Электрондық оқулық

Бірінші сабақ Кіріспе Қазақ әліпбиі   ә, ө, ү, ұ, ғ, і, қ, ң, һ                                                                                                                                                              Данные звуки в русском языке отсутствуют. В отличие от русского языка гласные казахского языка делятся на твердые (жуан) и мягкие (жіңішке) гласные. Твердые Мягкие Дауысты дыбыстар а, ә, е, о, ө, ү, ұ, ы, і а, ы, о, ұ ә, е, і, ө, ү Дауыссыз дыбыстар б, г, ғ, д, ж, з, й, к, л, м, н, ң, п, р, с, т, х, ш Дауыстың қатысына қарай (по участию шума и голоса) Қатаң (глухие) Ұяң (звонкие) Үндісонорные п, к, қ, с, т, ш б, г, ғ, з, д, ж Мұрын жолды (носовые) м, н, ң Ауыз жолды (плавные) л, р, й, у АРТИКУЛЯЦИЯ ЗВУКОВ Ә ­ мягкий гласный, негубной, произношение примерно сходно с произношением русского я между двумя согласными, употребляется в мягких словах, в основном первых слогах слова. Напр: әсем – красивый, мәдениет – культура; І – мягкий гласный, произносятся бегло и употребляется встречается в начале, в середине, в конце слова. Напр: іскер – деловой, кіріс – доход, бүгін – сегодня; Ң – сонорный (үнді) согласный, носовой, смычный зеднеязычный звук, встречается в конце и в середине слов.  Напр: мың – тысяча, менің – мой; таң – утро, жаңа – новый, тең – равный. Ғ – заднеязычный, щелевой, звонкий (ұяң) звук, образуется путем приближения задней части языка к заднему небу, но без полного соприкосновения, употребляется в начале и в середине слов. Напр: Ғалия, ғалым – ученый, қорғау – охранять; Ү  – мягкий, узкий, губной гласный, произносится кратко, как нечто среднее между  о и у, употребляется в мягких словах, в первых слогах слова. Напр: Үкімет – правительство, күнделік – дневник; Ұ – твердый, узкий, губной гласный, произносится в твердых словах, в первых слогах слова. При   произношений   звуков  ұ  –  ү  губы   округляются   и   вытягиваются   вперед.   То   есть   в произношении   звуков   ұ­ү   участвуют   губы.   Следовательно,   казахские   гласные   звуки   еще делятся на губные и негубные. И любой из них имеет три характеристики. Например: звук ұ: 1) по месту образования, т.е. по горизонтальному положению языка – твердый. 2) по степени участия губ – губной. 3) по степени долготы голоса – краткий. Звук  ү  по месту образования, т.е. по горизонтальному положению, мягкий, а в остальном совпадает   со   звуком   ұ.   Обучающимся   очень   важно   знать   эти   три   особенности   казахских гласных. Например: звук ұ различается от звука о только по степени долготы голоса. Если краткое  ұ  растянуть, и произносить долго, то получим о, в таком случае изменяется смысл слова: ұл – ол (сын­он), ұқ­оқ (пойми­пуля), ұқыпты­оқыпты (аккуратный­он прочитал) и т.д. Қ  – глухой (қатаң), твердый, заднеязычный звук, при произношении его задняя часть языка смыкается   с   мягким   небом,   употребляется   в  твердых   словах   и   қала   –  город,   құрылым   – структура, қазақ. Ө  ­ мягкий гласный, губной, при произношении звука  ө  губы сильно вытягиваются вперед, употребляется в мягких словах и первых слогах слова. Напр: өмір – жизнь, көңілді – веселый; Һ – специфическии согласный, гортанный звук. Напр: гауһар – бриллиант, қаһарман – герой; қаһарлы – грозный.   1­жаттығу.  Қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс дыбыстап үйренеміз. ә, ө, ү, ұ, ғ, і, қ, ң, һ 2­жаттығу. Қазақ тіліне тән дыбыстарды жуан және жіңішке дауысты дыбыстарға бөліп жазыңыз 3 ­ жаттығу. Сәлемдесу (Приветствие) Айтылым                      Сөздерді дұрыс тыңдап, оқытушының  соңынан қайталаңыз. Сөздерді дұрыс айтыңыз.  Сәлеметсің бе? Сәлеметсіз бе? Аман­есенсіздер ме? Сәлем!                                Здравствуй! Здравствуйте! Здравствуйте! Привет! (непринужденное, широко    распросраненное приветствие среди  молодежи) Добро пожаловать! Доброе утро! Добрый день! Добрый вечер! (при всрече в вечернее  время) Как ваши дела? неплохо очень хорошо Как здоровье? Слава богу! По тихоночку живем Как вы себя чувствуете? Потихоньку отлично! Все ли в порядке с детьми? Все лив порядке дома? У Вас у самого как дела?   до свидания  Какие новости? Қош келдіңіз!/ Қош келдіңіздер! Қайырлы таң/күн Қайырлы кеш!/Кеш жарық Хал­жағдайыңыз қалай? Жаман емес Өте жақсы Денсаулық жақсы ма? Құдайға шүкір! Ептеп жүріп жатырмыз Көңіл­күйіңіз қалай? Ақырындап Тамаша! Бала­шаға аман ба? Үй­іші тегіс аман ба? Өз жағдайыңыз қалай? Сау болыңыз Қандай жаңалықтарыңыз бар? Жазылым:  сөздерді дұрыс тыңдап,   қайталаңыз. Сөздердің аудармасын жазыңыз, соңынан оқыңыз. Слушайте слова внимательно и  повторите. Правильно напишите перевод слов, затем прочитайте. Сәлеметсің бе? Денсаулық жақсы ма? Хал­жағдайыңыз қалай? Көңіл­күйіңіз қалай? Қандай жаңалықтарыңыз бар? Ептеп жүріп жатырмыз Бала­шаға аман ба? У Вас у самого как дела?   Как здоровье? Добрый вечер! Слава богу! очень хорошо Все лив порядке дома? до свидания  Оқылым: Берілген мысалдарды оқыңыз. Аударыңыз. Прочитайте примеры.                          Переведите. 4­жаттығу.   