Хат кунделик онын турлери

Қазақ тілі                                                                            ІІІ тоқсан 7 сабақ Сабақтың тақырыбы: Хат, күнделік олардың түрлері мен тілі.   Сабақтың   мақсаты:  1.   Хат,   күнделік   туралы   түсінік   беру   және   олардың түрлері мен     тіліне тоқталу; 2.   Хат,   күнделік   жазғанда   негізі   ойды   толық   жеткізу дағдыларын  арттыру;       3. Ұқыптылыққа, тиянақтылыққа  тәрбиелеу. Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.  Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру: Үлгі бойынша түсініктеме, сенімхат жазып келу 3. Жаңа тақырыпты түсіндіру: Хат   жеке   адамдардың   пікірлесу,   қарым­қатынас   жасау,   бір­бірінен   қашық жүрген мезгіліде байланыстыру мақсатында жазылады. Хаттың бірнеше түрі бар. Олар  амандық   хаттар,   мекеме,   ұйымға   жоғары   жақтан   келген   ресми хаттар,  әдеби хаттар  болып бөлінеді. Қызметтік хаттың өзі бірнеше түрге бөлінеді. Олар:  ресми хаттар;  жеке хаттар;  ұсыныс, кепілдемелік хаттар;  сұрау салу хаттары;  шағым хаттар;  жолдама хаттар. Ресми   хаттар.  Белгілі   бір   ортаның   атқаратын   жұмыстарына   байланысты мәселелер   жазбаша   қарастырылады.   Олар   ресми   түрде   мекеменің   атынан жазылады және қызметтен тыс мәселені қозғайды.  Қызметтік жеке хаттар. Бұл хаттардың ерекшелігі айтылатын мәселе өрісінің кеңдігі   және   қызметтен   тыс   мәселелерге   де   арналатындығы.   Дегенмен   де қызметтен тыс мәселелер өрісімен тікелей байланыста болады. Бұл хаттар жеке тұлға атынан жазылады. Ұсыныс хаттар . Бұл хаттар бір мақсатта ғана жазылады: қызметкерді белгілі бір орынға, қызметке ұсыну жөнінде басшыға ұсыныс жасау. Аталған қызметкердің сол орынға лайық екендігіне кепілдеме беру. Хат ресми, өзіне тін құрылымы сақталып жазылады. Бұл хатқа ұсыныс жасаған тұлға ғана қол қояды. Сұраныс хаттары. Бұл хаттар бір ғана мақсатпен жазылады: мекемеден керекті ақпаратты немесе белгілібір құжатты жіберуін сұрау.Сұраныс хатқа мекеменің жауапты адамы қол қояды.  Шағым хаттар. Белгілі  бір  мекеменің  немесе  мекеме  қызметкерлерінің  заңы іс­әрекетін   көрсету, оған   орай шара қолдануды сұрау мақсатында жазылады. Хат мазмұнының негізгі құндылығы онда көрсетілген фактілерге байланысты. Шағым хатқа шағым беруші адам, кейде хат мазмұнына байланысты мекеменің жауапты қызметкері де қол қояды.  Жолдама   хаттар.   Құжатпен   бірге   жіберілетін   қосымшаның   немесе қосымшалардың құрамы, мазмұны, көлемі, саны жайлы мәліметтер көрсету үшін жазылады.   Бұл   хаттар   көрсетілген   ақпараттың   дәлдігімен   ерекшеленеді. Жолдама  хатқа  мекеме  басшысы  қол  қояды.         Хатты   жазып     отырғанда     онда   келтірілетін     фактілер     мен   айтылатын мәселенің  маңызына, мазмұнына ғана  емес, оның тілдік ерекшелігіне  де назар аударған     жөн.   Әрбір   хатты     жазғанда     қалыптасқан     стильдік     нормадан ауытқымау  керек. Хат көбінесе қара сөз түрінде жазылады. Хат жаза білу –үлкен өнер. Хатты түрлі­түрлі   жазуға   болады:   оның   бірі­жалпы   амандықты   білдіріп   жазу.   Бұл­ хаттың ең қарапайым түрі. Осы түрінің өзін жай қалыпқы сөздермен де, көркем тілмен   же   жазуға   болады.   Әдетте,   кей   оқушылар   хатын   алтыннан   ардақты, күмістей   салмақты,   жанымен   жақсы   көретін   жолдасым   деген   сияқты   сырты жылтыр,   іші   сылдыр   сөздермен   бастайды.   Енді   біреулер   хатын   …Түн. Бөлмедегілердің бәрі ұйқыда.  