясат тұжырымдамасын сипаттайтын негізгі сөздерді ата. Оқушылар ауызша сабақтың тақырыбын атайды, сабақтың мақсатын көрсетеді. Оқушылармен бірге сабақты бағалау өлшемдері талқыланады.		Таныстырылым
Сабақтың ортасы 20 мин	(Т) 1-тапсырма Мәселелік сұрақ: Геосаясат қалай өзгерді? 1.1 Оқулық мәтінін пайдаланып, сұраққа жауап бер. 1.2 Талқылау: «Еркін микрофон» ҚБ. «Өзін-өзі бағалау» Дескриптор: - Ақпаратпен жұмыс істей алады. - Қорытындыларын дәлелдейалады. - Қорытындыларын дәптерге жазады. (Т) 2-тапсырма 2.1 Геосаяси әсер етудің заманауи құралдарын зерттеу. 2.2 Кітаптың мәтінін пайдалан (тәуелсіз білім алу). 2.3 Мемлекеттердің энергетикалық саясатының		Параграф мәтіні. Жұмыс дәптері
	үлгісінің сызбаларын талда. 2.4 Қосымша ақпарат көздерін пайдаланып, мемлекеттердің энергетикалық геосаясатының мысалдарын келтіреді (АҚШ, ЕО, Ресей, Қазақстан) (елдер топтарға бөлінеді). 2.5 Нәтижелерді талқылау ҚБ. Мұғалім + оқушы. «Екі жұлдыз – бір тілек» Дескриптор: - Ақпараттық ресурстарды талдайды. - Геосаяси әсер етудің заманауи құралдарын бағалайды. - Қорытындылайды. (Ж) 3-тапсырма Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі дүниежүзінің «шиеленіс нүктелері» картасын зерттеу. «Шиеленісті нүктелер» елдері деп ... аталады. (Өзіндік білімді жетілдіру): Талқылау: Неліктен олар қалыптасты? *ҚБ. «Дұрыс, бұрыс» әдісі* Дескриптор:** - Елдегі «шиеленіскен нүктелерді» анықтайды. - Сұраққа жауап бергенде өз көзқарасын білдіреді.		Қосымша ақпараты бар карталар. Интернет
Сабақтың соңы 10 мин	Рефлексия Сұрақтардың біріне дәлелді жауаптар: 1. Сен сабақтан не күттің? 2. Сен сабақтың қандай кезеңдерін ең сәтті деп санайсың және неге? 3. Қандай оқиғалар (әрекеттер, пікірлер, т.б.) ең жарқын сезімді тудырды? 4. Бұл жұмыстың пайдасы бар ма? 5. Өзіңнің жеке өсуіңді қалай көресің? 6. Сабақ барысында сенің қай іс-әрекетіңнеғұрлым табысты болды? Олардың ең тиімдісі қандай? 7. Сабақ барысында бастан өткерген негізгі мәселелер мен қиындықтарды тізбекте. Сен оларды қалай шештің?
	Үй тапсырмасы §88, 2-тапсырма

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ 5.1 ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ
Сабақтың тақырыбы	89. Дүниежүзілік геосаяси кеңістік
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.5.1.5 Дүниежүзілік геосаяси кеңістікті талдау
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Геокеңістіктің қалыптасу	тарихын
	талдайды. Оқушылардың көпшілігі: Геосаяси кеңістіктің	аймақтық
	бөлінісін сипаттау, саралайды. Кейбір оқушылар: Геокеңістіктің құрылымын бағалайды.

Бағалау өлшемдері		-Геокеңістіктің қалыптасу тарихын талдайды. -Геосаяси кеңістіктің аймақтық бөлінісін сипаттайды, саралайды. -Геокеңістіктің құрылымын бағалайды.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: таңбалармен оқу Жазу дағдысы: графикалық сызбаны құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тағайындау және оқу, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер: геосаяси кеңістік, геостратегиялық бағыттар, геосаяси компоненттер, Коэн үлгісі
Құндылықтарды қалыптастыру		Жұмысқа және шығармашылыққа (өз жұмысын, белсенділігін, бастамашылығын, адалдығын, жұмысқа деген ынтасын, үздік нәтижеге жетуді, адалдықты, еңбекқорлықты ұйымдастыру қабілеті)
Пәнаралық байланыс		Тарих
Тақырып туралы алдын ала білу		Геосаяси әсердің негізгі құралы
Сабақ курсы
Сабақтың жоспарла нған кезеңдері	Сыныпта жоспарланған жаттығулардың түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 12 мин	Сыныпта қолдау ортасын құру. «Шаттық шеңбері» Нұсқаулық: Үйірмеңде көршіңе тілек білдір. Үй тапсырмасын тексеру. «Экспресс-сұхбат» – өзара бағалау. Дискриптор: Оқушылар бір-біріне жоғары тәртіп туралы сұрақ қояды.
Сабақтың ортасы 20 мин	1-тапсырма - Оқулық мәтінін пайдаланып, өздігінен ашылатын білімді анықта: 1. Неге ақпараттық-идеологиялық кеңістік геосаяси болып саналады? Мысалдар келтіріп, олардың мәнін түсіндір. ҚБ. «Сенің мысалдарың» Дескриптор: - Оқулық мәтінін талдауға қабілетті. - Ақпараттық-идеологиялық кеңістікті бейнелейді. - Мысалдар келтіріп, олардың мән-мағыналарын көрсете алады.
	- Шығу кітапшасында жазады. 2. Коэннің геосаяси үлгісі - Геосаяси кеңістіктің құрамдас бөліктері қандай? - Бөлу қағидаларын түсіндір. ҚБ. «Сенің мысалдарың» Дескриптор: - Оқулықта суретпен жұмыс істейді. - Дүниежүзілік кеңістіктің қандай компоненттері бөлінгенін анықтайды. - Бөлудің себептерін түсіндіреді. (Ж) Жазу кітапшасында жазады. 28-сызбаны пайдаланып, кескін картада Дүниежүзілік геосаяси кеңістікке кіретін аймақтар мен мемлекеттерді белгіле. ҚБ. «Сенің мысалдарың» Дескриптор: - Дүниежүзілік геосаяси кеңістікке қандай елдер кіретінін анықтайды. -Талдау жасайды: кескін картаға енгізеді. - Қай аймаққа жататынын түрлі түспен белгілейді.
Сабақтың соңы 8 мин	Сабақтың соңындағы рефлексия: шабадан, еттартқыш, себет суреттері ілінген. Шабадан - бұл болашақта пайдалы. Еттартқыш - ақпаратты қайта өңдеймін. Себет – қажеті жоқ. Оқушылар сабақтан қалай ақпарат алатындығын сұрайды.
	Үй жұмысы §89 – жоғары және төмен дәрежедегі сұрақтарды дайындау.

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ 5.1 ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ Геосаясаттағы географиялық түрткіжайттар
Сабақтың тақырыбы	90. Геосаясат және географиялық түрткіжайттар
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.5.1.6 Физикалық-географиялық, экономикалық, әлеуметтік, демографиялық, саяси, әскери, технологиялық түрткіжайттардың геосаясатындағы рөлін бағалау
Сабақ мақсаты	Барлық оқушылар: Физикалық-географиялық, экономикалық, әлеуметтік, демографиялық, саяси, әскери, технологиялық түрткіжайттардың геосаясатындағы рөлін

		бағалайды. Оқушылардың көпшілігі: Геосаяси түрткіжайттардың мемлекеттердің геостратегиясына әсерін бағалайды. Кейбір оқушылар: Елдердің геосаяси жағдайын салыстыра отырып, бағалайды.
Бағалау өлшемдері		-Физикалық-географиялық, экономикалық, әлеуметтік, демографиялық, саяси, әскери, технологиялық түрткіжайттардың геосаясатындағы рөлін бағалайды. -Геосаяси түрткіжайттардың мемлекеттердің геостратегиясына әсерін бағалайды. -Елдердің геосаяси жағдайын салыстырып, бағалайды.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: таңбалармен оқу Жазу дағдысы: графикалық сызбаны құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тағайындау және оқу, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: геосаясат, геосаяси түрткіжайттар
Құндылықтарды қалыптастыру		Шығармашылық(өз жұмысын, белсенділігін, бастамашылығын, адалдығы, жұмысқа деген ынта-жігері, ең жақсы нәтижеге жету, адалдық, еңбекқорлық)
Пәнаралық байланыс		Тарих
Тақырып бойынша білімі		Дүниежүзілік геосаяси кеңістік
Сабақ барысы
Сабақкез еңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 12 мин	Ұйымдастыру кезеңі. «Калейдоскоп» әдісі Сыныпта қолайлы ахуал құру, эмоциялық қатынас. Мұғалім ұжымда топты бір ұсынылған сөзден (фразадан) (геосаяси түрткіжайттардан) шектеулі мерзімде барынша көп сөз жасау үшін ұсынады. Көптеген сөздерді ұсынатын топ жеңеді. Бұл әдіс сабақтың басында эмоциялық ширығысты жеңілдетеді және топтағы мүшелеріне тезірек «топтық рухты» табуға көмектеседі және сабаққа бейімделеді. Үй тапсырмасын тексеру *«Домино» әдісі* Нұсқау сұрақтар: 1. Американдық саясаттанушы С. Коэн дүниежүзілік аймақтарды қалай бөлді? Дескриптор: 1. Сұрақтарға жауап бере алады. 2. Дәлелдерін келтіреді. ҚБ .Мұғалімнің кері байланысы - Ал енді біз топтарға бөлінейік, парталарыңда геосаяси түрткіжайттарға байланысты: географиялық, саяси, әскери, экологиялық, мәдени-тарихи, этникалық қарым-қатынастарға қатысты сөздер бар.

Дескриптор:

1. Сөздерді шығарып, топты қалыптастырады.

2. Сөздің мағынасын талқылайды.

3. Спикер сөзінің мағынасын түсіндіреді. Бірлескен ортаны қалыптастырады және сабақтың тақырыбы анықталады.

Сабақтың ортасы 20 мин

Жаңа материалмен танысу

(Т) 1-тапсырма. «Ойлан, бірік, бөліс» әдісі Мәтінмен жұмыс.

Ойлан және түсіндір.

Геосаяси жағдай ел дамуында не үшін маңызды?

Жауапты дәлелдеу. Дескриптор:

1. Белгіленген мәтінді оқиды.

2. Мәтіннен маңызды түрткіжайттарын белгілейді.

3. Геосаяси жағдайдың неге маңызды екендігін анықтайды.

ҚБ. Мұғалім + оқушы.

«Екі жұлдыз – бір тілек»

2-тапсырма

- Қазақстан Республикасының мысалында геосаяси түрткіжайттардың біріне баға бер (өзіңнің жауабыңды дәлелде). Дескриптор:

1. Геосаяси түрткіжайттарды анықтайды.

2. Қазақстанның геостратегиясына әсер ететін негізгі геосаяси түрткіжайттарды түсіндіреді.

3. Жауабын дәлелдейді.

ҚБ. Мұғалім + оқушы. «Білім ағашы»

3-тапсырма

Жоспар бойынша елдің геосаяси ұстанымын сипаттау (оқушының таңдауы бойынша).

Елдің геосаяси жағдайын жоспарлау:

1. Басқа елдерге қатысты елдiң позициясы. 2. Көршілес елдердің экономикалық даму деңгейі.

3. Дүниежүзілік көлік бағыттарымен, шикізат базарларымен және өнімдерді сатумен байланысы.

4. Ғаламшардың «шиеленіскен нүктелеріне» қатысты ұстаным.

5. Қазіргі саяси жағдай, ішкі және сыртқы саясат.

Дескриптор:

1. Қосымша материалдарды қолданады.

2. Елдерді айқындайды.

3. Елдің геосаяси жағдайын сипаттайды.

4. Қорытынды жасайды.

ҚБ. Кері байланыс

Сабақтың соңы

8 мин

Рефлексия

Эссе жазу. «Геосаяси жағдай туралы қорытынды»

Үй жұмысы. § 90, сөзжұмбақ құрастыру

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ 5.1 ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ Мемлекеттің аумақтық морфологиясы
Сабақтың тақырыбы		91. Мемлекеттің морфологиялық ерекшелігі
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.5.1.7 Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін талдау
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін талдайды. Оқушылардың көпшілігі: Аумақ ықшамдылығын есептеу әдістерін оқып үйренеді. Кейбір оқушылар: Астана жағдайындағы морфологиялық тәсілдерге баға береді.
Бағалау өлшемдері		- Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін талдайды. - Аумақ ықшамдылығын есептеу әдістерін оқып үйренеді. - Астана жағдайындағы морфологиялық тәсілдерге баға береді.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: таңбалармен оқу Жазу дағдысы: морфологиялық талдау, математикалық формулаларды қолдану Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тағайындау және оқу, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: морфологиялық талдау, морфологиялық тәсіл
Құндылықтарды қалыптастыру		Жұмысқа және шығармашылыққа (өз жұмысын, белсенділігін, бастамашылығын, адалдығын, жұмысқа деген ынтасын, үздік нәтижеге жетуді, адалдықты, еңбекқорлықты ұйымдастыру қабілеті)
Пәнаралық байланыс		Математика
Тақырып бойынша білімі		Геосаясат және географиялық түрткіжайттар
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Сәлемдесу. Психологиялық көзқарас «Брейнсторминг» қабылдау. «Геосаясат» және «географиялық түрткіжайттар» ұғымдарының мәнін еске түсіру. Мемлекеттердің аумақтары мен олардың шегаралары жағалау сызығының бедерінің,		Таныстырылым

	ұзындығы мен қисаюында, жағалаудан орташа қашықтықта, ыңғайлы теңіз порттарының болуы, жабық теңіздерден ашық кеңістіктерге қол жеткізу, т.б. айырмашылық бар. Бұл ерекшеліктерді қалай анықтауға болады? (Бұл үшін мемлекеттің аумағын және шегараларын морфологиялық талдау қолданылады) Оқушылар ауызша сабақтың мақсатын айтады. Оқушылармен бірге сабақты бағалау өлшемдері талқыланады.
Сабақтың ортасы 25 мин	(Т) 1-тапсырма 1.1 «Белгілермен оқу» Сұрақ: Сандық морфологиялық параметрдің мысалын келтір (аумақтың тығыздығы) 2.1 Аумақтың ықшамдылығын анықта (1-ресурс): 1-нұсқа. индексі арқылы шегара ұзындығы мен аумақ ауданын салыстыру: 2-нұсқа. 100 км² аумаққа мемлекеттік шегараның индексін ( ) көрсету 100 км² Кестедегі деректерді пайдаланып, мемлекеттердің аумақ ықшамдылығын анықтап, салыстыр, қорытынды жаса. ҚБ. «Бағдаршам» Дескриптор: - Аумақтардың морфологиялық ерекшеліктерін мысалға келтіруге болады. - Формулалар арқылы, есептеу арқылы олардың параметрлерін морфологиялық талдаудың бірін (мысалы, аумақтың ықшамдылығын) анықта. - Қорытынды. (Т) 2 тапсырма. Мемлекеттердің капиталдарын сипаттайтын морфологиялық тәсілдерді зерттеу. 2.1 Мәтінмен жұмыс (білім алу) (Т) Өзара тексеру сұрақтары, 2-ресурс *ҚБ: «Екі жұлдыз - бір тілек» тәсілі* Дескриптор:** - Астаналардың функцоналды дәрежесін, орналасуын морфологиялық талдау. - Оларды атластан табады. - Мысалдар келтіреді. - Капиталдың морфологиялық ерекшеліктері туралы қорытынды жасайды.	1-ресурс Штаттың көлемі туралы мәліметтер (аудандар, шегаралардың ұзақтығы) 2-ресурс. Өзара тексеру сұрақтары
Сабақтың соңы	Рефлексия
10 мин	Сабақтың мақсаттарына қол жеткіздім бе? Мен ... Сабаққа деген пікірім ... Менің ұсынысым ... Терминдерді қайтала. Капиталдың 3 мысалын келтір.
10 мин	Үй тапсырмасы. § 91, 1-тапсырма

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ 5.1 ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ Мемлекеттің аумақтық морфологиясы
Сабақтың тақырыбы	92-93. Мемлекеттер аумағының морфологиялық ерекшеліктері және үлгілері
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.5.1.8 Мемлекеттерді аумағының морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктеу 10.5.1.9 Қазақстан Республикасы мемлекеттік аумағының морфологиялық ерекшеліктеріне кешенді баға беру
Сабақ мақсаты	Барлық оқушылар: Мемлекеттерді аумағының морфологиялық ерекшеліктері мен Қазақстан Республикасы мемлекеттік аумағының морфологиялық жағдайына баға береді. Оқушылардың көпшілігі: Мемлекеттерді аумағының морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктейді, Қазақстан Республикасы мемлекеттік аумағының морфологиялық ерекшеліктеріне кешенді баға береді. Кейбір оқушылар: Мемлекеттерді аумағының морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктейді, Қазақстан Республикасы мемлекеттік аумағының морфологиялық ерекшеліктеріне салыстырмалы баға береді.
Бағалау өлшемдері	- Мемлекеттерді аумағының морфологиялық ерекшеліктері мен Қазақстан Республикасы мемлекеттік аумағының морфологиялық жағдайына баға береді; - Мемлекеттерді аумағының морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктейді, - Қазақстан Республикасы мемлекеттік аумағының морфологиялық ерекшеліктеріне кешенді баға береді; - Мемлекеттерді аумағының морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктейді, Қазақстан Республикасы мемлекеттік аумағының морфологиялық ерекшеліктеріне салыстырмалы баға береді.
Тілдік мақсаттар	Оқу дағдысы: таңбалармен оқу Жазу дағдысы: графикалық сызбаны құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тағайындау және оқу, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: мемлекет, ел, шегара
Құндылықтарды қалыптастыру	Жұмысқа және шығармашылыққа (өз жұмысын, белсенділігін, бастамашылығын, адалдығын, жұмысқа деген ынтасын, үздік нәтижеге жетуді, адалдықты, еңбекқорлықты ұйымдастыру қабілеті)
Пәнаралық байланыс	Тарих

Тақырып бойынша білімі		Мемлекеттердің морфологиялық ерекшеліктері
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Сәлемдесу. Психологиялық көзқарас *«Ассоциация» әдісі:* Морфологиялық сипаттамалар. Оқушылармен бірге жаңа тақырыпты талқылаймыз.		Таныстырылым
Сабақтың ортасы Жаңа білім 1-кезең 30 мин 2-кезең	(Т) 1-тапсырма 1.1 Параграфтың мәтінімен жұмыс істеу. Таңбалармен оқу. Оқу құралының мәтінін (тәуелсіз білім алу) анықтау үшін: Морфологиялық ерекшеліктер бойынша елдерді жіктеу. 1.2 Морфологиялық ерекшеліктерді сипаттайтын топтарда жұмыс істеу: Еуропа елдері Америка елдері Африка елдері 1.3 Жұмыстың нәтижелерін талқылау. Қорытындылау. ҚБ. «Келісемін, келіспеймін» Дескриптор: - Мәтінмен жұмыс істеу. - Еуропа елдері, Америка елдері, Африка елдерінің морфологиялық ерекшеліктерін сипаттау. - Қорытындыны дәптерге жазады. (Т) 2-тапсырма «Мемлекеттердің морфологиялық үлгілері» үстелімен жұмыс істеу. Кестедегі деректерді талдау. 1-тапсырма бойынша тәуелсіз әрекеттің нәтижелерін кестедегі деректермен салыстыру. Өзара тексеру. Өзін-өзі бағалау ҚБ. «Түстер арқылы бағалау» Дескриптор: - Деректер кестесімен жұмыс істей алады. - Өз ісінің нәтижелерін салыстырады. - Қорытынды. (Т) 3-тапсырма Зерттеу. «Қазақстан Республикасының мемлекеттік аумағының морфологиялық ерекшеліктерін бағалау» (технологиялық карта). 3.1 Ақпарат жинау 3.2 Қабылданған деректерді өңдеу және талдау Республика аумағының морфологиялық ерекшеліктерін бағалау. 3.4. Қорытындылар (Геоморфологиялық ерекшеліктердің Қазақстанның геосаясатына әсері) 3.5. Зерттеу нәтижелерімен таныстыру.		Мәтін Интернет ресурстары Қосымша Дүниежүзінің саяси картасы, Қазақстанның Еуразияның физикалық картасы. Технологиялық карта: жоспары, ресурстар	параграфы көздер. және жұмыс
	Талқылау. Жалпы қорытынды жасау. ҚБ. Мұғалім + оқушы. «Екі жұлдыз – бір тілек» Дескриптор: - Әртүрлі ақпарат көздерімен жұмыс істеу дағдыларын қолдану. - Республиканың мемлекеттік аумағының морфологиялық ерекшеліктерін бағалау. - Диалог дағдыларын көрсету. - Қорытындыларды дәптерге жазу.
Сабақтың соңы 10 мин	Рефлексия: «Секвейн» әдісі
	Үй тапсырмасы §92-93, 3-тапсырма.