1. Сәлеметсіз бе, Анна Михайловна! Қалыңыз қалай? Денсаулығыңыз қалай? 2. Қайырлы таң, Жанат. Қалай ұйықтадың? 3. Қайырлы күн, Марья Андреевна! Сізді көргеніме қуаныштымын. 4. Сәлем, Дана! Өмір қалай? 5. Не жаңалық бар? 6. Сәлеметсің бе, Борис! Қалай? Не естідің? 7. Қош келдіңіздер! Жиналысымызды бастайық. 8. Қош келдіңіз, жолдас Михайлов! Сұхбатттасу: 5­жаттығу. 1. Поздоровайтесь: 1. со своим другом; 2. со знакомым; 3. с преподавателем; 4. с начальником вашего  учреждения. Осведомитесь об их здоровье, жизни, делах. Жазылым: 6­жаттығу. Төменде қал­жағдайы, денсаулығы, жұмысы туралы сұрақтарға жауаптар  берілген. Сұхбаттарды сәлемдесу сөздерімен толықтырыңыз. ­..... ­.... ­ ..... ­ ..... 1. 1 Қайырлы күн! Рақмет. Жақсы. 2. 2 Кеш жарық. Рақмет. Ренішім жоқ. 3. 3 Сәлем! Өте жақсы. Бәрі дұрыс. 4. 4 Қайырлы таң! Сізге қалай айтсам екен. Жақсы да емес, жаман да емес. 5. 5 Қайырлы кеш! Онша емес. 6. 6 Қайырлы күн! Не айтарымды білмей тұрмын. Жаман емес. 7. 7 Сәлем! Керемет ештеңе жоқ. Бәрі бұрынғыша. 8. ­ Сәлеметсіз бе! Менің жағдайым жақсы емес. Емтихан тапсыра алмадым. ­ ..... ­ .... ­ ... ­ .... Екінші сабақ Қоштасу (Прощание) Айтылым                      Сөздерді дұрыс тыңдап, оқытушының  соңынан қайталаңыз. Сөздерді                       дұрыс айтыңыз.  Сау бол! Сау болыңыз! Сау болыңыздар! Кездескенше! Көріскенше! Келесі кездескенше! Қош­сау болыңыз/дар! Сау­сәлеметте болыңыз! Қош бол! Қош болыңыз! Жолың болсын! Ақ жол тілеймін! Сәлем айт! Сәлем айтыңыз! Хат жаз! Хат жазып тұрыңыздар! Будь здоров! Будьте здоровы! Будьте здоровы! До свидания! До встречи! До следующей встречи! До свидания! Будьте здоровы! Прощай! Прощайте! Удачи тебе! Удачи Вам! Желаю счатливого пути! Передай привет! Передайте привет! Напиши! Пишите! Ауырма! Кетуім керек! Аман­сау бол! Аман – есен болыңыздар! Не болей! Мне надо уйти! (уехать) Будь жив­здоров! Будьте живы­здоровы! Ілік септік (родительный падеж) + Тәуелдік жалғау (притяжательной окончании) Ме(н) + нің ат + ым мое имя мен – личное местоимение 1 лица ­нің – окончание род. Падежа Ілік септік ат – имя ­ым – окончание Тәуелдік жалғау Менің досым.   Жазылым:  1 – тапсырма. Сөйлемді көшіріңіз, көп нүктенің орнына тиісті жалғауды  жазыңыз. Орыс тіліне аударыңыз. Менің ат...  Сәуле. Ал бұл менің сіңлі... . Оның ат... Шынар. Мынау Айгүл.  Ол менің дос... . Маржан оның қыз... . Бұл біздің аға... . Оның ат... Асқар.  2 – тапсырма. Жоғарыда берілген модел бойынша келесі сөз тіркестерін                            жазыңыздар. Мое здоровье, мое состояние, мои имя и фамилия, моя работа, мой банк, мой   коллега,   моя   организация,   моя   школа,   мой   магазин,   моя   редакция,   моя фирма, мое издательство, мой университет, мой институт, мой акимат. Мое министерство, твоя работа, его фирма, их здоровье, твое имя, твое издательство, моя работа. Наше   министерство,   наша   фирма,   ваши   имена,   их   имена,   наше издательство, их работа. Грамматика: Вопрос выражается двумя способами: 1) посредством вопросительных слов қашан? когда? қайда? куда? кім?  кто? не? что? неше? сколько? қандай? какой? қалай? как? что сделал? не істеді? и т.д.  Напр: Кім келді? Кто пришел? Яна не істеді? Яна что делала? 2) Посредством вопросительных частиц (сұрулы шылаулар) –ма, ­ме, ­ба,  ­бе, ­па, ­пе – соответствующих русской частице ли. Но в отличие от русского языка, вопросительные частицы в казахском языке никогда не  опускаются. Вопросительная частица ставится после того слова, к которому  относится вопрос, и пишется отдельно. 3 – тапсырма. Берілген қысқаша мәтінді мәнерлеп оқып, әр сөйлемге                          сұраулы есімдерді қолданып сұраулы сөйлем жазыңыздар. Сәлеметсіз бе? Менің атым – Асқар. Мен министрлікте жұмыс істеймін. Менің досым Аманжол баспада жұмыс істейді. Біздің қал­жағдайымыз жақсы, құдайға шүкір. Оқылым: 4 – тапсырма. Сұхбатты оқыңыз, аударыңыз. ­Қайырлы кеш, қарындас! ­Қайырлы кеш! ­Ғафу етіңіз, есіміңіз кім? ­Есімім – Анар. ­Жұмыс істейсіз бе, оқисыз ба? ­Жұмыс істеймін. ­Қайда жұмыс істейсіз? ­Мен Ішкі Істер басқармасында қызмет атқарамын. ­Сізді қашан жолықтыруға болады? ­Кешіріңіз, мен жұмысқа асығып тұрмын. ­Көріскенше сау болыңыз! ­Қош болыңыз! 5 – тапсырма. Модель бойынша болымды түрде жауап беріңіз.  Модель: ­Оның аты Женя ма?                 ­Иә оны аты Женя. 6 – тапсырма. Сұхбатта қарамен берілген сөздерді синоним сөздермен                            ауыстырыңыздар. 1. –Сәлеметсіз бе, Қуаныш? Қалыңыз қалай? Жағдайыңыз жақсы ма? 8 Сәлеметсіз бе, Аманжол? Рақмет, жақсы.  Өзіңіздің қалыңыз қалай? 9 Рақмет, жаман емес. Танысыңыз. Бұл – Қанат. Ол банкте жұмыс істейді. 10 Танысқаныма қуаныштымын. Менің аты­жөнім Қуаныш Ахметұлы.  Мен министрлікте жұмыс істеймін. 11 Мен де сізбен танысқаныма қуаныштымын. 7. Үйге берген сөздерді пайдалана отырып, диолог құру.  Мен барлығына сұрақ қойып  шығамын.  ­Сіздің атыңыз кім? ­Менің атым Раушан ­Сіздің тегіңіз кім? ­Менің тегім Бекишева. ­Сіздің аты­жөніңіз кім? ­Менің аты­жөнім Раушан Ерболовна. ­Сіздің ұлтыңыз кім? ­Менің ұлтым қазақ.  * Осы берген жауаптары бойынша қысқаша монолог жазу керек. Мысалы: Менің тегім Бекишева, аты­жөнім Раушан Ерболовна. Менің ұлтым қазақ.  Танысқаныма өте қуаныштымын. Үшінші сабақ Жыл мезгілі Айтылым                      Сөздерді дұрыс тыңдап, оқытушының  соңынан қайталаңыз. Сөздерді дұрыс айтыңыз.  Апта күндері Дүйсенбі Сейсенбі Сәрсенбі Бейсенбі Жұма Дни недели Понедельник Вторник Среда Четверг Пятница Сенбі Жексенбі бүгін ертең кеше Алдыңғы күні, алдыңгүні Арғы күні, бүрсігүні Суббота Воскресенье сегодня Завтра Вчера позавчера послезавтра Желтоқсан Қаңтар Ақпан Наурыз Сәуір Мамыр Маусым Шілде Тамыз Қыркүйек Қазан Қараша Көктем Жаз Қыс Күз Бүгін ауа­райы қандай? Тамаша! Жақсы Жаман Күн жылы ма? Ыстық Жылы Салқын  Суық Жел бар ма? Жуын­шашын бар ма? Жаңбыр сіркіреп тұр Қатты жауып тұр Қыс айлары­Зимние месяцы Декабрь Январь Февраль Көктем айлары­Весенние месяцы Март Апрель Май Жаз айлары­Летние месяцы Июнь Июль Август Күз айлары­Осенние месяцы Сентябрь Октябрь Ноябрь Весна  Лето Зима Осень Сегодня какая погода? Прекрасная! Хорошая Плохая Тепло? Жарко Тепло Прохладно Холодно Ветрено? Осадки есть? Моросит Сильно идет Нөсерлетіп жауып тұр Қар жауып тұр Жер көк тайғақ Ауаның температурасы қандай? Жел соғады Тұман түседі Идет проливной дождь Идет снег Гололед. Температура воздуха какая? Будет ветрено Будет туман Жыл мезгілдері Көктемде   күн   жылынады.   Қар   ериді.   Ағаштар   көгереді.   Жер   көктейді. Жазғытұрым егін егеді. Жылы жаққа ұшып кеткен құстар келеді. Жазда күн ыстық болады. Жұрт жеңіл киінеді. Жаздыгүні жаңбыр жауады. Балалар да, үлкендер де өзен, көлде суға шомылады. Жаздыгүні жеміс піседі. Күз айларына қыркүйек, қазан, қараша, айлары жатады. Қыркүйекте жаңа оқу жылы басталады.  Күзде ауа райы суытады. Әсіресе қазан, қараша айлары суық болады. Жаңбыр   жиі   жауады.   Ағаштың   жапырақтары   сарғайып,   жерге   түсе бастайды.   Құстар   оңтүстікке   ұшып   кетеді.   Жеміс­жидек   піседі.   Күзде   егін жиналады. Халық байлыққа кенеледі. Адамдар да, жан­жануарлар да қысқа дайындалады.  Қыста күн суытады. Қар жауады. Жер беті аппақ болып жатады. Жұрт жылы киімдерін киеді. Көктем, жазғытұрым – весна Жаздыгүні – летом Күздігүні – осенью Грамматика: Жіктік жалғау. Сан есім. Имя числительное.  Имена числительные бывают двух видов: количественные и порядковые.  Количественные числительные отвечают на вопросы неше? қанша? «сколько?» и делятся на:                Простые                                                     Составные  1­бір              10­ он                                       11­он бір 2­ екі              20­ жиырма                             12­он екі 3­ үш              30 – отыз                                 13­ он үш 4­ төрт            40 –қырық                              14­он төрт 5­бес               50 –елу                                    15­он бес 6­ алты           60 –алпыс                               16 –он алты 7­жеті             70 –жетпіс                               17­жеті 8­ сегіз            80 –сексен                              18­он сегіз 9 –тоғыз          90 –тоқсан                             19 он тоғыз 100 – жүз                                             556­бес жүз елу алты 1000 – мың                                         1989 ­ бір мың тоғыз жүз сексен  тоғыз 1000000 – миллион                            2534687 – екі миллион бес жүз отыз                                                              төрт мың алты жүз сексен жеті Жіктік жалғау жекеше түрде Личные окончания в единственном числе ЖАҚ ­ ЛИЦО ЖАЛҒАУ ­  ОКОНЧАНИЯ МЫСАЛ – ПРИМЕР ­МЫН, ­ МІН ­ ПРИБАВЛЯЮТСЯ  ПОСЛЕ ГЛАСНЫХ, ПОСЛЕ СОНОРНЫХ  (М, Н, Ң, Р, Л, Й, У) МЕН МҰҒАЛІМ + МІН   (Я УЧИТЕЛЬ) МЕН БАЙ + МЫН    (Я БОГАТЫЙ) І.  МЕН (Я) ­ БЫН, ­БІН – ПРИБАВЛЯЮТСЯ ПОСЛЕ  ЗВОНКИХ СОГЛАСНЫХ (Ж, З) ­ПЫН, ­ПІН – ПРИБАВЛЯЮТСЯ ПОСЛЕ  ГЛУХИХ СОГЛАСНЫХ  ІІ. СЕН (ТЫ)    СІЗ (ВЫ) вежливая форма  ІІІ. ОЛ (ОН, ОНА,        ОНО) ­СІҢ  ­СЫҢ,  ­СЫЗ ­ СІЗ   НУЛЕВОЕ ОКОНЧАНИЕ МЕН ЖАЛҒЫЗ + БЫН   (Я ОДИН) МЕН ЕГІЗ + БІН   (Я БЛИЗНЕЦ) МЕН ЖАС + ПЫН   (Я МОЛОДОЙ) МЕН СТУДЕНТ + ПІН   (Я СТУДЕНТ)   СЕН ДӘРІГЕР + СІҢ   (ТЫ ВРАЧ) СЕН ЖАС + СЫҢ   (ТЫ МОЛОДОЙ) СІЗ ЖАС + СЫЗ  (ВЫ МОЛОДОЙ) СІЗ ӘЖЕ + СІЗ  (ВЫ БАБУШКА) ОЛ ЖАС         (ОН МОЛОДОЙ) Жіктік жалғау көпше түрде Личные окончания во множественном числе ЖАҚ ­ ЛИЦО ЖАЛҒАУ ­  ОКОНЧАНИЯ МЫСАЛ – ПРИМЕР І.  БІЗ (МЫ) ­МІЗ, МЫЗ ­ ПРИБАВЛЯЮТСЯ  ПОСЛЕ ГЛАСНЫХ, ПОСЛЕ  СОНОРНЫХ  (М, Н, Ң, Р, Л, Й, У) ­ БІЗ, ­БЫЗ – ПРИБАВЛЯЮТСЯ  ПОСЛЕ ЗВОНКИХ СОГЛАСНЫХ  (Ж, З) И ПОСЛЕ СОНОРНЫХ  ( М, Н, Ң) ­ПІЗ, ­ПЫЗ – ПРИБАВЛЯЮТСЯ  ПОСЛЕ ГЛУХИХ СОГЛАСНЫХ ІІ. СЕНДЕР (ВЫ)          СІЗДЕР (ВЫ) вежливая форма ­СІҢДЕР  ­СЫҢДАР, ­СІЗДЕР ­СЫЗДАР        ІІІ. ОЛАР (ОНИ)    НУЛЕВОЕ ОКОНЧАНИЕ БІЗ ЗАҢГЕР + МІЗ   (МЫ ЮРИСТЫ) БІЗ ОҚУШЫ + МЫЗ  (МЫ УЧЕНИКИ) БІЗ ЕГІЗ + БІЗ   (МЫ БЛИЗНЕЦЫ) БІЗ ЖАЛҒЫЗ + БЫЗ   (МЫ ОДНИ) БІЗ СТУДЕНТ+ ПІЗ (МЫ СТУДЕНТЫ) БІЗ ЖАС + ПЫЗ   (МЫ МОЛОДЫЕ)   СЕНДЕР ДӘРІГЕР + СІҢДЕР  (ВЫ ВРАЧИ) СЕНДЕР ЖАС + СЫҢДАР(ВЫ  МОЛОДЫЕ) СІЗДЕР ҮЛКЕН+СІЗДЕР  (ВЫ БОЛЬШИЕ/СТАРШИЕ) СІЗДЕР ЖАС+СЫЗДАР (ВЫ МОЛОДЫЕ) ОЛАР КӘРІ          (ОНИ СТАРЫЕ/ПОЖИЛЫЕ) 5. Берілген жаңа сөздермен диолог құру. Осы берілген сұрақтарға өз жауаптарын беру (жазбаша). Ауызша жауап беру. Мысалы:  ­     Кешіріңіз, сіздің туған күніңіз қашан? 