O’Z BOSHI

Oliy ta’limning fundamentalligi real dunyodagi jarayonlar, ob’ektlar va hodisalar orasidagi munosabatlarni ajratib bila olishga yo‘naltirilgan bo‘lib, yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlashda asos sifatida qabul qilingan. Malaka talablari tayyorlanayotgan kadrlarning ko‘nikma va malakalariga yuqori talablarni qo‘ymoqda. Shu talablar zamonaviy Volanoitlardan bevosita kelib chiqqan bo‘lib, ularning maqsadi ta’lim olayotgan yoshlardan milliy intellektual kadrlarni shakllantirishdan iborat. Gumanitar ta’lim yo‘nalishlari uchun qo‘yilgan malaka talablari ichida sport va harakatli o‘yinlarni o‘qitish metodikasi faniga doir talablar alohida o‘rin tutadi. Bu esa jismoniy madaniyat ta’lim yo‘nalishi o‘quv rejalarida o‘z ifodasini topdi.

Ushbu fan dastur mazmunida sport va harakatli o‘yinlarni kelib chiqish tarixi, rivojlanish bosqichlari, turkumlari, tasnifi, o‘yinlarning tahlili, ularni tashqil qilish va o‘tkazish metodlari, uning estetik jihatlari, o‘yinlar orqali sog’lom turmush tarzini targ’ib toptirish haqida ma`lumot berish, talabalarni quvnoq startlar, estafetali o‘yinlar va turli sanalarga bag‘ishlangan musobaqalar o‘tkazish, sport o‘yinlarini tashqil qilish, sport o‘yinlari texnikasi va taktikasi bilan tanishtirish, ularni sport o‘yinlari va musobaqalar o‘tkazish, hakamlik qilishga oid amaliy ko‘nikma va malakalar bilan qurollantirishdan iborat.

Jismoniy madaniyat ta’lim yo‘nalishi bo‘yicha bakalavrlarni tayyorlashda harakatli o‘yinlar va sport o‘yinlari asosiy vosita hisoblanib, jismoniy sifatlarni rivojlantirish va tarbiyalash, fanning nazariy hamda amaliy bilim, ko‘nikma hamda malakalarini mustahkamlashda muhim ahamiyat kasb etadi.

Sport va harakatli o‘yinlarni o‘qitish metodikasi fani asosiy umumkasbiy fan hisoblanib amaldagi o‘quv reja asosida 1-6 semestrlarda o‘qitiladi. Dasturni amalga oshirish o‘quv rejasida rejalashtirilgan umumiy psixologiya, umumiy pedagogika, jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi, jismoniy tarbiya gigiyenasi va sportning tibbiy-fiziologik asoslari, gimnastika va uni o‘qitish metodikasi, yengil atletika va uni o‘qitish metodikasi, kurash turlari va uni o‘qitish metodikasi, suzish va uni o‘qitish metodikasi, sport mahoratini oshirish, sport turlari bo‘yicha musobaqalar o‘tkazish va hakamlik qilish kabi fanlardan etarli bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishlikni talab etadi.

fan bo‘yicha ota bobolarimiz o‘ynab kelgan o‘yinlarni tiklash, ta`lim muassasalarida o‘tkaziladigan jismoniy tarbiya darslarida harakatli o‘yinlarni tashqil qilish va o‘tkazishga o‘rgatish, uning estetik jihatlari, o‘yinlar orqali sog‘lom turmush tarzini shakllantirish, jismoniy tarbiya darslarida sport o‘yinlarini tashqil qilish va o‘tkazishga o‘rgatish, sport o‘yinlari badminton, i, futbol, voleybol, basketbol, qo‘l to‘pi o‘yinlarida hujum va himoya texnikasi hamda taktikasi bilan tanishtirish, o‘yinlarda qo‘llanadigan turli usullar, fintlar bilan amaliy tanishtirish, hakamlik qilish malakalarini shakllantirish, musobaqalar o‘tkazish usullarini va nizomlarini tuzishga o‘rgatish, bolalarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash va barkamol avlodni tarbiyalashga mos bilim, ko‘nikma va malakalarini shakllantirishdir.

1-modul. Badminton o‘yinining tarixi, qoidalari, rivojlanishi, texnikasi va taktikasi tasnifi

1 MARUZA. 1-Mavzu: Badminton o‘yinining kelib chiqishi va rivojlanish tarixi.

Badminton insoniyat tamaddunining eng qadimiy o‘yin- laridan biridir. Uning kelib chiqishi borasida ko‘plab afsonalar mavjud. Qadimgi Yunoniston, Yaponiya, Hindiston va hatto Afrika halqlarining rivoyatlarida bundan ikki ming yillar awal kattalar va bolalar volan (badminton koptogi) o‘ynaganliklari qayd etilgan. “Uchuvchi pat” deb nomlangan qadimiy sport o‘yini Xitoyda eramizdan ming yil oldin ham ma’lum boigan.

U Yaponiyada “oyabane” deb atalgan hamda bir nechta g‘oz pati va quritilgan sakura mevasidan tayyorlangan volanni yog‘och raketkalarda oshirib tashlashga asoslangan. V.Gyugo va I.F.Shillerlarning asarlaridan Yevropada XVI asrda o‘ynalgan volan o‘yini haqida bilib olish mumkin. Fransiyada bunday o‘yin “je-depom” (olma bilan o‘vnash) deb nomlangan. o’rta asr ingliz gravyuralarida birbirlariga volanni oshirayotgan dehqonlar tasvirlangan. XVIII asrga oid rasmlar Rossiyada ham insonlar o‘sha paytda shunga o‘xshash o‘yinni o‘ynaganlaridan dalolat beradi. Gavriil Derjavin ham patli koptok haqida yozib qoldirgan.

1650-yilda Shvetsiya qirolichasi Kristina Stokgolmdagi Royal Palas (Qirollik saroyi) yaqinida saroy ayonlari va xorijiy mehmonlar bilan “patli koptok” o‘ynash uchun maxsus kort qurdiradi. Mazkur kort Shvetsiya poytaxtida hanuzgacha saqlanib qolgan hamda bugungi kunda cherkov mulki hisoblanadi.

XIX asrda Angliyada gersog Beford xonadonida volan o‘yini ayniqsa juda ommalashadi. Gersog badminton Assotsiatsiyasining homiysi bo‘lgan. Bugungi kunda u egalik qilgan Front Xollda ko‘hna raketka va volanlaming ajoyib kolleksiyasi saqlanadi.

1860-yilda Isaak Sprat badminton haqida kitob yozdi va unda ushbu o'yinning ilk qoidalarini tavsiflab berdi.

Zamonaviy badmintonning Vatani Hindiston hisoblanadi. U XIX asrda

Hindistonda keng ommalashgan va ayrim manbalarga ko‘ra - “pune”, boshqalarida aytilishicha — “roopa” deb atalgan o‘yindan kelib chiqqan.

O‘sha davrda Hindistonda xizmat qilgan ingliz zobitlari bu o‘yinni katta qiziqish bilan o‘ynaganlar. 1872-yilda Vatanlariga qaytgach, ular mazkur qiziqarli o'yinni Glochestershir yaqinidagi Badminton yer-mulkida namoyish etishadi. Aynan shu yil Angliyada mana shu yer-mulk nomidan kelib chiqib “badminton” deb nom berilgan o‘yinning “tug‘ilgan yili” hisoblanadi. 1875- yilda zobitlaming “Folkstaun” nomli badminton klubiga asos solinadi. Assotsiatsiyaning ilk prezidenti polkovnik

Dolbi bo‘lib, u “pune” - “roopa” o‘yinlari qoidalari asoslda badmintonning yangi qoidalarini ishlab chiqishda faol ishtirok etadi. Ana shu

qoidalarning ayrimlari bugungi kungacha saqlanib qolgan. Asta-sekin Angliyada badminton klublari yuzaga kela boshlaydi. Shuni ta’kidlash kerakki, o‘sha davrda turli hududlarda o’lchami har xil bo‘lgan maydonlarda o‘ynashgan. Gvilforddagi kort ayniqsa mashhur bo‘lgan. Aynan mana shu kortning olchamlari (44x20 fut yoki 13,4012x6,096 m) 1887-yilda Badminton klubi lomonidan nashr etilgan o‘yin qoidalariga kiritiladi.

1898-yilda badminton bo‘yicha ilk rasmiy tumir bo‘lib o‘tadi. 1899-yil 4- aprelda Londonda birinchi marta Angliya chempionati o‘tkaziladi. Keyinchalik Angliyada chempionatlar ommalashadi, badminton klublari soni ham ortib, badminton o‘yini Birlashgan Qirollik va butun Yevropada keng ommalashib boradi.

Yangi sport o‘yini tez ommalashib, o‘z navbatida, volan ishlab chiqarish ham rivojlanadi. 1898-yilda volan ishlab chiqarish bo‘yicha ilk patentni Enn Jekson xonim oladi.

Badminton nafaqat Angliya, balki uning ko‘pdan ko‘p mustamlakalarida ham keng tarqaladi. Shu bois, 1934-yil 5-iyulda Halqaro badminton federatsiyasi (IBF)ga asos solgan mamlakat- laming aksariyati Buyuk Britaniyaning sobiq mustamlakalari hisoblanadi.

Bugunga kelib mazkur federatsiyaga 100 dan ortiq mamlakat a’zo. Halqaro badminton federatsiyasi (IBF) turli musobaqalar o‘tkazib keladi. Ular orasida erkaklar miiliy terma jamoalari o‘rtasida o‘tkaziladigan Tomas kubogi (IBFning birinchi prezidenti nomi bilan atalgan), ayollar terma jamoalari o‘rtasida bo‘lib o‘tadigan Uber kubogi (IBFning mashhur va faol vakiiasi nomiga qo‘yilgan) musobaqalari eng yiriklari hisoblanadi.

Tomas kubogiga 1948-yiIda asos solingan bo‘lib, u har uch yilda bir marta o‘tkaziladi. Saralash bosqichi to‘rtta hududda: Amerika, Avstraliya-Osiyo, Osiyo va Yevropa mintaqalarida bo‘lib o‘tadi. Mintaqaviy musobaqaiar g‘oliblari kubok sohibligiga nomzodni aniqiash uchun o‘tkaziladigan asosiy bosqichda kuch sinashadilar. Asosiy bosqich g⁴olibi finalda uch yil oldingi musobaqada kubokni qo‘lga kiritgan jamoa biian ro‘baro‘ keladi. Uber kubogi bahslari esa 1956-yildan beri uch yilda bir marta o‘tkazib kelinmoqda.

1968-yildan boshlab ikki yilda bir marta Yevropa shaxsiy birinchiligi, 1972- yildan esa qit’aning jamoaviy chempionati o‘tkazilmoqda. Jamoaviy birinchilikda milliy terma jamoalar beshtadan o'yin kuzatishadi, ya’ni: erkaklar yakkaligi, ayollar yakkaligi, erkakligi juftligi, ayollar juftligi, aralash juftlik(mikst). Bulardan tashqari, halqaro federatsiya bir qator rasmiy shaxsiy tumirlami ham o‘tkazib keladi. Ular orasida yaqin-yaqinlargacha Angliya ochiq chempionati eng mashhurlaridan biri bo‘lgan va u norasmiy jahon chempionati hisoblangan. Angliya ochiq chem- pionatiga 1899-yilda asos solingan.

Ilk rasmiy jahon chempionati 1977-yil Shvetsiyaning Malme shahrida bo‘lib o'tgan.

1992-yilda badminton olimpiada o‘yinlari oilasiga qabul qilinadi.

Sobiq Sovet Ittifoqida badminton 1957-yilda rasmiy maqomga ega bo‘ldi, desak xato qilmaymiz. Shu yili Moskvada o‘tkazilgan yoshlar va talabalarning Butunjahon festivalida Ittifoq vaqillari V.Dyomin, I.Sokolov, S. Zamuruyeva, N. Kalashnikov mazkur halqaro forumga tashrif buyurgan xorijlik sportchi- badmintonchilar bilan kuch sinashganlar.

1959-yilda birinchi marta Moskva shahri shaxsiy chempionati o‘tkaziladi (g‘oliblar: V.Dyomin va S.Zamuruyeva), 1960- yilda esa ilk shaharlararo musobaqada Moskva va Lvov shaharlari badmintonchilari kortda kuch sinashadilar. 1961-yilda Moskva, Leningrad, Xarkov, Lvov va boshqa bir qator shaharlar badmintonchilari o‘rtasida shaharlar turniri bo‘lib o‘tadi. Final o‘yinida Moskva shahrining “Mehnat” jamiyati sportchilari (M.Seminas, M.Goncharova, N. Sokolov, N.Goncha- rov, N.Oreshkin) hamshaharlari - “Burevestnik” sport jamiyati vaqillari (T.Dorofeyev, T.Chistyakova, V.Xolodov, M.Shtilman, Postnikov, V.Mixeyev) ustidan g‘alaba qozonishdi. o’sha yili “Kosmonavtlar kubogi” deb nomlangan tumir ham tashqil qilinadi. Bu bejiz emasdi. Chunki dunyoning birinchi kosmonavti Yu.Gagarin o‘zining tarixiy parvozidan keyin jumalistlarga bergan intervyusida shunday degandi: “Badminton o'ynashni yoqtiraman. Bu juda ajoyib o‘yin”. 1963-yilda Moskva shahrida birinchi SSSR chempionati bo‘lib o‘tadi.

1974-yilda sobiq Sovet Ittifoqi Halqaro badminton federatsiyasi a’zoligiga qabul qilinadi. XXI asr boshlarida Halqaro badminton federatsiyasi o‘z nomini o‘zgartirdi. Hozirda u Butunjahon badminton federatsiyasi (BWF) deb nom olgan.

Joriy yilning 27 oktabr kuni Toshkentda yangi badminton markazining ochilishi bo‘lib o‘tdi. Markaz nafaqat professional sportchilarni, shuningdek, badminton bilan shug‘ullanish istagida bo‘lgan havaskorlarni ham qabul qiladi.

KUN.UZ o‘z o‘quvchilariga mazkur sport turining tarixini tanishtirish maqsadida u haqidagi qiziqarli faktlarni to‘pladi.

Badminton boy tarixga ega, uning kelajagi esa yorqin bo‘yoqlarda akslanadi.

Tarixidan bir shingil. Badminton — eng qadimiy o‘yinlardan biri. Ayrim faktlar zamonaviy badminton qadimiy volan o‘yinidan kelib chiqqanini tasdiqlaydi. Ikki ming yil muqaddam qadimiy Yunonistonda, Xitoyda, Yaponiyada, Hindistonda va Afrika mamlakatlarida volan o‘ynashgan. Aksariyat tadqiqotchilarning fikricha, badmintonning zamonaviy talqini hindlarning «puna» nomli o‘yinidan kelib chiqqan va uni 1860-yillarda Britaniya armiyasi askarlari o‘zlashtirishgan.

Bu o‘yinning Yevropada tarqalishida Angliya gersogi Bofortning hissasi katta. 1873 yilda gersog o‘ziga tegishli yerda ilk havaskor kort bunyod etgan. O‘yin o‘sha yerdagi qasr — «Badminton haus»ning nomiga atala boshladi. Oradan

20 yil o‘tib Angliya badminton assotsiatsiyasi o‘yin qoidalarini e'lon qildi, oradan yana 5 yil o‘tgach, ilk rasmiy turnir o‘tkazildi.

Olimpiadadagi debyuti. Badminton 1992 yildan buyon olimpiya sport turi hisoblanadi va eng og‘ir jismoniy zo‘riqishlarga sabab bo‘luvchi yangi sport turlari ichida uchlikka kiradi.

O‘yin tasnifiga ko‘ra, badmintonning quyidagi turlari bor:

1. Yakkalik erkaklar toifasi.

2. Yakkalik ayollar toifasi.

3. Juftlik erkaklar toifasi.

4. Juftlik ayollar toifasi.

5. Aralash juftlik toifasi.

Sportchilarning imkoniyatlari nuqtai nazaridan:

1. Badminton.

2. Parabadminton.

Badminton haqida qiziqarli faktlar:

- sportchilarning jalb qilinishi bo‘yicha jahonda futboldan keyin ikkinchi o‘rinda turuvchi sport turi hisoblanadi. Sayyoramizning har elliginchi kishisi badminton bilan shug‘ullanadi;

- sportning energiyani eng ko‘p sarflashga majbur qiladigan turi hisoblanadi va kosmonavtlarni tayyorlash dasturiga ham kiritilgan;

- sport badmintoni kaloriyani yo‘qotishda a'lo darajada qo‘l keladi. Bir soat o‘ynash 480 qilokaloriyaning yo‘q bo‘lishiga xizmat qiladi — bu barcha sport turlari ichida eng yuqori ko‘rsatkich;

- sportning eng tez raketkali turidir. Volanning uchish tezligi 270 km/soatgacha yetadi;

- agar bir o‘yin davomida sportchining barcha harakatlari yig‘ilsa, uzunlikka u 10 qilometrcha «chopadi», balandlikka esa 1 km sakraydi;

- yuqori klassdagi sport ustalarining o‘yin davomida zarba almanishuv sur'ati soniyasiga 0,7 zarbani tashqil etadi. Bir match davomida qayd qilingan eng maksimal zarbalar soni — 19725 marta.

Badminton ko‘z nurini o‘tkir qiladi, miyani charxlaydi va yurak ishini yaxshilaydi. Badminton ko‘zning ko‘rish qobiliyatini yaxshilaydi, chunki o‘yin davomida ko‘z mushaklari ishlaydi. Yo‘nalishini tez-tez o‘zgartirayotgan volanning uchishini kuzata turib, ko‘z shug‘ullantiriladi. Bu uzoq va yaqinni ko‘rishni yaxshilaydi. Badminton, shuningdek, strategik fikr yuritish hamda tezkor reaksiyalar uchun ham foydali. Volan parvozi trayektoriyasini kuzatib va uning yerga tushish joyini chamalay turib, inson o‘z miyasini tezda qaror qabul qilishga majburlaydi va bu keyinchalik stress holatida ishlashda qo‘l keladi. Badminton, shuningdek, inson yurak qon-tomir tizimini ham shug‘ullantiradi va uni yanada chidamli bo‘lishiga xizmat qiladi.

Farzandga nega badminton o‘ynashni o‘rgatish kerak?

Doim kompyuter ekrani yoki smartfonga tiqilib vaqt o‘tkazuvchi bolalarga badminton, ayniqsa, foydali. Chunki o‘yin vaqtida ko‘z mushaklari faol ishlaydi.

Badminton bo‘yicha mashg‘ulotlar epchillik va chidamlilikni rivojlantiradi.

Bola jismoniy jihatdan rivojlana boshlaydi.

O‘yin reaksiyani kuchaytiradi va tezda qaror qabul qilish ko‘nikmasini o‘stiradi.

Badminton bola xarakterini rivojlantiradi. Har kuni u musobaqalashadi va g‘alaba qozonishni o‘rganadi.

Nazorat savollari

1.Badminton qachon, qayerda va kim tomonidan ixtiro qilin- gan?

2.Badminton o‘yinining birinchi qoidalari va ulami o‘zgarish dinamikasiga tafsilot bering.

3.Zamonaviy badmintonning vujudga kelishi.

4.Badmintonning paydo boiishi va uning shakllanish bosqich- lari.