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ

5.1 ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ

Мемлекеттік шегара

Сабақтың тақырыбы

94-95. Мемлекеттік шегара

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына

сәйкес)

10.5.1.10 Мемлекеттік шегараларды айқындау және жүргізу бойынша функцияларды, түрлерді, әрекеттерді талдау

Сабақ мақсаты

Барлық оқушылар: Мемлекеттің шегараларын жүргізудің функцияларын, түрлерін, ерекшеліктерін талдайды.

Оқушылардың көпшілігі: Мемлекеттің шегараларын жүргізудің функцияларын, түрлерін, ерекшеліктерін зерделейді.

Кейбір оқушылар: Мемлекеттің шегараларын жүргізудің функцияларын, түрлерін, ерекшеліктеріне баға береді.

Бағалау өлшемдері

- Мемлекеттің шегараларды жүргізудің функцияларын, түрлерін, ерекшеліктерін талдайды.

- Мемлекеттің шегараларды жүргізудің функцияларын, түрлерін, ерекшеліктерін зерделейді.

- Мемлекеттің шегараларды жүргізудің функцияларын, түрлерін, ерекшеліктеріне баға береді.

Тілдік мақсаттар

Оқу дағдысы: таңбалармен оқу

Жазу дағдысы: графикалық сызбаны құрастыру

Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тағайындау және оқу, мәселелерді талқылау

Негізгі тірек сөздер тізбегі: географиялық кеңістік, межелеу, шегара белгілеу, арнайы аумақтық режимдер, халықаралыққұқықтық режим, экономикалық аймақ, континенттік шельф

Құндылықтарды қалыптастыру

Пәнаралық байланыс

Тарих

Тақырып бойынша

білімі

Аймақтың морфологиялық ерекшеліктері және мемлекеттер үлгісі

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер

Ресурстар

Сабақтың басы 10 мин

Ұйымдастыру сәті

Сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың құттықтаулары.

Ортақ ортаны құру, сабақтың мақсаты қойылған.

Тапсырмалар.

Алдын ала білу үшін «Дейін және «кейін» әдісі

Мұғалім кестенің бірінші бағанын толтырады, сосын топтың спикерлері екінші сабақтың жазбаларын сабақтың соңында толтырады.

Дейін	Кейін

ҚБ. «Дұрыс, бұрыс»

Сабақтың ортасы

Жаңа білім

20 мин

(Ж) 2-тапсырма. Оқу кітабының мәтінін (білімін дербес меңгеру) анықтау үшін: мемлекеттік шегаралар және олардың функциялары. ҚБ. «Бағдаршам» Дескриптор:

- Мәтіндегі басты нәрсені ерекшелей алады.

- Мысалдар келтіре алады.

- Саяси картада жеке елдерді көрсетеді.

- Нәтиже жазу кітапшасында жазылған.

(Т) Шегараның түрлі типтері бойынша елдердің мысалдарымен концептуалды кесте жасау.

Талқылау, қорытынды жасау. ҚБ. «Смайлдер» Дескриптор:

- Шегараның түрлерін анықтайды.

- Елдердің мысалдарын келтіреді.

- Қорытынды жасайды.

Сабақтың соңы 10 мин

4-тапсырма

Білімді нығайту үшін географиялық диктант жүзеге асырылады.

Диктанттан кейін өзара бағалау. Терминдер бойынша.

Орталық органды есте сақта. «Кейін» жолағына толтырып, оны топта оқы.

ҚБ. Кері байланыс

Географиялык диктант

Үй жұмысы

§94-95.Терминдердің анықтамасын тап: құрлықтық шельф, экономикалық аймақ, арнайы аумақтық режимдер. Халықаралық құқықтық режимі бар аумақтардың мысалдарын келтір.

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ 5.1 ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ Мемлекеттік шегара
Сабақтың тақырыбы			96-97. Қазақстан Республикасының мемлекеттік шегарасының қалыптасуы
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)			10.5.1.11 Қазақстан Республикасының мемлекеттік шегарасының қалыптасу процесін, негізгі көрсеткіштерін және динамикасын зерттеу 10.5.1.12 Қазақстан Республикасының шегараларын нығайту жөніндегі шешімдерді әзірлеу
Сабақтың мақсаты			Барлық оқушылар: Қазақстан Республикасының мемлекеттік шегарасының қалыптасу процесін, негізгі көрсеткіштерін және динамикасын зерттеуді. ҚР шегараларын нығайту жөніндегі шешімдерді қарастырады. Оқушылардың көпшілігі: Қазақстан Республикасының мемлекеттік шегараларының қалыптасу процесін, негізгі көрсеткіштерін және динамикасын зерттейді. Кейбір оқушылар: Қазақстан Республикасының шегараларын нығайту жөніндегі шешімдерді әзірлейді.
Бағалау өлшемдері			- Қазақстан Республикасының мемлекеттік шегарасының қалыптасу процесін, негізгі көрсеткіштерін және динамикасын зерттеу, ҚР шегараларын нығайту жөніндегі шешімдерді қарастырады. - Қазақстан Республикасының мемлекеттік шегараларының қалыптасу процесін, негізгі көрсеткіштерін және динамикасын зерттейді. - Қазақстан Республикасының шегараларын нығайту жөніндегі шешімдерді әзірлейді.
Тілдік мақсаттары			Оқу дағдысы: таңбалармен оқу Жазу дағдысы: графикалық сызбаны құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тағайындау және оқу, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: мемлекеттік шегара, межелеу, шегара белгілеу, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ)
	Құндылықтарды қалы		птастыруЖұмысқа және шығармашылыққа (өз жұмысын, белсенділігін, бастамашылығын, адалдығын, жұмысқа деген ынтасын, үздік нәтижеге жетуді, адалдықты, еңбекқорлықты ұйымдастыру
			қабілетін дамыту)
Пәнаралық байланыс			Информатика
Тақырып туралы алдыңғы білім			Мемлекеттік шегара
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері		Сыныпта жоспарланған жаттығулардың түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы		Ұйымдастыру сәті. «Challenge» кезеңі

10 мин

Сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың құттықтаулары.

Ортақ ортаны құру. «Миға шабуыл».

Окушылар «Мемлекеттің шегарасы» тақырыбына қатысты ұғымдарды, терминдерді атайды. Барлығы плакатта жазылған.

Талқылау нәтижесінде біз ақпаратты бағалаймыз.

Маңызды мәселе:

- Мемлекеттік шегараны өзгерту мүмкін бе? (Иә)

- Сенің ойыңша, мемлекеттік шегаралардың өзгеруіне қандай түрткіжайттар әсер етеді? (Барлық нұсқалар қабылданады, плакатта жазылған).

Тапсырмалар. «Дейін» және «Кейін» әдісі

«Дейін»	«Кейін»

Мұғалімдер кестенің бірінші бағанын толтырады, сосын топтың спикерлері екінші сабақтың жазбаларын сабақтың соңында толтырады. ҚБ. «Келісемін, келіспеймін»

Постерлер, маркерлер, магниттер

Сабақтың ортасы

1-кезең

20 мин

1-тапсырма

Қазақстан мемлекетінің даму тарихын және шегараның өзгеруін зерттеу.

1.1 Параграфтың мәтінімен жұмыс істеу.

«Маркалармен оқу»

Оқиғаларды бөліп, топтарда талқылау.

1.2 Топта жұмыс істеу, графикалық ұйымдастырушы оқиғалардың хронологиялық желісін дайындау.

Оқиғаның мазмұнын жеткізу. ҚБ. «Келісемін, келіспеймін» 1.3 Сараптама Дескриптор:

- Оқиғалар, Қазақстанның шегарасын қалыптастырудағы рөлі аталады. ҚБ. «Бағдаршам»

(Ж) 2-тапсырма. Қазақстанның қазіргі шегарасы 2.1 Сарамандық жұмыс - Қазақстанның картасы.

- Еуразияның саяси картасын зерттеу. - Қазақстанның шегарасын сипаттау (шегара бойындағы мемлекеттердің атауы, құрлық және теңіз арқылы шегараны белгілеу, олардың ауқымы, жердің табиғаты).

- Қазақстан Республикасының мемлекеттік шегарасының құқықтық аспектілері туралы түсініктеме.

ҚБ. «Смайлдер»

2-кезең

Дескриптор:

- Қазақстан шегарасына сипаттама береді.

- Қазақстанның мемлекеттік шегарасының құқықтық аспектілерін анықтайды.

Кері байланыс: Не түсініксіз?

Мәселелерді талқылау, жауабы күшті оқушылардан күтіледі.

3-тапсырма

3.1 Оқулық, қосымша әдебиеттер, интернетдереккөздері материалдарын пайдалану, «Қазақстан Республикасының мемлекеттік шегарасы туралы» Қазақстан Республикасының заңын зерделеу. Қазақстан Республикасының шегарасын нығайту жөніндегі шешімдерді әзірлеу. Ауызша жасалған жұмыстар бойынша қорытынды жасау.

3.2 Талқылау. Шегараны нығайту туралы ұсыныстар плакатта жазылып, бекітілген.

«Менің көзқарасым» айдарымен берілген Тұңғыш Президенттің сөзін қалай түсінесің?

«Еркін микрофон» Оқушылар осы мәселе бойынша өз пікірін білдіреді. ҚБ. «Басбармақ» әдісі Дескриптор:

- Әртүрлі қорлармен жұмыс істеу.

- Шегараны нығайту жөніндегі шешімдер.

- Терминологияны еркін айту.

- Қорытындылар жазу кітапшасында жазылады.

Оқулық мәтіні, қосымша материалдар, онлайн ресурстар

Сабақтыңсоңы 10 мин

Білімді нығайту үшін географиялық диктант жүзеге асырылады. Диктанттан кейін өзара бағалау (мемлекеттік шегара, межелеу, шегара белгілеу, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ). «Кейін» жолағын толтырып, нәтижелерді топқа енгізу.

Географиялық диктант

Рефлексия: Көңіл күй ағашы

Көңіл күй ағашы өте жақсы

жақсы

жаман

Үй жұмысы

§96-97. 1-тапсырма.

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ

5.1 ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ

Зерттеу әдістерінің түрлері

Сабақтың тақырыбы

98-99. Түрлі зерттеу әдістерін қолдану

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына

сәйкес)

10.1.1.2 Зерттеу тақырыбына сәйкес салыстырмалы әдістерді қолдану

10.1.1.3 Зерттеу тақырыбына сәйкес сандық әдісті қолдану

10.1.1.5 Зерттеу әдісін зерттеу тақырыбына сәйкес қолдану

Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: Дүниежүзінің жекелеген елдерінің геосаяси жағдайын біледі. Оқушылардың көпшілігі: Аймақтардың геосаяси жағдайын түрлі көрсеткіштер бойынша талдайды. Кейбір оқушылар: Ақпараттықдеректерді қолдана отырып, геосаясат негіздеріне баға береді.
Бағалау критерийі		- Дүниежүзінің жекелеген елдерінің геосаяси жағдайын біледі. - Аймақтардың геосаяси жағдайын түрлі көрсеткіштер бойынша талдайды. - Ақпараттық деректерді қолдана отырып, геосаясат негіздеріне баға береді.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: жазбалармен оқу Жазу дағдысы: графикалық сызбаны құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: геосаясат, ЖІӨ, аумақтың көлемі, шегарасы, халқы
Құндылықтарды қалыптастыру		Жұмыс және шығармашылық (өз жұмысын, белсенділігін, бастамашылығын, адалдығын, жұмысқа деген ынта-жігерін, ең жақсы нәтижеге жетуді, адалдықты, құлшынысты ұйымдастыру мүмкіндігін)
Пәнаралық байланыс		Тарих
Тақырып туралы алдын ала білу		Қазақстан Республикасының мемлекеттік шегараларын қалыптастыру
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланға н кезеңдері	Сыныпта жоспарланған жаттығулардың түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. «Геосаясат», «геосаяси жағдайына» және геосаяси жағдайды бағалау өлшемдерін (көршілес елдердің, олардың саяси, экономикалық, әлеуметтік жағдайына, саяси ұйымдар, шиеленіс т.б.). Оқушылар сабақ мақсаты туралы ақпаратты ашып көрсетуі тиіс. Оқушылармен бірге сабақты бағалау өлшемдері талқыланады.		Таныстырылым
Сабақтың ортасы 20 мин	(Ұ) 1-тапсырма - Алынған білімді пайдалана отырып, дүниежүзінің саяси картасындағы мемлекеттердің саны өзгергенін және ол немен байланысты екенін түсіндір. *ҚБ. «Бағдаршам»* Дескриптор: - Мемлекеттердің өзгерістеріне мысалдар келтіреді. - Ықпал ететін түрткіжайттарды анықтайды. - Кескін картада белгілейді. (ЖЖ) 2-тапсырма. Халықаралық және ішкі қақтығыстар, ғаламшардың «шиеленісті нүктелері». ҚБ. «Дұрыс, бұрыс» Дескриптор: - Қандай елдер мен халықаралық және ішкі қақтығыстар барын біледі. - Елдің саяси және географиялық жағдайды өзгерту мүмкіндігі туралы қорытынды жасайды. (ЖЖ) 3-тапсырма «Елдің геосаяси жағдайы» (таңдау үшін: АҚШ, Германия, Қытай, Жапония, Қазақстан). Мұғалім + оқушы. «Екі жұлдыз - бір тілек» Дескриптор:** - Өз бетімен геосаяси жағдайға түзетулер жасайды. - Дәптерге жазады.
Сабақтың соңы 10 мин	Рефлексия: *«Білім пирамидасы»* Кері байланыс: оқушы мен мұғалім арасында
	Үй жұмысы Жоспар бойынша шағын жоба.

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ

5.1. ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ

Картографиялық әдістер

Сабақтың тақырыбы

100-101. Картографиялық зерттеу әдістерін қолдану

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына

сәйкес)

10.2.1.1 Зерттеу тақырыбына сәйкес картографиялық әдістерді қолдану

Сабақтың мақсаты

Барлық оқушылар: Дүниежүзінің негізгі экономикалық аймақтарын кескін картада белгілейді.

Оқушылардың көпшілігі: Дүниежүзінің негізгі экономикалық аймақтарын кескін картада белгілеп, талдайды.

		Кейбір оқушылар: Дүниежүзінің негізгі экономикалық аймақтарын кескін картада белгілеп, баға береді.
Бағалау критерийі		-Дүниежүзінің негізгі экономикалық аймақтарын кескін картада белгілейді. -Дүниежүзінің негізгі экономикалық аймақтарын кескін картада белгілеп, талдайды. -Дүниежүзінің негізгі экономикалық аймақтарын кескін картада белгілеп, баға береді.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: таңбалармен оқу Жазу дағдысы: кескін карталарды құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды және өзара оқуды тапсыру, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: геосаяси кеңістік
Құндылықтарды қалыптастыру		Жұмысқа және шығармашылыққа (өз жұмысын, белсенділігін, бастамашылығын, адалдығын, жұмысқа деген ынтасын, үздік нәтижеге жетуді, адалдықты, еңбекқорлықты ұйымдастыру қабілеті)
Пәнаралық байланыс		Информатика, тарих
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Түрлі зерттеу әдістерін қолдану
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланға н кезеңдері	Сыныпта жоспарланған жаттығулардың түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі Сыныпта қолайлы ахуал құру. Эмоциялық қарым-қатынас әдісі: *«Калейдоскоп».* Мұғалім ұсынылған сөздердің бірін (геосаяси кеңістік, геосаяси өңірлер) топта топтастырады, шектеулі мерзімде мүмкіндігінше көп сөз жасау ұсынылады. Бұл әдіс сабақтың басында эмоциялықширығысты жоюға жәрдемдеседі. Сабақтың тақырыбын ата. Сабақтың түрі – сарамандық сабақ. Зерттеудің мақсаттары, міндеттері мен әдістері, ресурстар.		Жұмыс таныстырылымы (зерттеу сатысы)

Сабақтың ортасы

20 мин

(Ж) Сарамандық жұмыс: Жұмыс прогресі.

1-тапсырма

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі елдер аумағында дүниежүзінің шиеленіскен ошақтарын талдау.

«Геосаяси кеңістік» туралы сұрақтарға жауап беру.

- Дүниежүзінің қай аймақтарында ең шиеленіскен ошақ бар?