7 Менің туған күнім­мамырдың бесі. 8 Ал, менің туған күнім­қыста. 9 Жолдасыңыздың туған жылы қай жыл? 10 Бір мың тоғыз жүз елу төртінші жыл. 6.     Жаттығу:  Берілген суреттердің ішінен әр мезгіл уақытына монолог құру. 4 мезгіл бойынша 4 топқа бөліну. Мысалы: Мен жазды жақсы көремін. Менің туған күнім жазда. Шілденің үші. Жазда күн ыстық, құрғақ болады. Жаз айлары: маусым, шілде, тамыз.    Сұхбатттасу: 5­жаттығу. 1. Поздоровайтесь: 1. со своим другом; 2. со знакомым; 3. с преподавателем; 4. с начальником вашего  учреждения. Осведомитесь об их здоровье, жизни, делах. Жазылым: 6­жаттығу. Төменде қал­жағдайы, денсаулығы, жұмысы туралы сұрақтарға жауаптар  берілген. Сұхбаттарды сәлемдесу сөздерімен толықтырыңыз. ­ ..... 9. 12 Қайырлы күн! Рақмет. Жақсы. 10. ­..... 13 Кеш жарық. Рақмет. Ренішім жоқ. 11. ­.... 14 Сәлем! Өте жақсы. Бәрі дұрыс. 12. ­ ..... 15 Қайырлы таң! Сізге қалай айтсам екен. Жақсы да емес, жаман да емес. 13. ­ ..... 16 Қайырлы кеш! Онша емес. 14. ­ .... 17 Қайырлы күн! Не айтарымды білмей тұрмын. Жаман емес. 15. ­ ... 18 Сәлем! Керемет ештеңе жоқ. Бәрі бұрынғыша. 16. ­ .... ­ Сәлеметсіз бе! Менің жағдайым жақсы емес. Емтихан тапсыра алмадым. Төртінші сабақ Мамандық Айтылым   Сөздерді дұрыс тыңдап, оқытушының  соңынан қайталаңыз. Сөздерді дұрыс    дыбыстаңыз.  Мамандық атаулары аспаз тігінші биші дәрігер хатшы жауынгер зергер аудармашы мұғалім мүсінші ақын повар портной танцор врач секретарь воин, боец ювелир переводчик учитель скульптор поэт, певец бояушы мақташы жұмысшы құрылысшы экономист агроном әкім геолог жорналшы шаруашылықты меңгеруші пошташы шаштараз әдіскер заңгер әртіс елші іс жүргізуші үй қызметші әйел орманшы өрт сөндіруші оқытушы 1­тапсырма. 1. жазушы 2. іс жүргізуші  моляр хлопковод рабочий строитель экономист агроном администратор геолог журналист завхоз почтальон парикмахер методист юрист артист посол делопроизводитель домработница лесник пожарник преподаватель 1. учитель                 19. обувщик                                   20. поэт 2. парикмахер 3. шаштараз 3. врач 4. аяқ киім жөндеуші 4. строитель 5. құрылысшы  6. дәрігер 7. зергер 5. секретарь 6. рабочий 8. ғалым 7. летчик 11. ұшқыш 9. ақын 8. преподаватель 10. мақташы 9. ювелир 10. методист 12. әдіскер 11. делопроизводитель 13. сәулетші 14. даяшы 12. юрист 15. егінші 13. пахарь 16. заңгер 17. жұмысшы 14. писатель 15. архитектор 16. официант 18. хатшы 17. хлопковод 19. мұғалім 18. ученый 20.  оқытушы 2­тапсырма. Берілген І жақтағы сөйлемдерді ІІІ жаққа қойып жазыңыз. 1. Менің атам зейнеткер. Оның атасы зейнеткер. 2. Сенің досың дәрігер.   ________________________ 3. Сіздің қарындасыңыз мұғалім. ________________________ 4. Менің ағам заңгер. ________________________ 5. Сенің сіңлің оқушы. ________________________ 6. Менің анам әдіскер. ________________________ 3­тапсырма. Кесте бойынша төрт сөйлем жазыңыз. 1 Дәрігер  2 Оқушы  3 Құрылысшы үй хат 4 Пошташы жұмыс істеу оқу салу тасу аурухана мектеп 1 ________________________________ 2 ________________________________ 3 ________________________________ 4 ________________________________ 4­тапсырма. Төменде берілген мамандық атауларын қолданып, сөйлем                         құрыңыз. мұғалім   дәрігер       заңгер      есепші құрылысшы    сатушы 1_____________________________ 2_____________________________ 3_____________________________ 4_____________________________ 5_____________________________ 6_____________________________ 7_____________________________ 5­тапсырма.   Бес   мамандық   атауына   сәйкес,   үлгі   бойынша   бес   сызба толтырыңыз. мектепте   жұмыс  істейді Бұл кім? (мұғалім) баға қояды балаларды  оқытады 6­тапсырма. Оқыңыз. Мағынасына қарай бос орындарды толтырыңыз. Мен мемлекеттік (1)............ . Менің мамандығым – (2)...... . Мен Қостанай облысы     әкімдігінің     Қаржы   басқармасында   жұмыс   істеймін.   Лауазымым   ­ (3)........   .   Қарамағымда   төрт   кісі   жұмыс   істейді.   Олардың   бәрінің   білімдері жоғары.  Мамандықтың барлығы керек. Олар: оқытушы, дәрігер, сәулетші, аспаз, хатшы, медбике, сатушы, ғарышкер, құрылысшы, есепші және тағы басқалар. Әр мамандықтың   өз   ерекшеліктері   бар.   Оқытушы   оқытады.  (4)   ......  емдейді. (5)........... үй салады. (6) ......... тамақ даярлайды. Барлық мамандықтар қызықты. Адам жас кезінен өзінің жүрегі қалаған мамандығына қарай бейімделе бастайды. Білім   алуға   талпынады.   Өз   бетінше   ізденеді.   Көп   оқиды,   ізденеді,   үйренеді. Жақсы маман болу үшін көп еңбек ету керек. Қажетті сөздер:  қызметкермін, заңгер, бөлім бастығы, дәрігер,  құрылысшы, аспаз 7­тапсырма.  