ELEKTROLIZ. FARADEYDIN' BIRINSHI NI’ZAMI’

 

 

 

 

 

 

 

 

 

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

 

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

 

ELEKTROLIZ. FARADEYDIN' BIRINSHI NI’ZAMI’

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

2015-2016 ji’l

 

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 

№ 32-TEMA    ELEKTROLIZ. FARADEYDIN' BIRINSHI NI’ZAMI’.

 

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Elektroliz. faradeydin' birinshi ni’zami’ haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti’

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

 

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

 

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Modifikaciyalang’an bayanat» interaktiv metodi’ «Mashqalali’ jag’day» interaktiv metodi’

 

Sabaq jobasi

 

 

Sabaqti’n’ bari’si’

 

Sholkemlestiriw

Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

 

Uyge tapsi’rma soraw

 

Suyi’qliq’larda elektr tog’i’  temasi’n soraw

TEMA

 

Elektroliz qubi’li’si’:

Elektr shi’nji’ri’ni’n’ giltin qosi’p, elektrolitte elektr maydani’n payda yetkende won' ionlar katodqa. tens ionlar anodqa qaray baradi’. ionlar elektrodlarg'a jetip barg'annan keyin wo'z zaryadlari’n elektrodlarg'a berip, neytral atomlarg'a aylanadi’ ha'm sho'gindi payda yetedi. Elektrodlarg'a qansha ko'p ion barsa, wolardi’n' betinde sonsha ko'p zat jiynaladi’.

To'mendegi tajiri6ybeni wo'tkereyik.

Elektrodli’ shiyshe i’di’s — elektrolit vannadag'i’ suwg'a mi’s kislotasi’ CuS0₄ Sali’p. elektrolit payda yeteyik. Bunda mi’s kislotasi’ Cu^2~ ha'm S0₄² ionlarg'a aji’raladi’. Elektrolittegi Cu^2~ ionlari’ К katodqa. S0₄² ionlari’

A anodqa ta'repke qozg'aladi’. Elektr shi’nji’ri’ni’n" gilti qosi’lg’anda elektolitten /tog’i’ wo'te baslaydi’ (119- su'wret). Na'tiyjede katod betinde Cu atomlari’ jiynala baslaydi’. Waqi’t wo'tiwi menen katodtag'i’ mi’s qatlami’ qali’n'lasadi’. Ток uzaq waqi’t wo'tkerip turi’lsa, katodta sezilerli da'rejede taza mi’s zati’ aji’rali’p shi’qqani’n baqlaw mu’mkin.

 

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 

119-suwret	120-suwret

 

Elektrolitten tok wo'tip ati’rg'anda elektrodlarda zat aji’rali’p shi’g'i’w qubi’li’si’a elektroliz delinedi.

Anglishan fizigi M. Faradey bir qatar ta'jiriybelerde ha'rqi’yii’ elektrolitlerden tu'rli mug'dardag'i’ tok wo'tkizgen. Elektrodlerde aji’rali’p shi’qqan zatti’n' massasi’n wo'lshew na'tiyjelerine tiykarlang'an halda 1833—1834-ji’llari’ elektrolizdin' yeki ni’zami’n ashti’.

Faradeydin' birinshi ni’zami’:

Faradey wo'tkizgen ta jiriybelerdin' ko'rsetiwinshe, elektrolitlerden aji’rali’p shi’qqan zat massasi’ elektrodlar ta'repke qozg'ali’wshi’ ionlar sani’na, yag'niy elektrolitten wo'tiwshi zaryad mug'dari’na baylani’sli’ boladi’. Faradeydin' birinshi ni’zami’ elektroliz waqi’ti’nda aji’rali’p shi’qqan zat massasi’ menen elektrolitten wo'tken zaryad mug'dari’ arasi’ndag'i’ baylani’sti’ an'latadi’. Bul ni’zam to'mendegishe ta'riplenedi:

 

Elektroliz waqti’nda elektrodlarda aji’rali’p shi’qqan zatti’n' massasi’ elektrolitten wo'tken zaryadti’n' mug'dari’na tuwri’ proportsional.