2-тапсырма

- Картаны қазіргі заманғы оқиғалармен толтыр. (Жұмысты төмендегі сілтемемен кескін картадан және электрондық түрде жүргізуге болады).

- Қалай және неге осы салалар әскери қақтығыс аймағына айналған деп ойлайсың?

- Бұл әскери жанжалдарды болдырмау мүмкін болды ма, қалай ойлайсың?

«Тік нүктелердің» бірінің мысалында:

1.2 Талқылау. ҚБ. «Thumb» Дескриптор:

- Әртүрлі ақпаратты салыстырады.

- Сарамандық жұмыстың нәтижелерін талдайды.

2.«Геосаяси кеңістік бөлінісі» қағидаларын

түсіндіру.

3-тапсырма

Дүниежүзінің кескін картасына шегарасын сал: астанасы тұрақты (3 ел), астаналары тағайындалған (3 ел), бөлінген астанасы бар (3 ел). Жұмыс нәтижелерінің таныстырылымы.

ҚБ. «Екі жұлдыз - бір тілек»

Descriptors: Картографиялық әдістер қолданылады.

- Геосаяси аймақтар бөлінеді.

- Сарамандық жұмыстың нәтижелерін талдау.

Қалам, қарындаш, географиялық атлас, тақырып бойынша қосымша әдебиеттер, интернет ресурстарына қолжетімділік үшін технологиялық карта (әрекет жоспары), жұмыс кітабы.

Сабақтың соңы

10 мин

Сабақтың соңындағы рефлексия:

Мен сарамандық жұмыста мақсатқа қол жеткіздім бе?

Маған дамыту керек ...

Сабаққа менің пікірім ...

Менің ұсынысым ...

Үй жұмысы

Қосымша деректер жинақтау

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ

5.1 ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ

Географиялық деректер базасы

Сабақтың тақырыбы

102-103. Microsoft Excel бағдарламасының көмегімен географиялық деректер базасын құру

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына

сәйкес)

10.2.2.2 Статистикалық деректерді талдау нәтижелері бойынша карталарды және картограммаларды жасау

10.2.2.3 Ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың графикалық редакторларында тақырыптық карталарды жасау

Сабақтың мақсаты

Барлық оқушылар: Азия, Африка және Латын Америкасы, Мұхиттықаралдардамушы елдерінің экономикалық және географиялық сипаттамаларын айқындайды.

Оқушылардың көпшілігі: Азия, Африка және Латын

Америкасы, Мұхиттық аралдар дамушы елдерінің экономикалық және географиялық сипаттамаларын талдайды.

Кейбір оқушылар: Азия, Африка және Латын Америкасы, Мұхиттық аралдар дамушы елдерінің экономикалық және географиялық сипаттамаларын зерттейді.

Бағалау өлшемдері

-Азия, Африка және Латын Америкасы, Мұхиттық аралдар дамушы елдерінің экономикалық және географиялық сипаттамаларын айқындайды.

- Азия, Африка және Латын Америкасы, Мұхиттық аралдар дамушы елдерінің экономикалық және географиялық сипаттамаларын талдайды.

- Азия, Африка және Латын Америкасы, Мұхиттық аралдар дамушы елдерінің экономикалық және географиялық сипаттамаларын зерттейді.

Тілдік мақсаттары

Оқу дағдылары: таңбалармен оқу

Жазу дағдылары: географиялық деректер базасын құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды және өзара білім беруді тапсыру, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: ЖІӨ, дамушы елдер

Құндылықтарды қалыптастыру		Жұмысқа және шығармашылыққа (өз жұмысын, белсенділігін, бастамашылығын, адалдығын, жұмысқа деген ынтасын, үздік нәтижеге жетуді, адалдықты, еңбекқорлықты ұйымдастыру қабілеті)
Пәнаралық байланыс		Информатика
Тақырып бойынша алдынғы білім		Картографиялық зерттеу әдістерін қолдану
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланға н кезеңдері	Сыныпта жоспарланған жаттығулардың түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі Психологиялық көзқарас. Оқушылар ауызша, сабақтың мақсатын дербес ашып көрсетуі керек. Оқушылармен бірге сарамандық қызметтің нәтижелерін бағалау өлшемдері талқыланады.
Сабақтың ортасы 20 мин	(Т) Топтар бойынша жұмыс (4 адам) Атлас карталарды, оқулық мәтіні (дамушы елдерге тән), анықтамалық және басқа да әдебиеттерді пайдаланып,аймақтар туралы (Азия, Африка және Латын Америкасы және Мұхиттық аралдар) сұрақтардың біріне жауап береді. Дескриптор: - Ақпарат көздерін әртүрлі (графика, мәтін, статистикалық) қолданады. - Нысанның сипаттамаларын береді. - Қорытынды. 2-тапсырма Microsoft Excel кестеде ақпаратты қамтитын деректер базасын құру: «Дүниежүзінің дамушы елдері». Ел, капитал, халық, ауданы, экономикасы туралы ақпарат, географиялық дерекқор, кестеге тиісті елдердің нысанын белгілеу. 2.2 Қорытынды жасау. Microsoft Excel көмегімен дүниежүзінің саяси картасында, мысалы, дамушы елдер туралы ақпаратты қамтитын деректер базасын құру (елі, капиталы, халқы, ауданы, үкіметі, мемлекеттік басқару және режимі туралы ақпарат), географиялық дерекқор, тақырып бойынша қорытынды жасау. ҚБ. «Бағдаршам» Дескриптор: - Microsoft Excel бағдарламасымен жұмыс істейді, деректер базасын жасайды; - жоспар құрады; - тиісті елдердің деректер базасын анықтайды; - шығу нысанында жазба жасалады.		Жазбалар, қалам, қарындаш, географиялық атлас, тақырып бойынша қосымша әдебиеттер, компьютерлер, интернет
Сабақтың соңы 10 мин	Рефлексия: «ЖҚАӨ» техникасы - Жақсы - Қызықты - Аралас - Өзіммен бірге - «Өзара араласқан» адамдарға ерекше назар аударылады.
	Үй жұмысы §102-103. Қолданылған кестелердің деректерін пайдалану (таңдау үшін), Microsoft Excel бағдарламасындағы карта диаграммаларын құру.

5-бөлім. ГЕОСАЯСАТ 5.1 ГЕОСАЯСАТ НЕГІЗДЕРІ ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ДЕРЕКТЕР БАЗАСЫ
Сабақтың тақырыбы	104. Дүниежүзінің геосаяси және геоэкономикалық географиясы
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Геосаясат пен геоэкономиканың санатын қолдану туралы білімін жинақтайды және топтастыру аясында білімдерін тексереді. Оқушылардың көпшілігі: Геосаясат пен геоэкономиканың санатын қолдану туралы білімін жинақтайды және топтастыру аясында білімдерін тексеру және зерделейді. Кейбір оқушылар: Геосаясат пен геоэкономиканың санатын қолдану туралы білімін жинақтайды және топтастыру аясында білімдерін зерделейді және баға береді.
Бағалау өлшемдері	- Геосаясат пен геоэкономиканың санатын қолдану туралы білімін жинақтайды және топтастыру аясында білімдерін тексереді. - Геосаясат пен геоэкономиканың санатын қолдану туралы білімін жинақтайды және топтастыру аясында білімдерін тексереді және зерделейді. - Геосаясат пен геоэкономиканың санатын қолдану туралы білімін жинақтау және топтастыру аясында білімдерін зерделейді және баға береді.
Тілдікмақсаттар	Оқу дағдысы: таңбалармен оқу Жазу дағдысы: графикалық сызбаны құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырма және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: геосаясат, ЖІӨ, шегарасы, халқы
Құндылықтарды қалыптастыру	Жұмысқа және шығармашылыққа (өз жұмысын, белсенділігін, бастамашылығын, адалдығын, жұмысқа деген ынтасын, үздік нәтижеге жетуді, адалдықты, еңбекқорлықты ұйымдастыру қабілеті)

Пәнаралық байланыс		Тарих
Тақырып бойынша алдыңғы білім		§102-103. Microsoft Excel бағдарламасынан географиялық мәліметтер базасы
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланғ ан кезеңдері	Сыныпта жоспарланған жаттығулардың түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Сәлемдесу. Психологиялық көзқарас *«Миға шабуыл» әдісі* Геоэкономикалық ахуалды бағалаудың «геосаясаты», «геосаяси позициясы» және «геоэкономикалық» маңызды өлшемдерін (көрші елдер, олардың саяси, экономикалық, әлеуметтік жағдайы, саяси ұйымдардың қарым-қатынасы және шиеленіскен ошақтар, т.б.) түсіндіреді. Оқушылар ауызша, сабақтың мақсатын дербес ашып көрсетулері керек. Оқушылармен бірге сабақты бағалау өлшемдері талқыланады.		Таныстырылым

Сабақтың ортасы

25 мин

(Т) 1-тапсырма

Оқу құралын пайдалану арқылы оқушылардың таңдауына жоспар беріледі. Олар бойынша сұрақтарға жауап берулері және қорытынды жасаулары керек. ҚБ. «Бағдаршам» Дескриптор:

- Тапсырма нұсқасы анықталады.

- Ақпарат дереккөзімен жұмыс істей алады.

- Қорытынды.

(Ж) 2-тапсырма

Кескін картаға дүниежүзінің басты экономикалық өңірлерін түсіреді. ҚБ. Смайлдер Дескриптор:

- Дүниежүзінің басты экономикалық өңірлерін біледі.

- Атластан табады.

- Кескін картаға түсіреді.

ҚБ. Смайлдер

(Ж) 3-тапсырма

Дүниежүзінің геосаяси және геоэкономиалық географиясы шағын жобасына жоспар жазыңдар.

ҚБ. Мұғалім + оқушы.

«Екі жұлдыз - бір тілек» әдісі Дескриптор:

- Геосаяси және геоэкономикалық жағдайдың жоспарын өз бетінше жасайды.Оны мұғалім мен оқушыларға оқиды.

- Жоспарға түзетулер енгізеді.

- Жазба кітапшасына жазады.

Сабақтың соңы

5 мин

Кері байланыс: мұғалім мен оқушы

Үй жұмысы Бөлімді қайталау

IV ТОҚСАН

6-бөлім. ЕЛТАНУ 6.1 Кешенді географиялық аудандастыру
Сабақтың тақырыбы	105-106. Дүниежүзін түрлі белгілері бойынша физикалықгеографиялық, тарихи-мәдени, саяси-географиялық және геосаяси аудандарға бөлу
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.6.1.1 Дүниежүзінің әртүрлі белгілері бойынша физикалықгеографиялық, тарихи-мәдени, саяси-географиялық, геосаяси аймақтарға бөлінуін түсіндіру
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Аудандастыру белгілерін түсінеді. Оқушылардың көпшілігі: Аудандастырудың негізгі

		белгілерін талдау және физикалық-географиялық, тарихимәдени, саяси-географиялық, геосаяси аудандыстыруды түсіндіреді. Кейбір оқушылар: Географиялық аудандастырудың маңыздылығы жайлы өз көзқарасын ұсынады.
Бағалау критерийі		-Аудандастыру белгілерін түсінеді; -Аудандастырудың негізгі белгілерін талдау және физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саяси- географиялық, геосаяси аудандастыруды түсіндіреді; -Географиялық аудандастырудың маңыздылығы жайлы өз көзқарасын ұсынады.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: түртіп алу арқылы оқу. Жазу дағдысы: графикалық түрде «Дүниежүзінің физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саясигеографиялық, геосаяси аудандастырылуы» тақырыбында сызбанұсқа құрастыру. Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау. Негізгі тірек сөздер тізбегі: аудандастыру, физикалықгеографиялық, тарихи-мәдени, саяси-географиялық, геосаяси аудандастыру
Құндылықтарды қалыптастыру		Экономикалық бағытындағы тәрбие (ақпараттық және экономикалық мәдениет элементтерін қалыптастыру). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы).
Пәнаралық байланыстар		Тарих
Тақырып бойынша алдыңғы білімдері		Мемлекеттік шегара, қалыптасу жағдайы
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарла нған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. *«Өрмекші торы» әдісі* Оқушылар айнала тұрып, жіп орамын бір-біріне береді, барлық оқушы жіптен ұстауы қажет. Орамды бергенде: «Бүгінгі сабақта саған ... тілеймін», – дейді. Тірек етістіктер көмегімен мақсат қою. Мұғалім сабақтың тақырыбын айтады және оқушыларға тірек етістіктердің көмегімен сабақтың мақсатыншығаруды ұсынады: оқу, білу, білік, анықтау, жалпылау, бекіту, дәлелдеу, салыстыру, талдау, қорытынды шығару, жүйелеу, т.б.		Тірек етістіктермен слайд

Сабақтың ортасы

20 мин

Жаңа материалды меңгеру

1-тапсырма

(Жеке) «Түртіп алу» арқылы оқу әдісі

(Ж) - Оқу материалы бойынша қандай сұрақтар туындады және қандай ақпарат саған белгілі? - Дүниежүзінің физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саяси-географиялық, геосаяси аудандастырылуының себебі неде?

- Қандай дәлелдер келтіре аласың? Дескриптор:

1. Түртіп алу арқылы тақырыпты оқиды.

2. «V» – білемін (тақырыпты оқығанға дейін мен білдім), «+» – жаңа мәлімет білдім!

«?» – сұрақтар туындады, осы әдіс туралы көп білгім келеді.

3. Келтірілген айғақтарын дәлелдейді. ҚБ. мұғалім + оқушы. «2 жұлдыз – 1 тілек» әдісі

Ж. 2-тапсырма

Оқып,сұрақтарға жауап бер.

Аудандастыру– жер бетін бірыңғай жағдайларына қарай бөлетін географиялық кеңістіктегі жүйелеу. Физикалық географияда мұндай жағдайлар ретінде топырақ, жер бедері, климат, өсімдік жамылғысы, геология қарастырылады. Экономикалық географияда– әкімшілік шегаралар, табиғат ресурстары, халықтың құрамы, салалық мамандандырылуы қарастырылады. Аудандастыру – географияның басты әдістерінің бірі. Себебі ол аумақтарды географиялық тұрғыдан оқып-үйренудің негізі, яғни географиялық жағдайлардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын ажыратуға көмектеседі.

Сұрақтар:

1) Физикалық және экономикалық географиядағы аудандастырудың негізін талдап, аудандастыру деген не екендігін түсіндір.

2) Венн диаграммасының көмегімен аудандастырудың географиядағы маңызды әдіс екендігін дәлелде

3) Кешенді географиялық аудандастырудың маңызы жайлы өз көзқарасыңды ұсын. Дескриптор:

- Физикалық және экономикалық географиядағы аудандастырудың негізін талдап, аудандастыру деген не екендігін түсіндіреді.

- Венн диаграммасының көмегімен аудандастырудың географиядағы маңызды әдіс екендігін дәлелдейді.

- Кешенді географиялық аудандастырудың маңызы жайлы өз көзқарасын ұсынады.

ҚБ. Оқушы-оқушы. «Бағдаршам» әдісі

(Т) 3-тапсырма

Оқулық мәтінін оқып шығып, дүниежүзінің физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саяси-географиялық, геосаяси

аудандастырылуын графикалық сызба түрінде көрсет.

Тарихи-мәдени аудандастырудың төрт тобының біреуіне сипаттама бер.

Біртұтас Еуропа шегіндегі интеграциялық байланыстардың даму болашағына баға бер.

Оның дамуына не кедергі келтіруі мүмкін? Дескриптор:

- Дүниежүзінің физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саяси-географиялық, геосаяси аудандастырылуын графикалық сызба түрінде көрсетеді.

- Тарихи-мәдени аудандастырудың төрт тобының біреуіне сипаттама береді;

- Біртұтас Еуропа шегіндегі интеграциялық байланыстардың даму болашағына баға береді.

ҚБ. Оқушы + оқушы. «Сэндвич» әдісі

Венн диаграммасы

Кері байланыс:

1.Жағымды пікір

2. Сындарлы сын

3. Ұсыныс

Сабақтың соңы

10 мин

«Үш М» әдісі. Оқушыларға сабақта үш сәтті атауға мүмкіндік береді және келесі сабақта жұмысты оңтайландыру әрекетін ұсынады.

Үй тапсырмасы.

§ 106 оқу, сараланған 5 сұрақ құрастыру, жауабын дайындау.

6-бөлім. ЕЛТАНУ 6.1 Кешенді географиялық аудандастыру
Сабақтың тақырыбы	107. Тарихи-мәдени аудандастырудың кешенді географиялық үлгісі
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.6.1.2 Кешенді географиялық және тарихи-мәдени аудандастырудың өз үлгісін ұсыну
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Үлгілеудің ерекшеліктерін біледі. Оқушылардың көпшілігі: Физикалық-гоеграфиялық аудандастыру мен үлгілеудің қағидаларын талдайды. Кейбір оқушылар: Кешенді географиялық және тарихимәдени аудандастырудың өзүлгісін ұсынады.
Бағалау өлшемдері	- Үлгілеудің үш ерекшеліктерін біледі. - Физикалық-гоеграфиялық аудандастыру мен үлгілеудің қағидаларын талдайды. - Кешенді географиялық және тарихи-мәдени аудандастырудың өз үлгісін ұсынады.

Тілдік мақсаттары

Оқу дағдысы: түртіп алу арқылы оқу

Жазу дағдысы: графикалық түрде «Дүниежүзінің физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саясигеографиялық, геосаяси аудандастырылуы» тақырыбында сызбанұсқа құрастыру

Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу

және өзара оқыту, мәселелерді талқылау

Негізгі тірек сөздер тізбегі: кешенді-географиялық аудандастыру

Құндылықтарды қалыптастыру

Экономикалық бағытындағы тәрбие (ақпараттық және экономикалық мәдениет элементтерін қалыптастыру) Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы)

Пәнаралық байланыстар

Тарих, математика, информатика

Тақырып бойынша

алдыңғы білімдері

Географиялық аудандастырудың ерекшеліктері

Сабақ барысы

Сабақтың

жоспарланғ ан кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері

Көрнекілік

Сабақтың басы

10 мин

Ұйымдастыру. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру «Өрмекші торы» әдісі Оқушылар айнала тұрып, жіп орамын бірбіріне береді, барлық оқушы жіптен ұстауы қажет. Орамды бергенде: «Бүгінгі сабақта саған .... тілеймін», – деп айтады.

Тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастыру.

Мұғалім сабақтың тақырыбын айтады және оқушыларға тірек етістіктердің көмегімен мақсатты қалыптастыруды ұсынады: оқу, білу, білік, анықтау, жалпылау, бекіту, дәлелдеу, салыстыру, талдау, қорытынды шығару, жүйелеу т.б. Өткенді қайталау.

1-тапсырма

Дүниежүзінің бөлінуінің белгілеріне сипаттама бер: физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саяси-географиялық, геосаяси аудандар.

Тірек етістіктермен слайд

Сабақтың ортасы

20 мин

Жаңа материалды меңгеру

(Ж) 2-тапсырма. Оқып, сұрақтарға жауап бер.

Геожүйенің физикалық-географиялық ландшафттық-геофизикалық үлгілері.

Үлгілеу физикалық географияның және ландшафттанудың маңызды тәсілі ретінде үлгілеудің үш ерекшелігімен байланысты:

1.Үлгі табиғи жүйелердің көлемін масштабтың көмегімен ыңғайлы мөлшерге дейін өзгертеді. 2. Табиғи процестерді танып-білуде қиындықтар туындайды: көптеген

процестердің баяу жүруі. (Үлгінің уақыт масштабын өзгерту сипаттамасы қиындықты еңсеруге көмектеседі)

3. Үлгілеу географиялық жүйелердің аса қиын жерлерін, яғни жүйе элементтерінің шектеулі саны мен олардың арасындағы байланыстарды бөлшектеп қарастыру арқылы оңайлатуға мүмкіндік береді.

Үлгілер бірнеше топқа жіктеледі:

- геожүйені кеңістік тұрғысынан зерттеу үшін қолданылатын үлгілер (континуальды және

дискретті);

- массалық тасымалдау үлгілері, қарапайым баланстық үлгілердің көмегімен биогенді тасымал, беткі шайылудың үлгісі, топырақтағы тігінен тасымалдану.

Геожүйенің деңгейі бойынша үлгілер жергілікті, аймақтық, жаһандық болып жіктеледі.

Сұрақтар:

1) Үлгілердің ерекшеліктерін ата.

2) Өз ойыңды айт, физикалық-географиялық аудандастыру қандай қағидаларға бөлінеді? Дескриптор:

- Үлгілердің ерекшеліктерін атайды.

- Физикалық-географиялық аудандастыру қандай қағидаларға бөлінетіндігін сипаттайды.

ҚБ. Оқушы-оқушы «Бағдаршам» әдісі

(Т) 3-тапсырма

Оқулық мәтінін оқып шығып, кешендігеографиялық және тарихи-мәдени аудандастыруға өз үлгісіңді ұсын. Дескриптор:

Кешенді-географиялық және тарихи-мәдени аудандастыруға өз үлгісін ұсынады. ҚБ. Оқушы-оқушы. «Сэндвич» әдісі

Үлгілер

1.Жағымды пікір

2. Сындарлы сын

3. Ұсыныс

Сабақтың соңы

10 мин

«Үш М» әдісі. Оқушыларға сабақта үш сәтті атауға мүмкіндік береді және келесі сабақта жұмысты оңтайландыру әрекетін ұсынады.

Үй тапсырмасы.

§ 107 оқу, сабақ барысында ұсынылған үлгісіңнің жақсарту жолдарын анықтау

6-бөлім. ЕЛТАНУ

6.1 Кешенді географиялық аудандастыру

Сабақтың тақырыбы

108. Дүниежүзінің тарихи-географиялық аймағының шығармашылық нысаны, олардың құрамы мен ерекшеліктері, географиялық сипаттамасы

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу

10.6.1.3 Дүниежүзінің тарихи-географиялық аймақтарының бейнесін, олардың құрамы мен ерекшеліктерін, географиялық сипаттамасын шығармашылық түрде ұсыну

бағдарламасына сәйкес)
Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: Дүниежүзінің тарихи-географиялық аймақтарының бейнесін графикалық органайзер арқылыұсынады. Оқушылардың көпшілігі: Дүниежүзінің тарихи- географиялық аймақтарының бейнесін, олардың құрамы мен ерекшеліктерін графикалық органайзер арқылы ұсынады. Кейбір оқушылар: Дүниежүзінің тарихи-географиялық аймақтарының бейнесін, олардың құрамы мен ерекшеліктерін, географиялық сипаттамасын графикалық органайзер арқылы қолданады.
Бағалау өлшемдері		-Дүниежүзінің тарихи-географиялық аймақтарының бейнесін графикалық органайзер арқылы ұсынады; -Дүниежүзінің тарихи-географиялық аймақтарының бейнесін, олардың құрамы мен ерекшеліктерін графикалық органайзер арқылы ұсынады; -Дүниежүзінің тарихи-географиялық аймақтарының бейнесін, олардың құрамы мен ерекшеліктерін, географиялық сипаттамасын графикалық органайзер арқылы қолданады.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: түртіп алу арқылы оқу Жазу дағдысы: графикалық түрде «Дүниежүзінің физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саясигеографиялық, геосаяси аудандастырылуы» тақырыбында сызбанұсқа құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: аймаққа сипаттама беру жоспары, карта, диаграмма, сызба
Құндылықтарды қалыптастыру		Экономикалық бағытындағы тәрбие (ақпараттық және экономикалық мәдениет элементтерін қалыптастыру). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы).
Пәнаралық байланыстар		Тарих
Тақырып бойынша алдыңғы білімдері		Кешенді-географиялық тарихи-мәдени аудандастырудың үлгісі
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарла нған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. *«Өрмекші торы» әдісі* Оқушылар айнала тұрып жіп орамын бір-біріне береді, барлық оқушы жіптен ұстауы қажет. Орамды бергенде: «Бүгінгі сабақта саған ... тілеймін», – дейді. Тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастыру.		Тірек етістіктермен слайд

Сабақтың ортасы

20 мин

Жаңа материалды меңгеру

(Жеке) 1-тапсырма

«Түртіп алу арқылы оқу» әдісі

(Ж) Оқу материалы бойынша қандай сұрақтар туындады және қандай ақпарат тың, саған белгілі болған материалды жұппен талқыла. Дүниежүзінің тарихи-географиялық аймақтарға аудандастырылуының өзектілігі неде, қандай негіздер келтіре аласың. Олардың құрамының сипаттамасы мен ерекшеліктерін ата. Дескриптор:

1. Түртіп алу арқылы тақырыпты оқу.

2. «V» – білемін (тақырыпты оқығанға дейін мен білдім), «+» – жаңа мәлімет білдім!

«?» – сұрақтар туындады, осы әдіс туралы көп білгім келеді.

3. Тарихи-географиялық аймақтарға аудандастырылуының өзектілігіне негіздер келдіреді.

ҚБ. Мұғалім + оқушы.

«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі

(Ж) 2-тапсырма

Оқып шығып, сұрақтарға жауап бер.

Графикалық органайзер – білімді, тұжырымды, идеяны және олардың арасындағы байланыстарды графикалық түрде көрсетудің құралдарының жиынтығы.

Көрнекілік, коммуникативтік және когнитивтік қызметтерді жүзеге асырушы дидактикалық құрал ретінде графикалық органайзер тек ақпарат тасымалдаушы ғана емес, сонымен қатар оқушылардың білім жобаларын жоспарлау, мәселені шешу, шешім қабылдау, зерттеу жүргізу құралы ретінде де қолданылады. Көзбен шолу органайзердің аймақтарды салыстыруда қолданылатын негізгі түрлері:

жүйелік, графикалық, йерархиялық, концептуалдық.

Сұрақтар:

1. Көзбен шолу органайзерлердің негізгі түрлеріне талдау жаса.

2. Венн диаграммасының көмегімен графикалық органайзердің мәселені шешу, зерттеу жүргізуде маңызды құрал екендігін дәлелде.

3. Сипаттамасы бойынша елді анықта. Жақшадағы сандарды мағынасы сәйкес келетін сөздермен алмастыр. Демографиялық есепті шығар. Дескриптор:

- Көзбен шолу органайзерлердің негізгі түрлерін талдайды.

- Венн диаграммасының көмегімен графикалық

органайзердің мәселені шешу, зерттеу жүргізуде маңызды құрал екендігін дәлелдейді.

- Түркияны анықтайды. Сандарды сөздермен алмастырады: 1. Түркия. 2. Еуропа. 3. Азия. 4.

Қара теңіз. 5. Эгей теңізі. 6. Мәрмәр теңізі.

7. Жерорта теңізі. 8. Атлант мұхиты.

9. Босфор бұғазы. 10. Константинополь.

11. Памуккале. 12. Түріктер. 13. Күрдтер. Есеп: 4 ‰ өлім коэффициенті. ҚБ. Оқушы-оқушы «Бағдаршам» әдісі (Т) 3-тапсырма.

2-3 тапсырмаларды орында. Дүниежүзінің тарихи-географиялық аймақтарының бейнесін, олардың құрамы мен ерекшеліктерін, географиялық сипаттамасын шығармашылық түрде ұсын. Дескриптор:

Дүниежүзінің тарихи-географиялық аймақтарының бейнесін, олардың құрамы мен ерекшеліктерін, географиялық сипаттамасын шығармашылық түрде ұсынады. ҚБ. Оқушы-оқушы «Сэндвич» әдісі

1.Жағымды пікір

2. Сындарлы сын

3. Ұсыныс

Сабақтың соңы

10 мин

Үй тапсырмасы: § 108

6-бөлім. ЕЛТАНУ 6.2 ДҮНИЕЖҮЗІ ЕЛДЕРІ Салыстырмалы елтану
Сабақтың тақырыбы	109. Дүниежүзінің елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.6.2.1 Дүниежүзінің елдерін сәйкестендіру үшін қолданылатын көрсеткіштерді анықтау
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Салыстыру әдісін, ЖІӨ, ЖҰӨ, сатып алу қабілеті, гендерлік теңсіздік ұғымдарын біледі. Оқушылардың көпшілігі: Дүниежүзі елдерін сәйкестендіру үшін қолданылатын көрсеткіштерді анықтайды. Кейбір оқушылар: Дүниежүзі елдерін сәйкестендіру үшін диаграммалар құрады.
Бағалау өлшемдері	-Салыстыру әдісін, ЖІӨ, ЖҰӨ, сатып алу қабілеті, гендерлік теңсіздік ұғымдарын біледі; -Дүниежүзі елдерін сәйкестендіру үшін қолданылатын көрсеткіштерді анықтайды. -Дүниежүзі елдерін сәйкестендіру үшін диаграммалар құрады.

Тілдік мақсаттары

Оқу дағдысы: түртіп алу арқылы оқу

Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау

Негізгі тірек сөздер тізбегі: салыстыру әдісі, ЖІӨ, ЖҰӨ, сатып алу қабілеті, гендерлік теңдік

Құндылықтарды қалыптастыру

Экономикалық бағытындағы тәрбие (ақпараттық және экономикалық мәдениет элементтерін қалыптастыру). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы).

Пәнаралық байланыстар

Тарих, адам және қоғам

Тақырып бойынша

алдыңғы білімдері

Дүниежүзінің аймақтары

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарла нған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері

Көрнекілік

Сабақтың басы

10 мин

Ұйымдастыру. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру - «Шаттық шеңбері»

Тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастыру.

Тірек етістіктермен слайд

Сабақтың ортасы

20 мин

Жаңа материалды меңгеру (Жеке) 1-тапсырма.

«Түртіп алу арқылы оқу» әдісі

(Ж) Оқу материалы бойынша қандай сұрақтар туындады және қандай ақпарат тың, саған белгілі болған материалды жұппен талқыла. Дүниежүзі елдерін сәйкестендіру үшін қолданылатын көрсеткіштерді анықтаудың өзектілігі неде, қандай негіздер келтіре аласың. Дескриптор:

1. Түртіп алу арқылы тақырыпты оқу.

2. «V» – білемін (тақырыпты оқығанға дейін мен білдім), «+» – жаңа мәлімет білдім!

«?» – сұрақтар туындады, осы әдіс туралы көп білгім келеді.

3. Дүниежүзі елдерін сәйкестендіру үшін қолданылатын көрсеткіштерді анықтаудың өзектілігіне негіздер келтіреді.

ҚБ. Мұғалім + оқушы.

«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі (Ж) 2-тапсырма.

Оқып шығып, сұрақтарға жауап бер.

Салыстыру – зерттеудің жалпы ғылыми әмбебап әдісі. Өзінің функционалдық бағыты мен қолдану түріне қарай эмпирикалық, яғни тікелей

бақылау мен тәжірибеге сүйене отырып, фактілерді зерттеуге негізделген болып табылады. Салыстыруды сәтті қолдану бақылау әдісінің бірегейлігінде. Сонымен қатар, келесі көрсеткіштер бойынша сәйкестендіруді бастапқы мәліметтер мен соңғы нәтижені салыстыру арқылы жүргізуді де жатқызуға болады: - ЖІӨ

- ЖҰӨ

- САҚ - сатып алу қабілеті

- Гендерлік теңсіздік Сұрақтар:

- Бақылау және тәжірибе нәтижесінде алынған фактілерді салыстыруға мысалдар келтір.

- Венн диаграммасының көмегімен дүниежүзі елдерін сәйкестендіруде қолданылатын бастапқы мәліметтер стандарттарын салыстыр. - Дүниежүзі елдерін сәйкестендіруге диаграмма құр.

Дескриптор:

- Бақылау және тәжірибе нәтижесінде алынған фактілерді салыстыруға мысалдар келтіреді.

- Венн диаграммасының көмегімен дүниежүзі елдерін сәйкестендіруде қолданылатын бастапқы мәліметтер стандарттарын салыстырады.

- Дүниежүзі елдерін сәйкестендіруге диаграмма құрады.

ҚБ. Оқушы-оқушы «Бағдаршам» әдісі

(Т) 3-тапсырма

1-2-3-4 тапсырмаларды орында. Дескриптор:

1. А, Б, В

2. Қытай - Шанхай

3. 1. Қазақстан. 2. Еуропа. 3. Азия.

4. Каспий теңізі. 5. Иран. 6. Әзербайжан.

7. Қарақия. 8. Қытай. 9. Қырғызстан.

10. Астана. 11. Алматы. 12. Қазақтар.

13. Орыстар. 14. 4,8‰

ҚБ. Оқушы-оқушы «Сэндвич» әдісі

1.Жағымды пікір

2. Сындарлы сын

3. Ұсыныс

Сабақтың соңы

10 мин

Үй тапсырмасы: § 109 оқу.

6-бөлім. ЕЛТАНУ 6.2 ДҮНИЕЖҮЗІ ЕЛДЕРІ Салыстырмалы елтану
Сабақтың тақырыбы		110-111. Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштердің бірін есептеу әдісі
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.6.2.2 Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштердің бірін есептеудің әдісін түсіндіру (таңдау бойынша: ЖІӨ, ЖҰӨ, жан басына шаққандағы көрсеткішті қоса алғанда, сатып алу қабілеті, гендерлік тепе-теңдік)
Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: Сәйкестендіру көрсеткіштерінің бірін есептеу әдісін түсіндіреді. Оқушылардың көпшілігі: ЖҰӨ анықтайды. Кейбір оқушылар: ЖҰӨ, сатып алу қабілетін есептеудің әдістерін ұсынады.
Бағалау өлшемдері		- Сәйкестендіру көрсеткіштерінің бірін есептеудің әдісін түсіндіреді. - ЖҰӨ-ні анықтайды. - ЖҰӨ, сатып алу қабілетін есептеудің әдістерін ұсынады.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: түртіп алу арқылы оқу Жазу дағдысы: ЖІӨ, ЖҰӨ, жан басына шаққандағы көрсеткішті қоса алғанда, сатып алу қабілеті, гендерлік тепетеңдік бойынша деректер Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: ЖІӨ, ЖҰӨ, сатып алу қабілетін есептеудің әдістері, гендерлік теңдік индексін анықтау
Құндылықтарды қалыптастыру		Экономикалық бағытындағы тәрбие (ақпараттық және экономикалық мәдениет элементтерін қалыптастыру) Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы)
Пәнаралық байланыстар		Математика
Тақырып бойынша алдыңғы білімдері		Елдерді сәйкестендіру көрсеткіштері
Сабақ барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. *«Шаттық шеңбері»* Тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастыру.		Тірек етістіктермен слайд
Сабақтың ортасы 20 мин	Жаңа материалды меңгеру (Жеке) 1-тапсырма. *«Түртіп алу арқылы оқу» әдісі* (Ж) Оқу материалы бойынша қандай сұрақтар туындады және қандай ақпарат тың, саған белгілі болған материалды жұппен талқыла. Дүниежүзі елдерін сәйкестендіру үшін қолданылатын көрсеткіштерді (ЖІӨ, ЖҰӨ,

сатып алу қабілеті, гендерлік саясат, теңдік индексі) анықтаудың өзектілігі неде, қандай негіздер келтіре аласың. Дескриптор:

1. Түртіп алу арқылы тақырыпты оқу.

2. «V» – білемін (тақырыпты оқығанға дейін мен білдім), «+» – жаңа мәлімет білдім!

«?» – сұрақтар туындады, осы әдіс туралы көп білгім келеді.

3. Дүниежүзі елдерін сәйкестендіру үшін қолданылатын көрсеткіштерді анықтаудың өзектілігіне негіздер келдіреді. (ҚБ) мұғалім + оқушы.

«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі

2-тапсырма

Оқып шығып, сұрақтарға жауап бер.

Теория бойынша ішкі өнім мөлшері таза күйінде есептелуі керек, яғни негізгі капиталдан шығынды алып тастау арқылы. Ұлттық есептеу жүйесінің қағидаларына сәйкес негізгі капиталдың жұмсалуын анықтау үшін негізгі қорды қалыптастырушы бағамы жайындағы мәліметтер негізінде жасалған арнайы есептеулер қажет. Бухгалтерлік есеп амортизациясы бұл мақсаттарға жарамайды. Мұндай есептеулерді барлық елдер жүргізе бермейді, ал жүргізетіндер әртүрлі әдістерді қолданады. Сондықтан ЖІӨ көрсеткіші елдер арасында салыстыру үшін қолайлы. Осыған орай таза ішкі өнімнен гөрі жалпы ішкі өнім көрсеткіші неғұрлым көбірек қолданылады.

ЖІӨ үш түрлі әдіспен есептелуі мүмкін.

Сұрақтар:

- Сәйкестендіру көрсеткіштерінің бірін есептеудің әдісін түсіндір.

- ЖҰӨ анықта.

- ЖІӨ мен сатып алу қабілетін анықтаудың әдісін ұсын. Дескриптор:

- Сәйкестендіру көрсеткіштерінің бірін есептеудің әдісін түсіндіреді.

- ЖҰӨ анықтайды.

- ЖІӨ мен сатып алу қабілетін анықтаудың әдісін ұсынады.

ҚБ. Оқушы-оқушы. «Мадақтау» әдісі

(Т) 3-тапсырма

1- 6 тапсырмаларды орындау.