Қағазға үңіліп, қалам ұстап біреу отыр. Кәдімгі қара шұнақ, домалақ, ала көз қара бала. Қағазға үңіледі, үңіледі де, төбеге қарайды. Төбеге қарайды да, қайтадан   шұқшияды.   Кейде   қаламын   нұқып   қояды.   Аузын   бұртитып,   көзін төңкеріп,   ішінен   сөйлей   ме,­қайтеді?…   Бұл   кім   десеңіз,   өзіңіздің   балаңыз… деген   түрде   бастап,   хатымды   әдеби   шығармадай   етіп   жаздым   деп   ойлайды. Хатты  бұл екі түрдегідей жазуға болмайды.  Хатта   қарапайым   сөздермен­ақ   әрі   көркем,   әрі   түсінікті   етіп   жазуға болады. Хатты өлең түрінде жазуға болады. Өлең түрінде жазылған хаттың тәуір үлгісі ретінде Балқожа бидің баласына жазған хаты және А.Тоқмағамбетовтың «Бәтиманың хаты» атауға болады.  Күнделік деген сөздің мағынасы кең. Күнделікте адамның көрген­білген немесе   бастан   кешкен   я   болмаса   есіне   әбден   сақтаған   оқиғалары   жазылады. Көрген­білген дегеннен не болса, соны жаза беруге болады деген ұғым шықпауға тиіс. Күнделікті әр түрлі жазуға болады: тарих үшін, ғылым үшін керекті жайлар жазылатын күнделіктер болса, онда әр күннің, тіпті әрбір сағаттың ішінде болған оқиғалар   толық   баяндалып жазылады; адамның өз өміріндегі кейбір кезеңің ішінде болған оқиғалардың басты­бастыларын жазатын күнделіктер болады; ал көркем   әдебиетте   шығарманың   мазмұнына   қатысты   кезеңдегі   бастан кешкендерді   жазатын   күнделіктер   де   болады.   Қысқасы,   күнделік   жазу­ шығармашылық өнердің бірі.  Әдетте,   оруды   ең   құрметті   кісі   бастауға   тиіс,   сондықтан   көпшілік   бұл құрметін Сырбайға көрсетпек болды. (С.Мұқанов) І. Бұл сөйлем айтылу сазы мен мазмұнына қарай­хабарлы сөйлем ІІ.   Құрылысына   қарай:құрмалас   сөйлем,   себебі   екі   жай   сөйлемнен   құралып, күрделі бір ойды білдіріп тұр. 1. құрамындағы жай сөйлемдердің байланысу тәсілдеріне қарай­салалас байланысқан құрмалас сөйлем 2. құрмалас   сөйлемнің   мағыналық   түрлеріне   қарай­жалғаулықты   себеп мәнді  құрмалас сөйлем. ІІІ. 1. Құрмалас сөйлемнің екінші жай сөйлеміндегі сөздерді сөйлем мүшелеріне талдау.  Бекіту сұрақтары Үй тапсырмасын беру: Хат, күнделік жазу. Талдау жұмыстары Қазақ тілі    10­сынып                                                                      І V тоқсан 3 сабақ Сабақтың тақырыбы: Сауалнама. Оның құрамы   Сабақтың мақсаты: 1. Сауалнама туралы түсінік беру       2. сауалнама толтыра отырып өз ойын дұрыс баяндауына, сөздік қорын байытуға назар аударту;       3. Жауапкершілікке, мәдениеттілікке тәрбиелеу; Сабақ түрі:Жаңа тақырыпты түсіндіру .                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру 3. Өткен материалды қайталау. ??? Тест орындау. 10сұрақ 4. Жаңа тақырыпты түсіндіру Сауалнама­белгілі бір қызмет орнына жұмысқа тұрар алдында толтыратын өзің жайлы қысқаша мәлімет беретін ең қажетті жазбаша құжат. Сенің сауалнамаң өзің жайлы нақты әрі түсінікті мәліметтер бере алатындай қысқ жазылуы керек. Бәрінен бұрын ол сенің білімің, жұмыс тәжірибең жайлы жұмыс берушінің жақсы пікірін қалыптастыратындай болуы шарт. Сауалнама құрамы 1. Аты­жөнің, мекенжайың, телефон нөмерің. 2. Сауалнама толтырудағы мақсатың­қандай қызмет орнын алғың келеді. 3. Қысқаша   өмірбаяның.Қайда,   қашан   дүниеге   келдің,   отбасы   жағдайың, балаларың, денсаулығың, кей жағдайларда бойың мен салмағыңды да жазуға тура келеді. 4. Білімің, ғылыми атағың, марапаттарың. 5. Әскери қызметің 6. Сенің қызмет көрсеткішің.