Берілген   суреттер   бойынша   мамандық   атауларының   әріптерін дұрыс орналастырып жазыңыз. А                       Ә                         Б                                В                Г                        Д                          Е                                  Ж             З                           К   1. РЕКРЫШҒА __________________ 2. РІДӘГЕР_________________ 3. ГЕРЗАҢ________________ 4. ТАПОШШЫ_________________ 5. МАЛАДАРБАҒШЫ________________ 6. ТАРАЗШАШ_________________ 7. ҒАМҰЛІМ_________________ 8. ІШНӘ____________________ 9. КІНАТАПХАШЫ____________________ 10. РЕСУТШІ____________________ 8­тапсырма. Берілген сөйлемдерді сұраулы сөйлемге ауыстырыңыз. 1. Мен Қостанай облысы  әкімдігінің  Қаржы басқармасында жұмыс істеймін. _______________________________________________________________ 2. Қарамағымда төрт кісі жұмыс істейді.      _______________________________________________________________ 3. Олардың бәрінің білімдері жоғары. _______________________________________________________________ 4. Оқытушы оқытады. _______________________________________________________________ 5. Жақсы маман болу үшін көп еңбек ету керек. _______________________________________________________________ 9­тапсырма.  Бесінші сабақ Күн тәртібі Айтылым 1­тапсырма.  а) о х б п я ұ з р ж а у л е к о р а у ш у ю і с ж і б т й ы қ ұ ж у т ш у қ у ы л ж н е у м а р у 1. ___жіберу____ 2. _____________ 3. _____________ 4. _____________ 5. _____________ 6. _____________ 7. _____________ 8. _____________ 9. _____________ ә) Жоғарыда берілген етістіктерді қолданып, суретпен сәйкесін тауып сөз  тіркесін жазыңыз. А Ә                              Б                 В                                   Г                               Д                          Е                                 Ж                                    З 1.______________________ 2.______________________ 3.______________________ 4.______________________ 5.______________________ 6.______________________ 7.______________________ 8.______________________ 9.______________________ 2­тапсырма.   Мәтінді   қайтадан   оқып,   ертеңгі   күнге   жасаған   жоспарын жазыңыз. 12 уақыт бойынша жазыңыз. Мен   студентпін.   Ертең   мен   институтқа   барамын.   Сабақ   сағат   сегіз жарымда   басталады.   Күнде   сағат   жетіде   оянамын,   терезенің   желдеткішін ашамын.  Радионы   қосып,   дене   шынықтыру   жаттығуларын   орындаймын,   содан кейін  беті­қолымды  жуып, тісімді  тазалаймын, бөлмемді жинаймын,  киінемін, таңертеңгі   асымды   ішемін,   сабаққа   барамын.   Үйден   сағат   сегізге   он   минут қалғанда шығамын. Мен сабаққа ешқашан кешікпеймін. Әдетте институтта сабақ сегіз жарымнан түскі сағат екіге дейін болады.                    Сабақтан кейін жолдастарымен екі жарымда асханаға барамыз. Кейде азық­түлік   дүкеніне   кіріп,   үйге   азық­түлік   аламын.   Мен   оқу   залына   барып, баяндамаға ақпарат жинаймын, сабаққа дайындаламын. Оқу залында сағат үштен беске дейін боламын, өйткені спортпен шұғылданамын. Спорт кешенінде кешкі сағат алты жарымға дейін боламын. Кешкі тамағымды сағат жетіде ішемін, ал сегізден бастап демаламын, газет­жорнал оқимын, теледидар көремін. Сағат онда ертеңгі   күнге   әзірленемін,   жуынамын.   Содан   кейін   сағат   он   бірде   жатып ұйықтаймын. *                                                                    * *                                                                    * *                                                                    * *                                                                    * *                                                                    * *                                                                    * 3­тапсырма.   Берілген   сұраулы   сөйлемдерді   дұрыс   орын   тәртібімен жазыңыз.  а) 1. сағат сабақ басталады нешеде? 2. не істейді таңертең ол? 3. үйден шығады нешеде? 4. асханаға барамыз сабақтан кейін кіммен? 5. кешкі тамағымды ішемін нешеде? 6. қалай сегізден бастап демаламын? 7. ұйықтаймын сағат нешеде?  ә) Берілген сұрақтарға жауап жазыңыз? 1. ___________________________ 2.____________________________ 3.____________________________ 4.____________________________ 5.____________________________ 6.____________________________ 7.____________________________  4­тапсырма. Сұраулы сөйлем жауап жазыңыз. Берілген уақыт бойынша.   1. Сен оянасың / Мен Сен нешеде оянасың? Мен сағат тура сегізде оянамын.      2.  Сен таңертеңгі ас Демалыс күні «Күн қалай өтті?» ­ диалог. Төменгі сұрақтарға жауап беріңіздер: 1. Күн қалай өтті? 2. Кеше неше сабақ болды? 3. Теледидардан не көрсетті? 4. Таңертең дене шынықтыру жасадың ба? 5. Бүгін сабақтан соң не істейсің? Айтылым                      Сөздерді дұрыс тыңдап, оқытушының  соңынан қайталаңыз. Сөздерді дұрыс  айтыңыз. Аударыңыз. Демалыс күні Кім уақытын бағалай білсе,  Сол ғана биіктерге жетеді... Алма теру бассейнде шомылу өзенде шомылу көлде шомылу суда жүзу қайықпен жүзу кемемен жүзу жерді тамашалау ән тыңдау саңырауқұлақ теру гүл теру бақшада жұмыс істейміз көп уақытты балаларымызбен бірге  өткіземіз кітап оқу суретке түсу балық аулау аң аулау теледидар көру Сіздің демалысыңыз қашан? Көрікті жерлерді тамашалаймыз жағажайда қыздырынамыз тауға шығамыз жолдамамен саяхаттаймын 1­тапсырма. Берілген жаңа сөздерді қолданып,  сұраққа тәуелдік жалғау І жақта жауап беріңіз Бос уақытыңызда қалай демаласыз? ________________________ _______________________ _______________________ _______________________ Мен бос  уақытымда... 