ҚБ. Оқушы-оқушы. «Сэндвич» әдісі

1.Жағымды пікір

2. Сындарлы сын

3. Ұсыныс

Сабақтың соңы

10 мин

Үй тапсырмасы § 110-111

6-бөлім. ЕЛТАНУ 6.2 ДҮНИЕЖҮЗІ ЕЛДЕРІ Салыстырмалы елтану
Сабақтың тақырыбы		112-113. Көрсеткіштердің бірі бойынша дүниежүзі елдерінің рейтингісі
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.6.2.3 Көрсеткіштердің бірі бойынша графикалық түрде дүниежүзі елдерінің рейтингісін көрсету (таңдауы бойынша)
Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: Статистикалық мәліметтерді көрсетеді. Оқушылардың көпшілігі: Статистикалық мәліметтерді көрсете отырып, талдайды. Кейбір оқушылар: Бір көрсеткіш бойынша (таңдауы бойынша) елдердің рейтингісін графикалық түрде ұсынады.
Бағалау өлшемдері		- Статистикалық мәліметтерді көрсетеді; - Статистикалық мәліметтерді көрсетеді,талдайды; - Бір көрсеткіш бойынша (таңдауы бойынша) елдердің рейтингісін графикалық түрде ұсынады.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: түртіп алу арқылы оқу Жазу дағдысы: графикалық түрде дүниежүзі елдерінің рейтинг көрсеткіштерін жазу Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өз ара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: статистикалық мәліметтер, кестелер, карталар
Құндылықтарды қалыптастыру		Экономикалық бағытындағы тәрбие (ақпараттық және экономикалық мәдениет элементтерін қалыптастыру). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы)
Пәнаралық байланыстар		Информатика
Тақырып бойынша алдыңғы білімдері		Елтануда қолданылатын салыстыру көрсеткіштерін есептеу әдістері
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарла нған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру: *«Шаттық» әдісі* Тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастыру.		Тірек етістіктермен слайд

Сабақтың ортасы 20 мин	Жаңа материалды меңгеру 1-тапсырма *«Түртіп алу арқылы оқу» әдісі* (Ж) Оқу материалы бойынша қандай сұрақтар туындады және қандай ақпарат тың, саған белгілі болған материалды жұппен талқыла. Көрсеткіштердің бірі бойынша (таңдау бойынша) елдердің рейтингісін графикалық түрде көрсетудің маңызы неде, қандай негіздер келтіре аласың. Дескриптор: 1. Түртіп алу арқылы тақырыпты оқу. 2. «V» – білемін (тақырыпты оқығанға дейін мен білдім), «+» – жаңа мәлімет білдім! «?» – сұрақтар туындады, осы әдіс туралы көп білгім келеді 3. Бір көрсеткіш бойынша (таңдауы бойынша) елдердің рейтингісін графикалық түрде көрсетудің маңызына негіздер келтіреді. ҚБ. Мұғалім + оқушы. *«2 жұлдыз – 1 тілек» әдісі* 2-тапсырма Оқып шығып, сұрақтарға жауап бер. Қолданбалы сатистиканың зерттеу нысаны ретінде бақылау мен тәжірибе нәтижесінде алынған статистикалық мәліметтер қарастырылады. Статистикалық мәліметтер – бұл нысандар (бақылау, оқиғалар) мен белгілердің (айнымалылар) және олардың сипаттамаларының жиынтығы. Мысалы, зерттеу нысаны – дүниежүзі елдері, белгілері – географиялық және экономикалық көрсеткіштер, олардың сипаттамалары – құрлық, жергілікті жердің теңіз деңгейінен биіктігі, орташа жылдық температура, өмір сапасы бойынша елдердің тізіміндегі алатын орны, жан басына шаққандағы ЖІӨ үлесі бойынша алатын орны, қоғамның денсаулық сақтауға, білім алуға, әскери қорғанысқа жұмсайтын шығыны, өмір жасының орташа ұзақтығы, жұмыссыздықтың, сауатсыздықтың үлесі, өмір сапасының индексі т.с.с. Сұрақтар: - Статистикалық мәліметтерді талда; - Бір көрсеткіш бойынша (таңдауы бойынша) елдердің рейтингісін графикалық түрде көрсет. Дескриптор: - Статистикалық мәліметтерді біледі. - Статистикалық мәліметтерді талдайды. - Көрсеткіштердің бірі бойынша (таңдауы бойынша) елдердің рейтингісін графикалық түрде көрсетеді.
	ҚБ. Оқушы-оқушы. *«Бағдаршам» әдісі*
Сабақтың соңы 10 мин	*«Үш М» әдісі*. Оқушыларға сабақта үш сәтті атауға мүмкіндік береді және келесі сабақта жұмысты оңтайландыру әрекетін ұсынады.
Сабақтың соңы 10 мин	Үй тапсырмасы. § 112-113

6-бөлім. ЕЛТАНУ 6.2 ДҮНИЕЖҮЗІ ЕЛДЕРІ Салыстырмалы елтану
Сабақтың тақырыбы	114-115. Дүниежүзі елдерінің рейтингісі мен индекстерінің сипаттамасы. Көрсеткіштердің жиынтығы бойынша анықталған дүниежүзі елдерінің рейтингісін графикалық түрде көрсету
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.6.2.4 Жиынтық көрсеткіштер бойынша есептелінетін дүниежүзі елдерінің индекстері мен рейтингтерін сипаттау (есепке/бағалауға алынатын көрсеткіштер, бағалау субъектісі, нәтижелерді қолдану аясы) 10.6.2.5 Жиынтық көрсеткіштер бойынша есептелінетін дүниежүзі елдерінің рейтингтерін графикалық түрде көрсету 10.6.2.6 Елдің рейтингте орналасқан орнына әсер ететін географиялық, әлеуметтік, экономикалық және саяси түрткіжайттарды анықтау (таңдау бойынша рейтингтің басында, ортасында және соңында орналасқан үш елдің мысалында)
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Дүниежүзі елдерінің индексі мен рейтингісінің сипаттамасын сипаттайды. Оқушылардың көпшілігі: Жиынтық көрсеткіштер бойынша есептелінетін дүниежүзі елдерінің рейтингтерін графикалық түрде көрсетеді. Кейбір оқушылар: Көрсеткіштердің бірі бойынша елдердің рейтингісін графикалық түрде ұсынады.
Бағалау өлшемдері	- Дүниежүзі елдерінің индексі мен рейтингісінің сипаттамасын сипаттайды; - Елдердің графикалық түрде берілген рейтингісін талдайды; - Көрсеткіштердің бірі бойынша елдердің рейтингісін графикалық түрде ұсынады.
Тілдік мақсаттары	Оқу дағдысы: түртіп алу арқылы оқу Жазу дағдысы: графикалық түрде «Дүниежүзі елдерінің рейтингісі мен индекстерінің сипаттамасы» тақырыбында сызбанұсқа құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: индикатор, индекс, бақыт индексі, адам потенциалының даму индексі
Құндылықтарды қалыптастыру	Экономикалық бағытындағы тәрбие (ақпараттық және экономикалық мәдениет элементтерін қалыптастыру). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау

		және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы).
Пәнаралық байланыстар		Информатика
Тақырып бойынша алдыңғы білімдері		Салыстырмалы елтану
Сабақ барысы
Сабақтың жоспарла нған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру. Сыныпта психологиялық ахуал қалыптастыру Тірек етістіктер көмегімен мақсатты қалыптастыру. *«Домино» әдісі* арқылы үй тапсырмасын тексеру		Тірек етістіктермен слайд
Сабақтың ортасы 20 мин	Жаңа материалды меңгеру (Жеке жұмыс) 1-тапсырма *«Түртіп алу арқылы оқу» әдісі* (Ж) Оқу материалы бойынша қандай сұрақтар туындады және қандай ақпарат тың, саған белгілі болған материалды жұппен талқыла. Бір көрсеткіш бойынша (таңдауы бойынша) елдердің рейтингісін графикалық түрде көрсетудің маңызы неде, қандай негіздер келтіре аласың? Дескриптор: 1. Түртіп алу арқылы тақырыпты оқу. 2. «V» – білемін (тақырыпты оқығанға дейін мен білдім), «+» – жаңа мәлімет білдім! «?» – сұрақтар туындады, осы әдіс туралы көп білгім келеді. 3. Бір көрсеткіш бойынша (таңдауы бойынша) елдердің рейтингісін графикалық түрде көрсетудің маңызына негіздер келтіреді. ҚБ. Мұғалім + оқушы. *«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі* 2-тапсырма. Оқып шығып, сұрақтарға жауап бер. Қолданбалы статистиканың зерттеу нысаны ретінде бақылау мен тәжірибе нәтижесінде алынған статистикалық мәліметтер қарастырылады. Статистикалық мәліметтер – бұл нысандар (бақылау, оқиғалар) мен белгілердің (айнымалылар) және олардың сипаттамаларының жиынтығы. Мысалы, зерттеу нысаны – дүниежүзі елдері, белгілері – географиялық және экономикалық көрсеткіштер, олардың сипаттамалары – құрлық, жергілікті жердің теңіз деңгейінен
	биіктігі, орташа жылдық температура, өмір сапасы бойынша елдердің тізіміндегі алатын орны, жан басына шаққандағы ЖІӨ үлесі бойынша алатын орны, қоғамның денсаулық сақтауға, білім алуға, әскери қорғанысқа жұмсайтын шығыны, өмір жасының орташа ұзақтығы, жұмыссыздықтың, сауатсыздықтың үлесі, өмір сапасының индексі т.с.с. Сұрақтар: - Статистикалық мәліметтерді талда; - Бір көрсеткіш бойынша (таңдауы бойынша) елдердің рейтингісін графикалық түрде көрсет. Дескриптор: - Статистикалық мәліметтерді біледі. - Статистикалық мәліметтерді талдайды. - Бір көрсеткіш бойынша (таңдауы бойынша) елдердің рейтингісін графикалық түрде көрсетеді. ҚБ. Оқушы-оқушы. *«Бағдаршам» әдісі*
Сабақтың соңы 10 мин	*«Үш М» әдісі*. Оқушыларға сабақта үш сәтті атауға мүмкіндік береді және келесі сабақта жұмысты оңтайландыру әрекетін ұсынады.
	Үй тапсырмасы § 114-115

6-бөлім. ЕЛТАНУ ЖАЛПЫГЕОГРАФИЯЛЫҚ ӘДІСТЕР Зерттеу әдістерінің түрлері
Сабақтың тақырыбы	116-117. Зерттеудің түрлі әдістерін қолдану
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.1.1.2 Зерттеу тақырыбына сәйкес салыстыру әдістерін қолдану 10.1.1.3 Зерттеу тақырыбына сәйкес сандық әдістерді қолдану 10.1.1.5 Зерттеу тақырыбына сәйкес аудандастыру әдістерін қолдану
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Шаруашылық салаларының орналасуын сызба арқылы көрсетеді. Оқушылардың көпшілігі: Дүниежүзі елдеріндегі табиғат ресурстары жайлы білімнің қажеттілігін түсіндіреді, мониторинг саласын анықтаудың әртүрлі жолдарына баға береді. Кейбір оқушылар: Қазақстанның табиғат ресурстарын зерттеу туралы өз көзқарасын ұсынады.
Бағалау өлшемдері	- Шаруашылық салаларының орналасуын сызба арқылыкөрсетеді; - Дүниежүзі елдеріндегі табиғат ресурстары жайлы білімнің қажеттілігін түсінеді, мониторинг саласын анықтаудың әртүрлі жолдарына баға береді; - Қазақстанның табиғат ресурстарын зерттеу туралы өз көзқарасын ұсынады.

Тілдік мақсаттары

Оқу дағдысы: түртіп алу арқылы оқу

Жазу дағдысы: графикалық түрде «Дүниежүзі табиғат ресурстарының географиялық мониторингісін жүргізудің әдістері» тақырыбында сызбанұсқа құрастыру

Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу

және өзара оқыту, мәселелерді талқылау

Негізгі тірек сөздер тізбегі: елдің физикалық-географиялық жағдайы, табиғат жағдайы мен ресурстары, шаруашылық қызметі, өңдеуші және өндіруші өнеркәсіп, елдің ЖІӨ-ға баға беру, матрица

Құндылықтарды қалыптастыру

Пәнаралық байланыстар

Математика, информатика

Тақырып бойынша

алдыңғы білімдері

Географиялық зерттеу әдістері

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарла нған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері

Көрнекілік

Сабақтың басы

10 мин

Ұйымдастыру. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру.

«Ыстық орындық» әдісі арқылы үй тапсырмасын тексеру.

Тірек етістіктер көмегімен мақсатты құрастыру.

Тірек етістіктермен слайд

Сабақтың ортасы

20 мин

Жаңа материалды меңгеру

(Жеке) 1-тапсырма

«Түртіп алу арқылы оқу» әдісі Кесте толтыру Базалық материал:

Табиғат ресурстарына, өңдеуші және өндіруші өнеркәсіпке баға беруде матрицаның мынадай түрлері қолданылады:

1. Негізгі табиғат ресурстарының, өңдеуші және өндіруші өнеркәсіптердің тізімі.

2. Экономикаға әсер етуші шаруашылық қызметінің нысандары.

3. Экономикаға әсер етуші шаруашылық қызметі мен табиғат ресурстары арасындағы байланыстың себеп-салдарын қалыптастырушы матрица.

(Ж) Оқу материалы бойынша қандай сұрақтар туындады және қандай ақпарат тың, саған белгілі болған материалды жұппен талқыла. Кешенді экологиялық мониторингтің маңызы неде? Қандай негіздер келтіре аласың. Дескриптор:

1. Түртіп алу арқылы тақырыпты оқу.

2. «V» – білемін (тақырыпты оқығанға дейін мен

білдім), «+» – жаңа мәлімет білдім!

«?» – сұрақтар туындады, осы әдіс туралы көп білгім келеді.

3. Кешенді экологиялық мониторингтің маңызына негіздер келтіреді.

ҚБ. Мұғалім + оқушы.

«Екі жұлдыз – бір тілек» әдісі

2-тапсырма

- Оқып шығып, сұрақтарға жауап бер. Дескриптор:

- Өндіруші және өңдеуші өнеркәсіп пен негізгі табиғат ресурстарының тізімін жинақтайды.

- Экономикаға әсер етуші шаруашылық қызметінің нысандарын жазып алады.

- Өндіру мен өңдеудің шаруашылық қызметімен байланысына аргументтер келтіреді. ҚБ. Оқушы-оқушы – «Бағдаршам» әдісі

3-тапсырма

- Постер арқылы өзіңнің тұрғылықты жеріңдегі түскен жапырақтарды қолданудың жолдарын көрсет. Дескриптор:

Постер арқылы тұрғылықты жердегі түскен жапырақтарды қолданудың жолдарын ұсынады.

ҚБ. «Сэндвич» әдісі

1.Жағымды пікір

2. Сындарлы сын

3. Ұсыныс

Сабақтың соңы

10 мин

Кері байланыс: «Синквейн» әдісі

Үй тапсырмасы

§ 116-117. Сараланған сұрақтар құрастыру

6-бөлім. ЕЛТАНУ ЖАЛПЫГЕОГРАФИЯЛЫҚ ӘДІСТЕР Зерттеу әдістерінің түрлері
Сабақтың тақырыбы	118-119. Зерттеудің сандық әдістері. Елтану
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.1.1.3 Зерттеу тақырыбы бойынша сандық әдістерді қолдану 10.1.1.5 Зерттеу тақырыбы бойынша аудандастыру әдісін қолдану
Сабақ мақсаты	Барлық оқушылар: Дүниежүзілік интеграцияны зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: ШЫҰ елдерінің интеграциясын талдайды. Кейбір оқушылар: Дүниежүзі елдерінің қауіпсіздігіне баға береді.
Бағалау өлшемдері	- Дүниежүзілік интеграцияны біледі; - ШЫҰ елдерінің интеграциясын талдайды; - Дүниежүзі елдерінің қауіпсіздігіне баға береді.
Тілдік мақсаттары	Оқу дағдысы: түртіп алу арқылы оқу Жазу дағдысы: графикалық түрде сызбанұсқа құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау

		Негізгі тірек сөздер тізбегі: интеграция, экономикалық блок. ТМД, ЕО, АСЕАН, АТС, БҰҰ, ШЫҰ
Құндылықтарды қалыптастыру		Экономикалық бағытындағы тәрбие (ақпараттық және экономикалық мәдениет элементтерін қалыптастыру). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы).
Пәнаралық байланыстар		Жаратылыстану ғылымдары
Тақырып бойынша алдыңғы білімдері		Жалпыгеографиялық әдістер, зерттеу әдістерінің түрлері
Сабақтың барысы
Сабақ кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпта қолайлы ахуал қалыптастыру. *«Күлкі сыйлау» әдісі «Кластер» әдісі* Құрамдас бөлігін ата: «Экологиялық ...» Тақтадағы сызбаны толықтыру Интеграция (болуы мүмкін) *«Миға шабуыл» әдісі* Сұрақ: Осы ұғымдар арасында қандай байланыс болуы мүмкін? Дескриптор: 1. Интеграция ұғымына не жататынын біледі. 2. Экономикалық блокқа мысалдар келтіреді. 3. Дүниежүзі елдерінің қауіпсіздік мәселесін біледі. 4. Байланысты анықтайды. ҚБ. Мұғалімнің кері байланысы. Тақырыпты ашу: - Қалай ойлайсыңдар, біз бүгінгі сабақта не жайлы қарастырамыз? Оқушылардың барлығы осы сабаққа мақсат қояды, әрбір үшіншісі ауызша айтады.
Сабақтың ортасы 20 мин	Жаңа материалды меңгеру Мағынаны ашу. Географиялық білім көздерінің әртүрлілігі. 1-тапсырма. Мәтінмен жұмыс. - Мәтінді мұқият оқып шығып, ондағы негізгі ұғымдарды дәптерге жаз. - «Географиялық білім көздері» тақырыбында
	концептуалдық карта құр. Дескриптор: 1. Мәтінді оқиды. 2. Негізгі ұғымдарды анықтайды. 3. Оларды топтастырады. 4. Концептуалдық карта құрастырады. ҚБ. «Басбармақ» әдісі арқылы өзара бағалау Кері байланыс: - Балалар, жақсы, тапсырманы жылдам орындадыңдар. 2-тапсырма. Оқулықпен жұмыс Елдердің интеграциясын анықтағанда олардың құрлық ішіндегі алатын орнын да ескеру қажет. - Елдердің экономикалық қатынастар құруының критерийлерін анықта. - ШЫҰ интеграциясына сипаттама бер. - Өзіңнің қорытындыларың мен бақылауларыңды графикалық түрде көрсет. Дескриптор: 1. Әр топтағы оқушылар елдердің интеграциясына сипаттама береді. 2. Әр топ басқа топтың постеріндегі ақпаратты толықтырады. *«Галерея» әдісімен* әр топ өз жұмысын тақтаға іліп,таныстырылым жасайды. ҚБ. Өзара бағалау: *«Бағдаршам» әдісі* Кері байланыс: - Әр топ өз жұмысын жақсы атқарып шықты. Күшті жақтары мен әлсіз жерлері жайлы айтып кету. 3-тапсырма Оқулықтағы 48-кестені толтыр. 49-кесте бойынша дүниежүзіндегі ірі корпорацияларды шығаратын өнімдерімен сәйкестендір. Дескриптор: 1. Кестені толтырады. 2. Корпорациялардың мамандануын талдайды. 3. Таңдалған жауаптың дұрыстығына баға береді. Жұппен өзара бірін-бірі тексеру. ҚБ. «Смайлдер» Кері байланыс: - Әрқайсысың дұрыс баға беріп, әр сектордың өндіретін тауарлар түрін дұрыс анықтадыңдар.
Сабақтың соңы 10 мин	Рефлексия: «Жетістік сатысы» Сен үшін не жаңалық болды? Не қиындық туғызды? Қызығушылығыңды не оятты? Үй тапсырмасы. §118-119, 2-тапсырма