Соңғы он жылдағы жұмыс орның, оның мекенжайы, атқарған қызметің жайлы толық жазып, қызметіңнің өсу сатыларына ерекше мән бере көрсеткен жөн. 7. Егер   жұмыс   барысында   шеберлігіңді   арттыруға   жәрдемін   тигізеді   немесе жұмыс берушінің де қызығушылығын оятады деп есептесең өзінің әуестігің туралы жаза кетуге болады. 8. Қажет еткен жағдайда сенің бұрынғы жұмыс орныңнан алған кепілхат болса, әңгімелесу барысында қолыңда болған жөн. (сауалнама түрлерімен таныстыр) Талдау жұмыстары Жиналыстан шығып, үйіне жүгіре басып келеді. Сөйлем мүшелеріне талдау. Фонетаикалық талдау. Бұлтсыз түн. Бекіту сұрақтары Үй тапсырмасын беру: Сауалнама жазу. Талдау жұмыстары Практикалық жұмыс Қазақ тілі                                                                                             ІV тоқсан 5 сабақ Сабақтың тақырыбы: Практикалық жұмыс   Сабақтың мақсаты: 1. Өтілген тақырыптар бойынша білімдерін жинақтау            2. Деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушылардың сөздік қорын,                                        арттыру; ой жүйелілігін дамыту;        3. Жауапкершілікке, мәдениеттілікке тәрбиелеу; Сабақ түрі: өздік жұмыс .                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру:  Практикалық жұмыс 1 нұсқа 2 нұсқа 1. Бұйрық оның түрлері?  1. Хаттама дегеніміз не? 2. Тест орындау 3. Хабарландыру жазу 2. Тест орындау 3. Анықтама жазу 4. Синтаксистік талдау Жүкті   арбаның   үстінде   келе   жатқан  Синтаксистік талдау 4. Балалар   аттан   түсе   қалып,   шашылған әйел   бір   уыс   құрт,   бауырсақ   шашып қалады. бауырсақ   пен   құртты   таласып­ тармасып ауыздарына тығып жітерді.. 5. Лек­грамматикалық талдау Қып­қызыл, бәйгеден 5. Лек­грамматикалық талдау Мынаны, келешектен _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ _________________________________ __________ _________________________________ __________   Дәптерлер жинап алу Үйге тапсырма беру. Қазақ тілі         10­сынып                                                                      І Vтоқсан 1 сабақ Сабақтың   тақырыбы   .  Бұйрық,   келісім   шарттардың   құрылымдық,   тілдік сипаттары Сабақтың   мақсаты:1.Бұйрық,   келісім   шарттардың   құрылымдық,   тілдік сипаттары  білу;            2. Бұйрықты, келісшартты дұрысжазу мен құрастыруын үйрету       3. Жауапкершілікке, ұқыптылыққа тәрбиелеу. Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Өткен материалды қайталау (сұрақтар арқылы) 3.Жаңа тақырыпты түсіндіру Бұйрық­жетекшінің   мекемені   басқару   барысында,   алда   тұрған   маңызды, ағымдағы,   күнделікті,   кадрлық   мәселерді   шешу   мақсатында   беретін, қарамағындағыларорындауға   тиісті   нормалардан   тұратын   өкілеттік   құжаттың бір түрі.  Бұл құжаттың жауапкершілігі оған қол қоятын лауамызды адамға жүктеледі. Бұйрықтың мынадай түрлері бар:  жыл бойы үздіксіз атқарылатын жұмыстарға байланысты бұйрықтар;  күнделікті мәселелерге байланысты бұйрықтар;  арнайы бұйрықтар  төтенше жағдайға байланысты бұйрықтар;  басқа да бұйрықтар(әрқайсысын ауызша талдау) Бұйрық үлгілерімен таныстыру Келісімшарт­жеке тұлғалардың және заңды тұлғалардың азаматтық құқықтары мен   міндеттерін   белгілеуді,   өзгертуді   және   тоқтатуды   реттейтін,   нотариалды түрде куәландыратын ресми құжат. Шарттың жазбаша түрінде жасалатын мәміленің мазмұны толық көрсетіледі, екі жаө   немесе   тараптардың   өкілеттігі   берілген   адамдар   қол   қояды,   мәтінді нотариус бекітеді. (Шарт жасалатын жағдайларын ауызша атап талдау) Тест сұрақтарына жауап беру Талдау жұмыстары 1.топ.   