Mavzuga oid adabiyotlar:

1. Usmonxo‘jaev T.S. “Harakatli o‘yinlar” O‘quv qo‘llanma T.: O‘qituvchi 1992 y. 2. Maxkamdjanov K.M., Nurmatov F.A, Inozemseva L.A, Rustamov L “Sport bayramlarini tashqil qilish va o‘tkazish metodikasi” Darslik T.: 2008 y.

3. Xo‘jaev P., Raximqulov K.D., Nigmanov B.B. Sport va harakatli o‘yinlar va uni o‘qitish metodikasi. (Harakatli o‘yinlari) O`quv qo`llanma TDPU T.: 2008 y.

4. Azizova R.I. “Sport va harakatli o‘yinlarni o‘qitish metodikasi” O`quv qo`llanma T.: 2010 y

5. Raximqulov K.D. “Milliy harakatli o‘yinlari” O`quv qo`llanma T.: 2012 y. 6. A.A. Pulatov, O.M. Savatyugin, Sh.Sh. Isroilov “Badminton nazariyasi va uslubiyati” O`quv qo`llanma T.: 2017 y.

2- MARUZA. 2-Mavzu: Badminton o‘yin qoidalari.

№	B-bilaman	B-bilishni hohlayman	B-bilib oldim
1	Maydoncha. Butun maydon to‘r bilan ikki qismga (o‘yin maydonlariga) ajratiladi. Har bir qism (o‘yin maydoni) quyidagi elementlarga ega bo‘ladi	1.Maydon o’lchami haqida.	1- bo‘yiga:*oldingi hudud —* to‘r va volanni oshirishning oldingi chizig‘i orasidagi joy; *o'rta hudud -* volanni oshirishning oldingi chizig‘i bilan maydonchaning qolgan qismini ikkiga bo‘lib turadigan Volantli chiziq orasidagi joy; *orqa hudud—* maydonchaning orqa chizigigacha qolgan joy. Eniga:*maydoncha yarmining chap va o‘ng qismlari —* o‘yinchi to‘rga qarab turganda maydoncha yarmining o‘rta chizig‘idan chap va o‘ng tomondagi joy; maydon uzunligi 13,4 m, eni esa 6,1mni tashqil qiladi.
		2. Badminton raketkasi haqida.	2-Raketkaning o’lchamlari quyidagicha: umumiy uzunligi 680 mm dan, umumiy kengligi esa 230 mm dan oshmasligi lozim. Raketka kallagining uzunligi 290 mm dan oshiq boimasligi zarur. Sim tortilgan yuzaning uzunligi 280 mm dan, eniga esa 220 mm dan ko‘p boimasligi kerak.
		3. Badminton volani va to’ri haqida ma’lumotlarni bilishni	1. Volaniar. Volanlar uch turga boMinadi: patli, plastik (to‘liq sintetik) va aralash. Volan kallak va patli qismdan tashqil topgan bo‘ladi. Professional musobaqa va turnirlar patli volanlarda o‘ynaladi. Ularda kallakka ulangan 16 ta pat bo‘ladi. Volanning og'irligi 4,74 grammdan 5,50 grammgacha bo’ladi. To‘r. Badminton maydonchasi o‘rtasidan uni teng ikkiga bo‘lib turadigan, eni 760 mm bo‘lgan to‘r tortiladi. To‘r maydonchaning ikki tomonidagi maxsus ustunchalarga tortib bog‘lanadi. To‘rning tepa qismi kengligi 75 mm bo‘lgan oq lenta bilan tamg‘alangan boMadi. Ushbu lenta yetarlicha o‘lchamdagi va mustahkamlikdagi trosga qotirilib, ikki tomondagi ustunlar bilan bir xil balandlikda bo‘lishi kerak. Ustunlar bilan to‘ming oxiri orasida tirqishlar bo‘lmasIigi kerak. Zarurat bo‘lsa, to‘ming chet- lari ustunga bog‘lab chiqiladi. Poldan to‘ming yuqori qismigacha bo‘!gan balandlik: ustunlar oldida - 1550 mm (juftlik o‘yinlar uchun yon chiziqlardan
			balandlik), markazda esa - 1524 mm bo‘lishi zarur. To‘r teshiklarining o‘lchami esa 15 mm dan 20 mm gacha bo‘ladi. Odatda, to‘r to‘q rangli boMadi. Chunki shunda yorqin rangli volan ko‘zga yaqqol tashlanib turadi.

Badminton maydonchalari yakkalik, juftlik o‘yinlari uchun mo‘ljallangan hamda kombinatsiyalangan bo‘ladi. Aksariyat hollarda o‘yin uchun kombinatsiyalangan maydon tanlanadi. Chunki unda ham yakkalik, ham juftlik bahslarini kuzatish mumkin.

Izoh: badminton maydonchasidagi barcha chiziqlar 40 mm qalinlikda chiziladi.

Klassik yog'och raketka quyidagi qismlardan tashqil topgan bo’ladi: kallak qismi, yelka, bo‘yin, sterjen, dastak

Zamonaviy sintetik raketka:

1 — kallak, 2 — sterjen, 3 - dastak.

Ortiqcha bosimning yoki bo‘g‘imlar jarohatlanishining uldini olishda raketkaning xususiyatlari muhim ahamiyat kasb etadi. Buning uchun u imkon qadar yengil bo‘lishi zarur. Raketkaning eng yaxshi zamonaviy modellari yetarlicha elastiklikka ega bo‘lgan holda 100 grammdan oshmaydigan vaznga ega. Ammo savdoda yog‘och yoki metalldan yasalgan og‘ir, beso‘naqay raketkalar ham uchrab turadi. Ular odatda plyaj badmintoni uchun mo‘ljallangan bo‘ladi. Agar mana shunday raketkada sport badmintoni o‘ynalsa, sportchi bo‘g‘imlarini jarohatlab olishi hech gap emas.

Raketka kallagining sterjen bilan ulangan joyi uning muhim qismlaridan biri hisoblanadi

Raketka kallagining sterjen bilan ulangan joyi:

1 - raketka sterjeni va kallagining troyniksimon ulanishi, zarba kuchi troynikda sekinlashadi va uning kuchini kamaytiradi;

2 — raketka sterjeni va kallagining troyniksimonsiz ulanishi, zarba kuchi raketka kallagiga bir tekisda taqsimlanadi va uning kuchini oshiradi.

Volanning umumiy ko ‘rinishi va o Ichamlari.

Plastik volanlar, uchish xususiyatiga ko‘ra, patlii volanlardan maium darajada farq qiladi va asosan havaskoriar uchun moijallangan boiadi. Shu bilan birga, plastik volanlamirg o‘yinga yaroqlilik xususiyati patli volanlarga nisbatan uzoqroq saqlanib qoladi. Po'kak kallakli aralash volanlar, uchish xususiyatiga ko‘ra, patli volanlarga yaqin turadi. Plastik kallakli volan modellari boshlovchi badmintonchilarga tavsiya etiladi. Garchi ulaming uchish xususiyatlari yomonroq bo‘lsa-da, boshlovchi I arga ko‘proq xizmat qiladi, chunki ular noaniq zarbalarga (masalan, raketka gardishi bilan urishlarga) chidamliroq boiadi. Simlar. Simlar qalinligiga ko‘ra farqlanadi. Badminton simlari 0,66 mm dan 0,85 mm gacha boiadi. Sim qanchalik ingichka boisa, u shunchalik sezuvchan va unda o‘ynash mos ravishda qulayroq hisoblanadi. Ammo, o‘z navbatida, ingichka sim tez uziladi. Shu bois, agar siz ingichka simli raketkada o‘ynashni ma’qul ko‘rsangiz, raketkangizni tez-tez taranglashtirib turishin- gizgato‘g‘ri keladi.

2-savolning bayoni:

Mazkur qoidalar B.I.Saxnov, I.F. Fedorishev, M.M.Polev- shikov, A.V.Petruninlardan iborat mamlakat (Rossiya) toifasidagi hakamlar jamoasi tomonidan 2006 yil may oyida BWF (ilgarigi IBF)ning umumiy yig‘ilishida amaliyotga kiritilgan “Radminton o‘yini qoidalari” asosida tayyorlangan.

2-jadvctl

Asosiy tushunchalar

№	O’yinchi	Badminton o‘ynovchi har qanday inson.
1	Match	Raqiblar tomonidan bir-biriga qarshi yakka tartibda yoki juftlikda o‘tkazila- digan asosiy badminton musobaqasi.
2	Yakkalik bahsi	Ikki nafar raqib bir-biriga qarshi kura- shadigan match.
3	Juftlik bahsi	Har bir tomondan ikki nafardan sport- chilar j uftligi bir-biriga qarshi bellasha- digan match.
4	Oshiruvchi tomon	Volanni oshirishni bajaruvchi tomon.
5	Qabul qiluvchi tomon	Oshirilgan volanni qaytaruvchi tomon.
6	O’yin	Volan oshirilgandan boshlanib, to u o‘yindan chiqib ketguncha davom etuv- chi zarbalar ketma-ketligi.
7	Zarba	Raketkaning volanga yo'naltirilgan harakati.

1. Kort (maydoncha) va jihozlar

1.1. Yakkalik va juftlik bahslari uchun mo’ljallangan kort (maydoncha) qalinligi 40 mm bo‘Igan chiziqlar bilan belgilangan to‘g‘ri burchakli bolishi kerak.

1.2. Chiziqlar oson farqlanadigan, oq yoki sariq rangda bolgani ma’qul.

1.3. Barcha chiziqlar o‘zlari chegaralarini belgilaydigan o‘yin maydonining tarkibiy qismlari hisoblanadi.

1.4. To‘r tortiladigan ustunlar kort yuzasidan 1,55 sm balandlikda, to‘ri 1.10- bandda ko‘rsatilganidek tarang tortib turish va egilib ketmaslik uchun yetarlicha mustahkam bolishi kerak. Ustunlarning tayanchlari o‘yin maydonida bolmasligi lozim.

1.5. Ustunlar, yakkalik yoki juftlik o‘yinlari o‘tkazilishidan qat’i nazar, juftlik bahslari uchun mo‘ljallangan yon chiziqlarga o'rnatlladi.

1.6. To‘r to‘q rangli nafis va pishiq ipdan bir xil qalinlikda, teshiklarii 15x15 mm dan 20x20 mm gacha qilib tayyorlanadi.

1.7. Bo‘yiga to‘rning uzunligi 0,76 m eniga esa 6,1 m dan kam bo'lmasligi kerak.

1.8. To‘rning yuqori qismidan eni 75 mm bo‘lgan va ikkiga buklangan hamda ichidan chilvir o‘tgan oq rangli tasma tortiladi.

1.9. Tasma to‘rni ustunlarga tarang tortib turish uchun yetarli darajada uzunlikka va pishiqlikka ega bo‘lishi zarur.

1.10. To‘rning yuqori qismi kort markazida uning yuzasidan 1,524 m juftlik bahslari uchun yon chiziqlardan 1,55 m balandlikda bo‘lishi kerak.

1.11. To‘ming yon qismi va ustun oralig‘ida bo‘shliq bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Imkoniyat bo‘lsa to‘rni ustunga to‘liq bog‘lab chiqish lozim.

1.12. Agar kortda bir vaqtning o‘zida ham juftlik, ham yakkalik o‘yinlari

uchun chiziqlar tortib chiqishning imkoni bo‘lmasa, faqat yakkalik bahslari uchun chiziq tortish mumkin. Kortning orqa chiziqlari volanni oshirishning orqa chiziqlari bo‘ladi, eni 40 mm bo‘lgan ustunlar yoki mato tasmalar, ularning o‘rnini bosuvchi materiallar to‘rda yon chiziqlar ustiga tik holatda joylashtiriladi.

1.13. Hakamlar minorasi kort (maydoncha) o‘rtasida to‘rning davomi sifatida o‘rnatiladi. Bunda hakam ustundan 0,5-1 metr masofada bo‘lishi zarur. Minora o‘rindig‘ining balandligi yerdan 5.5 metirdan kam, 1,70 metrdan ortiq bo‘lmasligi kerak.

2. Volan.

2.11. Volan tabiiy va (yoki) sintetik materiallardan tayyorlanadi. Qanday materialdan tayyorlanganidan qat’i nazar, volanning uchish xarakteristikalari nafis charm qoplangan po‘kaksimon kallakli patli tabiiy volanniki bilan deyarli bir xil bo‘lishi kerak.

2.12. Patli volan.

2.12.1. Kallakka qotirilgan 16 ta pati bo‘lishi zarur.

2.12.2. Patning uchidan kallakkacha bo'lgan uzunlik bir xilda, ya’ni 62 mm dan 70 mm gacha bo‘lishi kerak.

2.12.3. Patlarning oxiri diametri 58-68 mm bo‘lgan doira tashqil qilishi lozim.

2.12.4. Patlar ip yoki boshqa mos keladigan materia! bilan mustahkamlab qotiriladi.

2.12.5. Kallakning diametri 25-28 mm, pastida yarim Volan shaklida bo‘ladi.

2.12.6. Volanning vazni 4,74-5,50 g bo‘lishi kerak.

2.13. Patsiz volan.

2.13.1. Tabiiy patlar patsimon sintetik materiallar bilan al- mashtiriladi.

2.13.2. Volanning kallagi, o‘lchamlari va vazni 2.2.2, 2.2.3, 2.2.5 va 2.2.6- bandlarda keltirilgan talablarga mos kelishi zarur. Sintetik materiallarning zichligi va xarakteristikalari tabiiy materiallardan farq qilishi bois, qayd etilgan o‘lchamlardan 10 foizgacha farq boMishi mumkin.

3. Volanning tezligini tekshirish

3.11. Volanni tekshirish uchun kortning (maydonchaning) orqa chizig‘idan yon chiziqqa parallel tarzda oldinga pastlab to‘g‘ri zarba beriladi.

3.2.O’yin uchun yaroqli volan kortning qarama-qarshi tomo- nidagi orqa chiziqdan 530 mm dan kam, 990 mm dan ortiq bo‘lmagan masofaga tushishi kerak. 4. Raketka.

4.11. Raketkaning o‘lchamlari uzunasiga 680 mm dan, eniga esa 230 mm dan oshmasligi zarur. Raketka 4.1.1-4.1.5-bandlarda ta’riflangan asosiy qismlardan iborat boladi.

4.11.1. Dastak - o'yinchi raketkani ushlab turishi uchun mo‘l- jallangan maxsus qism.

4.11.2. Raketkaning simli yuzasi volanga zarba berish uchun mo‘ljallangan qismidir.

4.11.3. Kallak simli yuzani ushlab turadi.

4.11.4. Sterjen kallakni dastak bilan bog‘laydi.

4.11.5. o’tkazgich (agar mavjud bo‘lsa) sterjenni kallak bilan bog‘laydi.

4.12. Simli yuza

4.12.1. Yuzasi yassi boiishi, o‘zaro kesishadigan va kesish- gan joyida chatishadigan simlardan tashqil topishi kerak; u bir xii, markazida ham boshqa joy laridagi kabi boiishi zarur.

4.12.2. Simlaming uzunligi raketka kallagining bo‘yiga 280 mm dan, eniga esa 220 mm dan oshmasligi kerak, ammo simlar ayrim hollarda, quyidagi Volantlar bilan, o‘tkazgich sohasiga ham uzayishi mumkin:

4.12.2.1. Mazkur oraliq eniga 35 mm dan oshmasligi;

4.12.2.2. Simli yuzaning umumiy uzunligi 330 mm dan ortib ketmasligi kerak.

4.13. Raketka.

4.13.1. Raketkada simlaming yeyilishi yoki uzilishining oldini olish, tebranishni kamaytirish, balansfti o‘zgartirish, dastakni o'yinchining qoiiga mahkamlash uchun moijallangan hamda me’- yoridagi oicham va joylashuvga ega boigan maxsus qismlardan boshqa ortiqcha o'matma va chiqib turuvchi predmetlardan xoli boiishi zarur.

4.13.2. O’yinchi raketkaning tuzilishini o‘zgartirishi uchun xizmat qiladigan har qanday moslamalar boimasligi kerak.

5. Kiyim-bosh.

Milliy badminton federatsiyalari badminton o‘ynash uchun zarur boiadigan volan, raketka, kiyim-boshlardan foydalanish masalalarini hal qiladi. Bunday tartibga solish federatsiyaning tashabbusi bilan ham, istalgan manfaatdor tomonning, jumladan, hakamlar, sportchilar, badminton jihozlari ishlab chiqaruvchilar, hududiy federatsiyalar yoki ulaming a’zolarining taklifiga binoan ham amalga oshirilishi mumkin.

6. Qur’a tashlash.

6.11. O’yin boshlanishi oldidan qur’a tashlanadi; qur’ada yutgan tomon

6.1.1 va 6.1.2-bandlarda ko‘rsatilganlardan birini tartlaydi, ya’ni:

6.11.1. Volanni oshirish yoki uni qabul qilish;

6.11.2. O’yinni kortning qaysi tomonida olib borish.

6.12. Qur’ani boy bergan tomon esa qolganini tanlaydi.

6.13. Sportchilarga o‘yin boshlanishi oldidan chigalyozdi mashqlari uchun 2 daqiqa vaqt beriladi.

7. Hisob.

7.11. O’yin tomonlardan biri uchta geymdan ikkitasi yutgu- niga qadar

davom etadi.

7.12. Birinchi bo‘lib 21 ochko jamg‘argan sportchi geymni yutgan hisoblanadi (7.4 va 7.5-bandlarda ko‘rsatilgan holatlar bundan mustasno).

7.13. Zarbalar almashinuvini yutgan tomonga ochko beriladi. Raqibi xatoga yo‘l qo‘ygan yoki volan raqibi maydonchasida kort yuzasiga tushib o‘yindan chiqib ketgan holatlarda sportchi zarbalar almashinuvini yutgan hisoblanadi.

7.14. Hisob “20:20” bo‘lganda, birinchi bo‘lib ikki ochkolik ustunlikka erishgan tomon g‘alaba qozongan tomon geymni yutadi.

7.15. Hisob “29:29” bo‘lganda 30-ochkoni qo‘lga kiritgan sportchi geymni yutgan hisoblanadi.

7.16. Geymni yutgan sportchi keyingi geymni volanni oshirish bilan boshlab beradi.

8. Tomonlarni almashish.

8.11. Sportchilar quyidagi hollarda maydonchada tomonlarni almashadilar:

8.11.1. birinchi geym tugagandan keyin;

8.11.2. ikkinchi geym yakunlangandan so‘ng (agar uchinchi geym ham

o‘tkazilsa);

8.11.3. uchinchi geymda sportchilardan biri 11 ochko to‘plagandan keyin.

8.12. Agar tomonlarni almashish o‘z vaqtida amalga oshirilmagan bo‘lsa, bu narsa aniqlanishi bilan, volan o‘yindan chiqqach, tomonlar almashiladi. Bunda amaldagi hisob saqlanib qoladi.