6-бөлім. ЕЛТАНУ 6.2 ЕЛДЕРДІ САЛЫСТЫРУДЫҢ ӘДІСТЕРІ Заманауи картографиялық әдістер
Сабақтың тақырыбы		120-121. Картографиялық зерттеу әдістерін қолдану
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.2.1.1 Зерттеу тақырыбына сәйкес картографиялық әдістерді қолдану 10.2.2.1 Тақырып бойынша Microsoft Excel бағдарламасын қолдана отырып географиялық деректер базасын құру
Сабақ мақсаты		Барлық оқушылар: Microsoft Excel, легенда, картограмма, диаграмма ұғымдарын меңгереді. Кейбір оқушылар: Зерттеу бойынша статистикалық деректер жинақтау, себеп-салдар тізімін құрғанда алған білімдерін жүйелейді. Кейбір оқушылар: Еуропаның демографиялық саясатының мүмкіндіктеріне баға береді (жобалық жұмыс).
Бағалау өлшемдері		- Microsoft Excel, легенда, картограмма, диаграмма ұғымдарының мағынасын ашады; - Зерттеу бойынша статистикалық деректер жинақтайды; - Себеп-салдар тізімін құрады; - Жоба нәтижесін ұсынады.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: түртіп алу арқылы оқу Жазу дағдысы: диаграмма құрастыру және оны оқу Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: картограмма мен диаграмма, легенда, Microsoft Excel бағдарламасы
Құндылықтарды қалыптастыру		Экономикалық бағытындағы тәрбие (ақпараттық және экономикалық мәдениет элементтерін қалыптастыру). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы).
Пәнаралық байланыстар		Информатика
Тақырып бойынша алдыңғы білімдері		Елдердің интеграциясы
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланға н кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері			Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі Оқушылардың сабаққа дайындығына көңіл бөлу, амандасу. Коллаборативті орта құру, сабақтың мақсатын қою. 1-тапсырма Алдыңғы білімге арналған *«Дейін» және «Кейін» кестесін* толтырады. Оқушылар кестенің 1-бағанын толтырады, топ спикері дауыстап оқиды. 2-бағанды сабақтың соңында толтырады.
	Дейін		Кейін

	ҚБ. «Смайлдер»
Сабақтың ортасы 25 мин	2-тапсырма Берілген суретті талдаймыз. Еуропа халқының тығыздығы берілген. Дескриптор: 1. Халық тығыздығын есептеуді біледі. 2. Елдің ЭГЖ-сін картадан көрсете алады. 3. Еуропа елдеріндегі агломерациялар мен урбандалуға мысалдар келтіреді. 4. Қорытындылайды. ҚБ. «Бағдаршам» Өзара бағалау. Кері байланыс: - Балалар, жақсы, тапсырманы жылдам орындадыңдар. (Т) 3-тапсырма Топпен жұмыс жасай отырып, Еуропаның демографиялық саясатындағы мәселелер жайлы шағын жоба дайында. ҚБ. Өзара бағалау: «Смайлдер» әдісі Дескриптор: 1. Еуропа халқының сауатсыздық деңгейін анықтайды. 2. Мәселеге баға береді. 3. Сауатсыздық деңгейіне сипаттама береді. Кері байланыс: Не түсініксіз болды? Сұрақтар бойынша талқыланады. Зерек оқушылардың жауаптары тыңдалады. 4-тапсырма Алынған білімді бекіту мақсатында географиялық диктант алынады. Соңынан терминдер бойынша өзара бағалау жүргізіледі. *«Дейін» және «кейін» кестесіне* қайтып ораламыз, екінші бағанын толтырып, топ ішінде ауызша талдаймыз. ҚБ. «Басбармақ» әдісі
Сабақтың соңы 5 мин	Рефлексия. *«Көңіл күй ағашы»* Үй тапсырмасы §120-121. «Экономика сауаттылық деңгейіне әсер етеді» деген тұжырыммен келісесің бе? Жауабыңды негізде.

7-бөлім. АДАМЗАТТЫҢ ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ 7.1 ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРДІ ШЕШУ
Сабақтың тақырыбы	122-123. Жаһандық мәселелердің географиялық аспектілері
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.7.1.1 Адамзаттың дамуындағы мәселелерін топтастыру 10.7.1.2 Жаһандық мәселелерді анықтау
Сабақ мақсаттары	Барлық оқушылар: Адамзат дамуындағы жаһандық мәселелердің өлшемдерін анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: Жаһандық мәселелердің

		себептері мен салдарын анықтап, топтастырады. Кейбір оқушылар: Жаһандық мәселелердің аймақтық көрінісіне баға береді.
Бағалау өлшемдері		- Адамзат дамуындағы жаһандық мәселелердің өлшемдерін анықтайды; - Жаһандық мәселелердің себептері мен салдарын анықтап, топтайды; - Жаһандық мәселелердің аймақтық көрінісіне баға береді.
Тілдік мақсаттары		Оқу дағдысы: оқығаны бойынша тезистер құру Жазу дағдысы: «Ғаламшардың орман жамылғысы» деген кестені толтыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау, афоризмдердің мағынасына пікір айту Негізгі тірек сөздер тізбегі: заманауи жаһандық мәселелер
Құндылықтарды қалыптастыру		Экологиялық бағытындағы тәрбие (қоршаған орта мен табиғи ресурстарды тиімді қолдануға). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы).
Пәнаралық байланыстар		Тарих, биология, экология
Тақырып бойынша алдыңғы білімдері		Елтану
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланға н кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері		Көрнекілік
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру кезеңі Амандасу, психологиялық ахуал қалыптастыру *«Күлімсіреу» әдісі* сабақтың басындағы эмоциялық жағдайды жақсартады. 1, 2, 3, 4 дейін санау арқылы топтарға бөлу. *«Миға шабуыл» әдісі* арқылы білімді белсендіру. Тақырыпты анықтап, мақсат қою. «Жаһандық мәселелер және олардың өзара байланысы» бейнеролигін көру. Негізгі сұраққа жауап беру: Жаһандық мәселелер қандай қағидалар бойынша жіктеледі?
Сабақтың ортасы 20 мин	Жаңа сабақты меңгеру 1-тапсырма Жаһандық мәселелердің дамуына әсер ететін негізгі түрткіжайттарды анықта. Мәтінмен жұмыс. Оқулық мәтінін оқы. *«Тезис құру» әдісі* Бұл әдіс арқылы жұмыс жасағанда мәтінге анализ және синтез жасау қоса жүреді. Тезистер мәтіннің негізгі идеясын анықтауға көмектеседі. Оқушылар мәтінді бірнеше бөлікке бөліп, олардағы ең маңызды мағынаны табады. Осы негізгі мағына айтылған пікірді құптайды немесе қарсы пікір болады.

Оқылған материалдан алынған негізгі идеяларыңмен жұпта бөлісіңдер. Адамзаттың жаһандық мәселелерінің өршуіне қандай басты түрткіжайттар әсер етіп отырғандығын жұбыңмен талда.

ҚБ. «Үш шапалақ» Дескриптор:

- Мәтінді оқып, тезистер жазады;

- Алған білімін қолданып, негізгі

түрткіжайттарды анықтайды;

- Адамзаттың жаһандық мәселелеріның даму деңгейіне баға береді.

2-тапсырма

Оқулық мәтіні және картамен жұмыс:

«Ғаламшардың орман жамылғысы» тақырыбында кесте толтыру.

Картамен жұмыс оқушылардың картографиялық сауаттылығын, графикалық түрдегі ақпаратты талдау және қорытындылау, өзіндік ойын қалыптастыру дағдыларын дамытуға көмектеседі. Картографиялық сауаттылықтың қазіргі таңдағы қажеттілігі компьютерлік сауаттылықтан кем емес.

Талқылау: «Еркін микрофон» Дескриптор:

- Орман жамылғысының азаюы байқалатын негізгі аймақтар мен елдерді атайды;

- Орман жамылғысының азаюына әсер ететін түрткіжайттарды талдайды;

- Халықаралық салалық мамандану жағдайындағы жаһандықмәселелердің көрінісін анықтайды;

- Адамзат үшін орман жамылғысының азаюы мәселесінің шешу жолдарын ұсынады.

Кері байланыс. Жұмыс барысын талдап, ұсыныстар айтылады.

ҚБ. «Жұдырықтан бес саусаққа дейін» әдісі

3-тапсырма

«Кластер құру» әдісі

«Адамзат дамуындағы мәселелерді жіктеу»

Топта кластер құрумен айналыса отырып оқушылар бір тақырып төңірегінде бірнеше байланыстарды орната алады. Жіктеудің қағидаларын неғұрлым тереңірек ұғынып, өзі үшін осы сұрақты талдаудың маңызын анықтайды. Көшбасшылық белгілері анықталып, өзіне сенімділігі артады. Дескриптор:

- Қосымша деректерді қолданады;

- Тақырыпты тереңірек түсінудің себебін анықтайды;

- Жаһандық мәселелерді шешу жолдарын әрі

«Дүниежүзінің саяси картасы»

	қарай дамытудың мүмкіндіктеріне баға береді; - Қорытынды жасайды. Постерлерін қорғайды. ҚБ. «Екі жұлдыз – бір тілек»
Сабақтың соңы 10 мин	Рефлексия: 3 минуттық эссе – «Жердің ертеңгі күні» Үй тапсырмасы. § 122-123, тақырыптық таныстырылым дайындау
7-бөлім. АДАМЗАТТЫҢ ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ 7.1 ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРДІ ШЕШУ Жаһандық мәселелердің географиялық аспектілері
Сабақтың тақырыбы		124-125. Жаһандық мәселелердің себептері мен салдары
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.7.1.3 Жаһандық мәселелердің себептері мен салдарын анықтап, топтастыру 10.7.1.4 Жаһандық мәселелердің аумақтық көріністерін анықтау
Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: Адамзат дамуындағы жаһандық мәселелердің өлшемдерін біледі және анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: Жаһандық мәселелердің себептері мен салдарын талдайды. Кейбір оқушылар: Жаһандық мәселелердің аумақтық көріну дәрежесіне баға береді.
Бағалау өлшемдері		- Адамзат дамуындағы жаһандық мәселелердің критерийлерін біледі және анықтайды, - Жаһандық мәселелердіңсебептері мен салдарын талдайды; - Жаһандық мәселелердің аумақтық көріну дәрежесіне баға береді.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: оқылған мәліметтер бойынша тезистер құрастыру Жазу дағдысы: «Ғаламшардың орман жамылғысы» кестесін толтыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: рөлдерді, тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, топтағы мәселелерді талқылау, афоризмдердің мағынасын түсіндіру Негізгі тірек сөздер тізбегі: жаһандық мәселелер
Құндылықтарды қалыптастыру		Экологиялық тәрбие (табиғи ресурстар мен қоршаған ортаға ұқыпты қарау). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы)
Пәнаралық байланыс		Тарих, биология, елтану
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Елтану
Сабақтың барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақта жоспарланған жаттығулардың түрлері

Ресурстар

Сабақтың басы

5 мин

Ұйымдастыру сәті. Психологиялық көңіл күй. «Миға шабуыл»

Сабақ тақырыбын таныстыру. Оқушылар сабақтың мақсатын өз бетінше ашуы керек. Оқушылармен бірге сабақты бағалау критерийлері талқыланады.

Сабақтың ортасы

25 мин

Жаңа материалды зерттеу

(Ж) 1-тапсырма

- Жаһандық мәселелердің негізгі аспектілерін анықта.

Мәтінмен жұмыс. Оқулық мәтінін оқу «Тезис құрастыр». Тезистерді құрастыру. Бұл әдіс мәтінді талдау мен синтездеуді жүргізуді талап етеді және бір мезгілде оларды жетілдіреді. Тезистер неғұрлым егжей-тегжейлі мәтінді ажыратады және талқылау арқылы дәлелденетін қысқаша тұжырымдар түрінде көрсетіледі. Тезистер мәтіннің негізгі идеяларын анықтауға, оларды белгілі бір жүйеде нақты тұжырымдауға мүмкіндік береді.

Оқушылар мәтінді бірнеше бөлікке бөледі, олардың ішіндегі ең маңыздысын анықтайды, мәтіндегі қандай да бір пікірлерді бекітетін немесе теріске шығаратын нақты ережелерді айқындайды және тұжырымдайды. Жұпта зерттелген материалдан алынған негізгі идеялармен алмасыңыз.

Достарыңмен адамзаттың жаһандық мәселелерін дамытуда қандай түрткіжайттар маңызды деп санайтыныңды талқыла. Дескриптор:

1. Мәтінді оқиды, тезистер жазады.

2. Мәтіннен жаһандық мәселелер түрткіжайттарын ерекшелейді.

3. Адамзаттың жаһандық мәселелерінің тарихи даму деңгейіне баға береді.

ҚБ. Оқушы-оқушы – «Үш мақтау» эмоциялық көтермелеу.

2-тапсырма. Картамен жұмыс, параграф суретін пайдалана отырып, «Ғаламшардың орман жамылғысы» кестесін толтыр. Картамен жұмыс істеу картографиялық сауаттылықты, графикалық дереккөздердің ақпаратын талдай білуді және тұжырымдар мен ой-пікірлер жасауды дамытуға

Оқулық,

автоқалам

Атластар,

карталар

Фломастерлер

постерлер

Қосымша

дәптер,

кескін

мен

мүмкіндік береді. Картографиялық сауаттылық компьютерлік сауаттылықтан кем емес заманауи адамға қажет.

Дескриптор:

1. Орман алқаптарын қысқартатын негізгі елдер мен аймақтарды атайды.

2. Орман жамылғысының қысқаруын анықтайтын түрткіжайттарды талдайды.

3. Жаһандық мәселелердің, халықаралық мамандану саласының аумақтық көріністерін айқындайды.

4. Адамзат үшін орман жамылғысын қысқарту мәселесін практикалық шешуді ұсынады.

Кері байланыс. Тапсырманы орындау барысында ұсыныстар. Кестені толтыру қорытындысы бойынша қорытындылар. ҚБ. Мұғалім + оқушы.

«Жұдырықтан бес саусаққа дейін» қабылдау.

(Т) 3-тапсырма

Бекітуді негізде:

Жаһандық ауқымда энергетикалық және шикізат мәселелері 20-ғасырдың 70жылдарында алғаш рет байқалды.

Дескриптор:

1. Қосымша материалды пайдаланады.

2. Бұл мәселені зерттеудің терең себептерін анықтайды. Топта идеяларды талқылайды.

3. Жаһандық мәселелерді шешу жолдарын одан әрі дамыту мүмкіндіктеріне баға береді.

4. Мынадай тұжырымға келеді: Жаһандық мәселелерді шешуге шақыру – бұл адами мүмкіндіктерді ашады.

Постерлерді қорғау.

ҚБ. Оқушы + оқушы.

«Екі жұлдыз - бір тілек» әдісі

материалдармен жұмыс

Сабақтың соңы 10 мин

Рефлексия:

Мен сабақтың мақсатына қол жеткіздім бе?

Мен дамытуым керек ...

Сабаққа менің пікірім ...

Менің ұсынысым ...

Терминдерді қайталау.

Елдер бойынша 3 мысал келтіру

Үй тапсырмасы

§ 124-125 (тақырып бойынша 5 слайдтан артық еместаныстырылым дайындау)

7-бөлім. АДАМЗАТТЫҢ ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖАЛПЫГЕОГРАФИЯЛЫҚ ӘДІСТЕР Жаһандық мәселелердің географиялық аспектілері
Сабақтың тақырыбы		126-127. Жаһандық мәселелердің жалпыгеографиялық әдістері. Зерттеу әдістерінің түрлері
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.1.1.2 Зерттеу тақырыбына сәйкес салыстыру әдістерін қолдану
Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: Шаруашылықтың тиімді қызметінің негіздерін зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: Орман дайындаудың өнеркәсіптік масштабтарын талдайды. Кейбір оқушылар: Ормандарды (ағаш кесу) тиімсіз қолданудың қоршаған ортаға әсерін бағалайды.
Бағалау өлшемдері		- Шаруашылықтың тиімді қызметінің негіздерін түсіндіреді; - Орман дайындаудың өнеркәсіптік ауқымын талдайды; - Ормандарды кесудің қоршаған ортаға әсерін бағалайды.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызбаны құру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: ормансыздандыру
Құндылықтарды қалыптастыру		Экологиялық тәрбие (табиғи ресурстар мен қоршаған ортаға ұқыпты қарау). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы).
Пәнаралық байланыс		Биология, химия
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Дүниежүзінің экологиялық мәселелері
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығулардың түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру сәті. Сыныпта жағымды ахуал құру, эмоциялық көңіл күй. *«Калейдоскоп».* Педагог топқа ұсынылған бір сөз тіркесінен (Экономикалық география) шектеулі уақыт ішінде мүмкіндігінше көп сөз құрастыруды ұсынады. Көп сөздерді ұсынатын команда жеңеді. Бұл әдіс сабақтың басында эмоциялық шиеленісті жояды және топта балаларға жылдам «топтық рух» табуға және сабаққа көңіл бөлуге көмектеседі.

- Ал енді топтарға бөлуге кірісеміз, парталарда түрлі түсті тас жатыр. Мен сендерді тастың түсіне байланысты топтарға бөлемін.

Сыныптарды топтарға бөлу. Коллаборативті орта жасайды.

Үй тапсырмасын тексеру. «Ыстық орындық»

Оқушылар зерттелген тақырып бойынша сұрақтар құрастырады және оларды қаптарға салады, содан кейін оқушы «ыстық» орындықта отырған сұрақтарды қаптан алып, жауап береді. Егер оқушы жауап беруге қиналса, сынып көмектеседі.

Сұрақтар мысалдары:

1. Орманның ғаламшарымызда орналасуын анықтау. Дескриптор:

1. Ғылыми зерттеу нысандарын біледі, оларды салалар бойынша бөле алады.

2. Үш дәлел келтіреді, шаруашылық салаларының орналасуын зерттеу қажет.

3. Шаруашылық салаларын салыстырады.

ҚБ. Мұғалімнің кері байланысы

Сабақтың ортасы

20 мин

Жаңа материалды зерттеу.

- Ойлан, «ормансыздану» түсінігі деген не?

(Т) 1-тапсырма. «РВФ». Мәтінмен жұмыс.

Дүниежүзілік орман дайындау өнеркәсібінің белгілі бір аумақтық құрылымы.

Негіздеме жауап. Дескриптор:

1. Таңбалы мәтіндерді оқиды.

2. Мәтіннен шаруашылықты орналастырудың маңызды түрткіжайттарын көрсетеді.

3. Шаруашылықты орналастырудағы өзгерістер динамикасын анықтайды.

ҚБ. Мұғалім + оқушы. «Екі жұлдыз – бір тілек» 2-тапсырма

- Базардың қала шетінде орналасу себебін түсіндір (өз жауаптарыңды дәлелде). Дескриптор:

1. Базардың орналасқан жерін анықтайды.

2. Базарды орналастырудың басты себептерін түсіндіреді.

3. Қаланың шетінде базардың орналасу мәндерін түсіндіреді.

ҚБ. Мұғалім + оқушы. «Білім ағашы»

3-тапсырма. «SWOT талдау»

Дүниежүзінің екі аймағының жаһандық мәселелерін зерттеу және талдау, кестені толтыру.

Дүниежүзі аймақтары

Атауы_ ______

Ұқсастықтар мен айырмашылық

тар

Атауы______

Жаһандық мәселелер

Пайда болу себептері Шешу жолдары

Дескриптор:

1. Қосымша материалды пайдаланады. 2. Мәселелерді, себептерін және шешу жолдарын анықтайды.

Топта пікірлерді талқылайды. 3. Бизнестің даму мүмкіндіктері мен тәуекелдеріне баға береді.

4. Қорытынды жасайды.

ҚБ. «Смайлдер»

Кері байланыс. Тапсырманы орындау барысындағы ұсыныстар. Кестені толтыру қорытындылары бойынша қорытындылар.

Сабақтың соңы Рефлексия. «Ормансыз жер» – эссе жазу.

10 мин

Үй тапсырмасы

§ 126-127 (жоғары және төмен тәртіптегі үш сұрақты құр).

7-бөлім. АДАМЗАТТЫҢ ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ

7.1 ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРДІ ШЕШУ

Зерттеу әдістерінің түрлері

Сабақтың тақырыбы 128-129. Жаһандық мәселелердің сандық әдістері Осы сабақта қол жеткізілетін оқу 10.1.1.3 Жаһандық мәселелер тақырыбы бойынша мақсаттары (оқу сандық әдістерді қолдану бағдарламасына сәйкес)

Сабақтың мақсаты Барлық оқушылар: Жаһандық жылынудың

географиялық мониторингісінің элементтерін зерделейді.

Оқушылардың көпшілігі: Мониторинг саласын анықтаудың әртүрлі тәсілдерін бағалау және әртүрлі бейімдегі мамандарды тарту қажеттілігін түсіндіреді.

Кейбір оқушылар: Өз елді мекеніндегі түскен жапырақтар климатының өзгеруі туралы өз көзқарасын ұсынады.

Бағалау өлшемдері - Жаһандық жылынудың географиялық мониторингісі элементтерін түсіндіреді;

- Мониторинг саласын анықтаудың әртүрлі тәсілдерін бағалайды және әртүрлі бейіндегі мамандарды тарту қажеттілігін түсіндіреді;

- Экологиялық зерттеулердегі жаһандық жылынудың рөлі туралы өз көзқарасын білдіреді.

Тілдік мақсаттар Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу

Жазу дағдысы: «географиялық мониторинг

әдістері» графикалық сұлбасын құру

Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау

		Негізгі тірек сөздер тізбегі: мониторинг, қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингісінің бірыңғай мемлекеттік жүйесі, биоэкологиялық мониторинг, геожүйелік мониторинг, биосфералық мониторинг
Құндылықтарды қалыптастыру		Экологиялық тәрбие (табиғи ресурстар мен қоршаған ортаға ұқыпты қарау). Ынтымақтастыққа баулу(оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы).
Пәнаралық байланыс		Биология
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Географиялық зерттеу әдістері
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығулардың түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру сәті. Сыныпта жағымды ахуал құру, эмоциялық көңіл күй. *«Өрмекші» әдісі* Оқушылар шеңберге тұрып, бір-біріне жіптің түйнектерін, барлығы жіптің сыртына кірісу үшін береді. «Бүгін сабақта саған тілеймін…» Тірек етістіктердің көмегімен мақсатты қалыптастыру. Мұғалім сабақ тақырыбын атайды және оқушыларға тірек етістіктердің көмегімен мақсатты тұжырымдауды ұсынады: оқыту, білу, анықтау, қорыту, бекіту, дәлелдеу, салыстыру, талдау, қорытынды жасау, түсіну, жүйелеу, т.б.		Тірек етістіктері бар слайд
Сабақтың ортасы 20 мин	Жаңа материалды зерттеу. 1-тапсырма, 2-тапсырма. «Мұздықтардың еруін болжау және су басу аймақтарының салдары» суретін пайдалана отырып: 1. Су басу аймағына қандай материктер кіргенін түсіндір. 2. Материк бөліктерін анықта. (Ж) Сен үшін не жаңалық екенін және оқу материалы бойынша қандай сұрақтар туындағаны белгілі болғанын талқылаңыз. Кешенді экологиялық мониторингті ұйымдастырудың өзектілігін негізде. Дескриптор: 1. Белгісі бар мәтінді оқиды. 2. «V» – білемін (бұл маған мәтінді оқығанға дейін белгілі болды), «+» – жаңа нәрсе білдім! (Мүлде жаңа ақпарат), «?» – сұрақтар туындады, осы әдіс туралы		«Мұздықтардың еруін болжау және су басу аймақтарының салдары» суреті Венн диаграммасы
	көбірек білгім келді. 3. Кешенді экологиялық мониторингті ұйымдастырудың өзектілігін негіздейді. ҚБ. Мұғалім + оқушы. *«Екі жұлдыз – бір тілек»* (Т) 3-тапсырма - Оқулық мәтінін оқып, постерде елді мекендегі түскен жапырақтарды пайдалану жолдарын ұсын. Дескриптор: Өз елді мекенінде түскен жапырақтарды пайдалану жолдарын ұсынады. ҚБ. Оқушы-оқушы. Кері байланыс
Сабақтың соңы 10 мин	Рефлексия *«Insert» әдісі* арқылы қорытындылау, кері байланыс орнату
	Үй тапсырмасы § 128-129, сараланған сұрақтар

7-бөлім. АДАМЗАТТЫҢ ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ 7.1 ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРДІ ШЕШУ
Сабақтың тақырыбы	130. Жаһандық мәселелердің аумақтық көріністері
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.7.1.4 Жаһандық мәселелердің аумақтық көріністерін анықтау
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Деректерді көзбен шолу, инфографика, графикалық интерфейс, картограмма, картодиаграмма, гистограмма, оқшаулау ұғымын анықтайды. Оқушылардың көпшілігі: Экожүйенің географиясын анықтайды. Кейбір оқушылар: Дамушы елдер халқының тығыздығын орналастыра отырып, шаруашылық географиясын бағалайды.
Бағалау өлшемдері	Деректерді көзбен шолу, инфографика, графикалық интерфейс, картограмма, картодиаграмма, гистограмма, оқшаулау ұғымдарын анықтай алады; Экожүйенің географиясын анықтайды; Дамушы елдер халқының тығыздығын орналастыра отырып, шаруашылық географиясын бағалайды.
Тілдік мақсаттар	Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: диаграммаларды құру. Диаграммаларды құру және оқу дағдылары Негізгі тірек сөздер тізбегі: деректерді көзбен шолу, инфографика, графикалық интерфейс, картограмма, картодиаграмма, гистограмма, оқшаулау
Құндылықтарды қалыптастыру	Экологиялық тәрбие (табиғи ресурстар мен қоршаған ортаға ұқыпты қарау). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру

		арқылы).
Пәнаралық байланыс		Биология, экономика
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Жалпыгеографиялық зерттеулер түрлері
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығулардың түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру сәті. Сыныпта жағымды ахуал құру. *«Калейдоскоп»* Педагог топқа ұсынылған бір сөз тіркесінен (геосфера түрлері) шектеулі уақыт ішінде, мүмкіндігінше, көп сөз құрастыруды ұсынады. Көп сөздерді ұсынатын топ жеңеді. Бұл әдіс сабақтың басында эмоциялық шиеленісті жояды және топта балаларға жылдам «топтық рух» табуға және сабаққа көңіл бөлуге көмектеседі. Ал енді топтарға бөлуге кірісеміз, парталарда түрлі түсті тас жатыр. Мен сендерді тастың түсіне байланысты топтарға бөлемін. Сыныптарды топтарға бөлу. Коллаборативті орта жасайды. Үй тапсырмасын тексеру. *«Ыстық орындық» стратегиясы* Оқушылар зерттелген тақырып бойынша сұрақтар құрап, оларды қапшыққа салады, содан кейін «ыстық» орындықта отырған оқушы сұрақтарды алып, оларға жауап береді. Егер оқушы жауап беруге қиналса, сынып көмектеседі. Сұрақтар мысалдары: 1. Экологиялық жүйе қалай және қайда қолданылады? 2. «Географиялық деректер базасы» нені білдіреді? Дескриптор: 1. Экологиялық жүйе туралы біледі. 2. Үш дәлел келтіреді, географиялық деректер базасын құру қажет. 3. Шаруашылық салаларын салыстырады. ҚБ. Мұғалімнің кері байланысы
Сабақтың ортасы 25 мин	Жаңа материалды зерттеу. Географиялық деректерді ұсыну адамның оларды зерттеу бойынша ең тиімді жұмысын неге қамтамасыз ететінін түсіндір. (Т) 1-тапсырма «Өмір сүру деңгейі» картасын пайдалана отырып, қоршаған ортаның ластануының өзара байланысын түсіндір.		Геосфералардың әсер ету және өзгеру

Дескриптор:

1. Таңбалы мәтіндерді оқиды.

2. Қоршаған ортаның өмір деңгейіне әсер ету түрткіжайттарын бөліп көрсетеді.

3. Қоршаған ортаға қарым-қатынастың өзгеру динамикасын анықтайды.

ҚБ. Өзара бағалау. «Екі жұлдыз – бір тілек» Дескриптор:

1. Картаны талдайды.

2. Қоршаған ортаны ластаудың негізгі себептерін түсіндіреді.

3. Карта бойынша қорытынды жасайды. ҚБ. Мұғалім + оқушы. «Білім ағашы» 3-тапсырма.

Осы диаграмма бойынша Африка өңірлерінің тамақтанбау ауқымын талда.

Дүниежүзі аймақтары бойынша тамақ аздығы ауқымы.

Дескриптор:

1. Диаграмманы талдайды.

2. Диаграмма бойынша қорытынды жасайды. 4 тапсырма. «SWOT-талдау»

SWOT - қоршаған ортаға өмір деңгейінің әсер ету түрткіжайттарын жаса.

Нысанды орналастыру

Күшті жақтары (S)

Әлсіз жақтары (W)

Мүмкіндіктер (O)

Тәуекелдер (T) Қорытынды Дескриптор:

1. Қосымша материал мен оқулықты пайдалана отырып өмір сүру деңгейінің қоршаған ортаға әсер ету түрткіжайттарының күшті және әлсіз жақтарын анықтайды.

2. Топта пікірлерді талқылайды.

3. Экологиялық мәселелерді шешу мүмкіндіктеріне баға береді.

4. Қорытынды.

ҚБ. «Смайлдер»

(Ж) Кері байланыс. Тапсырманы орындау барысындағы ұсыныстар. Кестені толтыру бойынша қорытындылар.

бағыттарын анықтайды.

Әрбір топ

технологиялық картада ұсынылатын мәселелер бойынша геосфералардың бірін қарастырады.

Сабақтың соңы 5 мин

Рефлексия. «Үш М» - оқушыларға сабақ барысында жақсы болған үш сәтті атау және келесі сабақта олардың жұмысын жақсартатын бір әрекетті ұсыну ұсынылады.

Үй тапсырмасы §130

7-бөлім. АДАМЗАТТЫҢ ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ

ЖАЛПЫГЕОГРАФИЯЛЫҚ ӘДІСТЕР

Зерттеу әдістерінің түрлері

Сабақтың тақырыбы		131. Жаһандық мәселелерді аудандастыру әдістері
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.1.1.5 Жаһандық мәселелерді аудандастыру әдістерін қолдану
Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: жаһандық мәселелерді аудандастыру әдістерін қолданады. Оқушылардың көпшілігі: жаһандық мәселелерді талдайды және саралайды. Кейбір оқушылар: жаһандық мәселелерге баға береді.
Бағалау өлшемдері		- Жаһандық мәселелерді аудандастыру әдістерін қолданады; - Жаһандық мәселелерді талдайды мен саралайды; - Жаһандық мәселелерге баға береді.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: диаграммаларды құру. Диаграммаларды құру және оқу дағдылары Негізгі тірек сөздер тізбегі: Азық-түлік бағдарламасының мәселелерін талдау және синтездеу
Құндылықтарды қалыптастыру		Экологиялық тәрбие (табиғи ресурстар мен қоршаған ортаға ұқыпты қарау). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы).
Пәнаралық байланыс		Биология, экономика
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Жалпыгеографиялық зерттеулер түрлері
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығулардың түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру сәті. Сыныпта жағымды ахуал құру, эмоциялық көңіл күй. *«Калейдоскоп».* Педагог топқа ұсынылған бір сөз тіркесінен (геосфера түрлері) шектеулі уақыт ішінде мүмкіндігінше көп сөз құрастыруды ұсынады. Көп сөздерді ұсынатын команда жеңеді. Бұл әдіс сабақтың басында эмоциялық шиеленісті жояды және топта балаларға жылдам командалық рух табуға және сабаққа көңіл бөлуге көмектеседі. - Ал енді топтарға бөлуге кірісеміз, парталарда түрлі түсті тас жатыр. Мен сендерді тастың түсіне байланысты топтарға бөлемін. Сыныптарды топтарға бөлу. Коллаборативті орта жасайды. Үй тапсырмасын тексеру. *«Ыстық орындық» стратегиясы* Оқушылар зерттелген тақырып бойынша сұрақтар құрастырады және оларды дорбаға

салады, содан кейін «ыстық» орындықта отырған оқушы сұрақтарды алып, оларға жауап береді. Егер оқушы жауап беруге қиналса, сынып көмектеседі.

Сұрақтар мысалдары:

1. «Тоя тамақтанбау» сөзі нені білдіреді? Дескриптор:

1. Азық-түлік бағдарламасын біледі.

2. Үш дәлел келтіреді, географиялық деректер базасын құру қажет.

3. Шаруашылық салаларын салыстырады.

ҚБ. Мұғалімнің кері байланысы

Сабақтың ортасы

25 мин

Тапсырманы орындауға нұсқау:

Жұмыс нәтижелерін картаның қысқаша аннотациялық сипаттамасы және оның аңыздарын құру сызбасы түрінде ұсыну. Аннотация мәтіні логикалық, толық, әдеби тілде жазылған болуы керек:

1. Картаның атауын және шығу деректерін (шыққан жылы мен орны; картаны дайындаған ғылыми және өндірістік ұйымдардың атаулары; карта авторларының тегі; жасау көздеріне нұсқау және басқа мәліметтер.

2. Картаның математикалық негізін анықтау (масштабы және картографиялық проекция).

3. Географиялық негіздің ерекшеліктерін сипаттау (осы тақырыптық картаның географиялық негізін құрайтын жалпыгеографиялық карта элементтерін қарастыру).

Дескриптор:

Картаның негіздік ерекшеліктерін біледі. 4. Тақырыптық мазмұнның ерекшеліктерін сипаттау:

1) Картада бейнеленген қандай табиғи немесе әлеуметтік-экономикалық нысандар оның тақырыбын ашады?

2) Қандай сапалық және сандық сипаттамалары бар?

3) Қандай нысандар мен құбылыстар картада көрсетілген?

4) Нысандар мен құбылыстарды картографиялық бейнелеудің қандай тәсілдері қолданылды?

5) Картографиялаудың әр әдісі үшін қандай безендіру құралдары пайдаланылды?

5. Картаның легендасын мұқият зерттеу және оның түрін анықтау:

- жергілікті жердің экономикалық ерекшеліктерінің жекелеген элементтерінің біржақты сипаттамасы бар қарапайым

Геосфералардың әсер ету және өзгеру бағыттарын анықтайды.

Әрбір топ технологиялық картада ұсынылатын

мәселелер геосфералардың қарастырады.

бойынша бірін

	легенда; сандық немесе сапалық көрсеткіштерді пайдалану; - осы құбылыстың ғылыми таксономиялық жіктелуіне негізделген типологиялық легенда; - аумақтың экономикалық ерекшеліктерінің екі немесе бірнеше құрамдас бөліктерін, сондай-ақ әрқайсысын өз көрсеткіштерінде көрсететін кешенді легенда; - табиғи жағдайларды, экономикалық нысандарды, олардың байланыстарын, жалпы немесе топтар бойынша қатынастарды көрсететін күрделі немесе синтетикалық легенда, нысандар мен құбылыстардың жекелеген сандық көрсеткіштерін көрсетпей. Дескриптор: Карта легендасын зерттеп, түрін анықтайды. 6. Легенданы құру ерекшеліктерін белгілеу – мәтіндік сипаттамалар түрінде; сипаттамаларды көлденең және тігінен орналастыра отырып, кестелік түр; жіктеу бөлімшелерін қаріппен немесе өзге әдіспен бөлу; абсолюттік және шартты шәкілдерді, үздіксіз немесе сатылы пайдалану. Легенданың түс және штрихтік безендірілуін сипаттау, қолданылған графикалық әдістерді (мысалы, зәйтүн түсінің жұқа сызықтары; түрлі сурет сызықтары және көлбеу бұрышы) бөліп көрсету. 7. Карта легендасын құру. Дескриптор: Карта легендасын құра алады. 8. Картаның жабдықтау элементтерін және аумақтың қосымша сипаттамасының элементтерін анықтау (шеңберде және негіздемелік ресімдеуде бар картографиялық тордың тығыздығы туралы мәліметтер, масштабтың түрлері, мәтіндік, кестелік деректердің, қосымша карталардың, профильдердің, диаграммалардың, т.б. бар болуы). 9. Картаның орналасуын сипаттау (картада қабылданған картографияланатын аумақтың, оның шегараларының, картаның шеңберіне қатысты орташа меридианның, олардың оңтайлы нұсқаға сәйкестігіне талдау жасау). Дескриптор: Картаны сипаттай алады.
Сабақтың соңы 5 мин	Рефлексия *«Үш М»* – оқушыларға сабақ барысында жақсы болған үш сәтті атау және келесі
	сабақта олардың жұмысын жақсартатын бір әрекетті ұсыну ұсынылады.
	Үй тапсырмасы: §131

7-бөлім. АДАМЗАТТЫҢ ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ КАРТОГРАФИЯ
Сабақтың тақырыбы		132-133. Жаһандық мәселелердің картографиялық әдістері
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)		10.2.1.1 Тақырыпқа сәйкес картографиялық зерттеулер әдістерін қолдану
Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: Тақырыптық карталар мазмұнын оқиды. Оқушылардың көпшілігі: Карта аңыздарын құру ерекшелігін анықтайды. Кейбір оқушылар: Тақырыпқа сәйкес картографиялық зерттеулер әдістеріне (шаруашылық географиясы) баға береді.
Бағалау өлшемдері		- Тақырыптық карталар мазмұнын оқиды; - Карта аңыздарын құру ерекшелігін анықтайды; - Тақырыпқа сәйкес картографиялық зерттеулер әдістеріне баға береді.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: диаграммаларды құру. Диаграммаларды құру және оқу дағдылары Негізгі тірек сөздер тізбегі: деректерді көзбен шолу, ақпараттық графика, графикалық интерфейс, картограмма, картодиаграмма, гистограмма, оқшаулау
Құндылықтарды қалыптастыру		Экологиялық тәрбие (табиғи ресурстар мен қоршаған ортаға ұқыпты қарау). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы).
Пәнаралық байланыс		Биология, экономика
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Жалпыгеографиялық зерттеулер түрлері
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығулардың түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру сәті. Сыныпта жағымды ахуал құру, эмоциялық көңіл күй. *«Калейдоскоп».* Педагог топқа ұсынылған бір сөз тіркесінен (геосфера түрлері) шектеулі уақыт ішінде мүмкіндігінше көп сөз құрастыруды ұсынады. Көп сөздерді ұсынатын команда жеңеді. Бұл әдіс сабақтың басында эмоциялық шиеленісті жояды және

топта балаларға жылдам командалық рух табуға және сабаққа көңіл бөлуге көмектеседі.

Сыныптарды топтарға бөлу. Коллаборативті орта жасайды.

Үй тапсырмасын тексеру. «Ыстық орындық» стратегиясы

Оқушылар зерттелген тақырып бойынша сұрақтар құрастырады және оларды қаптарға салады, содан кейін оқушы«ыстық» орындықта отырған сұрақтарды қаптан тартады және оларға жауап береді. Егер оқушы жауап беруге қиналса, сынып көмектеседі.

Сұрақтар мысалдары:

1. Экологиялық жүйе қалай және қайда қолданылады? Дескриптор:

1. Экологиялық жүйе нені білдіреді?

2. Үш дәлел келтіреді, географиялық деректер базасын құру қажет.

3. Шаруашылық салаларын салыстырады.

ҚБ. Мұғалімнің кері байланысы

Сабақтың ортасы

25 мин

Тапсырманы орындауға нұсқау:

Жұмыс нәтижелерін картаның қысқаша аннотациялық сипаттамасы және оның легендасын құру сызбасы түрінде ұсыну. Аннотация мәтіні логикалық, толық, әдеби тілде жазылған болуы керек:

2. Картаның математикалық негізін анықтау (масштабы және картографиялық проекция).

4. Тақырыптық мазмұнның ерекшеліктерін сипаттау:

* картада бейнеленген қандай табиғи немесе әлеуметтік-экономикалық нысандар оның тақырыбын ашады;

* қандай сапалық және сандық

Геосфералардың әсер ету және өзгеру бағыттарын анықтайды.

Әрбір топ технологиялық картада ұсынылатын мәселелер бойынша геосфералардың бірін қарастырады.

	сипаттамалары * осы нысандар мен құбылыстар картада көрсетілген; * нысандар мен құбылыстарды картографиялық бейнелеудің қандай тәсілдері қолданылды; * картографиялаудың әр әдісі үшін қандай безендіру құралдары пайдаланылды. 5. Картаның легендасын мұқият зерттеу және оның түрін анықтау: - жергілікті жердің экономикалық ерекшеліктерінің жекелеген элементтерінің біржақты сипаттамасы бар қарапайым аңыздар; сандық немесе сапалық көрсеткіштерді пайдалану; - осы құбылыстың ғылыми таксономиялық жіктелуіне негізделген типологиялық аңыздар; - аумақтың экономикалық ерекшеліктерінің екі немесе бірнеше құрамдас бөліктерін, сондай-ақ әрқайсысын өз көрсеткіштерінде көрсететін кешенді аңыздар; - табиғи жағдайларды, экономикалық нысандарды, олардың байланыстарын, жалпы немесе топтар бойынша қатынастарды көрсететін күрделі немесе синтетикалық легендалар, нысандар мен құбылыстардың жекелеген сандық көрсеткіштерін көрсетпей. 6. Легендаларды құру ерекшеліктерін белгілеу – мәтіндік сипаттамалар түрінде; сипаттамаларды көлденең және тігінен орналастыра отырып кестелік түр; жіктеу бөлімшелерін қаріппен немесе өзге әдіспен бөлу; абсолюттік және шартты шәкілдерді, үздіксіз немесе сатылы пайдалану. Легенданың түс және штрихтік безендірілуін сипаттау, қолданылған графикалық әдістерді (мысалы, зәйтүн түсінің жұқа сызықтары; түрлі сурет сызықтары және көлбеу бұрышы) бөліп көрсету. 7. Карта легендаларын құру сызбасын алып тастау. 8. Картаның жабдықтау элементтерін және аумақтың қосымша сипаттамасының элементтерін анықтау (шеңберде және негіздемелік ресімдеуде бар картографиялық тордың тығыздығы туралы мәліметтер, масштабтың түрлері, мәтіндік, кестелік деректердің, қосымша карталардың, профильдердің, диаграммалардың, т.б. бар болуы).
	9. Картаның орналасуын сипаттау (картада қабылданған картографияланатын аумақтың, оның шегараларының, картаның шеңберіне қатысты орташа меридианның, олардың оңтайлы нұсқаға сәйкестігіне талдау жасау).
Сабақтың соңы 5 мин	Рефлексия: «Үш М» – оқушыларға сабақ барысында жақсы болған үш сәтті атау және келесі сабақта олардың жұмысын жақсартатын бір әрекетті ұсыну ұсынылады.
Сабақтың соңы 5 мин	Үй тапсырмасы §132-133

7-бөлім. АДАМЗАТТЫҢ ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ ГЕОИНФОРМАТИКА НЕГІЗДЕРІ
Сабақтың тақырыбы		134. Жаһандық мәселелердің статистикалық деректерін талдау
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары бағдарламасына сәйкес)	(оқу	10.2.2.2 Статистикалық деректерді талдау нәтижелері бойынша картограммалар мен картодиаграммаларды құру
Сабақтың мақсаты		Барлық оқушылар: Статистика және мониторинг элементтерін зерттейді. Оқушылардың көпшілігі: Мониторинг саласын анықтаудың әртүрлі тәсілдерін бағалайды және әртүрлі бейіндегі мамандарды тарту қажеттілігін түсіндіреді. Кейбір оқушылар: Мәселелердің себептерін, салдарын және шешу жолдарын табады, баға береді.
Бағалау өлшемдері		- Статистика және мониторинг элементтерін зерттейді; - Мониторинг саласын анықтаудың әртүрлі тәсілдерін бағалайды және әртүрлі бейімдегі мамандарды тарту қажеттілігін түсіндіреді; - Мәселелердің себептерін, салдарын және шешу жолдарын табады, баға береді.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: «Табиғи ресурстар» графикалық сұлбасын құрастыру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: мониторинг, қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингісінің бірыңғай мемлекеттік жүйесі биоэкологиялық мониторинг,геожүйелік мониторинг, биосфералық мониторинг, қоршаған орта мониторингісінің жаһандық жүйесі
Құндылықтарды қалыптастыру		Экологиялық тәрбие (табиғи ресурстар мен қоршаған ортаға ұқыпты қарау). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы).

Пәнаралық байланыс		Биология
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Географиялық зерттеу әдістері
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығулардың түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Ұйымдастыру сәті. Сыныпта жағымды ахуал құру, эмоциялық көңіл күй. *«Өрмекші» әдісі* Оқушылар шеңберге тұрып, бір-біріне жіптің түйнектерін, барлығы жіптің ортасына кірісу үшін береді. «Бүгін сабақта саған тілеймін…» Тірек етістіктердің көмегімен мақсатты қалыптастыру. Мұғалім сабақ тақырыбын атайды және оқушыларға тірек етістіктердің көмегімен мақсатты тұжырымдауды ұсынады: оқыту, білу, анықтау, қорыту, бекіту, дәлелдеу, салыстыру, талдау, қорытынды жасау, түсіну, жүйелеу т.б.		Тірек слайд	етістіктері	бар
Сабақтың ортасы 25 мин	Тапсырмаларды орындау (Ж) 1-тапсырма - Сен үшін не жаңалық екенін және оқу материалы бойынша қандай сұрақтар туындағаны белгілі болғанын талқыла. - Кешенді экологиялық мониторингті ұйымдастырудың өзектілігін негізде. Дескриптор: 1. Белгісі бар мәтінді оқиды. 2. «V» – білемін (бұл маған мәтінді оқығанға дейін белгілі болды), «+» – жаңа нәрсе білдім! (Мүлдем жаңа ақпарат) «?» – сұрақтар туындады, осы әдіс туралы көбірек білгім келді. 3. Кешенді экологиялық мониторингті ұйымдастырудың өзектілігін негіздейді. ҚБ. Мұғалім + оқушы. «Екі жұлдыз – бір тілек (Ж) 2-тапсырма Тапсырманы орындау: әлеуметтік- экономикалық мазмұндағы картограммалар мен диаграммалардың легендасын оқып білу; легенда арқылы картограммалар мен диаграммалардың мазмұнын оқып білу; картограммалар мен диаграммалардың аннотациялық сипаттамасын құрастыру. Жұмыс нәтижелерін картограммалардың
	қысқаша аннотациялық сипаттамасы және оның легендасын құру диаграммалары түрінде ұсыну. Аннотация мәтіні логикалық, толық, әдеби тілде жазылған болуы керек: • Бірінші кезеңде осы диаграмманың бөлшектерін түсіну қажет. * Екінші кезең – диаграмманың жақын мәнмәтініне назар аудару. * Үшінші кезеңде үлгідегі диаграмма орнын нақтылау керек. * Төртінші кезең авторлық мазмұнда сындарлы сыннан тұрады. Бұл төрт қадам жоғарыда көрсетілген тәртіппен орындалады. Нақты диаграмма бөлшектерін зерттеу оның жақын мәнмәтіндегі рөлін түсіну үшін қажет. Диаграмманың жақын мәнмәтінін түсіне отырып, оның үлгілің басқа диаграммаларымен байланысын зерттеуге кірісуге болады. Тек диаграмманы толық түсіну жұмысты терең және конструктивті түсіндіруге мүмкіндік береді.
Сабақтың соңы 5 мин	Рефлексия: «Үш М» Оқушыларға сабақ барысында жақсы болған үш сәтті атау және келесі сабақта олардың жұмысын жақсартатын бір әрекетті ұсыну ұсынылады.
	Үй тапсырмасы § 134. Сараланған сұрақтар

7-бөлім. АДАМЗАТТЫҢ ЖАҺАНДЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ ГЕОИНФОРМАТИКА НЕГІЗДЕРІ §135 Тоқсандық жиынтық бағалау
Сабақтың тақырыбы	135-136. PowerPoint бағдарламасы
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сәйкес)	10.2.2.3 АКТ графикалық редакторында тақырыптық карта-сызбалар жасау
Сабақтың мақсаты	Барлық оқушылар: Географиялық міндеттерді шешу үшін жалпыгеографиялық әдістерді қолдану бойынша білімді жинақтайды және бекітеді. Оқушылардың көпшілігі: Картография әдістерін және географиялық ақпараттың негізгі көздерін қолдана отырып, географиялық міндеттерді шешу кезінде жеке зерттеу жүргізеді. Кейбір оқушылар: Географиялық міндеттерді шешу мақсатында өзіндік зерттеу жүргізеді.
Бағалау өлшемдері	- Географиялық міндеттерді шешу үшін жалпыгеографиялық әдістерді қолдану бойынша білімді жинақтайды және бекітеді.

		- Картография әдістерін және географиялық ақпараттың негізгі көздерін қолдана отырып, географиялық міндеттерді шешу кезінде жеке зерттеу жүргізеді. - Географиялық міндеттерді шешу мақсатында өзіндік зерттеу жүргізеді.
Тілдік мақсаттар		Оқу дағдысы: тақырып мазмұнынан негізгісін белгілеп алып оқу Жазу дағдысы: графикалық сызбаны құру Сөйлеу және тыңдау дағдылары: тапсырмаларды бөлу және өзара оқыту, мәселелерді талқылау Негізгі тірек сөздер тізбегі: картография әдістері, жаһандық мәселелер, Power Point бағдарламасы
Құндылықтарды қалыптастыру		Экологиялық тәрбие (табиғи ресурстар мен қоршаған ортаға ұқыпты қарау). Ынтымақтастыққа баулу (оппоненттердің пікірін тыңдау және қабылдау қабілетін қалыптастыру арқылы).
Пәнаралық байланыс		Биология, физика, химия, математика, информатика
Тақырып бойынша алдыңғы білім		Картография әдісінің элементтерін жаһандық мәселелерге қолдану
Сабақтың барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақта жоспарланған жаттығулардың түрлері		Ресурстар
Сабақтың басы 10 мин	Психологиялық көңіл күй. «Ассоциациялар» қабылдауы: инновациялық технологиялар, жасыл ақпараттық жүйелер және технологиялар оқушылармен бірге қауымдастық талқылайды және сабақта «Біз үйренеміз» деген қорытынды жасалады.
Сабақтың ортасы 20 мин	(Т) 1-тапсырма Әлеуметтік-экономикалық мазмұнның картограммалары мен диаграммаларының легендасын зерттеу; аңызды пайдалана отырып, картограммалар мен диаграммалардың мазмұнын оқу; Картограммалар мен диаграммалардың аннотациялық сипаттамасын құру. ҚБ. Қандай топ жұмысты бірінші аяқтады – смайл беру. Дескриптор: - Компьютермен жұмыс істей алады. - Диаграммалар жасай алады. - Таныстырылымды ұсыну. 2-тапсырма 1. Каспий ауданының мұнаймен ластануын көрсету анимациясын жаса.
	2. Дүниежүзінің ең ластанған қалаларының анимациясын жаса. PowerPoint қолданбасында анимацияланған картаны жасау үшін, қолайлы картаны jpeg ішінде жақсы ажыратымдылықпен сканерлеу қажет. Бұл контурлық карталар үшін өте ыңғайлы, себебі қажет болған жағдайда қосуға болатын «қосымша». Photoshop* сияқты графикалық редакторда жоюға болатын артық бөлшектер болуы мүмкін. Немесе қандай да бір элементпен қажетсіз (мысалы, жазу не автофигура немесе салынған сурет) «жабу». Дайындалған графикалық файлды болашақ картаның негізі ретінде слайдқа қою керек. Орнату үшін «формат – слайдты белгілеу – бос слайд» таңдаңыз. Суретті слайдқа қоюға болады (кірістіру – сурет – файлдан; немесе сурет салу панеліндегі белгіше («сурет қосу») арқылы (егер ондай болмаса, «құрал- саймандар панелінен – сурет салу») қою. Егер картаны бүкіл слайдқа айналдыру болжалса, суретті фон ретінде қою мағынасы бар (формат- фон-құю тәсілдері (79-суретті қара).
Сабақтың соңы 10 мин	Сабақтың соңында рефлексия: смайлдер есептеледі. Оқушыларға сабақта алынған ақпаратты қалай түсінетінін таңдау ұсынылады.

1. Е.А.Аникушина, О.С.Бобина, А.О.Дмитриева, О.Н.Егорова, Т.А.Калянова, М.Ю.Мамонтова, С.П.Старцева, В.С.Фоми. «Инновациялық білім беру технологиялары және оқытудың белсенді әдістері». Әдістемелік жинақ. – Томск. В-Спектр, 2010.

2. Н.В.Борисова. «Педагогикалық таңдау нысаны ретінде білім беру технологиялары».– М., Зерттеу орталығы, мамандарды даярлаудың сапалы мәселелері, 2010.

3. Е.С.Полат, М.Ю.Бухаркина, А.Е.Петров. «Білім беру жүйесінде жаңа педагогикалық және ақпараттық технологиялар». – М., Академия, 2009.

4. И.С.Фишман, Г.Б.Голуб. «Оқушылардың білім беру нәтижелерін қалыптастыру». Әдістемелік нұсқаулық. – Самара: Баспа үйі. «Оқу әдебиеті», 2007.

Оқулық басылым Учебное издание

Светлана Карагуловна Тулепбекова

Айдын Иманкешович Аманжолов

Айнаш Муйтеновна Жылкайдарова

ГЕОГРАФИЯ

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Жаратылыстану-математика бағытындағы жалпы бiлiм беретiн мектептiң 10-сынып мұғалімдеріне арналған

Әдіскер – Ф.С. Лекерова

Редакторы – Ә.Б. Орынбаева

Корректоры – Б.М. Жампеисова ГЕОГРАФИЯ

МЕТОДИЧЕСКОЕ РУКОВОДСТВО для учителей 10 класса общеобразовательной школы естественноматематического направления

Методист Ф.С. Лекерова Редактор А.Б. Орынбаева

Корректор Б.М. Джампеисова

Солт

үстік

Оң түс

тік

Дәр ежес і

Солтү стік

Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.

27.01.2020