Гуілдеген   долы   жел   терезені   қар   қиыршықтарымен   өршелене ұрғылайды.  І. Бұл сөйлем айтылу сазы мен мазмұнына қарай­хабарлы сөйлем ІІ. Құрылысына қарай:жай сөйлем ІІІ. Сөйлемдегі сөздерді сөйлем мүшелеріне талдау 1. жел не істейді?­ұрғылайды­ дара;етістікті­ баяндауыш 2. не ұрғылайды?­жел­ дара, зат есімді,  атау тұлғалы­ бастауыш 3. қандай жел?­гуілдеген долы­ күрделі,сын есімді­анықтауыш 4.нені   ұрғылайды?­   терезені­   дара,     зат   есімді,табыс   тұлғалы­тура толықтауыш 5. қалай ұрғылайды?­өршелене­дара, үстеулі­қимыл­сын пысықтауыш 6. немен ұрғылайды?­қар қиыршықтарымен­күрделі, зат есімді, көмектес тұлғалы­жанама толықтауыш ІV.Жай сөйлемнің түріне қарай 1. жайылма, себебі тұрлаусыз мүшелері қатысқан 2.жақты, себебі бастауышы бар.          3.Толымды, ойға қатысты барлық сөйлем мүшелері қатысқан  V.Сөйлемдергі сөздердің байланысу тәсілдеріне қарай: 1. жел ұрғылайды ­қиысу, етістікті тіркес 2.гуілдеген жел­қабысу, есімдіі тіркес, тәсілі­орын тәртібі; 3.өршелен ұрғылайды­жанасу, етістікті тіркес, тәсілі­орын тәртібі 4. терезені ұрғылайды, қар қиыршықтарымен ұрғылайды­меңгеру, етістікті тіркес, тәсілі­жалғаулықты 2 топ. Бір кезде үйдің  есігі шалқасынан ашылып, қараңғыдан аппақ адам қорбаңдап кірді. Лексикалық талдау Жағасы 1. Лексикалық мағынасы­ көлдік бір бөлшегі 2. Сөз тура мағынада айтылған. 3. Көп мағыналы сөз. Көлдің жағасы­көйлектік жағасы 4. Омоним. Көлдік жағасы­отты жағасың Синоним­ көлдің етегі,  Антоним жоқ 5. Табу жоқ 6. Эвфемизм мен дисфемизм жоқ 7. Тұрақты сөз тіркесі. Жау жағадан алғанда.  8. Мақал­мәтел­ағасы бардың жағасы бар. Кілт 9. Лексикалық мағынасы­ есікті ашып­жабатын құрал. 10.Сөз тура мағынада. 11.Көп мағыналы сөз­есіктің кілті­білімнің кілті, дүниенің кілті 12.Оманим­есіктің кілті­кілт тоқтады. Синоним жоқ Антоним жоқ 13.Табу жоқ 14.Эвфемизм мен дисфемизм жоқ 15.Тұрақты сөз тіркесі 16.Мақал­мәтел Дос 17.Лексикалық мағынасы­адамның жақын адамы 18.Сөз тура мағынада 19.Көп мағыналы сөз емес 20.Оманим жоқ Синоним­құрбы, жолдасы Антоним­дос­дұшпан,қас, жауы 21.Табу жоқ 22.Эвфемизм мен дисфемизм 23.Тұрақты сөз тіркесі 24.Мақал­мәтел.Дос   жылатып   айтады,   дұшпан   күлдіртіп   айдады.   Досы   жоқ адам, тұзы жоқ тағам. Қазақ тілі         10­сынып                                                                      І Vтоқсан 1 сабақ Сабақтың тақырыбы . Мәжілісхат(хаттама) құрылымдық, тілдік сипаттары Сабақтың мақсаты: 1.Мәжілісхат, хаттаманың құрылымдық, тілдік сипаттары  білу;       2. Хаттаманы дұрыс жазу мен құрастыруын үйрету       3. Жауапкершілікке, ұқыптылыққа тәрбиелеу. Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Өткен материалды қайталау (сұрақтар арқылы) Үй тапсырмасын тексеру 3.Жаңа тақырыпты түсіндіру Хаттама  ­ жиналыстар, кеңестер мен мәжілістердің жүргізілуін хаттау үшін жазылатын іс қағазының бір түрі. Хаттама күн тәртібінде   қаралған мәселелер бойынша   баяндамашының,   талқыланған   мәселеге   қатысқан   сөйлеушілер сөздерінің қысқаша мазмұны мен алынған нақты қаулылардан тұрады. Хаттама қысқа мазмұндын емес кең көлемді (стенографиялық) болуы мүмкін.    Хаттама қағаздың орта тұсына құжаттың аты, нөмірі, оның астына мекеменің, ұйымның т.б. алқалы топтың аты, жиналыс, мәжіліс, кеңестің өткен күні, айы, жылы,   жиналыс   басқаруға   сайланған   төрағасы   мен   хатшысының   аты­жөндері жзылды.   Оны   төменгі   жағына   қатысқан,   шақырылған   адамдардың   саны,   күн тәртібіндегі   мәселелердің тізімі жазылады. Одан әрі әр мәселенің қаралу реті бойынша     қысқаша   мазмұны     (шығып   сөйлеушілердің   сөзі,   баяндамашыға қойылған   сұрақтар,   берілген   жауаптар)   беріледі.