 

Yag’niy                                                                        (1)

 

bunda

m - aji’rali’p  shi’qqan zatti’n’ massasi’ 

 q - zaryad mug’dari’ 

 k - peoporcionalli’q  koeficenti boli’p,zatti’n’ elektroximiyali’q ekvivalenti delinedi.

Zatti’n' elektroximiyali’q ekvivalenti elektroliz waqti’nda aji’rali’p shi’qqan ha'rbir zat ushi’n ha'rqi’yli’ boladi’.

Yeger (1) formulada q = 1 С dep ali’nsa, к = m boladi’. Zatti’n' elektroximiyali’q ekvivalenti san jag'i’nan elektrolitten bir kulon zaryad wo'tkende aji’rali’p shi’qqan zatti’n' massasi’na ten'. Bul demek, zatti’n' elektroximiyali’q ekvivalenti 1 kg/C da wo'lshenedi. Bul ju'da' u'lken birlik bolg'ani’ ushi’n. a'melde woni’n' worni’na Img/C birliginen paydalani’ladi’. Ma'selen, zatti’n' ximiyali’q ekvivalenti gu'mis ushi’n 1,118 mg/C, xlor ushi’n 0,367 mg/C, mi’s ushi’n 0,328 mg/C. nikel ushi’n 0.304 mg/C, alyuminiy ushi’n 0,094 mg/C ma'nisine rye.

(1) formulada q = lAt yekenligin yesapqa alsaq. elektrodlarda aji’rali’p shi’qqan zat massasi’ m nin' elektrolitten wo'tiwshi tok ku'shi I/ ge ha'm tokti’n' wo'tiw waqi’ti’ /g'a baylani’sli’ an'latpasi’n ali’w mu'mkin:

 

 

Faradeydin' birinshi ni’zami’ ta'jiriybede to'mendegishe tekserilip ko'rilgen U'sh elektrolit vannag'a birdey А В ha’m С elektrolitleri quyi’li’p, wolardi’n' elektrodlari’ bir - biri menen 120- su'wrette ko’rsetilgendey boli’p jalg'ang'an

Surettegige muwapi’q A elektrolitten wo’tiwshi I_A  tok ku’shi B ha’m C elektrolitlerden wo’tiwshi I_B ha’m I_C tok ku’shlerinin’ qosi’mdi’si’na ten’ boladi’.Yeger (2) formula wori’nli’ bolsa A,B ha’m C elektrolitlerdin’ elektrodlari’nda aji’rali’p shi’g’atug’I’n zatlardi’n’ m_A , m_B ha’m m_C  massalari’ m_A = m_B +m_C  qatnasta boli’wi’ kerek.  

 

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 

Sabaqti’ bekkemlew

«Ha’r kim ha’r kimge u’yretedi» interaktiv metodi’ bunda woqi’wshi’lar u’yretiwshige aylani’wi’,ma’lim bilimlerdi wo’zlestirip boli’p doslari’ menen bo’lisiw imkani’n beriwshi woqi’ti’w usi’li’ yesaplanadi’.Bunda woqi’wshi’lardi’ 3 toparg’a boli’p wolarg’a tema boyi’nsha qayta sorawlar berip,qosi’msha tapsi’rma tu’rinde yesaplar beriledi 10 minut ishinde berilgen tapsi’rmalar boyi’nsha topardan bir woqi’wshi’ juwap beredi ha’m wog’an qasi’ndag’i’ toparlaslari’ ja’rdem berip turadi’.Yen’ ko’p duri’s juwap bergen topar jen’ilpaz boladi’1.Mi’s kislotasi’ menen wo'tkizilgen ta'jiriybeni tu’sindirip berin'.

2.Elektroliz dep qanday qubi’li’sqa ayti’ladi’?

3.Faradeydin' birinshi ni’zami’n ta’riplep ha'm qalay an'lati’li’wi’n jazi’p berin'.

4.Faradeydin' birinshi ni’zami’ tok ku'shi arqali’ qanday an'latiladi’?

5.Faradeydin' birinshi ni’zami’n ta'jiriybede qalay tekseriw mu'mkin? Ta'jiriybeni tu'sindirip berin".

 

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Elektroliz. faradeydin' birinshi ni’zami’  temasi’n woqi’p keliw

 

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash