Баяндама "Луллий шеңбері"

Ақтөбе облысы Мұғалжар ауданы Ембі қаласы «Жұлдыз» бөбекжай­бақшасының әдіскері Кушембетова Адима Жанасқызы Луллия  шеңбері    Мектеп жасына дейінгі балаларға білім беру жүйесінде жаңа  әдіс­тәсілдер,  ойындар және  түрлі ойын – сауықтар пайда болып жатыр. Балалар  ақпараттық – қатынастық құралдарды оңай игереді, /яғни  смартфон,кампютер, планшет т.б /сондықтан оларды дәстүрлі көрнекілік  құралдармен таңқалдыру қиын. Бірақ балаларды дәстүрлі көрнекілікті  қызықтырарлықтай  таңдап, ұйымдасытруымыз қажет. Балалардың тілін  дамыту үдерісін түзету де үшін қазіргі күнде өте көп әдістер, технологиялар  бар. Мектепке дейінгі балалардың тіл қызметін жетілдіруде жақсы әсерлік  ахуал, тілдік ортаны жасау маңызды жағдай болып саналады, өз тілін белсенді  дамытуға себеп тудырады және тілдік байланысқа қатыстырады. Мектепке дейінгі балаларға ең жақын, құмарлы,қолайлы қызмет  ол – ойын.  Ойын және тіл арасында екі жақты байланыс бар: бір жақтан баланың тілі  ойында дамиды, белсендіріледі; екінші жақтан ойынның өзі тілдің ықпалы  және толықтыруы арқылы жетілдіріледі. Қазіргі және қызықты оқыту  әдістердің бірі “ Луллия дөңгелектері” деп атады. Луллияны  XIII ғасырда  француз монахы Раймонд Луллий ойлап тапты. Құрылымының  қарапайымдылығы үшін оны балабақшада қолдануға болады. Осы әдісті біз  балалармен  жұмыс жасауда  қолдана бастадық және оны нәтижелі деп  ойлаймыз.  Балабақшаларда Луллия шеңберлері­қоршаған ортамен  таныстыру, сөйлеуді дамыту, қарапайым математика ,сенсорика,көркем  әдебиет , музыка ,оқу қызметтерінде пайдалануға болады.Бұл материалдың  функциясы өте көп және ол ТРИЗ ісіне жатады, ойын түрінде қолданылады.     Оны жеке де, топтық түрде де қолдануға болады. Педагог балаға оны  «Сиқырлы  шеңберлер» деп таныстырып, міндетті түрде жұмыс жасау  барысын көрсетіп, ережесімен таныстырады. Мұнда педагог тек  бақылаушының рөлін атқарады. Балалар өздері әрекеттесіп, кезектерін  белгілеп, ізденіп жұмыс жасайды. Әдісті қолдану мақсаты: Мектепке дейінгі балалардың қоршаған орта жөніндегі көзқарасын  қалыптастыру шығармашылық ойлау мен елестетуін дамытады,сөздік қорын  байытады,жан­жақты  қалыптастыруын жетілдіреді.                  Әдістің міндеттері:  Баланың танымдық қабілеттерін кеңейту   Мектепке дейінгі балалардың креативті қабілеттерін кеңейтеді   Бір нәрсені қиял­ғажайып түрлендіру дағдысын дамытады  Елестете алу дағдысы дамиды  Қолдың ұсақ маторикасын дамыдады  Белсенді ойлау қабілетін қалыптастырады    «Луллия шеңбері» ойыны шартты түрде 3 түрге бөлінеді 1. Сыңарын табу ойыны. Бірінші шеңберде суреттер жапсырылып.Екінші  шеңберді бала айналдыру арқылы сәйкестендіреді.  2. Шеңберді кездейсоқ орналастыру арқылы қиял­ғажайып әңгіме  құрастыру.Бұл ойында екі шеңбердіде бірге айналдырады. 3. Балалардың шығармашылық қиялын дамытуға арналған ойындар.    Нәтижесінде:  Бала ойын барысында белсенділік дамытады. Тілі дамиды, сөздік қоры  молайып,әңгімелеу және сөйлеу тілі қалыптасады  Ақыл ой әрекетінің тәсілдерін  үйренді(талдау,бекіту,жүйелеу,құрастыру.)  Қоршаған ортамен таныстырылып қамқорлықпен қарауға тәрбиеленеді.  Артикулицияның маторикасы дамиды (тілге жасалатын жаттығулар)    Менің ой – пікірімше, осы шынайы, танымды нақты белгілерімен суреттер бойынша бала жан – жағындағы әлемді анықтайды. Бұл ойын­оқыту әдісі балалардың сыртқы ықпалсыз еркін­қызыға жұмыс жасауына,жаңа материалдарды тез қабылдауына және  психологиялық,физикалық қобалжуларды басуға көмектеседі. Дөңгелекте ерекше түрімен орналасқан суреттермен балаларға ойнауға қызықты. Әдеттен тыс тапсырмалар балалардың тек қана заттардың белгілерін танытып қоймай, олардың түстерді қабылдау, топтастыруды білу, салыстыру, талдау, қорытындылау, зейінді шоғырлау, ауызша тілді қалыптастыру қабілеттерін дамытады және көру қызметін белсендіруге себеп болады.. Өзім Луллия дөңгелектерін тәрбиешілермен бірге, өз жұмысымда, балалармен экспиремент алаңында , жеке жұмыс кезінде де пайдаланамын. Осы әдісті қолдану үшін әдістемелік ұсыныстар: – Мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс істеу үшін екі,төрт дөңгелек қолданған жөн, әртүрлі диаметрмен төрт – сегіз секторға бөлінген. – 2-3 жастағы балалармен жұмыс істеу үшін екі дөңгелек қолданған жөн, диаметрі әртүрлі әрқайсысы төрт-алты секторға бөлінген. – 4-5 жастағы балалармен жұмыста екі – үш дөңгелек қолдану, әрқайсысында төрт – алты-сегіз сектордан. -Дөңгелектерді пластиктан немесе жуан қатырма қағаздан , қолда бар материалдардан жасап пайдалануға болады. Мысалы: бірінші ең үлкен дөңгелектің секторларына ағаштардың (алмаағашы, қарағай) суреттері жапсырылады; екіншіге – олардың өсетін жері (бау – бақша, орман, батпақт.б.); үшіншіге – жемістері немесе тұқымдары (апельсин, алмат.б.). Балалар дөңгелектердегі сәйкестікті табу керек. Мысалы, тәрбиешінің сұранысы бойынша төменгі дөңгелектен алма ағашты суретін табады, содан кейін ортаңғы дөңгелектен бақшаның суретін тауып, алма ағаштың үстіне орналастырады, ең кішкентай дөңгелектен алманы тауып орналастырады. Не болғанын түсіндіреді. Сөзімдізді қорытындылай келе,  Луллия шеңберін қолданудағы  мақсатымызды айта кетейік: Луллия шеңберін қолданудағы мақсатымыз: 1. Жалпыға бірдей білім стандартын ала отырып, әр баланы  объективті түрде дайындау, нақты білім беру. 2. Терең ойлау, өздігінен ізденіп, оқып­білу іс–әрекеттерін меңгерту. 3. Жан­жақты дамыған, білімді жеке тұлға қалыптастыру. Міндеттеріміз: 1. Луллия шеңберін сабақтың түріне сай таңдап алу. 2. Балалардың жас ерекшеліктеріне, білім деңгейлеріне көңіл бөлу. 3. Топтағы бала санына қарай ойын түрін ұйымдастыру. 4. Өтілген материалды ұдайы қайталап, тереңдетіп отыру. 5. Сабаққа қатысу белсенділігін арттыруды қадағалау. Луллия шеңберін қолданудың тиімділігі: 1. Балалардың сабаққа деген қызығушылығы артады. 2. Логикалық ойлауы және өз бетінше, топтық жұмыс істеу  белсенділігі артады. 3. Мақсатқа жетуге талпынады. 4. Өз күшін, білімін байқауға, бақылап, бағалауға ынталанады. Білім  беруде Луллия шеңберінің көмегі зор.