Олар   "Тыңдалды",   "Шығып сөйлеушілер", "Қаулы қабылданды" деген бөлімдердің реті бойынша енгізіледі. Соңынан   жиналыс,   кеңес,   мәжіліс   жүргізген   төрағасы   мен   хаттама   жазған хатшының қолы қойылады. Хаттама арнаулы бланкілерге да жазылуы мүмкін. Үлгі: №3 ­ орта мектеп оқушылар ұйым мәжілісінің хаттамасы ­­­­­­ қаласы  Мәжіліс төрағасы __________________________________________ Мәжіліс хатшысы __________________________________________ Қатысқаны __________ (оқушылар ұйымының мүшелері) Күн тәртібінде 1. Лирикалық әндер байқауының қортындысын шығару. 2. Әр түрлі мәселелер. ____________________ мәдени­көпшілік жұмыстарына                                (аты­жөні)                                  ұйымдастырушы 10 "б" ­ сынып оқушылары бұл байқауға жоғары дайындықпен келгенін айтып, топ мүшелерінің әндері орындалуы шебер, киімдерді өте жарасымды, сондықтан 1­орынды   10"б"­сыныбына  беру  қажет,  ал  2­орында  8"в"­сыныбының  алғаны дұрыс.  Өйткені  олардың  ән  айтудағы  шеберліктері  10"б"­сыныбына  қарағанда сәл төмендеу болады, киімдері, өздерін сахнада ұстауы жоғары деңгейде, ал 3­ орын 10"а" ­сынып оқушыларына берілуі тиіс деген өз пікірін және осы саыстың қазылар алқасының пікірін ортаға салды.   2­мәселе бойынша мәжіліс төрағасы _________________________ сөйлеп,  Наурыз  мерекесінің  жақын  қалғандығы,  оған  дайындық  жайы,  оған ұйымшылдықпен бір кісідей атсалысу керектігін айтты. Сөз сөйлеу Шығып сөйлеушілер: 1.________________________________________________________ 2. ________________________________________________________ 3. ________________________________________________________ тағы басқалар мәдени көпшілік жұмыстарын ұйымдастырушысы _______________________________________________  ның  ұсынысын  қолдай отырып, байқауды ұйымдастырып өткізудегі шеберліктері мен қабілеттері үшін мекткеп  оқушылар  ұйымының  хатшысы_____________  ке  және  байқауға ұйымшылдықпен  басшыларына ___________________ тарға алғыс жариялау керек екенін ұсынады. сыныптардың  қатысқан  сынып  Мәжіліс қаулы етті. 1. Жүлделі орындар ұсынылған ретпен белгіленсін: 1­орын ­ 10"б"­сыныбы; 2­орын ­ 8"в" ­ сыныбы; 3­орын ­ 10"а" ­ сыныбы. _________________________(аты­жөні тізіледі) 2. Оқушылар ұйымының хатшысы_________ ке және байқауды ұйымдастырушы _______ ға алғыс жариялансын. Жиналыс төрағасы:_______________ (қолы) Талдау жұмыстары Лексикалық талдау. Ашық, тіл, арсыз Синтаксистік талдау. Қазақ балаларына білімнің кілтін ұстатып, алғаш мектеп ашушы. Фонетикалық талдау. жобасымен Қорытындылау Бағалау Үйге тапсырма:сыныптың ата­аналар жиналысының хаттамасын жазу Талдау жұмыстары Кілт 25.Лексикалық мағынасы­ есікті ашып­жабатын құрал. 26.Сөз тура мағынада. 27.Көп мағыналы сөз­есіктің кілті­білімнің кілті, дүниенің кілті 28.Оманим­есіктің кілті­кілт тоқтады. Синоним жоқ Антоним жоқ 29.Табу жоқ 30.Эвфемизм мен дисфемизм жоқ 31.Тұрақты сөз тіркесі 32.Мақал­мәтел Қазақ тілі         10­сынып                                                                      ІІІ тоқсан 2 сабақ Сабақтың тақырыбы .  Жеке адам өміріне қатысты   іс­қағаздардың   түрлері мен                                     құрылымдық  ерекшеліктері , стиль түрлерімен байланысы. Сабақтың мақсаты: Жеке ісқағаздар туралы түсінік және оның құрылымдық                                         ерекшеліктерін байқау.       2. жеке іс қағаздар туралы ойын дамыту.       