Ajax dasturi haqida

Ajax

Bitiruv malavkaviy ishi mavzusining dolzarbligi:
Interaktiv web-saytlar yaratish kabi yangi axborot–kommunikasion texnologiyalari hozirgi kunda eng dolzarb mavzulardan biri bo’lib kelmoqda, keyingi paytlarda sahifalarning interaktivligini oshirish maqsadida Ajax va JQuery texnologiyalarini bilish hamda zamonaviy dasturlash tllarini bilan ishlash kabi malakaga ega bo’lishi kerak. O`z navbatida Ajax, JQuery texnologiyalari bo`yicha o`zbek tilidagi qo`llanmalarning ozligini hisobga olgan holda o`quv-uslubiy qo`llanma yaratish maqsadga muvofiqdir.

Ajax bilan tanishuv. Qo`llanilish sohasi
Qisqartirilgan Ajax «Asynchronous JavaScript and XML» («JavaScript va XML asinxron kodi») so’zidan olingan. Bu umumiy termin yuqori interaktivli dasturni bildirib, foydalanuvchi harakatlariga tez javob qaytaruvchi, ko’p amallarni klient kompyuterida bajaruvchi va server bilan aloqani tashki kanal yordamida amalga oshiradi. Tashqi aloqa deb (out-of-band) serverga bo’lgan so’rovni sahifaning operativ yangilanishiga aytiladi. Ajax dasturidagi natijalar Microsoft Windows klassik dasturlariga o’xshab asinxron ammallari kabi foydalanuvchi zeriktirmaydi.

Malakaviy bitiruv ishining maqsadi ushbu texnologiya yordamida o’quv-uslubiy qo’llanma yaratish, instrument va metodlar bilan tanishtirish, ajax texnologiya yordamida interaktiv imkoniyatlarini o’rganish.
Ajax texnologiyasi JavaScript-ob’ektlaridan XMLHttpRequest qo’llanilishidan boshlangan. Nomidan ko’rinib turibdiki klient tomonidan HTTP –so’rovlarni qayta ishlab va XML-server javobini tahlil qiladi. Ajaxni o’rganishda birinchi qadam – XMLHttpRequest ob’ektini yaratishdan iborat. So’rovlarni(GET yoki POST) qo’llashda HTTP protokoli metodi XMLHttpRequest ob’ekti bilan bog’lanadi.

Ajax termini birinchi bo’lib fanga Djis Djeyms Garret (Jesse James Garrett) asinxron JavaScript + XML texnologiyalari uchun kiritgan. Qisqa qilib aytganda Ajax sahifani yangilab o’tirmasdan tezda foydalanuvchi harakatiga javob qaytaradi. Ajaxni barcha asosiy brouzerlar qo’llab quvvatlaydi. Ajaxning mashhur bo’lishi Google kompaniyasi o’z saytlarni Gmail, Google Maps, Google Suggest kabilarni yaratishda keng ko’lamda bu texnologiyadan foydalandi. Ajaxning bu saytlarda qo’llanilishi bu texnologiyaning samarali ekanligini ko’rsatdi.

Ajax imkoniyatlari: Birinchi navbatda AJAX uchna katta bo’lmagan elemenglar uchun korzinaga qo’shish, ovoz berish, a’zo bo’lish va boshq.

Google – birinchilardan bo’lib “tirik qidirish” , live search taklif qilgan. Foydalanuvchi qidirilayotgan frazani kiritaveradi, tizim esa eng ko’p qidirilaishi mumkin bo’lgan qo’shimchalarni avtomatik tarzda serverdan olib qo’shib boradi.

Ajax mustaqil texnologiya bo’lmasdan bir nechta texnologiyalarning qo’shilmasidir. Ajax 2 ta asosiy printsipga asoslanadi:
Sahifani qayta yuklamasdan serverga dinamik bog’lanish texnologiyasini qo’llanishi
XMLHttpRequest ob’ekti(asosiy ob’ekt) ni qo’llash

Interfeys bilan amallar DOM(ing. Document Object Model) elementlari ustida amalga almashtirilib, foydalanuvchiga tegishli bo’lgan ma’lumotlar qayta ishlanadi va natijada ko’rinish o’zgartiriladi. Bu erda sichqoncha bilan ko’chish va klaviaturani bosish qayta ishlanadi. Kaskad jadvallar stili CSS(ing. Cascading Style Sheets) DOM ob’ektlariga murojaat qiluvchi elementlarning tashqi ko’rinishini ta’minlaydi. XMLHttpRequest ob’ekti (yoki shunga o’xshash mexanizmlar) foydalanuvchi so’rovlarini qayta ishlashda va jarayon uchun kerakli ma’lumotlarni yuklashda server bilan asinxron aloqani tashkil etadi.
 

Ajax имкониятлари:

Саҳифаларни ўзгартириш, матнларни форматлаш, тегларни қўйиш ва ўчириш, элементлар стилини ўзгартириш.
Ҳобисаларга жавоб бериш: скрипт ҳодиса рўй беришини кутиши мумкин (сичқонча тугмаси, саҳифа юкланиши) ва бунга функциялар бажарилиши билан жавоб қайтариши мумкин.
Саҳифани қайта юкламасдан серверга сўров бериши ва жавоб олиши мумкин(AJAX).
Хабарлар чиқариши, сўровларни юбориш ва қабул қилиш, маълумотлар омбори билан боғланиш ва бошқа имкониятлар.

Ajaxнинг жойлашиши

Саҳифа ичида.

Тег ичида.

Асосий қисмдан ташқарида.

Алоҳида файлда.

Саҳифа ичида

теги орасида javascript скриптлари киритилади .
«Web dasturlash» хабарини чиқариш:

Тег ичида

HTML тегларида махсус атрибутлар орқали сриптлар киритилиши мумкин.
Мисол:
Ўчириш

Асосий қисмдан ташқарида

Асосий қисмдан ташқарида ҳам скриптларни киритиш мумкин.

Удалить

window.onload = function() {
var linkWithAlert = document.getElementById("alertLink");
linkWithAlert.onclick = function() {
return confirm('Вы уверены?');
};
};

Алохида файлда

script тегида қуйидаги атрибутлар мавжуд:
type
src
charset
language

Эътиборингиз учун рахмат