2­тапсырма. Оқыңыз, аударыңыз. Ертең   менің   демалыс   күнім.   Бос   уақытымда   үйде   жалғыз   отыра   алмаймын.   Мен ұйқымды   қандырамын.   Терезені   ашамын,   дене   жаттығуын   жасаймын,   сосын   киінемін. Таңертеңгі асымды ішемін. Үй шаруашылығымен айналысамын. Түстен кейін достарыммен «Қазақстан»  спорт кешеніне барамыз. Ол жерде спортпен шұғылданамыз. Бассейінге шомыламыз. Достарыммен үйге келіп музыка тыңдаймыз, сырласамыз. Теледидардан жаңалықтар тыңдаймыз. Сөздік бос уақыт                                                                             ­свободное время ертең                                                                                    ­завтра ұйқымды қандырамын                                                       ­высплюсь дене жаттығуын жасаймын                                           ­я сделаю зарядку үй шаруашылығымен айналысамын                                ­занимаюсь домашним хозяйством спорт кешенінде                                                                 ­в спорткомплексе спортпен шұғылдану                                                         ­заниматься спортом коньки тебу                                                                         ­кататься на коньках 3­тапсырма. «Жақынырақ танысайық» ойыны. Алдын ала сұрақтар жазылған 2 карточканы алып, қатысушының әрқайсысы жеке­жеке жауап береді. Сонан соң жауаптарын бір­біріне көрсетеді. Әр сөйлемнің мазмұнына қарай екінші оқушы сұрақ қоюы қажет. Сұрақ түрлері. 1. Бос уақытыңызды қалай өткізесіз? 2. Қайда барасыз? 3. Бос уақытыңызды кімдермен өткізесіз? 4. Спортпен шұғылданасыз ба? 5. Спорттың қай түрі сізге ұнайды? 6. Қандай көрікті жерлерді көрдіңіз? 4­тапсырма.  «Менің   демалыс   күнім»  тақырыбына   он   сөйлемнен   тұратын   шағын монолог жазыңыз. ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ Жатыс  септік  (местный   падеж)   обозначает   местонахождение   лица   или   предмета,   время действия, возраст человека и отвечает на вопросы кімде? неде? қайда? Жатыс септігінің жалғаулары Соңғы дыбыс 1. қатаң 2. б, в, г, д 1. дауысты дыбыс 2. ж, з 3. й, л, р, у тәуелдік жалғауының 3­жағы жуан ­та ­да ­нда Дауысты дыбыс жіңішке ­те ­де ­нде 5­тапсырма. Жатыс септік жалғауында жауап жазыңыз.  Қажетті сөздер: Жаз, күз, қыс, көктем, өткен апта, сегіз, ай, жазғы демалыс, Қала, ауыл, шетел, орман, жағажай, үй, орталық, саябақ, Астана, мейрамхана. МЕН СЕН СІЗ ОЛ ҚАШАН ДЕМАЛДЫМ ДЕМАЛДЫҢ ДЕМАЛДЫҢЫЗ ДЕМАЛДЫ демал... демал... демал.... демал.... МЕН СЕН СІЗ ОЛ ҚАЙДА ДЕМАЛДЫМ ДЕМАЛДЫҢ ДЕМАЛДЫҢЫЗ ДЕМАЛДЫ демал... демал... демал.... демал.... Вспомогательный   глагол  алу  в   сочетании   с   деепричастием   на  ­а,­   е,   ­й  выражает возможность или способность субъекта совершить какое­либо действие и соответствует русскому глаголу “мочь”. Мен айт+а аламын. Сен кел+е аласың. Я могу сказать. Ты сможешь прийти. Ол қазақша сөйле+й алады. Мен айт+а алмаймын. Сiз  кел+е аласыз. Он говорит /может говорить/ по­казахски. Я не могу сказать. Вы сможете прийти. 6­жаттығу. Берілген сөз тіркестермен «алу» көмекші етісгімен сөйлемдер құраңыз.    а)  Алма теру, бассейнде, өзенде, көлде шомылу, суда жүзу, қайықпен, кемемен жүзу, саңырауқұлақ теру, гүл теру, бақшада жұмыс істеу, балық аулау, теледидар көру, аң аулау. ә)   «Алу»   көмекші   етісгімен,   жоғарыда   берілген   етістіктерді   қолданып   сұрақтар жазыңыз. Үлгі: Сіз өзенде жүзе аласыз ба?             Келер шақ Переходное   настояще­будущее   время   в   зависимости   от   контекста   может   обозначать   и настоящее, и будущее время. Основа глагола+ ­а, ­е, ­й + личные окончания. Напр: Мен жаз + а + мын. Сен сөйле + й + сің. Ол кел + е + ді. Отрицательная форма Основа глагола+ ­ ма/ме, ­ба/­бе, ­па/­пе+ ­а, ­е, ­й + личные окончания напр: Мен кел + мен + й + мін, Біз бар + ма +й +мыз. 7­жаттығу. Сөйлемдерді аударыңыз. 1. Мы завтра пойдем в кино. 2. Летом поедим в Астану. 3. Он будет купаться в море. 4. Я не умею плавать. 5. Мы с друзьями будем отдыхать на пляже. 6. Мы завтра не пойдем в кино. 7. Я зимой выхожу в отпуск.     8­жаттығу. Сызба бойынша сұхбат құрыңыздар. Амандасу    Келу мақсатын сұрау        Қандай мақсатпен баратынын сұрау Амандасу Саяхатқа бару үшін келгенін айту Мақсатын айту Шетелдік демалыс  орындарын ұсыну Жол ақысы, қонақ үй, ұшақ  туралы мәлімет беру Құжаттарын беретін күнін  айту Қызмет көрсетілімі, төлем ақысын сұрау Құжаттарын сұрау, жолдама  билетін, мерзімін сұрау Келісу / келіспеу Қала ішінде жол жүру Қоштасу келесі аялдама бағдаршам даңғыл  көше қиылыс тура жүріңіз тоқтаңыз осы жерден түсемін жолдан адасу бұрыштан солға/оңға бұрылыңыз келу, кету бару жүру әуежай аса алыс емес пойыздар кестесі қай жерде? жүк тасушы нешінші вагон? ұшақ ұшу билетті тіркеу жүрегім айнып тұр белбеулеріңізді байлаңыз кешігіп қалу қашан жетеміз? темір жол вокзалы сәт­сапар тілейміз! (ұшақпен, пойызбен,  көлікпен сапар шегу) қозғалыс тығыз бақытсыз жағдай жол жүру ережесі сақтау                                                                      Қала ішінде жол жүру Айтылым                      Сөздерді дұрыс тыңдап, оқытушының  соңынан қайталаңыз. Сөздерді дұрыс  айтыңыз. 5­тапсырма. Сөзтіркестерін құраңыз. Даңғыл­қандай?, қайда? Не істедің? Кіммен? Немен? Қашан? Қалай? Ненің? Көше Қиылыс 1­тапсырма. «Қалада» Ойын   мазмұны.   Ойнатушының   қолында   бірнеше   мекен­жай   болады.   Ойыншы солардың бірін таңдайды, бірақ көрмейді. Ойыншы қолына  пультті алады да, машинаны «сөреден» бастатады. Ойнатушы ойыншыға әрбір   объектіге келген сайын, оған бағыт беріп отырады. (2 көше алға жүр; сосын оңға бұрыл; енді тура 3   көше   жүр;   енді   солға   жүр   т.б.).   Ең   соңында   ойыншы   келген   жер   мен ойнатушының   қолындағы   мекен­жайды   салыстыру   керек.   Егер   дұрыс   шықса, ойыншыға сыйлық беріледі. 2­тапсырма. Көмекші есімдермен жаттығу ойындары. 3­жаттығу. Келесі жағдайларды ойын түрінде көрсетіңдер. 1. Сіздің көршіңіз үйінен жұмысына дейін қалай жететінін сұрап біліңіз. 2.  Сізге сұрақ. көршіңіз жұмысына дейін қалай жетеді? 3.     Сіз   осы   қалада   тұрасыз,   көршіңіз   қалаға   келген   қонақ.   Сіздер   Француз   орталығының қасында тұрсыздар. Қонақ: –Бұл қандай ғимарат? Онда не істейді? Қасында не орналасқан? деген сұрақтарына жауап беріңіз.                                   4­тапсырма. кроссворд Қызметкердің жұмыстағы ерекшеліктері Айтылым                      Сөздерді дұрыс тыңдап, оқытушының  соңынан қайталаңыз. Сөздерді дұрыс  айтыңыз. Қызметкердің жұмыстағы ерекшеліктері білімді адал Тәжірибелі беделді танымал іске мұқият талапшыл еңбекқор парасатты Мәдениетті ұқыпты қабілетті шыншыл тиянақты тік белсенді сенімді шешен Көпшіл инабатты білікті салмақты 1­тапсырма. Берілген сөздік тізімнен зат есім мен сын есім сөздерді белгілеп, жазыңыз. а)              ә)                   б)                     2­тапсырма. Әр сын есім сөзге сәйкес сөйлем табыңыз. 1. Ол жоғары оқу орнын бітірген,  жұмысын жақсы біледі. 2. Әмина ән айтқанды ұнатады. Көңілді  іс­шараларды ұйымдастырады. 3. Қайрат көп жұмыс істейді. Жұмысы  өзіне ұнайды. 4. Ол берген жұмысты уақытында  орындап отырады.  5. Алтынның мақалалары баспа бетіне  шықты. 6. Ол сөзге шебер адам. Б. ұқыпты Е. танымал С. белсенді Ә. еңбекқор В. шешен А. Білімді 3­тапсырма. Мәтіннің 1­тапсырма. Сұхбатты толтырыңыз. ­ Сіз қайда жұмыс істейсіз? ­ Мен банкте жұмыс істеймін. ­ Лауазымыңыз қандай? ­ Бөлім бастығымын. ­ Қызметіңіз қандай болуды қалайды? ­ Қызметім білімді, тиянақты, тыңғылықты, іске мұқият болуды қалайды. 2­тапсырма. Берілген суретке қарап, әр адамға мінездеме беріңіз. Ауа райы болжамын кім айтады? Сіз диктордың рөлінде суретке қарап ауа райы туралы айтып беріңіз. Төмендегі   Қазгидромет   мәліметтерін   тыңдап,   оқыңыз.   Орыс   тіліне аударыңыз. Келесі беттегі кестені толтырыңыз. ­  Назарларыңызға   жексенбі,   тамыздың   отыз   біріне   арналған   ауа   райы болжауымызды ұсынамыз. Қазгидромет мәліметтері бойынша: 1 Петропавлда түнде өткінші жаңбыр жауып, күн күркірейді, күндізгі ауаның температурасы жиырма  тоғыз градус ыстық; 2 Қостанайда айтарлықтай жауын­шашын күтілмейді, отыз градус  нөлден жоғары; 1 Көкшетауда  күн   ала   бұлты,   өткінші   жаңбыр   жауып,   күн күркірейді, отыз градус ыстық; 2 Павлодарда аздаған жауын шашын болып, күн күркіреуі ықтимал, ауаның температурасы отыз градус нөлден жоғары; 3 Қарағандыда  өткінші   жаңбыр   жауып,   күн   күркіреуі   ықтимал, ауаның температурасы отыз градус нөлден жоғары. Синоптиктердің болжауы бойынша: 1 Жезқазғанда  күндіз   жауын   шашын   болмайды,   сынап бағанасы отыз төрт градус ыстықты көрсетпек; 2 Өскеменде  айтарлықтай   жауын   шашын   болмайды,   ауаның температурасы отыз градус ыстық; 3 Семейде  сондай ақ айтарлықтай жауын шашын күтілмейді, ауаның температурасы отыз градус ыстық; 4 Оралда  күн   ала   бұлтты,   айтарлықтай   жауын   шашынсыз, сынап бағанасы жиырма тоғыз градус ыстықты көрсетпек; 5 Атырауда  айтарлықтай   жауын   шашын   күтілмейді,   ауаның температурасы отыз үш градус ыстық.                Синоптиктердің болжауы бойынша: 1 Ақтөбеде  айтарлықтай жауын шашын болмайды, отыз төрт градус ыстық; 2 Ақтауда  күн   ала   бұлтты,   айтарлықтай   жауын   шашын болмайды,   сынап   бағанасы   отыз   бес   градус   ыстықтықты көрсетпек; 3 Таразда  айтарлықтай   жауын   шашын   күтілмейді,   ауаның температурасы отыз төрт градусқа дейін көтерілмек; 4 Шымкентте  айтарлықтай жауын шашын болмайды, ауаның температурасы отыз алты градус ыстық; 5 Қызылордада  күн ала бұлтты, айтарлықтай жауын шашын болмайды,   сынап   бағанасы   отыз   жеті   градус   ыстықтықты көрсетпек; 6   Талдықорғанда  күндіз   айтарлықтай   жауын   шашын болмайды, ауаның температурасы отыз екі градус ыстық; 7 Алматыда  көшпелі   бұлт   шығады,   айтарлықтай   жауын шашын болмайды, отыз градус ыстық; 8   Ел ордасы Астанада  күндіз өткінші жаңбыр жауып, күн күркірейді, ауаның температурасы отыз градус ыстық. Айтылым Асханада   Сөздерді дұрыс тыңдап, оқытушының  соңынан қайталаңыз. Сөздерді дұрыс дыбыстаңыз.  асхана пышақ қасық шанышқы салқын тағамдар дәмді ыстық тамақтар түрлі сусындар халық мінсіз жеңіл даяшы әркім пісіру палау  шырын Оқылым Асханада столовая нож ложка вилка холодные блюда вкусно горячие блюда разные напитки народ безупречно легкий официант каждый готовить плов сок 1­тапсырма. Мәтінді оқыңыз. Орыс тіліне аударыңыз. Асханада Біздің министрліктің астыңғы қабатында үлкен асхана бар. Мұнда салқын тағамдар, ыстық тамақтар, сүт тағамдары және сусындар сатады. Біз түскі мезгілде осы асханадан тамақтанамыз. Таңертеңгі асқа жеңіл тағамдардан басқа шай немесе сүт, шырын аламыз. Түскі асқа біріншіге сорпа немесе борщ, екіншіге қуырдақ пен манты, лағман және палау, үшіншіге шай немесе кофе, кейде шырын, айран аламыз. Дастарқан мәзірін көрген соң, кассирге  тапсырыс  бересің. Пышақ, қасық, шанышқыны бос үстелге қойып, тамақты өзің аласың. Мұнда даяшы болмайды. Сондықтан бұл асханада әркім өзіне­өзіне қызмет етеді.  Жексенбі, мереке күндері мұнда адамдар аз келеді. Асхананың іші таза, кең. Асхана қызметкерлері халыққа мінсіз қызмет етеді. 2­тапсырма. Көп нүктенің орнына сөздер қойыңыз.  Мен     .....   тамақтанамын.   Асханада   кезекке   .......   .   Түскі   тамаққа   .....   бар.   Мен біріншіге   .....   аламын.   Менің   досым   біріншіге   ....   алады.   Екіншіге   біз   .....   аламыз.   Ұлттық тағамдардан асханада ...... бар. Мен ұлттық тағамнан ..... өте жақсы көремін. Асхананың ....... өте дәмді. Өткен шақ категориясы 3­тапсырма. Мәтінді өткен шақта жазыңыз 4­тапсырма.  Жұптық   жұмыс.   Сіздің   шатхана   ашқыңыз   келеді.   Келесі   мәселелер   бойынша әңгімелесіңіз: а) қай жерде орналасады көлемі атауы ішінің безендірілуі      дастархан мәзірі, бағасы   ерекше белгілері келушілерді қалай қызықтырасыз? ә) Әр жұпты тыңдаған соң, тыңдаушылар ұнаған шатхана дауыс береді.  5­жаттығу. Кез­келген өзіңіздің жақсы көретін тағамыңызды айтып беріңіз. Негізгі сөздік: қуыру – жарить                                     құю ­ наливать бұқтыру – тушить                                 қосу ­ прибавлять пісіру – варить                                      араластыру ­ перемешать қайнату – скипятить                             үйрету  ­ научить жақсы көру ­ любить Есте сақтаңыз! При прибавлении к основам прилагательных суффиксов  ­лау, ­леу; ­дау, ­деу; ­тау, ­теу образуется сравнительная степень. Например: дәмділеу – вкуснее, кішілеу – по меньше, үлкендеу – по больше .... К   основу   глагола   прибавляется   суффиксы  –ған,   ­ген;   ­қан,   ­кен  и   обозначает   признак предмета. Они по своим свойствам похожи на причастие русского языка: напр: туралған ет – рубленная мяса... Форма отрицания образуется с помощью суффиксов –сыз, ­сіз соответствующих приставкам и предлогам –без, ­не. Напр: майсыз ет – не жирная мяса, сусыз – безводная, тұзсыз без соли... 6 – жаттығу.  «Сымсыз телефон» ойыны. Жаңа сөздермен сөз тіркесін құрыңыз.              Бұл ойында оқытушы бірінші отырған тыңдаушыға ғана естіртіп, бір сөз айтады. Ол да естіген сөзін жанындағы оқушыға ғана естіртіп айтады. Осылайша жалғасып кете береді. Ең соңында   отырған   оқушы   сөзді   барлығына   естіртіп   айтады.   Егер   оның   айтқаны   ең   бірінші айтылған   оқытушының   сөзімен   сәйкес   келмесе,   тыңдаушыларға   арт   жақтан   алға   қарай айтқызып, қателескен тыңдаушыны табуға болады. 7­жаттығу. Ортақ сөйлем құрау. Тақырыпқа қатысты екі сөз жазылған. Екі сурет арасынан бір байланыс құрып сөйлем құрыңыз. Мысалы, асхана – даяшы 1. Біздің асханада даяшылар жұмыс істейді. дәмді – шырын, шанышқы – жеңіл, ыстық тамақтар – палау, түрлі сусындар ­ әркім 8­жаттығу. Мәтін бойынша сұрақтар құрастыру.  9­жаттығу. Аударыңыз.        Я кушаю в столовой. В столовой много разнообразных блюд. На первое я беру бульон. На второе я собираюсь взять котлеты с капустой. На третье я возьму чай или кофе. Блюда в столовой очень вкусные. Столовая чистая и просторная. Приятного аппетита. 10­жаттығу. Берілген етістіктерді өткен шақта жіктеңіз. Мен Сен Сіз Ол қуыр­ды­м қуыр­ды­ң қуыр­ды­ңыз қуыр­ды Біз Сендер Сіздер Олар қуыр­ды­қ қуыр­ды­ңдар қуыр­ды­ңыздар қуыр­ды қуыру, бұқтыру, қосу, пісіру, араластыр, қайнату, үйрету                                                                           Менің жұмыс орным Айтылым                      Сөздерді дұрыс тыңдап, оқытушының  соңынан қайталаңыз. Сөздерді дұрыс  айтыңыз. Жұмыс үстелі әріптес Қызметкер Қабат Бөлме Құжат Орындық Келуші Жайлы Жарық Шағын Үлкен 1­тапсырма.  Берілген сөздермен сұрайлы сөйлем құраңыз.  Үлгі: Бұл нешінші қабат? 2­тапсырма. Сөйлемдерді аударыңыз. Мой кабинет находиться на седьмом этаже. Грамматика өздік есімдігі