3. Мәдениеттілікке тәрбиелеу. Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Өткен материалды қайталау (сұрақтар арқылы) 3.Жаңа тақырыпты  Күнделікті   өмірде   қажет   жағдайларда   әкімшілікке.  Сотта,   қызмет   көрсету орындарына, нотариусқа баратын кез болады. Әрбір мәселені дұрыс шешу үшін қызмет әдебін сақтап, жазбаша түрде қалыптасқан қатынас қағаздарын негізге алуымыз   қажет.   Ресми   органдардан   бір   нәрсе   сұрайтын   жағдайда   өтініш жазылады.   Басқаша   айтқанда,   туындаған   жағдайға   қарай   алдымен   заң   және этикалық   жағынан   жағдайға   сәйкес   құжат   түрі   таңдалады.  Содан   соң   құжат реквизиттері, ойды жеткізудегі бірізділік, мазмұнын баяндауға қажетті сөздер мен сөз тіркестерін таңдау секілді құжатты толтыру жағы қарастырылады. Осы тұрғыда құжат толтырудың үлгілерін меңгеру қажет.    Қызметтік   қарым­қатынастар   секілді   жеке   тұлғаның   ұйымдарымен қарым­қатынасын   реттейтін   құжаттар   болады.  Олар:   жеке   құжаттар   деп аталады. Жеке құжат толтыру реті мынадай: Жағдайды білу            құжат түрін  таңдау          мазхмұнын және орналасу тәртібін реттеу             ресми­іс қағаз стилі нормасына лайықтап жазу. Түсіндірмелі сөздік: Іс   қағаздары­«құжат»   латын   тілінен   аударғанда   «дәлелдеу   тәсілі»   деген мағынаны білдіреді.  Құжат   реквизиттері­құжаттардың   әрбір   жанры   тұрақты   элементтер жиынтығынан тұрады. Бұл реквизит деп аталады.  Құжат   формуляры­құжат   мәтінінің   өзіндік   құрылымы   бар.   Әр   жанр   мәтін көлемі   және   мәліметтері   бойынша   бір­бірінен   ерекшеленеді.   Құжаттағы мәтінінің қалыптасқан құрылымы­ құжат формуляры деп аталады.  Жеке   құжаттар  –қызметтік   қарым­қатынаст   ар   секілді   жеке   тұлғаның ұйымдарымен қарым­қатынасын реттейтін құжаттар.   Практикалық жұмыс : Сөйлемге синтаксистік талдау:  Біресе  жүк батқан түйе бақырады. Біресе енесінен адасқан бота боздайды.  Бір күні үйге қапсағай денелі дәу қара келді.  1. Айтылу сазына қарай : 2. Көңіл­күйге қарай: 3. Шындықтың болмысына қарай: 4. Құрылысына қарай: 5. Мағынасына қарай Рефлексия: жеке іс қағаздар туралы не білдім? Үй тапсырмасы: Жеке іс қағаздар туралы мәлімет жинау. Бағалау:  Қазақ тілі                                                                                                 ІІІ тоқсан 3 сабақ Сабақтың тақырыбы: Өмірбаян жазу, оның түрлері, тілдік ерекшеліктері   Сабақтың мақсаты: 1. Өмірбаян, оның түрлері  туралы түсінік қалыптастыру;       2.Сөз саптау, сөйлем құрау дағдаларын арттыру.                            3. Жауапкершілікке тәрбиелеу. Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2.  Өткен   тақырыпты   қайталау:   Жеке   іс   қағаздар,   құжат   реквизиттері,  құжат формуляры туралы  қайталау. 2.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Өмірбаян – жеке адамның өмір жолы хронологиялық тәртіпте қысқаша жазылған ресми құжат. Бір адамның өмірбаяның түрлі­түрлі жазуға болады. Бірі­адамның өз өмірі мен қызметі туралы өзінің баяндауы. Онда адам өзінің туған күні мен айын, жылын, туған   жерін,   қандай   әулеттен   шыққанын   айтудан   бастайды.т   өз   өмір   жолын қысқаша шолып өтеді. Өмірбаянның бұл түрі көбінесе ресми түрде жазылады да, көлемі жағынан шағын келеді.  Өмірбаянның екінші түрі­ адамның өз өмірін өзі туған кездегі қоғам өмірімен байланыстыра   кең   түрде   баяндауы.   Бұл   түрі   атақты   ақын­жазушылардың, ғалымдардың, қоғам қайраткерлерінің шығармаларында көп кездеседі. Мысалы, Жамбылдың « Менің өмірім» деп аталатын поэмасы.  