9. Oshirish.

9.11. Oshirish to‘g‘ri bajarilganda:

9.11.1. Volanni oshiruvchi va uni qabul qiluvchi sportchilar bunga tayyor boiishsa, tomonlardan birortasi oshirishni keragidan ortiq cho‘zib yubormasligi zarur; oshirish paytida raketka oldinga harakatni boshlagandan keyin (9.2-band) yo‘l qo‘yiladigan to‘xtalish xato (fol) hisoblanadi;

9.11.2. volanni oshiruvchi ham, uni qabul qiluvchi ham o‘zaro diagonal joylashgan oshirish maydonlarida, bu maydonlami chegaralab turuvchi chiziqlami bosmasdan turishlari kerak;

9.11.3. volanni oshirish uchun harakat boshlangandan (9.2- band) to volan oshirilgunga qadar (9.3-band) uni oshiruvchining ham, qabul qiluvchining ham har ikkala oyog‘i yerdan uzilmasligi zarur;

9.11.4. oshiruvchining raketkasi dastlab volanning kallagiga tegishi kerak;

9.11.5. raketka bilan zarba berish paytida volan to‘lig‘icha sportehining belidan pastda turishi kerak; oshiruvchining eng past- ki qovurg‘asidan o‘tgan tasawurdagi aylana chiziq bel hisoblanadi;

9.11.6. volanga zarba berish paytida oshiruvchining raketkasining sterjeni pastga qarab turishi Volant;

9.11.7. volanni oshirish uchun harakat boshlangandan (9.2- band) oshirish yakunlangunga qadar (9.3-band) oshiruvchining raketkasi faqat oldinga qarab harakatlanishi zarur;

9.11.8. volan oshiruvchining raketkasidan boshlab to to‘ming ustidan oshib o‘tgunicha ko‘tarilib boruvchi chiziq bo‘yicha harakatlanishi kerak, toki mabodo u qaytarilmaydigan boisa, oshirishning tegishli maydoniga tushishi kerak (boshqacha aytganda, uni chegaralovchi chiziqlar ichiga yoki ulaming ustiga);

9.11.9. oshiruvchi volanni urishda xato qilmasligi kerak.

9.12. Sportchilar maydonchada o‘z o‘rinlarini egallaganla- ridan keyin, volanni oshiruvchining raketkasining oldinga qarab boshlangan birinchi harakati oshirishning boshlanishi hisoblanadi.

9.13. Oshirish boshlangandan keyin (9.2-band) volanga oshiruvchining raketkasi bilan zarba berilsa yoki u xatoga yo‘l qo‘ysa, oshirish amalga oshirilgan hisoblanadi.

9.14. Qabul qiluvchi tomon tayyor bo‘lmaguncha volanni oshirish mumkin emas, ammo u oshirilgan volanni qaytarishga harakat qilsa, qabul qilishga tayyor hisoblanadi.

9.15. Juftlik bahslarida volanni oshirish vaqtida (9.2 va 9.3- bandlar) oshiruvchi va qabul qiluvchi o‘yinchilaming sheriklari maydonchaning o‘z tomonlarida istalgan joyni egallashlari mumkin, faqat oshiruvchi yoki qabul qiluvchiga qarama-qarshi tomonni to‘sib qo‘ymasliklari kerak.

10. Yakkalik bahslari.

10.11. Volanni oshirish va uni qabul qilish:

10.11.1. oshiruvchida ochko bo'lmaganda yoki juft ochkoga ega boMganda, o‘yinchilar volanni o‘z maydonchalarining o‘ng tomonidan oshirishlari (qabul qilishlari) kerak;

10.1.2. oshiruvchida toq sonli ochko bo‘lganda, o‘yinchilar volanni o‘z maydonchalarining chap tomonidan oshirishlari (qabul qilishlari) kerak;

10.12. O‘yin tartibi va kortdagi joylashuv:

O'yin jarayonida volan oshiruvchi va qabul qiluvchi tomonidan, to u o‘yindan chiqib ketmaguncha navbati bilan qaytarilishi zarur (15-band).

10.13. Hisob va oshirish.

10.13.1. Agar oshiruvchi o‘yinni yutsa, unga ochko beriladi (7.3-band). Shundan so‘ng u yana, faqat bu safar maydonchasining boshqa tomonidan,volanni oshiradi.

10.13.2. Agar oshirishni qabul qiluvchi tomon yutib olsa (7.3- band), unga ochko beriladi va u yangi oshiruvchiga aylanadi.

11. Juftlik bahslari.

11.11. Volanni oshirish va uni qabul qilish.

11.11.1. oshiruvchi tOmonda ochko bo‘lmaganda yoki juft ochkoga ega bo‘Isa, ular volanni o‘zlarining oshirish inaydonining o‘ng tomonidan oshirishadi;

11.11.2. oshiruvchi tomonda toq ochkoga ega bo‘lsa, ular volanni o‘zlarining oshirish maydonining chap tomonidan oshirishadi;

11.11.3. qabul qiluvchi tomonning oxirgi volanni oshirgan o‘yinchisi o‘sha- o‘zi volanni oshirgan maydonchada qoladi; sherigi esa qo‘shni maydonchadan joy oladi;

11.11.4. o‘yinchilar o‘zlari volanni oshirganda ochko yutgun- lariga qadar joylarini almashtirishlari mumkin emas;

11.11.5. volanni qaysi tomon oshirayotganidan qat’i nazar, u oshiruvchi tomonning ochkosiga mos keladigan maydonchadan oshirilishi Volant, 12-bandda qayd etilgan holatlar bundan mustasno;

11.12. Volanni qaytarish ketma-ketligi va kortda joylashuv.

O’yin jarayonida oshirilgan volanni uni qabul qiluvchi tomondagi o‘yinchiIarning istalgan biri qaytarishi mumkin; o‘z navbatida qarama-qarshi tomon ham o‘z maydonchasidagi istalgan joyda uni qaytaradi, shu tarzda volan o‘yindan chiqmaguncha davom etadi (15-band).

11.13. Ochkolar hisobi.

11.13.1. agar volanni oshirgan tomon o'yinni yutib olsa (7.3- band), unga ochko beriladi va u endi maydonchasining boshqa tomonidan oshiradi;

11.13.2. agar volanni qabul qilgan tomon o'yinni yutib olsa (7.3-band), unga ochko beriladi va u oshiruvchi tomonga aylanadi.

11.14. Oshirishning ketma-ketligi.

Har qaiiday o‘yinda oshirish hUquqi ketma-ket quyidagicha o‘tadi:

11.14.1. o‘yinni oshirishning o‘ng maydonidan boshlagan birinchi oshiruvchidan;

11.14.2. birinchi qabul qiluvchining sherigiga; volanni oshirish oshirish maydonining chap tomonidan bajarilishi kerak;

11.14.3. birinchi oshirgan o‘yinchining sherigiga;

11.14.4. birinchi qabul qilgan o‘yinchiga;

11.14.5. birinchi oshirgan o‘yinchiga va shu tarzda.

11.15. Biror bir o‘u inchi volanni navbatdan tashqari oshirishi, navbatsiz qabul qilishi yoki bitta geymda ikkita oshirishni ketma- ket qabul qilishi mumkin emas. 12-bandda qayd etilgan holatlar bundan mustasno.

11.16. Geymni yutib olgan tomonning istalgan bir o‘yinchisi keyingi geymda birinchi bo‘lib volanni oshirishi, shuningdek, yutqazgan tomonning istalgan sportchisi birinchi bo‘lib volanni qabul qilishi mumkin.

12. Oshirish maydoni xatolari.

12.11. Quyidagi holatlarda oshirish maydoni xatosiga yo‘l qo‘yilgan hisoblanadi:

12.11.1. sportchi volanni navbatsiz oshirsa yoki qabul qilsa;

12.11.2. sportchi volanni tegishli oshirish maydonchasidan oshirmasa yoki

qabul qilmasa.

12.12. Agar oshirish maydonchasi borasida xatoga yo‘l qo‘yilsa, u to‘g‘rilanmaydi va geym o‘yinchilarning joylashuvini o‘zgartirgan holda davom ettiriladi.

13. Qoida buzilishi.

Quyidagi holatlarda qoida buzilgan (folt) hisoblanadi: volan qoidalarga rioya etmasdan oshirilsa (9.1-band).

13.11. Oshirish paytida volan:

13.11.1. to‘rga tegib, unga ilinib qolsa;

13.11.2. to‘rdan uchib o‘tib, unga osilib qolsa;

13.11.3. qabul qiluvchi o‘yinchining sherigi tomonidan qaytarilsa.

13.3.O’yin paytida volan:

13.3.1. kortdan tashqariga tushsa;

13.3.2. to‘r teshigidan yoki uning ostidan uchib o‘tsa;

13.3.3. to‘rdan o‘tmasa;

13.3.4. zalning shiftiga yoki devorlariga tegsa;

13.3.5. o‘yinchining tanasiga yoki kiyimiga tegsa;

13.3.6. kort tashqarisida turgan istalgan narsa yoki shaxsga tegsa;

(agar zarurat bo‘lsa, musobaqa o‘tkazilayotgan inshootning tuzilishidan kelib chiqib, tashldlotchilar volan to'siqqa tegishi bilan bog'liq alohida Volantlami ham belgilashlari mumkin)

13.3.7. raketkada ushlab olingan yoki tutib qolingan va shundan keyin zarba berish chog‘ida otib yuborilgan bo‘lsa;

13.3.8. volan bittao‘yinchi tomonidan ketma-ket ikkita zarba bilan qaytarilsa. Ammo bitta zarba paytida volan raketkaning ham kallagiga, ham simli yuzasiga tegsa, xato hisoblanmaydi;

13.3.9. o‘yinchi va uning sherigi tomonidan ketma-ket qaytarilsa;

13.3.10. o‘yinchining raketkasiga tegib, raqib maydonchasi tomonga harakatni davom ettirmasa.

13.4. O’yin paytida sportchi:

13.4.1. to‘r yoki ustunlarga raketkasi, tanasi yoki kiyimi bilan tegsa;

13.4.2. raketkasi yoki tanasi to‘r ustidan raqib tomonga o‘tib ketsa; ammo zarbaning boshlanishi va raketka bilan volanning bir- lamchi uchrashuvi o‘z maydonchasida bo‘lgan bo‘lsa, zarba beruv- chi volanni raketkasi bilan to‘rning qarama-qarshi tomonigacha o‘tkazib qo‘yishi mumkin;

13.4.3. raketkasi yoki tanasi to‘r ostidan raqib tomonga o‘tib ketib, unga halaqit qilsa yoki uni chalg‘itsa;

13.4.4. to‘ming ustida turgan volanga zarba berish chog‘ida raqibiga halaqit qilsa, ya’ni uni raketkasi yoki tanasi bilan to‘sib qolsa;

13.4.5. har qanday harakatlar, masalan, imo-ishoralar yoki qichqiriqlar bilan raqibni chalg‘itsa.

13.5. 16-bandda qayt etilgan qoidabuzarliklami sodir etsa.

14.“Bahsli” holat.

14.11. “Bahsli” holat minoradagi hakam tomonidan e’lon qilinadi.

14.12. “Bahsli” holat e’lon qilinishi oldidan “To‘xta” degan komanda beriladi.

14.13. “Bahsli” holat quyidagi vaziyatlarda yuzaga keladi:

14.13.1. volanni qabul qiluvchi tomon qabul qilishga tayyor bo'lmasidan oshiruvchi oshirishni baiarsa (9.5-band);

14.13.2. volanni oshirish paytida oshiruvchi ham, qabul qiluvchi ham qoidani buzishsa;

14.3.3. o‘yin paytida volan:

14.3.3.1. to‘rga ilinib, uning yuqori qismida osilib qolsa;

14.3.3.2. to‘rdan uchib o‘tayotib unga osilib qolsa;

14.3.3.3. volanga shikast yetsa va uning kailagi boshqa qismidan to‘liq ajralib ketsa.

14.3.4. Minoradagi hakamning fikricha, o‘yin to'xtatilgan yoki sportchi raqibining murabbiysi tomonidan chalg‘itilgan bo‘lsa.

14.3.5. Yon hakam vaziyatni ko‘rmay qolgan bo‘lsa, minoradagi hakam esa qaror qabul qila olmasa.

14.3.6. Har qanday noaniq va tusimnarsiz holatda.

14.14. “Bahsli” holat e’lon qilinganda volanni oxirgi oshirish bilan boshlangan o‘yin vaziyati hisobga olinmaydi va volanni oshirgan sportchi oshirishni takroran bajaradi.

15. Volan o‘yindan tashqarida.

Quyidagi holatlarda volan o'yindan tashqarida hisoblanadi:

15.11. to‘rga yoki ustunga urilib, zarbani amalga oshirgan o‘yinchi tomonda kortga tusha boshlasa;

15.12. kort yuzasiga kelib tushsa (maydoncha chegaralarini belgilovehi chiziqlar ichida yoki ulardan tashqarida);

15.13. “bahsli” holat, “to‘xta” komandasi yoki qoidabuzarlik (folt) e’lon qilinsa.

16. O’yinnmg uzluksizligi, sportga xos bo‘lmagan xatti- harakat, jazolash

16.11. O’yin birinchi oshirish amalga oshirilgandan boshlab to match yakunlangunga qadar davom etishi kerak. 16.2 va 16.3- bandlarda ko‘rsatilgan holatlar bundan mustasno.

16.12. Tanaffuslar:

Barcha matchlarda tanaffuslarga quyidagi tartibda ruxsat berilishi kerak:

16.12.1. har bir geymda tomonlardan birining ochkolari 11 ga yetganida 60 soniyadan ko‘p bolmagan vaqtga;

16.12.2. birinchi va ikkinchi hamda ikkinchi va uchinchi geymlar oralig‘ida 120 soniyadan ortiq bo'lmagan vaqtga; (badminton matchlari televideniye orqali namoyish etilsa, Bosh hakam o ‘yin boshlanishi oldidan 16.2-bandda qayd etilgan tanaffuslar majburiy va aniq belgilangan vaqtdan iborat bo ‘lishi to ‘g'risida qaror qabul qilishi mumkin).

16.13. Q‘yinni vaqtincha to‘xtatish:

16.13.1. o‘yinchilarga bog‘liq bo‘lmagan vaziyatlar yuzaga kelganda, minoradagi hakam qancha ma’qul topsa, shuncha vaqtga o‘yimii to‘xtatib turishi mumkin;

16.13.2. alohida vaziyatlarda Bosh hakam o‘yinni to‘xtatishi mumkin;

16.13.3. agar o‘yin vaqtincha to‘xtatilsa, u to‘xtatilgungacha yuzaga kelgan hisob saqlanib qolinishi va o‘yin ana shu hisobdan davom ettirilishi kerak.

16.14. O’yindagi to‘xtalishlar:

16.14.1. O’yin hech qachon sportchiga nafasini rostlab olish, kuch to‘plash yoki maslahat olish uchun imkon berish maqsadida to‘xtatilishi mumkin emas.

16.15. Maslahatlar va o‘vinchilaming kortdan chetga chiqishi:

16.15.1. O’yin paytida faqat volan o‘yindan tashqari holatda (15-band) bo‘lgandagina sportchi maslahat olishi mumkin;

16.15.2. sportchilardan birortasi o‘yin davomida minoradagi hakamning ruxsatisiz kortni tark etishi mumkin emas. 16.2-bandda qayd etilgan tanaffuslar bundan mustasno.

16.16. Q‘yinchi quvidagilarga haqli emas:

16.16.1. ataylab o‘yinda to‘xtalish yoki to‘xtab turishlarni yuzaga

keltirishga;

16.16.2. volanning uchishi tezligini o‘zgartirish maqsadida ataylab uning shaklini o‘zgartirishga;

16.16.3. o‘zini nafsoniyatga tegadigan tarzda tutishga;

16.16.4. boshqa sportchiga xos boMmagan xatti-harakatlarni sodir etishga.

16.17. Qoidabuzarliklarning oldini olish:

16.17.1. minoradagi hakam quyidagilar vositasida 16.4, 16.5 va 16.6- bandlarda qayd etilgan qoidabuzarliklarning oldini olishi kerak:

16.17.1.1. qoidabuzarga sariq kartochka ko‘rsatib, ogohlan- tirish berish;

16.17.1.2. agar o‘yinchi qizil kartochka ko'rsatib ogohlanti- rilgan bo‘!sa, qoidabuzarga “folt” e’lon qilish. Ikki marta shu tarzda qoida buzilishi “doimiy qoidabuzarlik” deb baholanadi.

16.17.2. o‘yinchi tomonidan jiddiy xatti-harakat, doimiy qoidabuzarlik yoki 16.2-bandning buzilishi sodir etilganda, ikkinchi qizil kartochkani ko‘rsatish bilan birga, bu haqda Bosh hakamga xabar berish. Bosh hakam sportchini ushbu matchni davom ettirishdan mahrum etish va unga 0:21, 0:21 hisoblarida mag‘lubiyat yozish huquqiga ega.

2-savolning bayoni:

6.2. Hakamlar apparati tuzilmasi

17.1. Bosh hakam har bir match tarkibiy qismi bo‘lgan tumir yoki boshqa musobaqaning o‘tkazilishi uchun to‘liq javobgar hisoblanadi.

17.2. Minoradagi hakam, agar u tayinlangan bo‘lsa, mazkur matchning otkazilishi, kortning holati va uning atrofidagi vaziyat uchun javobgar sanaladi. Minoradagi hakam Bosh hakamga bo‘ysunadi.

17.3. Agar volanni oshiruvchi tomonidan uni oshirish paytida qoidabuzarliklar sodir etilsa (9-band), hakam ana shu qoidabuzarlikni qayd etadi.Yon hakam volan maydoncha chegaralarini belgilab beruvchi chiziq hududiga tushdimi yoki undan tashqarigami, shuni aniqlab beradi.

17.4. Barcha hakamlaming qarorlari ana shu hakamlar gavobgar bo‘lgan o‘yin holatlari bo‘yicha yakuniy hisoblanadi. Agar minoradagi hakam yon hakam xatoga yo‘l qo‘ydi, deb topsa, uning qarorini bekor qilishi mumkin.

17.5. Minoradagi hakam quyidagilarga majbur:

17.6.1. o‘yin qoidalariga rioya etish va ularni hayotga tatbiq qilishga, shu jumladan, “bahsli” holat, qoidabuzarlik va folni, agar ular sodir etilsa, aniqlash;

17.6.2. bahsli holatlar yuzaga kelganda keyingi oshirish- gacha ular yuzasidan qaror chiqarish;

17.6.3. matchning borishi to‘g‘risida sportchilar vatomosha- binlami aniq va baland ovozda xabardor qilib borish;

17.6.4. Bosh hakam bilan maslahatlashgan holda oshirish joyidagi va yon hakamlami tayinlash yoki chetlashtirish;

17.6.5. tayinlanmagan hakamlaming vakolatida bo‘lgan masalalar bo‘yicha qarorlar qabul qilish;

17.6.6. kortdagi hakamlardan birortasi yuzaga kelgan vaziyat bo‘yicha qaror chiqarishga imkonsiz bo'lib qolganda, o‘z qarorini qabul qilish yoki “bahsli” holat e’lon qilish;

17.6.7. Bosh hakamga 16-bandga taalluqli har qanday holatlar yuzasidan xabar berish;

17.6.8. faqat o‘yin qoidalariga taalluqli masalalarda qonoat- lantirilmagan barcha apellyatsiyalami Bosh hakamga yetkazish. (Mazkur apellyatsiyalar volanni keyingi oshirish amalga oshiril- guncha yoki o‘yinning oxiri bo'lsa, apellyatsiya berayotgan tomon kortdan chiqib ketmasidan kiritilishi kerak).

Minoradagi hakamlar uchun atamalar

Mazkur ilovada minoradagi hakam o‘yin davomida ishlatadigan standart

atamalar keltirib o‘tilgan,

1. O’yinchilarni tanishtirish:

1.1. Xonimlar va janoblar:

1.1.1. Mening o‘ng tomonimda (o‘yinchining (o‘yinchilarning) ismi

Volanifi, ular vaqil bo‘lgan hudud nomi aytiladi), chap tomonimda esa (o‘yinchining

(o‘yinchilarning) ismi Volanifi, ular vaqil bo‘lgan hudud nomi aytiladi);

1.1.2. Mening o‘ng tomonimda (hudud, jamoa nomi aytiladi) vaqili (vaqillari) bo‘lmish (o'ymchining (o‘yinchilaming) ismi Volanifi aytiladi), chap tomonimda esa (hudud, jamoa nomi aytiladi) vaqili (vaqillari) bo‘lmish (o‘yinchining

(o*yinchilaming) ismi Volanifi aytiladi);

1.1.3. Oshiruvchi (o‘yinchining ismi Volanifi yoki hudud, jamoa nomi aytiladi), qabul qiluvchi (o‘yinchining ismi Volanifi yoki hudud, jamoa nomi aytiladi).

2. Matchning boshlanishi, hisobni e’lon qilish, tanaffuslar, geymlarning yakunlanishi:

2.1. Nol-nol o‘ynanglar.

2.2.Oshirish ... tomonga o‘tadi.

2.3. Bir daqiqa tanaffus.

2.4. Kort... (raqami aytiladi) 20 soniya, 20 soniya.

2.5. geym-poynt (masalan, 20 geym-poynt 6, 29 geym- poynt 28).

2.6. match-poynt (masalan, 20 match-poynt 8, 29 match- poynt 28).

- geym-poynt — geym-poynt (masalan, 29 geym-poynt-28 geym-poynt).

2.8. Geym.

2.9. Birinchi geymni .... (jamoaviy bahslarda davlat/jamoa nomi aytiladi) ... hisobida yutdi.

2.10. Kort. .. (raqami aytiladi) 2 daqiqa tanaffus.

2.11. Ikkinchi geym.

2.12. Ikkinchi geymni.... (jamoaviy bahslarda davlat/jamoa nomi aytiladi) ...

hisobida yutdi.

2.13. Matchdagi hisob 1:1 (bir-u bir).

2.14. Uchinchi hal qiluvchi geym.

3. Umumiy ko‘rinishdagi e’lonlar:

3.1. o’z maydoningizni egallang.

3.2. Siz tayyormisiz?

3.3. Siz volanni oshirishda nishonga ura olmadingiz.

3.4. Qabul qiluvchi tayyor emas.

3.5. Siz oshirishni qabul qilishga urindingiz.

3.6. Siz yon chiziqdagi hakamga bosim o‘tkazmasligingiz kerak.

3.7. Iltimos, yonimga keling.

3.8. Volanga hech narsa qilmadimi?

3.9. Volanni sinab ko‘ring.

3.10. Volanni almashtiring.

3.11. Volanni almashtirmang.

3.12. “Bahsli” holat.

3.13. Tomonlaming almashinuvi.

3.14. Sizjoylaringizni almashmadingiz.

3.15. Siz noto‘g‘ri oshirish maydonidan oshirdingiz.

3.16. Siz navbatsiz oshirdingiz.

3.17. Siz navbatsiz qabul qildingiz.

3.18. Volanning shaklini o'zgartirmang.

3.19. Volan sizga tegdi.

3.20. To‘rga tegildi.

3.21. Siz noto‘g‘ri maydonda turibsiz.

3.22. Siz raqibingizni chalg‘itdingiz.

3.23. Sizning murabbiyingiz raqibingizni chalg‘itdi.

3.24. Ikkita zarba.

3.25. Siz volanni otdingiz (otish).

3.26. Siz raqib tomonga o‘tib ketdingiz.

3.27. Siz raqibingizga halaqit qildingiz.

3.28. Siz (o‘yinni davom ettirishni) rad etasizmi?

3.29. Qabul qiluvchida folt.

3.30. Oshirishda folt e’lon qilinadi.

3.31. O’yinni davom ettiramiz.

3.32. O’yin to‘xtailadi.

3.33. (familiyasi aytiladi) sportga xos bo‘lmagan xatti- harakat uchun ogohlantiriladi.

3.34. (familiyasi aytiladi)ga sportga xos bo‘Imagan xatti- harakat uchun fol e’lon qilinadi.

3.35. To‘xta.

3.36. Folt.

3.37. Aut.

3.38. Yon hakam! Sizning qaroringiz?

3.39. Oshirish joyidagi hakam! Sizning qaroringiz?

3.40. o’zgarish - maydon .

3.41. o’zgarish — aut.

3.42. Kort (maydoncha)ni arting.

4. Matchning tugashi:

4.1. Matchni.... (o‘yinchining (o‘yinchilaming) familiyasi israi; jamoaning nomi aytiladi) ..... hisobida yutdi.

4.2. Matchni .... (o‘yinchining (o‘yinchilarning) familiyasi ismi; jamoaning nomi aytiladi)..... hisobida yutdi - o‘yinni davom ettirish rad etildi.

4.3. Matchni .... (o‘yinchining (o‘yinchilaming) familiyasi ismi; jamoaning nomi aytiladi)..... hisobida yutdi - ushbu matchda o‘yindan chetlatish.

Kortdagi hakamlarga tavsiyalar 1. Kirish

1.1. Kortdagi hakamlar uchun tavsiyalar BWF tomonidan uning Nizomi talablari asosida barcha mamlakatlarda badminton o’yinini boshqarish uslublarini bir xil standartga keltirish maqsadida ishlab chiqilgan.

1.2. Mazkur tavsiyalardan maqsad minoradagi hakamiarga matchning borishini boshqarish masalalarida yordam berishdan iborat. Toki ular o‘yinni qat’iyat va adolat bilan, ammo o‘yinchilami ortiqcha tergamasdan va ulardan ayb izlamasdan, shu bilan birga, o‘yin qoidalariga rioya etgan holda boshqarib borsinlar. Shuningdek, tavsiyalar oshirish joyi va yon tomondagi hakamiarga ham o‘z vazifalarini to‘g‘ri ado etishlarida yordam beradi.

1.3. Barcha hakamlar o‘yin aslida o‘yinchilar uchun mavjud bo‘iishini yodda tutishlari zarur.

2. Kortdagi hakamlar va ularning qarorlari

2.1. Minoradagi hakam Bosh hakamga (17.2-band), Bosh hakam bo'lmaganda esa, musobaqa tashqilotchisiga bo'ysunadi va uning rahbarligi ostida ish olib boradi.

2.2. Volanni oshirish maydonidagi hakam Bosh hakam tomonidan tayinlanadi, ammo minoradagi hakam tomonidan Bosh hakam bilan maslahatlashgan holda chetlatilishi (almashtirilishi) mumkin (17.6.4-band).

2.3. Yon chiziqdagi hakamlar Bosh hakam tomonidan liiyinlanadi, ammo minoradagi hakam tomonidan Bosh hakam hi Ian maslahatlashgan holda chetlatilishi (almashtirilishi) mumkin (17.6.4-band).

2.4. Barcha hakamlarning qarorlari ana shu hakamlar javobgar bo‘igan o‘yin holatlari bo‘yicha yakuniy hisoblanadi. Agar minoradagi hakam yon hakam xatoga yo‘l qo‘ydi, deb topsa, uning qarorini bekor qilishi va o‘zining shaxsiy qarorini qabul qilishi mumkin (17.5-band). Agar minoradagi hakam yon chiziqdagi hakamni chetlashtirish kerak, deb hisoblasa, u mazkur masalada Bosh hakamga murojaat qilishi kerak (17.6.4-band, 2.3- tavsiyalar).

2.5. Kortdagi hakamlardanbirortasi yuzagakelgan vao‘zlari mas’ul boigan vaziyat bo‘yicha qaror chiqarishga imkonsiz bo‘lib qolganda, minoradagi hakam o‘z qarorini qabul qilish yoki “bahsli” holat e’lon qilishga haqli (17.6.6-band).

2.6. Minoradagi hakam mazkur matchning o‘tkazilishi, kortning holati va uning atrofidagi vaziyat uchun javobgar sanaladi. Minoradagi hakamning vakolatiu match boshlanishi oldidan kortga chiqqan paytdan boshlanib, o‘yin tugagach kortdan chiqib ketgan vaqtgacha davom etadi (17.2-band).

3. Minoradagi hakamlar uchun tavsiyalar

3.1. Minoradagi (shuningdek, volanni oshirish maydonidagi) hakamlarning kiyim-boshi.

Agar musobaqa tashqilotchilari tomonidan bir xil kiyim-bosh nazarda tutilmagan bo‘lsa, minoradagi (volanni oshirish maydonidagi) hakamlar quyidagi tavsiyalarga amal qilishlari lozim:

3.1.1. Kiyimnmg tepa qismi: erkaklar va ayollar uchun to‘q ko‘k (qoragacha) rangdagi pidjak (ayollarda kofta); yorqin va bir tusli (oq, yorqin ko‘k) ko‘ylak (ayollar uchun bluzka); to‘q rangli, imkon qadar bir tusli rasmiy uslubdagi sipo bo‘yinbog‘.

3.1.2. Kiyimning past qismi: erkaklar va ayollar uchun kul rangning istalgan tusidagi shim (ayollarda yubka).

3.1.3. Poyafzal: erkaklar va ayollar uchun tufli, asosiysi, ayollar tuflisinmg poshnasi kortni bosib ezmasligi kerak.

3.1.4. Minoradagi (volanni oshirish maydonidagi) hakamda quyidagilar bo‘lishi kerak:

• ishlatish uchun qulay boMgan, o‘yin paytida tasma bilan hakamning bo‘yniga osib qo‘yiladigan sekundomer;

• o⁴ yin bayonnomasi uchun qisqichli planshet;

• avtoruchka (qalam), shu jumladan, zaxirasi ham.

3.1.5. Hakamlar ozoda tashqi ko‘rinishga ega bo‘lishlari kerak.

3.2.0⁴yin boshlanishi oldidan minoradagi hakam quyidagilami bajarishi kerak:

3.2.1. Bosh hakamdan o‘yin bayonnomasini olish (3-Ilova);

3.2.2. ochkolarni hisoblagichning ishlashini tekshirish;

3.2.3. ustunlar yoki ularning o‘rnini bosuvchi tasmalaming to‘g‘ri joylashganini tekshirish (1.5-band);

3.2.4. to'ming balandligini hamda uning chetlari bilan ustunlar orasida bo‘shliq yo‘qligini tekshirish;

3.2.5. volan to‘siqlarga (zalning tuzilishi elementlaridan kelib chiqib) tegib qolganda qo‘shimcha Volantlar mavjud yoki yo‘qligiga aniqlik kiritish;

3.2.6. volanni oshirish joyidagi va yon chiziqlardagi hakamlar o⁴z o‘mini egallaganiga va ular o‘zlarining vazifalarini bilishlariga ishonch hosil qilish (tavsiyalaming 5 va 6-qismlari);

3.2.7. o'yinni o‘tkazish paytida to‘xtalishlar bo‘lmasligi uchun yetarli miqdorda sinab ko^’rilgan volanlar tayyorlab qo⁴yilishini ta’minlash (qoidalarning 3bandi); (minoradagi hakam 3.2.1, 3.2.2, 3.2.3, 3.2.4 va 3.2.7- bandlardagi vazifalarni, agar tayinlangan bo ‘Isa, volanni oshirish joyidagi hakamga yuklashi mumkin);

3.2.8. o^’yinchiiaming kiyimlari yozuvlar va reklamalarga oid talablarga mosligini tekshirish, nomutanosibliklar aniqlangan- da. ularni bartaraf etish. Qoidalarga muvofiq kelmaslik (yoki shunga yaqin) holatlar yuzasidan o‘yin boshlanishi oldidan Bosh hakam yohud rasmiy vaqil bilan maslahatlashib olish zarur;

3.2.9. qur’a tashlash adolatli o'tkazilganligiga, qur’ani yutgan va yutqazgan tomonlar o’z tanlovini to"g⁴ri amalga oshirganiga ishonch hosil qilish

(qoidalarning 6-bandi). Volanni oshirish va maydon bo‘yicha tanlovni bayonno- mada aks ettirish.

3.2.10. o‘yinchilar bilan tanishish, o‘yinni volanni oshirish- ning o‘ng maydonidan boshlaydigan sportehilaming ismi Volanif- lnrini (juftlik bahslarida) bayonnomaga kiritib qo‘yish. Bunday qaydlarni har bir geym boshlanishi oldidan kiritish (agar o‘yin davomida volanni oshirish maydonchasi borasida xatoga yo‘l qo'yilgani uchun ushbu joylashuv o'zgartirilsa (12.2-band), qayd- larga tegishli o‘zgartirishlar kiritib borish.

3.3. O’yin boshlanishi oldidan minoradagi hakam tegishli iboralardan foydalangan holda qatnashchilarni (1-Ilovaning 1- bandi), quyida keltirilgan shakl asosida o‘zida o‘ngda kim va chapda kim ekanini aytib tanishtiradi: A, B, D, E - o‘yinchilarning ismlari, K, L, M, N — mamlakat (jamoa) nomi.

Yakkalik bahslari

Shaxsiy birinchilik

“Xonimlar va janoblar, mening o‘ng tomonimda A, K; chap tomonimda esa B, L. A volanni oshiradi. Hisob nol-nol, o‘yinni boshlang”.

Jamoaviv musobaqalar

“Xonimlar va janoblar, mening o‘ng tomonimda K ning vaqili A; chap tomonimda esa L ning vaqili B. Volanni K oshiradi. Hisob nol-nol, o‘yinni boshlang”.

Juftlik bahslari

Shaxsiy birinchilik

“Xonimlar va janoblar, mening o‘ng tomonimda A, K va B, L; chap tomonimda esa D, M va E, N. Volanni V D ga oshiradi. Hisob nol-nol, o‘yinni boshlang”.

Agar juftlik bahslarida sheriklar bitta mamlakat (jamoa) a’zolari bo‘lishsa, mamlakat (jamoa) nomi ikkala sportchining ismi Volanifidan keyin aytiladi.

Masalan: K ning vaqillari A va B.

Jamoaviy musobaqalar

“Xonimlar va janoblar, mening o‘ng tomonimda K ning vaqillari A va B; chap tomonimda esa L ning vaqili D va E. Volanni K ning vaqili A L ning vaqili D ga oshiradi. Hisob nol-nol, o‘yinni boshlang”.

O'yin “o ‘yinni boshlang” degan komandct bilan boshlanadi

3.4. O’yin vaqtida minoradagi hakam quyidagilarni bajarishi kerak:

3.4.1. ortiqcha so‘z!ami ishlatmay, I-Ilovada keltirilgan standart atamalardan foydalanish;

3.4.2. hisobni yozib va e’lon qilib borish; har doim birinchi bo‘lib volanni oshirayotgan tomonning ochkolarini aytish;

3.4.3. agar oshirish joyida hakam tayinlangan bo‘lsa, minoradagi hakam asosiy e’tiborini volanni qabul qiluvchiga qaratishi kerak; zarurat tug‘ilsa, minoradagi hakam ham oshirishdagi xatoni e’lon qilishi mumkin;

3.4.4. imkon qadar, ochkolami hisolagichning ko‘rsatkich- larini kuzatib borish;

3.4.5. Bosh hakam bilan maslahatlashish zarur bo‘lganda, o‘ng qo‘lini boshi uzra baland ko‘tarish;

3.4.6. volanni oshirgan o‘yinchi mana shu oshirishda yutqazganida va oshirish huquqini ham boy berganda (10.3.2,11.3.2-bandlar), oldin “Oshirish o‘tadi” deb, so‘ngra hisobni oshirish o‘tgan o‘yinchidan boshlab e’lon qilish; zarurat bo "Isa. bu jarayonda yangi oshiruvchini va oshirishning to⁴g‘ri maydon- chasini qo‘ii bilan ko‘rsatish.

3.4.7. Quyidagi hollarda minoradagi hakam tomonidan “O’yinni boshlanglar” degan komanda beriladi:

3.4.7.1. match yoki geymni boshlash, yoxud tomonlar joy almashganidan keyin o‘yinni davom ettirish uchun;

3.4.7.2. to‘xtatilgan o'yinni davom ettirish uchun;

3.4.7.3. o‘yinchilardan o‘yinni davom ettirishni talab qilish uchun.

3.4.8. Minoradagi hakam tomonidan “To‘xtang” komandasi kutilmagan vaziyatlar tufayli o‘yinni istalgan vaqtga har qanday to‘xtatish zarurati yuzaga kelganda beriladi.

3.4.9. Quyidagi holatlardan boshqa vaziyatlarda minoradagi hakam tomonidan “Folt” komandasi e’lon qilinadi:

3.4.9.1. volanni oshirish joyidagi hakam “folt”ni e’lon qilganda (qoidalaming

13.1-bandi). Bu holatda minoradagi hakam “Oshirish folti e’lon qilinadi” deyishi kerak.

Volanni qabul qiluvchining xatosini minoradagi hakam “Qabul qiluvchi da

folt” deb e’lon qiladi;

3.4.9.2. Qoidalarning 13.3.1-bandida qayd etilgan xatoga yo‘l qo‘yi!ganda va ushbu xato uchun yon chiziqdagi hakamning legishli qichqirig‘i yoki signali nazarda tutilganda (tavsiyalaming 6.2-bandi);

3.4.9.3. qoidalarning 13.2.1, 13.2.2, 13.2.3 yoki 13.3.3- bandlarida qayd etilgan xatolarga yo‘l qo‘yi!ganda va ular faqat o‘yinchilar yoki tomoshabinlarga aniq bo'iishi uchun e’lon qilinishi zarur bo‘lganda.

3.4.10. Har bir geym davoraida tomonlardan birining ochko- lari 11 taga yetganda, “Oshirishning o‘tishi”ni e’lon qiladi (agar zarurat boMsa), oxirgi o‘yin jarayoni tugashi bilan qarsaklarga e’tibor qilmasdan, darhol hisobni e’lon qiladi (bu bilan 16.2.1- bandda nazarda tutilgan tanaffusning boshlangani bildiriladi), shundan so‘ng “1 daqiqa tanaffus” deydi. Har bir tanaffus paytida volanni oshirish joyidagi hakam, agar u tayinlangan bo‘lsa, kort artib tozalanishini ta’minlashi kerak.

3.4.11. Tomonlardan birining ochkolari 11 taga yetishi munosabati bilan geymlarda e’lon qilingan tanaffuslar (16.2.1- band) paytida tanaffusning 40 soniyasi o‘tgandan keyin “Kort... (raqamini aytadi) 20 soniya, 20 soniya” deb e’lon qiladi.

3.4.11.1. Birinchi va ikkinchi geymlar vaqtida hamda uchinchi geymdagi tanaffuslar paytida o‘yinchilar maydonlarini almashganda, kortning har ikki tomoniga 2 nafardan ortiq bo‘lmagan odam chiqishi mumkin. Ammo minoradagi hakam “20 soniya” deb e’lon qilganidan keyin ular kortdan chiqib ketishlari Volant.

3.4.11.2. Tanaffusdan keyin o‘yinni davom ettirish uchun oldin hisobni aytib, keyin “O’yinni boshlanglar” deb komanda beradi.

3.4.11.3. Agar o‘yinchilar 16.2.1-band bo‘yicha tanaffus talab qilishmasa, mazkur geymda o‘yin tanaffussiz davom ettirilishi mumkin.

3.4.11.4. Har bir geymda tomonlardan birining ochkolari 20 taga yetganda, “geym-poynt” (yoki agar mavjud bo‘lsa “match- poynt”) e’lon qiladi.

3.4.11.5. Har bir geymda tomonlardan birining ochkolari 29 taga yetganda, “geym-poynt” (yoki agar mavjud bo‘lsa “match- poynt”) e’lon qiladi.

3.4.12. Har bir geym yakunida oxirgi o‘yin jarayoni tugashi bilan qarsaklarga e’tibor qilmasdan “Geym” deb e’lon qiladi hamda bu bilan 16.2.2-bandda nazarda tutilgan tanaffusning boshlangani bildiriladi.

3.4.12.1. Birinchi geym tugaganidan keyin quyidagilarni e’lon qiladi:

“Birinchi geymni (o‘yinchining (o‘yinchilaming) familiya- sini; jamoaviy bahslarda esa jamoaning nomini aytadi) hisobida yutdi”.

3.4.12.2. Ikkinchi geym tugaganidan keyin quyidagilarni e’lon qiladi: “Ikkinchi geymni (o‘yinchining (o‘yinchilaming) familiya- sini; jamoaviy

bahslarda esa jamoaning nomini aytadi) .... hisobida yutdi. O’yindagi hisob 1:1 (biru bir)”.

3.4.12.3. Birinchi va ikkinchi geymlar tugaganidan keyin hi- sobni aytgach, “Kort. (raqamini aytadi), 2 daqiqa tanaffus” deb e’lon qiladi.

3.4.12.4. har bir geym yakunida volanni oshirish joyidagi hakam, agar u tayinlangan bo‘lsa, tanaffus belgisini (nazarda tutilganini) to‘r markaziga o‘rnatishi hamda kort artib tozalanishini ta’minlashi kerak.

3.4.12.5. Birinchi va ikkinchi geym o‘rtasidagi hamda ikkinchi va uchinchi geym o'rtasidagi tanaffuslar paytida (16.2.2- band) 100 soniya o‘tganidan keyin “Kort... (raqamini aytadi) 20 soniya, 20 soniya” deb e’lon qiladi.

3.4.12.6. Geymlar o'rtasidagi tanaffuslar paytida (16.2.2- band) o‘yinchilar maydonlarini almashganda kortning har ikki tomoniga 2 nafardan ortiq boimagan odam chiqishi mumkin. Ammo minoradagi hakam “20 soniya” deb e’lon qiliganidan keyin ular kortdan chiqib ketishlari Volant.

3.4.12.7. Ikkinchi geym boshlanishida “Ikkinchi geym, hisob nol-nol, o‘yinni boshlanglar”;

Agar uchinchi geym ham o‘tkazilsa, “Hal qiluvchi uchinchi geym, hisob nol- nol, o‘yinni boshlanglar” deb e’lon qiladi.

3.4.12.8. Uchinchi geymda yoki bir geymli o‘yinda tomonlardan birining ochkosi 11 taga yetganida (8-13-band) oldin hisobni, keyin esa “Bir daqiqa tanaffus, tomonlar joy almashishadi” deb e’lon qiiadi. Tanaffusdan keyin o‘yinni davom ettirish uchun oldin hisobni aytib, keyin “O’yinni boshlanglar” deydi. 3.4.13. Match yakunlanganidan keyin quyidagilarni bajarishi kerak:

3.4.13.1. “Matchda (o‘yinchining (o‘yinchilaming) familiya- sini; jamoaviy bahslarda esa jamoaning nomini aytadi).... hisobida yutdi”, deb geymlar bo‘yicha va yakuniy hisobni e’lon qiladi.

3.4.13.2. Darhol to‘ldirilgan bayonnomani Bosh hakamga topshiradi. Yon chiziqdagi hakandikning o‘ziga xosxususiyatlari

3.5.1. Volan kort ichida yoki undan tashqariga qanchalik olisga tushishidan qat’i nazar, minoradagi hakam har doim yon chiziqdagi hakamga qarashi kerak: mazkur vaziyat bo‘yicha qaror chiqarish yon hakamning zimmasida bo‘ladi. Tavsiyalarning 3.5.2- bandi bundan mustasno.

3.5.2. Agar minoradagi hakam yon chiziqdagi hakam noto‘g‘ri qaror qabul qildi, deb hisoblasa yoki tavsiyalarning 5.4- bandiga asosan bu haqda volanni oshirish joyidagi hakam xabar bersa, minoradagi hakam quyidagilarni e’lon qilishi Volant:

3.5.2.1. agar volan maydon ichiga tushgan bo‘lsa, “o‘zgarish: maydon”;

3.5.2.2. agar volan maydondan tashqariga tushgan bo‘lsa, “o‘zgarish: aut”.

3.5.3.Yon chiziqqa hakam tayinlanmagan bo‘lsa yoki yon chiziqdagi hakam ko‘rmay qolganda, minoradagi hakam quyidagilarni e’lon qilishi kerak:

3.5.3.1. agar volan maydon chizig‘idan tashqariga tushgan boMsa, hisobni aytishdan oldin “aut”;

3.5.3.2. agar volan maydon ichiga tushgan bo‘Isa, hisobni;

3.5.3.3. agar uning o‘zi ham vaziyatni ko'rmay qolgan bo‘l- sa, “bahsli” holat.

3.6. Match davomida quyidagi vaziyatlami kuzatib borishi va ularni bilishi kerak:

3.6.1. To‘rning tagidan o‘tib raqibiga halaqit qilgan yoki uni chalg‘itgan, yoxud raketkasini raqib tomonga o‘tkazgan sportchi tegishliligi bo‘yicha qoidalarning 13.4.2 yoki 13.4.3-bandi talablarini buzgan hisoblanadi.

3.6.2. Qo‘shni kortdan volan kelib tushganda, darrov “bahs- li” holat e’lon qilinmasligi kerak. Minoradagi hakamning fikriga ko‘ra, bunday vaziyatda quyidagi hollarda “bahsli” holat e’lon qilinmaydi:

3.6.2.1. o‘yinchilar qo'shni kortdan kelib tushgan volanni sezmagan bo‘lsa;

3.6.2.2. u o'yinchilarga halaqit qilmagan yoki ulami chal- g‘itmagan bo‘lsa.

3.6.3. Sportehining volanni urmoqchi bo‘layotgan o‘z sheri- giga qarab qlchqirishi raqibni chalg‘ituvchi holat sifatida baholan- masligi kerak. Shu bilan birga, raqibga qaratib aytilgan “Urma!”, “Xato” kabi qichqiriqlar chalg‘ituvchi holatlar sifatida qaraladi.

3.6.4. O’yinchining kortdan chiqishi:

3.6.4.1. o‘yinchilar minoradagi hakamning ruxsatisiz kortni tark etishi mumkin emas (16.5.2-band);

3.6.4.2. o‘yinchilarga faqat tanaffuslar paytida suv ichish va boshqa maqsadda kortdan chiqishga ruxsat beriladi (16.2-band). Agar o‘yin biror bir sabab bilan to‘xtatilgan bo‘lsa, o‘yinchilarga qo‘llarini artish va boshqa maqsadda kortdan chiqishga ruxsat beriladi, faqat bu narsa o‘yinni davom ettirishga halaqit bermasligi kerak. Agar kortni artib tozalash zarur bo'lsa, o‘yinchiIar bu paytda kortda bo‘lishlari zarur.

3.6.4.3. Qoidani buzgan har qanday tomonga kortni faqat minoradagi hakamning roziligi bilangina tark etish mumkinligini (16.5.2-band) eslatib o‘tish, agar zarur bo‘lsa, 16.7-bandni qo‘llash zarur. Ammo o‘yin paytida kort yonida raketkani almashtirishga ruxsat beriladi.

3.6.5. O’yindagi to‘xtalish va ushlanishlar:

O’yinchilar ataylab o'yinning to‘xtalishi va ushlanib qolishini keltirib chiqarishmayotganiga ishonch hosil qilish zarur (16.4-band). Kort atrofidagi har qanday keraksiz harakatlaming oldi olinishi kerak. Zarurat bo‘lsa, 16.7-band qo‘llaniladi.

3.6.6. Kortdan tashqaridan keladigan maslahatlar:

3.6.6.1. o‘yin davom etayotgan paytda sportchilarga har qanday shaklda maslahat olishga ruxsat berilmaydi (16.5.1-band);

3.6.6.2. quyidagilar ta’minlanishi kerak:

• o‘yin paytida murabbiylar kort yonida emas, balki o‘zlari uchun ajratilgan maxsus joyda o‘tirishlari. Ruxsat etilgan tanaffuslar (16.2-band) bundan mustasno; * murabbiylar raqib sportchilami chalg'itmasligi va o'yinga halaqit qilmasligi.

3.6.6.3. Agar minoradagi hakamning fikriga ko‘ra. jamoa- lardan birining murabbiysi tomonidan o‘yinga halaqit berilgan yoxud raqib o‘yinchisi chalg‘itilgan bo‘lsa, “bahsli” holat tayin- lanishi kerak - qoidalaming 14.3.4-bandi. Darhol Bosh hakamni chaqirish kerak. U ushbu murabbiyga ogohlantirish berishi mumkin.

3.6.6.4. Agar bunday holat yana takrorlansa, Bosh hakam ushbu murabbiydan zalni tark etishni talab qilishi mumkin.

3.6.7. Volanni almashtirish:

3.6.7.1. O’yin paytida volanni almashtirish asosli boiishi kerak. O’yinchilar volanni almashtirishni istashganda, minoradagi hakam rostdan ham volan yaroqsiz holga kelib qolganiga ishonch hosil qilganidan keyingina, uni almashtirishga ruxsat berishi mumkin.

3.6.7.2. tezligi yoki uchishi o‘zgargan volan almashtirilishi zarur.

3.6.8. O’yin paytidagi jarohat yoki kasallik:

3.6.8.1. O’yin paytidagi jarohat va kasallik holatlari e’tibor va g‘amxo‘rlikni talab etadi. Minoradagi hakam muammoning qanchalik jiddiyligiga darhol aniqlik kiritishi kerak.

3.6.8.2. Shifokor (hamshira, feldsher), Bosh hakam va jarohat olgan o‘yinchining murabbiyiga kortga chiqishga ruxsat beriladi. Shifokor sportchini ko‘zdan kechirib, unga jarohat yoki kasallikning qanchalik jiddiyligi to‘g‘risida xabar berishi kerak. Agar jarohat, yoki kasallik qon oqishi bilan bog‘liq bo'^;lsa, toki qon to‘xtatilmaguncha yoxud jarohat tegishli tarzda himoya qilinma- gunga qadar o‘yin to‘xtatib turiladi.

3.6.8.3. Bosh hakam minoradagi hakamga sportchi o‘yinni davom ettira olishi uchun qancha vaqt kerak bo‘lishini aytishi zarur. Minoradagi hakam vaqtni e’tiborga oiishi kerak.

3.6.8.4. Minoradagi hakam raqib noqulay vaziyatga tushirib

qo‘yilmaganiga ishonch hosil qilishi va tegishliligi bo‘yicha 16.4, 16.5, 16.6.1 hamda 16.7-bandni qo‘llashi zarur.

3.6.8.5. Zarurat bo‘Isa, jarohat, kasallikyoki boshqakutilma- gan vaziyat sodir bo‘lganda, o‘yinchidan “o‘yinni davom ettirish- dan bosh tortasizmi?” deb so‘rash kerak. Agar o‘yinchi shunday qarorga kelgan boisa: “... (o‘yinchining familiyasini aytadi) o‘yinni davom ettirishdan bosh tortdi” deb, keyin esa “O’yinda

.... (o‘yinchining familiyasini aytadi) g‘olib chiqdi” deya e’lon qiladi.

3.7. O’yindagi to'xtalishlar:

Agar o‘yinni to‘xtatib turish zarurati paydo bo‘Isa, “To‘x- tang, o'yin to‘xtatiladi” deb e’lon qilinadi va volanni oshiruv- chining, uni qabul qiluvchining ochkolari, oshirishning to‘g‘ri maydoni va tomonlar qayd qilib qo‘yiladi. O’yin davom ettirila- digan bo‘lganda esa tanaffusning davomiyligini, o‘yinchilar to‘g‘ri joy egallashganini belgilash, “Tayyormisizlar?” deb so‘rash, hisobni e’lon qilish va “O’yinni boshlang” deb komanda berish kerak.

3.8. Sportga xos bo‘lmagan xatti-harakatlar:

3.8.1. Bosh hakamga har bir ana shunday holatlar va ular yuzasidan ko‘rilgan choralarni yetkazib boriladi;

3.8.2. Geymlar orasidagi sportga xos bo‘lmagan xatti- harakaitlar ham xuddi geym paytidagi kabi jazolanadi. Minoradagi hakam, tavsiyalarning tegishliligi bo‘yicha 3.8.3,3.8.5-bandlaridan foydalanib, mavbatdagi geym boshlanishi oldidan ogohlantirish haqida e’lon qiladi. Shundan so‘ng, agar zarurat bo‘lsa: “Oshirish- ning o'tishi” deb, so‘ngra hisobni e’lon qiladi.

3.8.3. Agar minoradagi hakam qoidabuzarlikka yoi qo‘ygan tomonga ogohlantirish berish uchun 16.4, 16.5 yoki 16.6-bandlami qo‘llashigato‘g‘ri kelsa (16.7.1.1-band), aybdor o‘yinchiga muro- jaat qilib: “Yonimga keling” deydi va o‘ng qo‘li bilan qizil kartoch- kani boshi uzra baland ko‘tarib: “... (o‘yinchining familiyasini aytadi), sportga xos bo‘lmagan xatti-harakat uchun folt” deb e’lon qiladi.

3.8.4. Agar minoradagi hakam qoidabuzariikka yo‘l qo‘yga- ni uchun bungacha ogohiantirilgan tomonga ogohiantirish berish uchun 16.4, 16.5 yoki 16.6bandlami qo‘llashiga to‘g‘ri kelsa (16.7.1.2-band), aybdor o‘yinchiga murojaat qilib: “Yonimga ke- ling” deydi va o‘ng qo‘li bilan qizil kartochkani boshi uzra baland ko‘tarib: “... (o‘yinchining familiyasini aytadi), sportga xos bo‘lmagan xattiharakat uchun folt” deb e’lon qiladi.

3.8.5. Agar minoradagi hakam 16.4,16.5 yoki 16.6-bandlami jiddiy yoki doimiy yoxud 16.2-bandni buzganlik uchun o‘yinchiga ogohiantirish bermoqchi bo‘Isa, qoidabuzarni jazolagan (16.7.1.2- band) va Bosh hakamga qoidabuzarni o‘yindan chetlatish uchun darhol murojaat qilgan holda, aybdor o‘yinchiga murojaat qilib: “Yonimga keling” deydi va o‘ng qoii bilan qizil kartochkani boshi uzra baland ko‘tarib: “... (o‘yinchinmg familiyasini aytadi), sportga xos bo‘lmagan xatti-harakat uchun folt” deb e’lon qiladi va Bosh hakakmni chaqiradi.

3.8.6. Bosh hakam qoidabuzar sportchini o‘yindan chetlatish to‘g‘risida qaror qabul qilsa, minoradagi hakamga qora kartochka beriladi. Minoradagi hakam aybdor o‘yinchiga murojaat qilib: “Yonimga keling” deydi va o‘ng qo‘li bilan qora kartochkani boshi uzra baland ko‘tarib: “... (o‘yinchining familiyasini aytadi), sportga xos bo‘lmagan xatti-harakat uchun o‘yindan chetlashtiriladi” deb e’lon qiladi.

4. Minoradagi hakamga umumiy maslahatlar

4.1. Badminton o‘yini qoidalarini nafaqat bilish, balki tushu- nish ham kerak.

4.2. E’lonlami aniq va dadil ayting, ammo xatoga yo‘I qo‘ysangiz, buni tan olib uzr so‘rang va uni to‘g‘rilang.

4.3. Barcha e’lonlarni, shu jumladan, hisobni ham shunichalik aniq va baland ovozda aytingki, o‘yinchilarga ham, tomosha- binlarga ham aniq eshitilsin.

4.4. Qoidalar buzilganligi borasida ikqilansangiz, “folt” e’lon qilishga shoshilmang.

4.5. Tomoshabinlar o‘zlarining e’tirozlari bilan o‘yinning borishiga ta’sir ko‘rsatmasligi uchun, ularning fikrlariga quloq solmang.

4.6. Kortingizdagi boshqa hakamlaming qarorlarini tan olgan holda, ulaming faoliyatini asoslab boring hamda ular uchun ishchanlik muhitini yarating.

5. Volanni oshirish joyidagi hakamlar uchun tavsiyalar

5.1. Volanni oshirish joyidagi hakam iloji bo‘lsa, minoradagi hakamning qarama-qarshisida past stulda o‘tirishi kerak.

5.2. Volanni oshirish joyidagi hakam oshiruvchi tomonidan oshirish to‘g‘ri bajarilishi uchun javobgar hisoblanadi (9.1-band). Agar qoidabuzarlik sodir etilsa, u baland ovozda “Folt” deb e’lon qilishi hamda qoidabuzarlik turini ko‘rsatish uchun qabul qilingan qo‘I signallaridan foydalanishi kerak.

5.3. Qabul qilingan qo‘l signallari:

5.4. Agar volanni oshirish joyidagi hakamning fikricha, yon chiziqdagi hakam o‘zi turgan yon chiziq borasida noto‘g‘ri qaror qabul qilgan bo‘lsa, volanni oshirish joyidagi hakam o‘ng qo‘lini boshi uzra baland ko'tarib “o’zgarish” deb e’lon qilishi kerak.

5.5. Birinchi va ikkinchi, ikkinchi va uchinchi geymlar o'rtasidagi tanaffuslar paytida volanni oshirish joyidagi hakam ikki daqiqalik tanaffus haqidagi maxsus belgini to‘rga ilib qo‘yadi (to‘rning tagiga o‘rnatadi); kort artib tozalanishini hamda volanlar yetishmasligi sababli o‘yinda to‘xtalishlar bo‘lmasligini ta’min- laydi.

5.6. Tanaffusning boshqa paytida volanni oshirsh joyidagi hakam minoradagi hakamning yonida turishi kerak.

5.7. Minoradagi hakam volanni oshirish joyidagi hakamning zimmasiga boshqa vazifalarni ham yuklashi mumkin. Faqat o‘yin boshlanishi oldidan bu haqda o‘yinchilar xabardor qilingan bo‘Iishlari Volant.

6. Yon chiziqdagi hakamlar uchun tavsiyalar

6.1. Yon chiziqdagi hakam kortning yon tomonlari va oxirida o‘z chizig‘ining davomida, imkon qadar, minoradagi hakamga qarama-qarshi tomonda stulda o‘tirishi kerak.

6.2. Yon chiziqdagi hakam o‘ziga topshirilgan chiziqlar bo‘- yicha mas’ul hisoblanadi. Minoradagi hakam yon chiziqdagi hakam xatoga yo‘l qo‘ydi, deb topib, uning qarorini o‘zgartirgan holatlar bundan mustasno.

6.2.1. Agar volan kortdan tashqariga tushsa, o‘yinchilar va tomoshabinlarga eshitiladigan qilib, aniq va baland ovozda “aut” deb e’lon qiladi hamda bir vaqtning o‘zida ikkala qoiini yon tomonga yoyib, minoradagi hakamga ko‘rinarli tarzda signal beradi.

6.2.2. Agar volan kort hududiga tushsa, yon chiziqdagi hakam hech narsa demaydi, faqat o‘ng qo‘li bilan chiziqni ko‘rsatadi.

6.3. Agar siz volan qayerga tushganini ko‘rmay qolgan bo‘l- sangiz, bu haqda har ikkala qo'lingizni ko‘zingizga ko‘tarib, minoradagi hakamga xabar bering.

6.4. Volan kort yuzasiga tushmaguncha hech qanday signal va komandalar bermang.

Minoradagi hakamning qarorini kutmasdan, har doim faqat o‘z komandalarini (aut, volan maydonda, ko‘rmadim) berish kerak, masalan, volan o‘yinchiga tekkanda.

Mavzuga oid adabiyotlar:

3. Xo‘jaev P., Raximqulov K.D., Nigmanov B.B. Sport va harakatli o‘yinlar va uni o‘qitish metodikasi. (Harakatli o‘yinlari) O`quv qo`llanma TDPU T.: 2008 y.

4. Azizova R.I. “Sport va harakatli o‘yinlarni o‘qitish metodikasi” O`quv qo`llanma T.: 2010 y

O‘zbekistonda badminton o‘yinini rivojlanishi

1957-yil sobiq “Ittifoq” badmintonining “tavallud topgan” kuni deb e’tirof etilishi mumkin. Shu kundan boshlab badminton Moskva va Leningrad hamda ayrim

“Ittifoqdosh” respublikalar bo‘ylab ommaviylasha boshladi. 1962-yil bir qator respublikalar (Rossiya, Ukraina, Belorusiya, Ozarbayjon, Qozog‘iston, Tojikis- ton), shu jumladan, Moskva va Leningrad shaharlari terma jamoalari o‘rtasida norasmiy musobaqalar tashqil etildi. o’zbe- kiston terma jamoasi 1963- yilda ilk bor o‘tkazilgan sobiq “Ittifoq” chempionatida ishtirok etib, 14 jamoa ichidan 9-chi o‘rinni egallashga muvaffaq bo‘Idi. Ana shu yillardan boshlab badminton yurtimizda, ayniqsa, Toshkent, Farg‘ona, Andijon, Navoiy va Angren shaharlarida jadal rivojlanib, ommalashib bordi.

1982-yilda Toshkentda badminton bo‘yicha sobiq “Ittifoq” chempionatining shaxsiy-jamoa musobaqalari o‘tkazildi. o’zbekiston terma jamoasi tarkibida Bilol Agzamov, Grigoriy Klimberg (Toshkent sh.), Aleksandr Tranevich (Angren), Nuzet Kurtumetov (Angren), Elena Lizupova (Toshkent sh.) lar ishtirok etishdi va munosib o‘yin ko‘rsatishdi. Toshkent shahar terma jamoasi o‘sha vaqtda- V.A.Tkachenko, Angren terma jamoasi esa I.P.Derjak kabi trenerlar boshchiligida shug‘ullanishgan edi. 1963-yildan boshlab o’zbekistonda badminton bo‘yicha o‘tkazilgan musobaqalar (chempionatlar) va shu sport turiga tegishli ayrim ma’lumotlarni keltirish mumkin. Jumladan, 1963- yilda Adabiyot institutida badminton bo‘yicha o’zbekiston saralov chempionati o‘tkazildi va bunda Mitxat Ibragimov chempion bo‘ldi.

1970-yilda badminton o’zbekiston Davlat sport qo‘mita- sining musobaqalar taqvim rejasiga kiritildi va bosh trener lavozimiga “Zenit” KSJda faoliyat yurituvchi Leonid Klimberg tayinlandi. 1974-yiIda o’zbekistonda turli KSJlarda

(“Zenit”, “Prof- soyuz”, “Mehnat”, “Spartak”, “Morji”, “Lokomotiv”, “Bureves- nik”) mehnat qiluvchi trenerlar soni 10 nafardan ortdi.1979-yilda badmintonga ixtisoslashgan bo‘limlar Angren, Navoiy, Andijon, Namangan, Samarqand va Guliston shaharlarida o‘z ish faoliyatini boshladi. 1980-1990-yillardabir qator respubiika va sobiq “Ittifoq” miqyosidagi “kubok”, turnir, chempionatlar o‘tkazildi.

1984-yilda toshkentlik Alisher Zoxidov “Ittifoq” reytingida - 19-chi, Sergey Starchinov - 23-chi, Yelena Lizunova - 22-chi, Galina Kozina - 27-chi o‘rinni egallagan. 1986-yiIda vaqillarimiz Andrey Bitiyev yakka toifada Zelinogradda o‘tkazilgan “Ittifoq” o‘smirlar birinchiligida g‘olib boMishga muvaffaq bo‘ldi.

Andrey Bitiyev va Anatoliy Galchenko juftlik toifasida g'oliblikni qo‘lga kiritdilar.

O’zbek badmintonchilarining respublika musobaqalarida qayd etgan natijalari

Yillar	o’zbekiston Respublikasi chempionati g‘oliblari			o’zbekiston Respublikasi kubogi g‘oliblari
	Yakkalik	Juftlik	Aralash(mikst)	Yakkalik	Juftlik	Aralash(mikst)
1991	23 - 27-fevral				4-19-mart
	Agzamov Kozina	Agzamov-Savatyugin Pidenko-Yakobson	Savatyugin-Kozina	Zaxidov-Temnikova	Agzamov-Starchikov, Yakobson-Kozina	Agzarnov- Pidenko
1992	14- 19-aprel			3-10-may
	Zaxidov Pidenko	Savatyugin-Zaxidov Temrtikova-Pidenko	Savatyugin- Kozina	Sheremetov Kozina	Savatyugin-Zaxidov Yakobson-Kozina	Agzamov- Shutova
1993	2-8-fevral				4—10-avgust
	Agzamov Yakobson	Savatyugin-Zaxidov Yakobson-Kozina	Zaxidov-Temni kova	Savatyugin- Yakobson	Savatyugin-Zaxidov Pidenko-Pechen	Savatyugin- Dayanova
1994	11—17-fevral				28-aprel - 3-may
	Galchenko Kozina	Savatyugin-Zaxidov Yakobson-Kozina	Savatyugin-Kozina	Agzamov- Pidenko	A.gzamov- Starchi kov Yakobson- Kozina	Savatyugin- Kozina
1995	19-24-aprel				2-9-oktyabr
	Bitiev- Pidenko	Bitiyev-Galchenko Pidenko-Pechen	Savatyugin-Shutova	Zaxidov Pidenko	Savatyugin-Zaxidov Pidenko-Xamidulina	Savatyugin- Pechen
1996	20—26- fevral				1-8-noyabr
	Zaxidov Pidenko	Zaxidov-Savatyugin Pidenko-Strujanova	Bitiyev-Xamidulina	Agzamov- Seytlin	Savatyugin-Zaxidov Strujanova-Vertyankina	A.gzamov- Pidenko
1997	15-25- fevral				22—27-may
	Savatyugin- Dayanova	Savatyugin-Zaxidov Seytlin-Dayanova	Agzamov-Seytlin	Savatyugin- Seytlin	Zaxidov-Bitiev Jumabekova-Dayanova	Savatyugin- Jumabekova
1998	17—22-aprel				25-30-oktyabr
	Savatyugin Xamidulina	Bitiev-Agzamov Xamidulina-Strujanova	Bitiyev-Xamidulina	Zaxidov Seytlin	Savatyugin-Zaxidov Seytlin-Jumabekova	Savatyugin- Jumabekova
1999	24-31 mart				7-12 iyun
	Zaxidov Seytlin	Savatyugin-Zaxidov Seytlin-Jumabekova	Savatyugin- Jumabekova	Savatyugin- Seytlin	Savatyugin-Zaxidov Seytlin-Jumabekova	Savatyugin- Jumabekova
2000	21-28 fevral				24-29 may
	Zaxidov Seytlin	Savatyugin- Zaxidov Seytlin-Jumabekova	Savatyugin - Jumabekova	Zaxidov Seytlin	Savatyugin-Zaxidov Seytlin-Jumabekova	Savatyugin- Jumabekova
2001	24-30 mart				1-6 iyun
	Zaxidov Seytlin	Savatyugin-Zaxidov Seytlin-Jumabekova	Zaxidov-Seytlin	Savatyugin Seytlin	Savatyugin-Zaxidov Seytlin-Jumabekova	Savatyugin- Jumabekova
2002	25-29 mart				3-8 iyun
	Zaxidov Katerinich	Zakirov-Agzamov Katerinich-Seytlin	Zaxidov-smirnova	Zakirov	Zakirov-Agzamov Jumabekova-Seytlin	Savatyugin- Katerinich
2003	25-29 mart				9-14 iyun
	Savatyugin Smirnova	Zakirov-Bitiyev Smirnova-Asyanova	Kosimov- Katerinich	Zaxidov Katerinich	Savatyugin-Zaxidov Smirnova-Asyanova	Zaxidov - Smirnova

1989-1993-yilIargacha o’zbekiston badminton federatsiya- sini Respublika

“fizkultura” dispanseri bosh shifokori N.A.Muxa- medjanov rais (prezident) sifatida boshqargan.

1993 yildan boshlab ushbu federatsiya faoliyatini “Sayohat” mehmonxonasi direktori U.T.Akbarov boshqargan.

1998-yildan 2003-yilgacha - Respublika o‘smirlar Oliy sport mahorati maktabi direktori B.X.Agzamov federatsiyaga rahbarlik qilgan. 2003-yilda federatsiya prezedenti etib “Kamolot” - o’zbekiston yoshlar ijtimoiy harakati markaziy kengashi raisi X.Ubaydullaev saylangan.

2011-yil 26-avgustda tashqil topgan hozirgi o’zbekiston badminton federatsiyasi Prezedenti sifatida Abduhakimov A.A. faoliyat yuritmoqda.

Bugungi kunda o’zbekistonda badminton bilan 300 nafardan ortiq sportchilar shug‘ullanadi, ulardan 12 nafari sport ustalari, 10 nafari trenerlar, hakamlar 42 nafarni tashqil etadi.

Nazorat savollari

1. Badminton o’zbekistonda qachon va qayerda vujudga kelgan?

2. O’zbekistonda badminton inshootlari va badmintonni yanada rivojlantirish imkoniyatlari.

3. O’zbekiston va halqaro badminton federatsiyalari haqida tu- shuncha.

4. Badmintonni mustaqillikkacha va mustaqillikdan so‘ng rivoj- lanish tarixiga oid ma’lumotlami izohlab bering.

5. O’zbekistonda badmintonning bugungi ahvoli, ommaviy mu- sobaqalardagi o‘mi.

6. O’zbekistonda badminton inshootlari va badmintonni yanada rivojlantirish imkoniyatlari.

Mavzuga oid adabiyotlar:

1. Maxkamdjanov K.M., Nurmatov F.A, Inozemseva L.A, Rustamov L “Sport bayramlarini tashqil qilish va o‘tkazish metodikasi” Darslik T.: 2008 y.

2. Xo‘jaev P., Raximqulov K.D., Nigmanov B.B. Sport va harakatli o‘yinlar va uni o‘qitish metodikasi. (Harakatli o‘yinlari) O`quv qo`llanma TDPU T.: 2008 y. 3. A.A. Pulatov, O.M. Savatyugin, Sh.Sh. Isroilov “Badminton nazariyasi va uslubiyati” O`quv qo`llanma T.: 2017 y.

3- MARUZA. 3-Mavzu: Badminton o‘yin texnikasi va taktikasining tasnifi Reja:

1. O‘yin texnikasi

2. O‘yin taktikasi

“Texnika” atamasi aslida yunoncha (tehnus) so^!z bo‘lib, turli sohalarda juda keng ma’noda qo‘llaniladi va o‘zbek tilida “san’at” tushunchasini anglatadi. Etimologik lug‘atdan shu narsa ma’Iumki, miloddan awal 776-yildan boshlab har 4 yilda Gretsiyadagi Olimp tog‘iarining etagida joylashgan Olimp qishlog‘ida. Xudo Zevs Volanafiga bag‘ishlab o‘tkaziladigan umumyunon bayram musoba- qalari ishtirokchilari 2 g‘ildirakli aravachada poyga, mushtlashish, beshkurash sporti bo‘yicha o‘z san’atlarini (texnikasini) namoyish etganlar. Qizig'i shundaki, har bir ishtirokchi musobaqadan oldin o‘z qaddi-qomatini, tana, qo‘l, oyoq mushaklarining shaklan va mazmunan go‘zal ko‘rinishda taraqqiy etganligini namoyish etishi mazkur musobaqalarning Volantlaridan biri bo‘lgan ekan.

Musobaqalardan 4 yil muqaddam ishtirokchining qaddi- qomati, mushaklarining shakli, ulaming ish bajarish (qisqarish) mazmuni ma’lum dastlabki ko‘rinish va rivojlanganlik darajasiga xos boMsa, 4 yil muntazam jismoniy mashqlar bilan maqsadli shug'ullanish natijasida qayd etilgan ko‘rsatkichlar salohiyati yanada kuchayadi, qaddi-qomat yanada go‘zallashadi, mushaklar- ning qisqarish (bo‘shashish) kuchi va tezligi ortadi, chidamkorligi va qayishqoqligi kuchayadi, organizmning barcha ichki a’zolari funksional jihatdan shakllanadi. Ana shu o‘zgarishlar muayyan harakatni (ayniqsa, musobaqa uchun tanlangan harakatni) samarali va yuksak mahorat bilan ijro etilishiga imkon tug‘diradi. Qadimiy yunon musobaqalaridan aynan mazkur mahorat “san’at” (texnika) sifatida baholangan.

Masalaning yana bir muhim tomoni shundan iboratki, ilg‘or texnika va texnologiyalar yordamida ishlab chiqarilayotgan hamda uzluksiz shakllanib boradigan turli vositalar (samolyot, raketa, televizor, sovitgich, lift, traktor, avtomobil va h.k.)ning har bir avlodi o'zining tashqi ko‘rinishiga, shakliga, mazmuniga, muayyan o‘lchamlariga egadir. Ma’lumki, ushbu ko‘rsatkichlar shu vositalarning texnik pasportida qayd etiladi.

Ta’kidlash joizki, har bir sport turiga oid harakat malakalari ham o‘z texnik ko‘rsatkichlari, oMchamlari va ularni ijro etishda o‘ziga xos texnik tartibga asoslanadi. Boshqacha qilib aytganda, sportchi muntazam shug‘ullanishi natijasida musobaqada ishtirok etadi va o‘zining texnik mahorati darajasi tufayli ma’lum o‘rinni egallaydi, texnik pasportini esa sekin-asta yangilab boradi.

Zamonaviy badminton o‘yini ham ko‘pdan-ko‘p harakat malakalaridan iborat bo‘lib, shug‘ullanuvchilardan ixtisoslashgan kuch, tezkorlik, chidamkorlik, chaqqonlik, egiluvchanlik sifat- larini, iroda, matonat, o‘tkir zehnlik, zukkolik, “ayyorlik” (yaxshi sport ma’nosida) va boshqa shu kabi xislatlami shakllantirishni talab qiladi. Bugungi badmintonda g‘alabaga erishish faqat uzluksiz va maqsadli qo‘llanadigan katta yuklamali mashg‘ulotlar evaziga amalga oshirilishi mumkin. Shug‘ullanuvchilar organiz- mining imkoniyati ham bechegara emas, binobarin, yuklama va ish qobiliyatini tiklash (charchoqni bartaraf etish va organlarni tiklash) orqali shu organizm ish qobiliyatini, uni funksional faoliyatini muntazam shakllantirib borish zarur bo‘ladi. Mashg‘ulotlarga aynan shunday yondashuv tufayli sportchining texnik mahoratini samarali shakllantirish mumkin, shundagina turli o‘yin vaziyat- larida qo‘llanilishi zarur bo‘lgan taktik yoki strategik masalalami hal qilish imkoniyati tug‘iladi.

Maydonchada qanday harakatlanish kerak? Badmin- tonchining maydonchada samarali harakatlanishi ko‘plab omillar- ga, xususan, uning individual jismoniy holatiga, texnik tayyor- garligiga va taktik qobiliyatiga bog‘liq bo`ladi.

Harakatlanishning asosiy usullari, bular - yon tomonga, <>‘zgaruvchan, bir necha tomonga qadam tashlash, turli xil yugurishlar, hamlalar va sakrashlardan iboratdir. Jarohat olmaslik hamda volanga nisbatan qulay nuqtadan zarba berish uchun dastlabki paytlarda maydoncha bo‘ylab yengil, erkin harakatlanishni o‘rganish kerak. Tajribali badmintonchilar maydoncha markazidan uning istalgan burchagiga ikki qadam tashlab, zaruratga qarab hamia qilgan ho Ida siljishni hamda yana ikki qadam tashlab markazga qaytishni uddalashadi. Boshlovchi badmintonchilar bu darajaga yetish uchun uzoq vaqt tinimsiz mashq qilishlari kerak bo‘ladi.

o’yinning asosiy texnik elementlari nomlari o’yinchining turishi - o‘yin paytida badmintonchi egallaydigan dastlabki

gavda holati.

Oshirish - volan o‘yinga kiritiladigan texnik usul.

Baland-olis oshirish - volan ko‘tarilishi trayektoriyasi bo‘yicha maydonchaning orqa chizig‘i tomonga pastlab uchadi (7- rasm, a).

Baland hujumkor oshirish - volan baland hujumkor trayektoriya bo‘yicha maydonchaning orqa chizig‘i tomonga pastlab uchadi (7-b-rasm).

Yassi oshirish - volan yassi trayektoriya bo‘yicha maydonchaning orqa chizig‘i tomonga uchadi (7-rasm, d).

Qisqa oshirish — volan past trayektoriya bo‘yicha oshirishning oldingi chizig‘i tomonga uchadi (7-rasm, g).

7- rasm. Volanni oshirganda lining uchish trayektoriyasi: a — baland-olis oshirish; b - baland hujumkor oshirish; d -yassi oshirish; g - qisqa oshirish.

Zarbalar - yuqoridan, yondan, pastdan.

Yuqoridan zarba - zarba paytida raketka ushlagan qo‘l baland ko‘tarilgan bo‘ladi (8-rasm, a).

Yondan zarba - zarba paytida raketka ushlagan qo‘l yon tomonda, gorizontalga yaqin holatda bo‘ladi (8-rasm, b).

Pastdan zarba - raketka ushlagan qo‘l zarba paytida pastda bo‘ladi (8-rasm, d).

Zarbalar volan uchishi trayektoriyasiga ko‘ra, quyidagilarga bo‘linadi: balandolis, baland hujumkor, hujumkor, yassi hamda qisqa (qisqartirilgan).

Baland-olis zarbada volan ko‘tarilish trayektoriyasi bo‘yicha uchib, maydonchaning orqa chizig‘i tomonda raqib o‘yinchining ortiga tushadi. Qiyin vaziyatlarda vaqtdan yutish va qulay holatda turib olishga ulgurish uchun ushbu usuldan foydalaniladi.

Baland hujumkor zarbada volan raqib o‘yinchi ustidan qaytarish imkoni bo‘lmagan pastroq balandlikda uchib o‘tadi va uning ortiga tez tushadi. Hujumni tayyorlashda ushbu usul qo‘Haniladi. Qo‘l zarba uchun ko‘tarilganda pauza bilan bajariladi hamda raqibni orqa chiziq tomonga siljishga majbur qilmoqchi bo‘lganda badmintondagi eng samarali usullardan biri sanaladi.

Badmintonchilar orasida ushbu zarbalarning boshqa nomlari ham uchraydi. Masalan, baland-olis zarbani baland-tikkayoki orqa chiziq tomonga tikka zarba, baland hujumkor zarbani esa hujumkor tikka zarba ham deb atashadi. Mazkur zarbalarning o‘ziga xosligi iilarning trayektoriyasida bo‘lib, zarbaning oxirida volan tik holat- tla uchib tushadi (9-rasm).

9.rasm. Raketkaning ochiq tomoni hamda yopiq tomoni bilan baland-olis (1) va baland hujumkor (2) zarbalar berish.

Volanga zarba berishning eng yaxshi usuli - zarba paytida volanning boshchasi raketka kallagining simli yuzasiga perpendikulyar holatda bo‘lishidir. Zarba trayektoriyasining oxirgi qismida volan tikka holatda yerga tushayotganda uning boshchasi maydoncha yuzasiga perpendikulyar holatda bo‘ladi, shu bois, raqib unga faqat yon tomondangina zarba berishi mumkin. Natijada zarbaning bir qismi volanning patlariga to‘g‘ri keladi (10-rasm). Bunday zarba nisbatan kuchsiz bo‘lib

(patlar uning kuchining bir qismini so‘ndiradi), aksariyat hollarda maydon chetiga chiqib ketadi yoki lo‘rga borib tegadi.

rasm Volanga yon tomondan zarba berish. 31

Hujumkor zarbada (smesh, yarim smesh) volan pastlama trayektoriya bo'yicha baland tezlikda juda tez uchadi (11-rasm).

10- rasm. Raketkaning ochiq tomoni hamda yopiq tomoni bilan hujumkor

(smesh) zarba berish

Yassi zarbada volan masofaning katta qismini maydoncha yuzasiga parallel holatda shundoqqina to‘r ustidan uchib o'tadi hamda asta-sekin pastlab borib maydonchaning o‘rta yoki orqa qismiga tushadi. Odatda juftlik o‘yinlarda yon chiziqlarga tomon yoki raqibning tanasiga zarba berish uchun qo‘llaniladi (12- rasm).

Qisqa (qisqartirilgan) zarbada volan pastlama trayektoriya bo‘yicha uchib, maydonchaning raqib tomoniga shundoqqina to‘r yaqinida tushadi (13 va 14- rasmlar).

13- rasm. Raketkaning ochiq tomoni bilan qisqartirilgan zarbalar

berish,

14- rasm. Raketkaning ochiq tomoni bilan qisqartirilgan zarbalar berish.

15-16-17-rasmlarda maydonchaning turli hududlaridan zarba berilganda volanning uchish trayektoriyasi ko‘rsatilgan.

“Qarama-qarshi tomonga” zarbalar — volan raqib harakatiga qarama-qarshi tomonga yo‘naltiriladi.

Yondan zarbalar - o‘yinchining o‘ng va chap tomonidan balandlab uchib o‘tayotgan volanga beriladigan zarbalar.

To ‘g'ridan zarbalar — raqib tanasi tomonga zarbalar.

Raketkaning ochiq va yopiq tomoni bilan zarbalar—tananing Volantli tik o‘qiga nisbatan o‘ng yoki chap tomondan zarbalar. Ular ham ko‘tarilib boruvchi, ham pasayib boruvchi trayektoriyada berilishi mumkin.

15- rasm. Orqa va o‘rta hududdan yuqoridan zarba berilganda volanning uchish trayektoriyasi:

1 - baland-olis; 2 - baland hujumkor; 3 — qisqa (tashlama);

13- rasm. O‘rtacha balandlikda o‘yinchi oldidan va yondan zarba berilganda volanning uchish trayektoriyasi:

1 — baland-olis; 2 — baland hujumkor; 3 - qisqa (tashlama); 4 — qisqa; 5 — hujumkor.

Volanni uzatish - zarba berish paytida - volan raketka kalla- gining simli yuzasiga tekkanidan boshlab to undan ajralgungacha bo‘lgan vaqtda raketka va volan birgalikda bosib o‘tadigan masofa. Shuni yodda tutish kerakki, volanni uzatishga sarflanadigan vaqt juda ham qisqa bo‘lib, uni hamla yoki volanning ushlab qolinishi deb bo‘lmaydi. Ammo zarbaning xarakteri va aniqligi ko‘p jihatdan aynan volanni to‘g‘ri uzatishga bog‘liq bo‘ladi.

rasm. To ‘r yaqinidan zarba berilganda volanning uchish

trayektoriyasi:

1 — baland-olis; 2 — baland hujumkor; 3 —yassi; 4 — maydonning yarmiga yassi; 5 — hujumkor; 6 - qisqa. 4 - qisqa; 5 - hujumkor.

AMALIY MASHG’ULOTLAR.

Mashg’ulot № 1

1-Mavzu: Badminton raketkasini ushlash texnikasini o’rgatish. (2 soat) Topshiriq.

1. Badmintonсhilarning raketka bilan harakatlanish texnikasini bajarish.

2. Badmintonсhilarni maydonda raketka bilan harakatlanishini o’rganish va uni bajarish.

3. Raketkani ikki tomoni bilan xam zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Badmintonсhilarning raketka bilan harakatlanish texnikasini o’rgatish.

2.Raketkaning ikki tomoni bilan ham zarba berishni o’rgatish.

3.Harakatda tez keladigan volanga qarshi zarba berish.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Badmintonсhilarning raketkani xis qilish xamda maydonda harakatlanish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton volani, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: Badmintonсhilarning raketkani ushlash hamda Volanchaga zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

№ 2

2- Mavzu: Badminton o‘yinida uchraydigan holat va harakatlarga o‘rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. Badmintonchilarning raketka bilan harakatlanish texnikasini bajarish.

2. Badmintonchilarning maydonda raketka bilan harakatlanishini o’rganish va uni bajarish.

3. Raketkani ikki tomoni bilan xam zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Badmintonchilarning o‘yinida uchraydigan holat texnikasini o’rgatish.

2. Maydonda harakatlanish texnikasini o’rgatish .

3. Qo’llar va oyoqlar harakatini o’rgatish.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Badmintonchilarning raketkani xis qilish xamda maydonda harakatlanish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, , raketkalar, volan , darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savol-javoblar.

Darsning mazmuni: Badmintonchilarning raketkani ushlash hamda volanga zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

№ 3

3- Mavzu: Badminton o‘yinida volanni o‘yinga kiritish va qaytarish texnikasini o‘rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. Badminton o‘yinida volanni o‘yinga kiritish texnikasini bajarish.

2. Badminton o‘yinida volanni tepadan va pastdan o‘yinga kiritishni o’rganish va uni bajarish.

3. Badminton o‘yinida volanni qayarish kiritish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Badminton o‘yinida volanni o‘yinga kiritish texnikasini bajarish.

2. Badminton o‘yinida volanni o‘yinga kiritishda harakatlanish texnikasini bajarish.

3. Badminton o‘yinida volanni qaytarishda harakatlanish kiritish texnikasini bajarish.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Badmintonchilarning raketkani xis qilish xamda maydonda harakatlanish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, , raketkalar, volan , darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savol-javoblar.

Darsning mazmuni: Badmintonchilarning raketkani ushlash hamda volanga zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

№ 4

4- Mavzu: Badminton o‘yin jarayonida sakrab volanga zarba berish texnikasini o‘rgatish.. (2 soat)

Topshiriq.

1. Badmintonchilarni turgan joyida yuqoriga sakrash texnikasini o’rgatish va bajarish.

2. Badmintonchilarni sakrab volnaga zarba berish texnikasini o’rgatish va bajarish.

3. Raketkani ikki tomoni bilan xam zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Badmintonchilarni turgan joyida yuqoriga sakrash texnikasini o’rgatish 2. Badmintonchilarni sakrab volnaga zarba berish texnikasini o’rgatish.

3. Raketkani ikki tomoni bilan xam zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Badmintonchilarning balanga sakrab volnaga zarba berish hamda maydonda harakatlanish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, , raketkalar, volan , darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: Badmintonchilarning raketkani ushlash hamda volanga zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

№ 5 5- Mavzu: Badminton o‘yinida volanni qaytarish usullarini o‘rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. Badminton o‘yinida volanni qaytarish texnikasi va taktikasini o‘rgatish va uni bajarish.

2. Badminton o‘yinida volanni o’ng tamondan qaytarish texnikasi va taktikasini o‘rgatish va uni bajarish.

3. Badminton o‘yinida volanni chap tamondan qaytarish texnikasi va taktikasini o‘rgatish va uni bajarish.

Reja:

1. Badminton o‘yinida volanni qaytarish texnikasi va taktikasini o‘rgatish.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

2. Badminton o‘yinida volanni ong tamondan qaytarish texnikasi va taktikasini o‘rgatish.

3. Badminton o‘yinida volanni chap tamondan qaytarish texnikasi va taktikasini o‘rgatish .

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Badminton o‘yinida volanni qaytarish texnikasi va taktikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, , raketkalar, volan , darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savol-javoblar.

Darsning mazmuni: Badmintonchilarning raketkani ushlash hamda volanga zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

№ 6

6- Mavzu: Badminton o‘yinida volanni o’ngdan qaytarish usullarini o‘rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. Badminton o‘yinida volanni qaytarish texnikasi va taktikasini o‘rgatish va uni bajarish.

2. Badminton o‘yinida volanni o’ng tamondan qaytarish texnikasi va taktikasini o‘rgatish va uni bajarish.

3. Badminton o‘yinida volanni chap tamondan qaytarish texnikasi va taktikasini o‘rgatish va uni bajarish.

Reja:

1. Badminton o‘yinida volanni qaytarish texnikasi va taktikasini o‘rgatish.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

2. Badminton o‘yinida volanni ong tamondan qaytarish texnikasi va taktikasini o‘rgatish.

3. Badminton o‘yinida volanni chap tamondan qaytarish texnikasi va taktikasini o‘rgatish .

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Badminton o‘yinida volanni o’ng va chap tamondan qaytarish texnikasi va taktikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, , raketkalar, volan , darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savol-javoblar.

Darsning mazmuni: Badmintonchilarning raketkani ushlash hamda volanga zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

№ 7

7- Mavzu: Badminton o‘yinida volanni chapdan usullarini o‘rgatish. (2 soat) Topshiriq.

1. Badminton o‘yinida volanni chapdan to’g’riga zarba berish texnikasi va taktikasini o‘rgatish va uni bajarish.

2. Badminton o‘yinida volanni pastdan qaytarish usullarini texnikasi va taktikasini o‘rgatish va uni bajarish.

3. Badminton o‘yinida volanni chap yuqoridan zarba berish texnikasi va taktikasini o‘rgatish va uni bajarish.

Reja:

1. Badminton o‘yinida volanni chapdan to’g’riga zarba berish texnikasi va taktikasini o‘rgatish.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

2. Badminton o‘yinida volanni pastdan qaytarish usullarini texnikasi va taktikasini o‘rgatish.

3. Badminton o‘yinida volanni chap yuqoridan zarba berish texnikasi va taktikasini

o‘rgatish.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Badminton o‘yinida volanni qaytarish texnikasi va taktikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, , raketkalar,

volan , darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savol-javoblar.

Darsning mazmuni: Badmintonchilarning raketkani ushlash hamda volanga zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

№ 8

8- Mavzu: Badminton o‘yinida himoya va hujumning texnik-taktik usullarini o‘rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. Badminton o‘yinida himoyalanish texnikasini o’rgatish va bajarish.

2. Badminton o‘yinida hujim qilish o’ng va chap tamondan zarba berish texnikasini o’rgatish va bajarish.

3. Badminton o‘yinida hujim qilish o’ng va chap tamondan zarba berish taktikasini

o’rgatish va bajarish.

Reja:

1. Badminton o‘yinida himoyalanish texnikasini o’rgatish.

2. Badminton o‘yinida hujim qilish o’ng va chap tamondan zarba berish texnikasini o’rgatish.

3. Badminton o‘yinida hujim qilish o’ng va chap tamondan zarba berish taktikasini

o’rgatish.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Badmintonchilarning raketkani xis qilish xamda maydonda harakatlanish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, , raketkalar, volan , darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savol-javoblar.

Darsning mazmuni: Badmintonchilarning raketkani ushlash hamda volanga zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

9- Mavzu: Badminton raketkasini ushlash texnikasini o’rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

4. Badmintonichilarnining raketka bilan harakatlanish texnikasini bajarish.

5. Badmintonchilarni maydonda raketka bilan harakatlanishini o’rganish va uni bajarish.

6. Raketkani ikki tomoni bilan xam zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Badmintonichilarnining raketka bilan harakatlanish texnikasini o’rgatish.

2.Raketkaning ikki tomoni bilan ham zarba berishni o’rgatish.

3. Harakatda tez keladigan Volanchaga qarshi zarba berish.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: badmintonichilarnining raketkani xis qilish xamda maydonda harakatlanish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, doskasi, raketkalar, Badminton Volanchalari , darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savol-javoblar.

Darsning mazmuni: badmintonichilarnining raketkani ushlash hamda

Volanchaga zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

Mashg’ulot № 10

10- Mavzu: Badmintonchini turish harakatlarini o’rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. Badmintonchilarni maydonda turish harakatlarini o’rganish va uni bajarish.

2. Harakatdagi volanga zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

3. Raqib tomondan kelayotgan Volanchani xar xil xolatlarda turib qabul qilish va qarshi zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

4. Xar qanday xolatda xam zarbadan so’ng maydonning qulay joyini egallay olishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Badmintonichilarnining harakatlanish texnikasini o’rgatish

2. Harakatda tez maydonga qulay joylashib raketkaning ikki tomoni bilan xam qarshi zarba berishni o’rgatish.

3. Oyoqlarining tezkor harakati bilan maydonni xis etib aylantirma zarbalar berishni o’rgatish.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Badmintonchini maydonda turish va xar xil harakatlarda zarba berishni o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton volanchalari, doskasi, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savol-javoblar.

Darsning mazmuni: Badmintonchini turish harakatlarini o’rgatish va maydonda tez va qulay joylashib qarshi zarba berishni o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

Mashg’ulot № 11

11- Mavzu: Badmintonchini stol atrofida harakatlanish texnikasini o’rgatish . (2 soat)

Topshiriq.

1. Badmintonchilarni maydonda harkatlanishini o’rganish va uni bajarish.

2. Harakatdagi volanga zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

3. Maydonining xar xil nuqtalaridan volanchaga zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

4. atrofidan aylantirma zarbalar berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1.Badmintonchini maydonda Volancha va Volanchasiz harakatlanishi

2.Badmintonchi harakatdagi to’pga zarba berishni o’rgatish.

3.Badmintonchi maydonning xar xil nuqtalaridan Volanchaga aylantirma zarba berishni o’rgatish.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: chining atrofida harakatlanishi va Volanchaga xar xil nuqtalardan zarba berishni o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi. Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: chining atrofida harakatlanishi va xar xil nuqtalardan zarba

berishni o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

Mashg’ulot № 12

12- Mavzu: Raketkani oldi va orqa tomonlari bilan volanni o’ynatish (2 soat) Topshiriq.

1. Raketkaning oldi qismi bilan Volanchani o’ynatishga o’rganish va uni bajarish.

2. Raketkaning orqa qismi bilan Volanchani o’ynatishga o’rganish va uni bajarish.

3. Raketkani oldi va orqa tomonlari bilan Volanchani o’ynatishni o’rganish va uni bajarish.

4. Joydan siljimagan holatda Volanchani aylantirma holatda o’ynatishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Raketkaning oldi qismi bilan Volanchani o’ynatish.

2. Raketkaning orqa qismi bilan Volanchani o’ynatish

3. Joydan siljimagan holatda Volanchani aylantirma holatda o’ynatish

4. Stenka texnologiyasi

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Raketkani oldi va orqa tomonlari bilan Volanni o’ynatish .

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: Raketkani oldi va orqa tomonlari bilan Volanni o’ynatish

”janglyor”ga o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi

mumkin.

FAN: «Sport o’yinlari i»

Mashg’ulot № 13

13- Mavzu:Raketkani oldi va orqa tomoni bilan zarba berish texnikasini o’rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. Raketkani oldi tomoni bilan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

2. Raketkani orqa tomoni bilan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

3. Uchib kelayotgan Volanchaga to’xtatmasdan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

4. Sapchigan Volanchaga shiddat bilan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Raketkani oldi va orqa tomoni bilan zarba berish

2. Uchib kelayotgan Volanchaga shiddat bilan to’xtatmasdan zarba berish.

3.Sapchigan volanga shiddat bilan zarba berish.

4. Moki texnikasi.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Raketkani oldi va orqa tomoni bilan zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, ,, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: Raketkani oldi va orqa tomoni bilan zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

ushbu vaqt

Mashg’ulot № 14

14- Mavzu: Volanni o’yinga kiritish texnikasini o’rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. Volanchani yuqoridan zarba berib o’yinga kiritish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Volanchani pastdan zarba berib o’yinga kiritish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

3. Volanchani aylantirma zarba berib o’yinga kiritish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

4. Volanchani erkin zarba berib o’yinga kiritish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Volanchani yuqoridan zarba berib o’yinga kiritish texnikasi

2.. Volanchani pastdan zarba berib o’yinga kiritish texnikasi

3. Volanchani aylantirma va erkin zarba berib o’yinga kiritish texnikasi.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Volanni o’yinga kiritish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: Volanni o’yinga kiritish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

15- Mavzu: Volanga uzaytirilgan zarba berish texnikasini o’rgatish. (2 soat) Topshiriq.

1. Volanga uzaytirilgan zarba berish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Sapchigan Volanga yuqoridan uzaytirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

3. Sapchigan Volanga pastdan uzaytirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

4. Aylantirilgan Volanga qarshi uzaytirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Volanga uzaytirilgan zarba berish texnikasi

2. Sapchigan Volanga yuqoridan va pastdan uzaytirilgan zarba berish texnikasi.

3. Aylantirilgan Volanga qarshi uzaytirilgan zarba berish.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi Volanga uzaytirilgan zarba berish

texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: . Volanga uzaytirilgan zarba berish texnikasi.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Mashg’ulot № 16

16- Mavzu: Volanga qisqartirilgan zarba berish texnikasini o’rgatish. (2 soat) Topshiriq.

1. Volanga qisqartirilgan zarba berish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Sapchigan Volanga yuqoridan qisqartirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

3. Sapchigan Volanga pastdan qisqartirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

4. Aylantirilgan Volanga qarshi qisqartirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Volanga qisqartirilgan zarba berish texnikasi.

2. Sapchigan Volanga yuqoridan va pastdan qisqartirilgan zarba berish texnikasi

3. Aylantirilgan Volanga qarshi qisqartirilgan zarba berish texnikasi.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Volanga qisqartirilgan zarba berish

texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: Volanga qisqartirilgan zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

17- Mavzu: Volanga aylantirib zarba berish texnikasini o’rgatish. (2 soat) Topshiriq.

1. Volanga aylantirib zarba berish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Volanga o’ng tomondan aylantirib zarba berish texnikasini o’rganish va bajarish.

