Қазақстанның топырағы

 Сабақтың мақсаты:        Топырақ және оны түзуші факторлар, топырақ                                                    қабаттары мен құрылымы туралы түсінік беру;                                                   Қазақстан  аумағындағы топырақ типтерінің                                                    таралуы, топырақ эрозиясы және онымен күресу                                                    жолдары туралы мағлұмат беру.  Сабақтың түрі:                Жаңа материалды таныстыру сабағы  Оқу іс­әрекеттері:            Тірек­сызбалары арқылы оқыту; оқытудың                                                     компьютерлік технологиясы;ойын технологиясы;сын                                                     тұрғысынан ойлау технологиясы;жартылай ізденіс                                                                                                  тәсілі, эвристикалық тұжырым, сарамандық жұмыс      Пәнаралық байланыс:   Биологиямен, химиямен,әдебиетпен,                                                     информатикамен

(1846 - 1903)

Топырақтың механикалық құрамы құрамы Құмды Құмдауытты Сазды Саздауытты Құрылымы Құрылымды Құрылымсыз

құрылымсыз топырақ құрылымды топырақ

Қазақстандағы топырақ типтері Қазақстандағы топырақ типтері Топырақ  түрлері Шекарасы  Типтері  Алып  жатқан  аумағы  (%) Құрамындағы  қарашірік  мөлшері                                                                  (%)                                                                                            8­6% 6­4% 4,5­3% 3­2% 2­1% 1)Сілтісізденеген қара  топырақ 2)Кәдімгі қара топырақ 3)Қуаң даланың қара  топырағы 1)Қуаң даланың каштан  топырағы 2)Қуаң даланың жай каштан  топырағы 3)Шөлейт жердің ашық  каштан топырағы 40­48  с.е.  аралығында 45 ­­­ Қара  топырақ 52  с.е.  жоғары 9,4 48­52  с.е.  аралығында 33,2 Күңгірт  қарақоңыр  немесе  каштан  топырақ Қоңыр   және сұр­ қоңыр

Дала зонасының қара топырағы мен орман  Дала зонасының қара топырағы мен орман  зонасының сұр топырақ қабаттарының  зонасының сұр топырақ қабаттарының  қимасы қимасы

Топырақ қабаттарының аттарын ретімен жазыңдар Тапсырма 1

О- Органикалық қабат (өсімдіктердің қураған қалдықтарынан қалдықтарынан түзілген төсеніш қабат) А- Органикалық заттардың ыдырауынан түзілген қарашірік (гумус) қабаты В- Шайылу қабаты.Бұл қабат құрамында органикалық заттары бар майда түйіршікті минералды бөлшектерден құралған. С- Үгілген тау жыныстарынан түзілген Аналық жыныстар қабаты R- Жер қырытысын құрайтын үгілмеген негізгі жыныстар

Топырақ түзуші факторлар Үгілу Тапсырма 2 Топырақ түзуде жүретін құбылыстарды атап,оларды бос ұяшықтарға ретімен орналастырыңдар.

““Сәйкестендіру диктанты” Сәйкестендіру диктанты” 1 2 3 4 5 6 7 8 Қарашірінді Құрылымсыз топырақ Организмдердің қышқылдарды  бөліп шығаруы Шөл зонасы Органикалық затты түзушілер   Топырақтың негізін қалайтын  жыныстар Қара топырақ “Планета” санитарлары Жасыл өсімдіктер 80­100 см Үгілу  Cұр­қоңыр топырақ сазды топырақ Аналық жыныстар Микроағзалар Гумус

• Атластағы “Қазақстанның топырақ картасынан”  Республика аумағындағы топырақ типтерінің қай  аймақтарда таралғанын анықтау.  •  Өз облысымызда қандай топырақ түрлері басым  таралғанын анықтап, дәптерге жазып алу.     Кескін картаға Қазақстан аумағындағы топырақ   •       зоналарын  бояп түсіру;

Эвристикалық тұжырым Эвристикалық тұжырым  Топырақ­ерекше табиғи түзілім.Ол тірі табиғи денеге де,өлі тау  жынысына да жатпайды.  Топырақ  өзара байланысты топырақ құраушы факторлар­ су, жылу,  ауа, үгілген тау жыныстары және тірі ағзалардың әрекетінен түзіледі.  Топырақтың құнарлылығы оның құрылымына байланысты.  Қазақстан аумағындағы топырақ жамылғысы жазық жерлерде ендік  зоналылық бойынша , тауларда биіктігіне байланысты өзгереді.  Қазақстан аумағының көп бөлігі шөл және шөлейт аймақтарында  орналасуына байланысты сұр­қоңыр және каштан топырақтар басым  таралған.Солтүстігінде орманды дала және дала зоналарына тән қара  топырақ түрі таралған.  Республика аумағындағы топырақтың құнарлылығы солтүстіктен  оңтүстікке қарай кеми береді.  Арнайы жүргізілген агротехникалық, мелиорациялық шаралар арқылы  топырақ эрозиясын тоқтатуға болады.