Саяси­шығармашылық өмірбаяндар бар.   Оны өмірбаян иесінің өзі емес, басқа адам   жазады.   Мысалы,   ірі   қоғам қайраткерлерінің  қызметі, шығармашылық жолы туралы екінші бір адам жазуы мүмкін.  (Мысалға   өмірбаян үлгісін оқып беру)   көркем   әдебиет   классиктерінің, Практикалық жұмыс:   Сөйлемді талдау: Ол қызық­қызық кітаптарды көп оқып, бұл кітаптар туралы  балаларға әңгіме айтып беріп жүрді.   Үсен манағы пышақтың сыртымен тасқа қатты  ұрып еді, от шығып, мақта тұтанды.  Сатылай кешенді талдау:  тасқа, қызық­қызық Фонетикалық талдау: сыртымен  1. аралас буынды сөз 2. сыр­б,б,    ты­а.б,   мен­б,б 3. сыр­тымен, сырты­мен  2 тасмал 4. сыртымен ­ екпін  «е»  дыбысына түсіп тұр. 5. Буын үндестігі жоқ 6. Дыбыс үндестігі бар.     Рефлексия: Өмірбаян оның түрлері туралы не білдім? Үй тапсырмасы: Үлгі бойынша өз өмірбаянын жазып келу Бағалау:  Қазақ тілі                                                                                                 ІІІ тоқсан 4 сабақ Сабақтың тақырыбы: Өтініш, арыз олардың өзіндік тіл ерекшелігі. Сабақтың мақсаты: 1. Өтініш, арыз туралы түсінік қалыптастыру;       2. Өтініш, арыз жазу дағдыларын дамыту;       3. Мәдениеттілікке тәрбиелеу. Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру:  2.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Өтініш­бір мәселе туралы ресми түрде баяндалған, сұрау, өтіну туралы іс қағаздарының бір түрі. Өтініште әрбір азаматтың жеке құқықтары мен жеке басы мәсеселеріне   байланысты   оның   жүзеге   асырылуы   жөніндегі   өтініш   жазылған хабарламасы айтылады. Жеке адам өзінің қажеттілігін өтеу мақсатында және өз құқықтарын   пайдалану   үшін   өтініш   жазады.     Өтініш­   өз   құқықтары   мен мүдделерін   жүзеге   асыру   үшін   жеке   тұлғаның   қандай   да   бір   ұйымға   өтінш жасауы.  Өтініш­құжаттың кең тараған түрі, сондықтан әрбір сауатты адамның оны жаза білуі міндетті. ( Бірнеше өтініш үлгісін оқу) Адресат (қабылдаушы) Адресант (жолдаушы) ӨТІНІШ Мәтін ( өтініш мазмұны, мәні, маңызы және негіздемесі) Күні:                                                Қолы: Арыз­ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________ Практикалық жұмыс:    Рефлексия: Өтініш, арыз туралы  туралы не білдім? Үй тапсырмасы: Үлгі бойынша өтініш жазу  жазып келу Бағалау: Қазақ тілі                                                                                                 ІІІ тоқсан 5 сабақ Сабақтың   тақырыбы:   Түсініктеме,   сенімхат,   жеделхат   олардың   тілдік ерекшелігі.   Сабақтың мақсаты: 1. Түсініктеме, сенімхат, жеделхат туралы түсінік                                         қалыптастыру;       2. Түсініктеме, сенімхат, жеделхат жазу дағдыларын                                        арттыру;       3. Мәдениеттілікке тәрбиелеу. Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру: Үлгі бойынша өтініш жазу  жазып келу 3. Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Сенімхат­ белгілі бір себептермен өзі орындай алмайтын жағдайда ақша алуды немесе басқа да  тапсыпмаларды орындауды екінші адамға сеніп тапсыру үшін жазылатын іс қағаздарының бір түрі. Сенімхат нақты бір мәселені үшінші бір тұлғамен шешу мақсатында беріледі.  Сенімхат кез­келгенг төлем түрлерін, атап айтқанда жалақы, жәрдемақы, зейнетақы   алу   үшін   ,   ақшалай,   мүлікті   ортақ   пайдалану,   көлік   құралдарын иемдену,   мұрагерлік   құқы   туралы   куәлік   алу   үшін     т.