3. Volanga chap tomondan aylantirib zarba berish texnikasini o’rganish va bajarish.

4. Aldamchi harkatlarni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Volanga aylantirib zarba berish texnikasi.

2. Volanga o’ng va chap tomondan aylantirib zarba berish texnikasi

3.Aldamchi harakatlar bilan zarba berish texnikasi.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Volanga aylantirib zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari, Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: Volanga aylantirib zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Mashg’ulot № 18

18- Mavzu: Volanni pastdan kesib urish texnikasini o’rgatish.

Topshiriq.

1. Volanni pastdan kesib urish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Volanni yuqoridan kesib urish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

3. Volanni chap va o’ngdan kesib urish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

4. Aldamchi harakatlar bilan zarba berish texnikasi o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Volanni pastdan kesib urish texnikasi.

2. Volanni yuqoridan kesib urish texnikasi.

3. Volanni chap va o’ngdan kesib urish texnikasi

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Volanni pastdan kesib urish texnikasini

o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savol-javoblar.

Darsning mazmuni: Volanni pastdan kesib urish texnikasini o’rganitish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

19- Mavzu: Uzatilgan volanga raketkani old va orqa tomoni bilan zarba berish texnikasini o’rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. Uzatilgan Volanga raketkani old va orqa tomoni bilan zarba berish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Volanchani keskin aylantirishni o’rganish va uni bajarish.

3. Volanchani keskin aylantirib o’yinga kiritishni o’rganish va uni bajarish.

4. Aldamchi harkatlarni texnikasini o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Uzatilgan Volanga raketkani old va orqa tomoni bilan zarba berish texnikasi.

2. Volanchani keskin aylantirib o’yinga kiritishni mustahkamlash.

3. Aldamchi harkatlarni texnikasini mustaxkamlash.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Uzatilgan Volanga raketkani old va orqa tomoni bilan zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: : Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: Uzatilgan Volanga raketkani old va orqa tomoni bilan zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

20- Mavzu: : Uzatilgan volanga qarama-qarshi kesib zarba berish texnikasini o’rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. Uzatilgan Volanga qarama-qarshi kesib zarba berish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Uzatilgan Volanga raketkani old va orqa tomoni bilan zarba berish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

3. Volanchani keskin aylantirib o’yinga kiritishni o’rganish va uni bajarish.

4. Aldamchi harkatlarni texnikasini o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Uzatilgan Volanga qarama-qarshi kesib zarba berish texnikasi.

2. Uzatilgan Volanga raketkani old va orqa tomoni bilan zarba berish texnikasi mustahkamlash.

3. Aldamchi harkatlarni texnikasini mustaxkamlash.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Uzatilgan Volanga qarama-qarshi kesib zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: : Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, , darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: . Uzatilgan Volanga qarama-qarshi kesib zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

21- Mavzu: Uzatilgan volanga keskin zarb bilan zarba berish texnikasini o’rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. Uzatilgan Volanga keskin zarb bilan zarba berish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Sapchigan Volanga yuqoridan uzaytirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

3. Sapchigan Volanga pastdan uzaytirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

4. Aylantirilgan Volanga qarshi uzaytirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1 Uzatilgan Volanga keskin zarb bilan zarba berish texnikasi

2. Sapchigan Volanga yuqoridan va pastdan uzaytirilgan zarba berish texnikasi.

3. Aylantirilgan Volanga qarshi uzaytirilgan zarba berish.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi Uzatilgan Volanga keskin zarb bilan zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: Uzatilgan Volanga keskin zarb bilan zarba berish. texnikasi.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

Mashg’ulot № 22

22- Mavzu: Volanni aylantirish texnikasini o’rgatish.

Topshiriq. (4 soat)

1. Volanni aylantirish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Volanni o’ng tomondan aylantirib zarba berish texnikasini o’rganish va bajarish.

3. Volanni chap tomondan aylantirib zarba berish texnikasini o’rganish va bajarish.

4. Aldamchi harkatlarni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Volanni aylantirib berish texnikasi.

2. Volanni o’ng va chap tomondan aylantirib zarba berish texnikasi

3.Aldamchi harakatlar bilan aylantirib zarba berish texnikasi.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Volanni aylantirish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari, Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: Volanni aylantirib zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

23- Mavzu: Yuqoridan kelayotgan volanga zarba berish texnikasini o’rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. Yuqoridan kelayotgan Volanga zarba berish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Sapchigan Volanga yuqoridan qisqartirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

3. Sapchigan Volanga pastdan qisqartirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

4. Aylantirilgan Volanga qarshi qisqartirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Yuqoridan kelayotgan Volanga zarba berish texnikasi.

2. Sapchigan Volanga yuqoridan va pastdan qisqartirilgan zarba berish texnikasi

3. Aylantirilgan Volanga qarshi qisqartirilgan zarba berish texnikasi.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Yuqoridan kelayotgan Volanga zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: Yuqoridan kelayotgan Volanga zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

24- Mavzu: Yon tomondan kelayotgan volanga qarshi zarb bilan zarba berish texnikasini o’rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. Yon tomondan kelayotgan Volanga qarshi zarb bilan zarba berish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Volanchani keskin aylantirib qarshi zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

3. Volanchani keskin aylantirib o’yinga kiritishni o’rganish va uni bajarish.

4. Aldamchi harkatlarni texnikasini o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Yon tomondan kelayotgan Volanga qarshi zarb bilan zarba berish texnikasi.

2. Volanchani keskin aylantirib qarshi zarba berish texnikasi.

3. Aldamchi harkatlarni texnikasini mustaxkamlash.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Yon tomondan kelayotgan Volanga qarshi zarb bilan zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: : Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: . Yon tomondan kelayotgan Volanga qarshi zarb bilan zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

Mashg’ulot № 25

25- Mavzu: To’gridan kelayotgan volanga raketkani orqa tomoni bilan zarba berish texnikasini o’rgatish. (2 soat)

Topshiriq.

1. To’gridan kelayotgan Volanga raketkani orqa tomoni bilan zarba berish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Sapchigan Volanga yuqoridan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

3. Sapchigan Volanga pastdan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

4. Aylantirilgan Volanga qarshi zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1 To’gridan kelayotgan Volanga raketkani orqa tomoni bilan zarba berish texnikasi 2. Sapchigan Volanga yuqoridan va pastdan shiddat bilan zarba berish texnikasi.

3. Aylantirilgan Volanga qarshi aylantirib zarba berish.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: To’gridan kelayotgan Volanga raketkani orqa tomoni bilan zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: To’gridan kelayotgan Volanga raketkani orqa tomoni bilan zarba berish. texnikasi.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

26- Mavzu: Ko’tarilgan volanni raqib maydoniga zarba bilan o’tkazish texnikasini o’rgatish (2 soat)

Topshiriq.

1. Ko’tarilgan Volanni raqib maydoniga zarba bilan o’tkazish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Ko’tarilgan Volanga yuqoridan uzaytirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

3. Ko’tarilgan Volanga pastdan uzaytirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

4. Ko’tarilgan Volanga aylantirib zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Ko’tarilgan Volanni raqib maydoniga zarba bilan o’tkazish texnikasi

2. Ko’tarilgan Volanga yuqoridan va pastdan uzaytirilgan zarba berish texnikasi.

3. Ko’tarilgan Volanga aylantirib zarba berish texnikasi.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Ko’tarilgan Volanni raqib maydoniga zarba bilan o’tkazish texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: Ko’tarilgan Volanni raqib maydoniga zarba bilan o’tkazish texnikasi.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

27- Mavzu: Badminton maxsus mashqlarini o’rgatish. (2 soat) Topshiriq.

1. Volanni aylantirish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Volanni o’ng tomondan aylantirib zarba berish texnikasini o’rganish va bajarish.

3. Volanni chap tomondan aylantirib zarba berish texnikasini o’rganish va bajarish.

4. Aldamchi harkatlarni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Volanni aylantirib berish texnikasi takomillashtirish.

2. Volanni o’ng va chap tomondan aylantirib zarba berish texnikasi

3.Aldamchi harakatlar bilan aylantirib zarba berish texnikasi.

4.Maydonda samarali joylarda harakatlanishni takomillashtirish

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Badminton maxsus mashqlarini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari, Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savol-javoblar.

Darsning mazmuni: Badminton maxsus mashqlarini o’rgatish texnikasini o’rgatish uslubiyati.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

28- Mavzu: Ikki tomonlama o’quv o’yin mashg`uloti. (2 soat) Topshiriq.

1. Maydonni ko’ra olish texnikasini o’rganish va uni bajarish.

2. Raqib texnikasini o’rganish va o’nga qarshi hujum uyushturish.

3. Ko’tarilgan Volanga pastdan uzaytirilgan zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

4. Aldamchi harakatli zarba berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1. Maydonni ko’ra olish texnikasi

2. Raqib texnikasini o’rganish va o’nga qarshi hujum uyushturish texnikasi.

3. Ko’tarilgan Volanga aylantirib zarba berish texnikasi.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Ikki tomonlama o’quv o’yin mashg`ulotini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savol-javoblar.

Darsning mazmuni: Ikki tomonlama o’quv o’yin mashg`ulotini o’rgatish uslubiyati texnikasi.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

29- Mavzu: Aylanma mashqlar to’plamini o’rgatish. (2 soat) Topshiriq.

1. Maxsus mashqlar to’plamini o’rganish va bajarish.

2. Texnik masqlar to’plamini o’rganish va bajarish.

3. Taktik mashqlar to’plamini o’rganish va uni bajarish.

4. Juftlikda aldamchi harakatli zarbalar berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1 .Maxsus mashqlar to’plami

2. Texnik va taktik masqlar to’plamini .

3. Juftlikda aldamchi harakatli zarbalar berish texnikasi va taktikasi.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Aylanma mashqlar to’plamini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savoljavoblar.

Darsning mazmuni: Aylanma mashqlar to’plamini o’rgatish uslubiyati texnikasi.

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

30- Mavzu: Badminton o’yinini juftlikda o’ynash texnikasini o’rgatish. (2 soat) Topshiriq.

1. Maxsus mashqlar to’plamini o’rganish va bajarish.

2. Texnik masqlar to’plamini o’rganish va bajarish.

3. Taktik mashqlar to’plamini o’rganish va uni bajarish.

4. Juftlikda aldamchi harakatli zarbalar berishni o’rganish va uni bajarish.

Reja:

1 .Maxsus mashqlar to’plami

2. Texnik va taktik masqlar to’plamini .

3. Juftlikda aldamchi harakatli zarbalar berish texnikasi va taktikasi.

Darsning o’quv va tarbiyaviy maqsadi: Badminton o’yinini juftlikda o’ynash texnikasini o’rgatish uslubiyati nazarda tutiladi.

Dars o’tish vositalari: Sport zal yoki Badminton maydoni, hushtak, raketkalar, Badminton Volanchalari, darslik va qo’llanmalar, ko’rgazmali vositalar, mustaqil topshiriq savollari.

Dars o’tish usullari: so’z, amaliy, ko’rsatmalilik, takroriy, o’yin, musobaqa, savol-javoblar.

Darsning mazmuni: Badminton o’yinini juftlikda o’ynash texnikasini o’rgatish uslubiyati .

	Darsning xronologik xaritasi
№	Tadbirlar nomi	Ajratilgan vaqt, minut
1.	Tashkiliy qism	2
2.	Yangi mavzuni bayoni, umumrivojlantiruvchi mashqlarni bajarish	15
3.	Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish	55
4.	Savol – javoblar (sinov savollari)	4
5.	Xulosalash va baholash	2
6.	Uyga vazifa	2

Har bir dars mazmuniga qarab ushbu vaqt taqsimotida ba’zi o’zgarishlar bo’lishi mumkin.

Mustaqil ta’lim mavzulari

1. O’zbekistonda badminton tarixi.

2. Badmintonni sobiq ittifoq davridagi rivojlanish tarixi.

3. Badminton texnikalariga tarif bering.

4. Badminton taktikasiga xarakteristika.

5. Badminton ximoya texnika va taktikalari.

6. Badminton xujum texnika va taktikalari.

7. Raketkada volan uzatish usullarining axamiyati.

8. Badminton musobaqa nizomini tuzish.

9. Badminton musobaqasi aylanma sistemada o’tkazishda omillari.

10. Musobaqa sistemalari (aylanma, olimpiyada) usullarini izoxlab bering.

11. Badminton musobaqasida xakamlar vazifasi.

12. Badminton musobaqasida, goliblarini aniklash (shaxsiy, jamoaviy, aralash).

13. Musobaqalarni tashkil qilish va o’tkazish musobaqalarni axamiyati.

14. Chiqib ketish sistemasi buyicha musobaqalar o’tkazish.

15. Aylanma sistema buyicha musobaqalar o’tkazish.

16. Badmintonchilarni pedagogik, psixologik tayyorlash.

17. Gigienik tarbiyalashning axamiyati.

18. Badmintonda uquv ishlarini rejalashtirishni axamiyati va vazifalari.

19. Badmintonda umumiy rivojlantiruvchi mashqlar yordamida, hal qilinadigan xususiy vazifalar.

20. Badmintonda mashqlarni urgatishda harakatni ketma-ketiligi va xarakteri.

21. Dam olish oromgoxlarida Badminton mashg`ulotlarini axamiyati va vazifalari.

22. Badmintonning jismoniy tayyorgariligini axamiyati.

23. Badmintonda juftlik uyinda harakat malaka ko`nikmalarini axamiyati.

24. Badmintonda harakat funktsiyasini shakillantirish vositasi va metodikasi.

25. Badmintonni harakatli o`yinlar bilan boglikligi.

26. Badmintonchilarni jismoniy tayyorgarligi, maxsus mashqlarning axamiyati

27. Badminton o`yinida inson sog`ligi, harakat malakalari, chaqqonlik, tezkorlikni oshiruvchi omillar.

O’Z BOSHI Oliy ta’limning fundamentalligi real dunyodagi jarayonlar, ob’ektlar va hodisalar orasidagi munosabatlarni ajratib bila olishga yo‘naltirilgan bo‘lib, yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlashda asos sifatida qabul…

Badminton o‘yinining tarixi, qoidalari, rivojlanishi, texnikasi va taktikasi tasnifi 1

Glochestershir yaqinidagi Badminton yer-mulkida namoyish etishadi

Bulardan tashqari, halqaro federatsiya bir qator rasmiy shaxsiy tumirlami ham o‘tkazib keladi

Britaniya armiyasi askarlari o‘zlashtirishgan

Volan parvozi trayektoriyasini kuzatib va uning yerga tushish joyini chamalay turib, inson o‘z miyasini tezda qaror qabul qilishga majburlaydi va bu keyinchalik stress holatida ishlashda…

B-bilaman B-bilishni hohlayman

To‘r teshiklarining o‘lchami esa 15 mm dan 20 mm gacha bo‘ladi

Volanning umumiy ko ‘rinishi va o

Mazkur qoidalar B.I.Saxnov, I.F

Tasma to‘rni ustunlarga tarang tortib turish uchun yetarli darajada uzunlikka va pishiqlikka ega bo‘lishi zarur

Volanning tezligini tekshirish 1

Qur’a tashlash. 6.11. O’yin boshlanishi oldidan qur’a tashlanadi; qur’ada yutgan tomon 6

Volanni oshiruvchi va uni qabul qiluvchi sportchilar bunga tayyor boiishsa, tomonlardan birortasi oshirishni keragidan ortiq cho‘zib yubormasligi zarur; oshirish paytida raketka oldinga harakatni boshlagandan keyin…

Juftlik bahslarida volanni oshirish vaqtida (9

Volant, 12-bandda qayd etilgan holatlar bundan mustasno; 8

Agar oshirish maydonchasi borasida xatoga yo‘l qo‘yilsa, u to‘g‘rilanmaydi va geym o‘yinchilarning joylashuvini o‘zgartirgan holda davom ettiriladi

Bahsli” holat. 14.11. “Bahsli” holat minoradagi hakam tomonidan e’lon qilinadi

Bosh hakam o ‘yin boshlanishi oldidan 16

Ikki marta shu tarzda qoida buzilishi “doimiy qoidabuzarlik” deb baholanadi

Bosh hakamga 16-bandga taalluqli har qanday holatlar yuzasidan xabar berish; 17

Ikkinchi geym. 2.12. Ikkinchi geymni

Imagan xatti- harakat uchun fol e’lon qilinadi

Yon chiziqdagi hakamlar Bosh hakam tomonidan liiyinlanadi, ammo minoradagi hakam tomonidan

Volantlar mavjud yoki yo‘qligiga aniqlik kiritish; 3

Xonimlar va janoblar, mening o‘ng tomonimda

Minoradagi hakam tomonidan “To‘xtang” komandasi kutilmagan vaziyatlar tufayli o‘yinni istalgan vaqtga har qanday to‘xtatish zarurati yuzaga kelganda beriladi

Har bir geym yakunida oxirgi o‘yin jarayoni tugashi bilan qarsaklarga e’tibor qilmasdan “Geym” deb e’lon qiladi hamda bu bilan 16

Tavsiyalarning 3.5.2- bandi bundan mustasno

Ammo o‘yin paytida kort yonida raketkani almashtirishga ruxsat beriladi

Zarurat bo‘Isa, jarohat, kasallikyoki boshqakutilma- gan vaziyat sodir bo‘lganda, o‘yinchidan “o‘yinni davom ettirish- dan bosh tortasizmi?” deb so‘rash kerak

Bosh hakakmni chaqiradi. 3.8

Tanaffusning boshqa paytida volanni oshirsh joyidagi hakam minoradagi hakamning yonida turishi kerak

Azizova R.I. “Sport va harakatli o‘yinlarni o‘qitish metodikasi”

Ida vaqillarimiz Andrey Bitiyev yakka toifada

Zaxidov Katerinich Zakirov-Agzamov

MARUZA . 3-Mavzu: Badminton o‘yin texnikasi va taktikasining tasnifi

Bugungi badmintonda g‘alabaga erishish faqat uzluksiz va maqsadli qo‘llanadigan katta yuklamali mashg‘ulotlar evaziga amalga oshirilishi mumkin

Volanni oshirganda lining uchish trayektoriyasi: a — baland-olis oshirish; b - baland hujumkor oshirish; d -yassi oshirish; g - qisqa oshirish

Mazkur zarbalarning o‘ziga xosligi iilarning trayektoriyasida bo‘lib, zarbaning oxirida volan tik holat- tla uchib tushadi (9-rasm)

Yassi zarbada volan masofaning katta qismini maydoncha yuzasiga parallel holatda shundoqqina to‘r ustidan uchib o'tadi hamda asta-sekin pastlab borib maydonchaning o‘rta yoki orqa qismiga tushadi

Orqa va o‘rta hududdan yuqoridan zarba berilganda volanning uchish trayektoriyasi: 1 - baland-olis; 2 - baland hujumkor; 3 — qisqa (tashlama); 13- rasm

AMALIY MASHG’ULOTLAR. Mashg’ulot № 1 1-Mavzu:

Uyga vazifa 2

Mavzu bo’yicha qo’yilgan vazifalarni amalga oshirish, yoritish 55 4

Tadbirlar nomi Ajratilgan vaqt, minut 1

Darsning mazmuni: Badmintonchilarning raketkani ushlash hamda volanga zarba berish texnikasini o’rgatish uslubiyati

Mavzu: Badminton o‘yinida volanni qaytarish usullarini o‘rgatish

Xulosalash va baholash 2 6

Darsning xronologik xaritasi №

Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.

18.09.2022