Физика_10_Үздіксіздік теңдеуі. Бернулли теңдеуі. Көтеру күші. _Сабақ жоспары

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:

Мектеп:

уақыты:

Мұғалімніңаты-жөні:

Сынып: 10

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы:Үздіксіздіктеңдеуі. Бернуллитеңдеуі. Көтерукүші.

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

10.2.5.2-Сапалы, сандықжәнеэсперименттіктапсырмаларесептердішешудеүздіксіздіктеңдеуіжәнеБернуллитеңдеуінқолдану;

Сабақ мақсаттары

Бернулли теңдеуін қарастырып, практикалық қолданылуын көрсету.

Тілдік  мақсаттар

шағын топтарда Бернулли теңдеуінің техникада және күнделікті өмірде қолданылуын талқылау

пәндік лексика және

             терминология

Сұйық, ламинарлы және турбулентті ағыс, гидродинамика, үздіксіздік теңдеуі, Бернулли теңдеуі, көтеру күші,
статикалық және динамикалық қысым, гидроаэромеханика,

Бастапқы білім

Паскаль заңы; гидростатикалық қысым. Архимед заңы

Пәнаралық байланыстар

Математика.

Жетістік критерийлері

Оқушы оқу мақсатына жетеді, егер ...

Бернулли қағидасымен және оның техника мен өмірде қолданылуымен таныс болса;
сұйықтар мен газдардың ламинарлы және турбулентті ағыстарды сипаттай алса;
эксперименттік, сандық және сапалық есептерді шешуде Бернулли теңдеуін және үздіксіздік теңдеуін қолданса.

Құндылықтарды дарыту

Оқушылардың көзқарасын кеңейту, функционалдық сауаттылықтарын, олардың өздерінің өз бетімен білім алуы және жауапкершіліктерін дамыту

Сабақ барысы

Сабақтыңжоспарланғанкезеңдері

Сабақтағыжоспарланғаніс-әрекет

Ресурстар

Сабақтыңбасы

0-2 мин

I.Ұйымдастырукезеңі (Психологиялықкөңіл-күй, сабақтыңтақырыбыменмақсатынтаныстыру)

Сабақтыңортасы

2– 20 мин

II.Жаңа тақырыпты түсіндіру:                   

Үздіксіздік теңдеуі.

Құбырдың айнымалы қимасы арқылы сұйықтық үйкеліссіз ақсын. Басқаша айтқанда, құбырдың барлық қималарында сұйықтықтың бірдей көлемде сұйық ағады, әйтпесе, сұйықтық мүмкін емес жағдайда қандай да бір жерде жарылуы немесе сығылуы керек еді. t уақыт аралығында, S₁ көлденең қимасы арқылы өтетін көлем:

V₁ = S₁L₁ = S₁u₁t,

АлS₂–қимасыарқылыөтетінкөлемV₂ = S₂L₂ = S₂u₂ t

Т.к. V₁= V₂,  тоS₁u₁= u₂S₂    ағыстың үздіксіздік теңдеуі немесе Эйлер теоремасы.

  (Слайд 2-4)

Сығылмайтын сұйықтықтың ағыс жылдамдығының және құбырдың көлденең қимасының ауданына көбейтіндісі бір құбыр үшін тұрақты болып табылады.
Үздіксіздік теориясы қозғалтқыштарға сұйық отынды қимасының ауданы айнымалы түтіктер арқылы жеткізумен байланысты есептерде кеңінен қолданылады. Сұйықтық немесе газ ағысы жылдамдығының қима ауданына тәуелділігін

зымырандық қозғалтқыш соплаларын жобалау кезінде пайдаланылады.

Саңылауларды тарылуымен бірге (сур.) зымыраннан шығатын жанатын өнімдерінің жылдамдығы күрт артады, ал қысым түседі, нәтижесінде қосымша тарту күші пайда болады.(Слайд-5)

Бернулли заңы

Бернулли заңы сығылмайтын сұйықтықтың (яғни ішкі үйкеліссіз) тұрақты ағыны үшін энергияны сақталу заңының салдары болып табылады:

ru²/2 +  r g h + Р = const

20-30 мин

30 -37 мин

r— сұйықтығыздығы,

u— ағысжылдамдығы,

h—қарастырылатын сұйықтық элементі орналасқанбиіктік

p— қарастырылатын сұйық элементінің масса центрі орналасқан жердегі қысымы

g— еркін түсу үдеуі

- динамикалық қысым, ол қозғалыстың салдарынан сұйық ішіндегі қысымның қаншаға өзгергенін көрсетеді;

 - гидравликалық немесе гидростатикалық қысым түтікті h биіктікке көтергенде статикалық қысымның қаншаға өзгергенін көрсетеді;

 - қозғалатын сұйық ішіндегі қысым, оны статиаклық қысым деп атайды, ол қозғалмайтын манометр арқылы өлшенеді.  – ағын жылдамдығы артқан сайын және ағын түтігінің биіктігі көбейген сайын кемиді.

Қысымдар арқылы Бернулли теңдеуін басқаша қорытуға болады.

Бернулли теңдеуі мынадай түрде тұжырымдалған:

Қалыптасқан сығылмайтын идеал сұйықтың ағын түтігінің кез-келген динамикалық, гидравликалық, статикалық қысымдарының қосындысы әр уақытта тұрақты.

(Слайд-6)

2-Видео Бернулли теңдеуі

Бернулли теңдеуі қолданылуы(Слайд 7-10)

III. Материалды бекіту

Ол шешімдер түрінде және сапалы, сандық және  эксперименттік тапсырмаларды шешу және талқылау түрінде жүргізіледі.

