DENELERDiN’ O’Z - ARA TA’SIRI. KU’SH.

Nókis rayonı XBMXMThSHBne qaraslı

№ - 22- sanli' uluwma orta bilim beriw mektebiniń

Fizika páni muǵallimi

Aǵılash   Saylauovtıń

DENELERDiŃ ÓZ - ARA TÁSIRI. KÚSH

atlı teması boyınsha

sabaqlıq is jobası

2015-2016 jıl

Nókis Rayonı                                                                                                         22-mektep  Saylauov Aǵılash

№ 16-TEMA    DENELERDiŃ ÓZ - ARA TÁSIRI. KÚSH.

Sabaqtıń maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Oqıwshılarǵa  Denelerdiń óz - ara tásiri. kúsh teması haqqında keńnen túsinik berip,bul temanıń bsaqa temalardan ózgesheligin bildiriw.

b) Tarbiyalıq maqseti.

Oqıwshılarǵa temadan kelip shıqqan halda ómirde jaqsı menen jamannıń birdey juriwin biraq jaqsılıqtıń jeńip shıǵıwın tusindirip, oqıwshılardı jaqsılıq ruwxında tárbiyalaw.

c)Rawajlandırıw maqseti

Oqıwshılardıń pánge degen qızıǵıwshılıǵın arttırıw nátiyjesinde olardıńoqıw ham jazıw kónlikpelerin arttırıp barıw

Sabaqtı qurallandırıw

Sabaqlıq kitap,tarqatpa materiallar, hám kórgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalanılǵan metodlar: «Blits» interaktiv metodı «Skarabey» interaktiv metodı

Sabaq jobası

Sabaqtın barısı

Shólkemlestiriw

Klassqa kirip oqıwshılardıń tazalıǵına, klass tazalıǵına itibar qaratıw.Oqıwshılardıń oqıw quralların kózden keshirip  náwbettegi sabaqqa tayarlıǵın tekseriw

Uyge tapsırma soraw

Nyutonnıń birinshi nızamı.Inerciya nızamı. temasın soraw

Tema

Denelerdiń óz-ara tásirı

Tınısh turǵan dene basqa deneler menen óz - ara tásirlesiwi nátiyjesinde qozǵalısqa  keledi, qozǵahstaǵı dene óz qozǵalısın ózgertedi.

Nókis Rayonı                                                                                                         22-mektep  Saylauov Aǵılash

Nókis Rayonı                                                                                                         22-mektep  Saylauov Aǵılash

Kúsh:

Denelerdiń óz ara tásiri muǵdarı jaǵınan hár túrli bolıwı múmkin. Máselen metall sharikti úlken jastaǵı adam jas balaǵa qaraǵanda uzaqqa ılaqtıradı. 100 kg massalı shtanganı hámme kótere almaydı. Shtangist onı erkin kótere aladı Deneniń óz-ara tásirin xarakterlew ushın fizikalıq shama - kúsh túsinigi kirgiziledi.

Bir denege basqa denelerdiń mexanikalıq tásiriniń ólshemin xarakterlewshi fizikalıq shama kúsh dep ataladı.

Mexanikalıq tásir denelerdiń óz-ara tiyisiwi (kontaktta bolıwı) yamasa olardıń maydanı arqalı payda boladı. Jerde turǵan júkti tartıw, iyteriw yáki kóteriw prujinanı sozıw yamasa qısıw, jipti yesiw (buraw) siyaqlı jaǵdaylarda tásirles denelerdiń bir-birine tikkelley tiyisiwi arqalı júz beredi. (45-súwrette) kórsetilgen qalqı ústindegi temirge magnittiń maydanı arqalı tásir etpekte.

Deneniń Jerge tartılıwı gravitaciyalıq maydan tásirinde  júz beredi Kúsh F háribi menen belgilenedi hám xalıq aralıq birlikler sistemasında onıń birligi etip Nyuton  (N) qabıl etilgen. Ámelde kúshti ólshewde millinyuton (mN) hám kilonyuton (kN) da kóbirek qollanıladı. Bunda:      1 N= 1000 mN: 1kN= 1000N

Kúsh vektorlıq shama bolıp, ol san mánisinen basqa baǵıtı hám qoyılıw noqatına baylanıslı (45-suwret)

Kúsh dinamometr járdeminde ólshenedi.

Dinamometrler qollanıw maqsetine qaray hár qıylı boladı. Olardan ayırımları 46-suwrete kórsetilgen

Kúshlerdi qosıw:

Eger bir denege bir neshe kúsh tásir etetuǵın bolsa, olardıń qosındısı tómendegishe anıqlanadı. Máselen arbashaǵa bir tuwrı sızıq boylap qarama-qarsı baǵıtta F₁=3N  hám F₂= 5 N kúshler tásir etip atırǵan bolsın (47 a-suwret). Bul kúshlerdiń qosındısı F = F₁ + F₂ shaması jaǵınan 8 N emes, al 2 N ǵa teń bolıp, arbasha menen usı F=2 N kúsh tásirinde oń tárepke qozǵaladı (47,b-súwret).

Eger (47,a-suwrette) kórsetilgen kúsh bir tárepke baǵdarlanǵan bolsın (48 a-suwret). Bunday jaǵdayda eki. kúshtiń shamaları tuwrıdan tuwrı qosıladı. Juwmaqlawshı  kúsh 8 N ǵa teń boladı

Bir tuwrı sızıq boylap eki emes odan artıq  kúshler tásir etse, juwmaqlawshı kúsh hár bir kúshtiń baǵıtına olardıń shamaları qosılıp yamasa alınadı.

Nókis Rayonı                                                                                                         22-mektep  Saylauov Aǵılash

Nókis Rayonı                                                                                                         22-mektep  Saylauov Aǵılash

Sabaqtı bekkemlew

Bekkemlew ushın «Debat», «klaster» interaktiv metodı usınıs etiledi. Tema boyınsha oqıwshılarǵa  qayta sorawlar berip hám qosımsha tapsırma túrinde hár toparǵa krosvordlar tarqatıladı.tapsırma orınlanıp bolǵannan soń boslıqlardı tolıqtırıw maqsetinde,bilimlerin bekkemlep barıw ushın yadtan formulalar jazadı

1.Denelerdiń óz-ara tásiri degende neni túsinesiz? Onı mısallar arqalı túsindirip beriń.

2.Kúsh dep nege aytıladı hám ol qanday birlikte ólshenedi?.

3.Dinamometrdiń dúzilisi hám islewin túsindirip beriń.

4.Bir tuwrı sızıq boylap baǵıtlanǵan kúshler qalay qosıladı?

Uy tapsırma tapsırıw

Denelerdiń óz - ara tásiri. kúsh. temasın oqıp keliw

Sabaqtı juwmaqlaw

Úy jumısın qayta yadına salıp ótip,búgingi sabaqqa belsene qatnasqan oqıwshılarǵa tiyisli bahaların qoyǵan halda búgingi sabaǵıma juwmaq jasayman

Nókis Rayonı                                                                                                         22-mektep  Saylauov Aǵılash