1) Неліктен қайықпен өзенді бойлай төмен түскенде өзеннің ортасымен, ал көтерілгенде жағалай жүзеді?

Бұл әртүрлі нүктелердегі ағынның жылдамдығы әр түрлі: өзеннің ортасында өзеннің жылдамдығы жағалауға қарағанда үлкен. Сондықтан түсіп бара жатқанда өзеннің ортасында жүзеді, бұл өзеннің ағыс жылдамдығы қайық жылдамдығына қосылатындықтан, түсуді жеңілдетеді. Тауға шыққанда, өзеннің ағысы қайықты қатты ығыстырмауы үшін жағаны ұстауға тырысады. Бұл кезде қайықтың жылдамдығы өзеннің жылдамдығынан азаяды.

2) Неге күшті жел құрғақ жапырақтарды жерден жоғары көтереді?

Ауа ағынының жоғары жылдамдығынан осы объектілердің бетіндегі ауа қысымы атмосфераға қарағанда аз болады, себебі неғұрлым ауа жылдамдығы жоғары болса, оның қысымы соғұрлым төмендейді. Жапырақтары астында қысым атмосфералық болып табылады. Қысымдардың айырмашылығына байланысты, жапырақтарды жер бетінен көтеретін көтеру күші пайда болады.

3) Неліктен екі кеме параллель бағытта жақын арақашықтықта жүзуге болмайды?

Теңіз және өзен кемелерінің капитандары Бернулли теңдеуінің көрінісімен жақсы таныс. Егер екі кеме бір-біріне тым жақын орналасқан болса, гидродинамикалық күш оларды бір-біріне жақындатып, кемелердің соқтығысуына алып келеді. Бернуллидің формуласы осы күштің неге пайда болатындығын түсінуге мүмкіндік береді: кемелер арасындағы судың салыстырмалы жылдамдығы сыртынан көбірек болады, ал олардың арасындағы кеңістіктегі су қысымы сырттан қарағанда төмен болады. Кемелердің әртүрлі тараптарындағы қысым айырмасы оларды бір-біріне итермелейтін күш құрады.

 11-слайд

1-тәжірибе.                                            

екі жолақ (немесе парақ) қағаздың ортасынан үрлейміз, олар бір-біріне жақындайды.

Жолақтардың ішіндегі ауа жылдамдығы көп, ал жолақтар арасындағы қысым сырттағыдан аз.

2-тәжірибе (Талқылау және сурет)

Жаңбырлы және желді ауа-райында сіздердің әрқайсыларыңыз ашық қолшатырларды ашқан кезде аударылып кететінін байқаған шығарсыздар. Неліктен бұлай болады?

 (Слайд-12)

1. Қолшатырдың қисық бетінде ауа ағыны төменгі бөліктегі ауа ағынына қарағанда жоғары жылдамдықта ие, демек, қолшатыр үстінде қысым аз, астында көп. Сол себептен қолшатыр аударылады.

IV.Есепшығару

1. Су көлденеңқұбырдыңайнымалықимасынанағады. Құбырдыңкөлденеңбөлігіндегіағынныңжылдамдығы 20 см / с. Диаметрікеңбөліктіңдиаметрінен 1,5 есе аз құбырдың тар бөлігіндегі су ағысыныңжылдамдығынанықтаңыз,   (Слайд-13)

39 – 40 мин

Үйтапсырмасы

(Слайд-14)

Интернетті пайдалананып Бернулли теңдеуіның табиғатта және техникада қолданылуы туралы білімді толықтыру

Бөліп оқыту – Көбірек қолдау көрсету үшін сіз не істейсіз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай күрделі тапсырма бересіз?

Бағалау – Оқушылардың білімін қалай тексересіз?

Денсаулық пен қауіпсіздік техникасы:                                             

Барлықоқушыларсұйықтықтарменгаздардыңламинарлықжәнетурбуленттіағыстұжырымдамасынқорытаалады;

Бернуллиқағидасыныңтабиғатта, техникадажәнеөмірдеқолданылуынтүсінеді;

Кейбіроқушыларэксперименттік, есептеужәнесапалымәселелердішешудеүздіксіздікжәнеБернуллитеңдеуінқолданады.

өзаратексеру

·         Өзін-өзітексеру.

• Ауызшасұрау       

Денсаулықсақтаутехнологиялары.

Сабақбойыншарефлексия

Сабақмақсаттары/оқумақсаттарыдұрысқойылғанба? Оқушылардыңбарлығы ОМ қолжеткіздіме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақтасаралаудұрысжүргізілдіме?

Сабақтыңуақыттықкезеңдерісақталдыма?

Сабақжоспарынанқандайауытқуларболды, неліктен?

37-39 мин рефлексия

оқушыларменсабақтыталдау

Сіз (атаңыз)сабақта не істедіңіз?

Сабақбарысындақандайқиындықтартуындады?

Жұмыстыңқандайформаларысізгекөбірекұнады?

                                 1-ден 5-ке дейінгінүктелердіқойыңыз:

Жеке -

  Жұппенжұмысістеу -

Карточкаларбойынша -

Өздікжұмыс -

Топтардағыжұмыс -

Топтықжұмыс–

Жалпыбаға

Сабақтыңжақсыөткенекіаспектісі (оқытутуралыда, оқутуралыдаойланыңыз)?

1:

2:

Сабақтыжақсартуға не ықпалетеа лады (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақбарысындасыныптуралынемесежекелегеноқушылардыңжетістік/қиындықтарытуралыненібілдім, келесісабақтарда неге көңілбөлуқажет?