б   болып   жатқан жағдайларда беріледі.  Сенімхат мазмұнына мыналар кіреді:  Құжат атауы   Жазылған жері мен уақыты  Сенімхат берушініңғ және сенімхат алушының фамилиясы, аты­жөні, мекен­ жайы қоса көрсетілген негізгі мәтін;  Ұйым мөрі басылған, жазылғандарды растайтын жазба; Сенімхат Мен,   Макуза   Жұмаділқызы   Шаяхметова,   Алматы   технологи   ялық техникумынан   менің   1994   жылғы   ақпан   айындағы   жалақымды   алуды   Айжан Уәлиқызы Ердәулетоваға сеніп тапсырамын. ___________ М.Ж. Шаяхметова 04.02.06  (қолы) Жеделхат­ телеграф арқылы берілетін жедел сипатты хат. Күнделікті қызмет барысында ақпарат немесе мәліметтің кейбірін екінші адамға я мекемеге жедел жеткізу қажет болатын жағдай жиі кездеседі. Қазіргі заманда ақпараттық   жедел жеткізудің факс, интернет сияқты түрлері де болғанымен, жедел хаттар да өз маңызын жойған жоқ. Телефон арқылы жүргізілген әңгімені іске тігіп қоя алмайсың, сондықтан ең ыңғайлысы жеделхат болып табылады. Жеделхаттың тағы мынадай артықшылықтары бар:  Мекеменің   кез­келген   қызметкері   жеделхат   мәтінін   құрастырып   жібере алады.  Бұрыштама қою, келісу, жөндеу, редакциялау сияқты формальді нәрселердің қажеттілігі болмайды.  Жеделхаттар қалай тез жіберілсе, солай тез жеткізіледі. Жеделхатты дұрыс жазу үшін мыналар есте болғаны жөн:  Жеделхат мәтіні қысқа, дәл, ең ұзақ дегенде 300 сөзден аспауы керек.   Жеделхат мәтінінде кіріспе сөз, шылау сөздер қолданылмайды.   Жеделхат   мәтіні   анық   оқылатындай   болып,   жазылуы   керек   және   ешбір түзетулер болмағаны жөн. ( Жеделхат үлгісін оқу) Практикалық жұмыс:   Сөйлемді талдауI Шолпан әуелден Жамалды Жұманға беруге разы болмай,   Сарсенбайға тілін алғыза алмай қойған еді.  Сатылай кешенді талдау: Жамалды,таңертең                             буынды сөз Фонетикалық талдау: мансаптың  7. 8. буын 9. тасымал 10. екпін   11.Буын үндестігі  12.Дыбыс үндестігі      Рефлексия: Түсініктеме, сенімхат, жеделхат туралы не білдім? Үй тапсырмасы: Үлгі бойынша түсініктеме, сенімхат, жеделхат жазып келу Бағалау: Қазақ тілі                                                                                       ІІІ тоқсан 5 сабақ Күні _________________ Сабақтың тақырыбы: Практикалық жұмыс   Сабақтың мақсаты:  1.   Жеке   ісқағаздарының   түрлерін   меңгерулерін анықтау;: 2.   Деңгейлік   тапсырмалар   арқылы   оқушылардың   сөздік қорын,  ой жүйелілігін дамыту;                                        арттыру;       3. Жауапкершілікке, мәдениеттілікке тәрбиелеу; Сабақ түрі:. Бекіту сабағы Сабақтың әдісі: өздік жұмыс                                         Сабақ барысы: 1.Ұйымдастыру  кезеңі:  Оқушылармен амандасу, сынып бөлмесінің тазалығын, оқу құралдарының толықтығын тексеріп, оқушы назарын сабаққа аудару. 3. Үй тапсырмасын тексеру:  Үлгі бойынша түсініктеме, сенімхат, жеделхат үлгілерін жазып келу. Практикалық жұмыс 1 нұсқа 2 нұсқа 1. Жеке іс қағаздар дегеніміз не?  1. Жеке іс қағаздар дегеніміз не? 2. Өмірбаян дегеніміз не? 3. Өтініш жазу 4. Бұйрықта   қандай   сөздер кездеседі.   Бірнеше   мысалдарын 2. Жеделхат дегеніміз не? 3. Сенімхат жазу 4.   Өтінішпен   қандай   сөздер кездеседі.   Бірнеше   мысалдарын жаз. жаз. 5. Мына   сөйлемді   сөйлем 5. Мына   сөйлемді   сөйлем мүшелеріне   талда.Ішінен   ұнаған сөзге   сатылай   кешенді   талдау, бір   сөзге   фонетикалық   талдау жаса. мүшелеріне   талда.Ішінен   ұнаған сөзге   сатылай   кешенді   талдау, бір   сөзге   фонетикалық   талдау жаса Көпті   көрген   сары   тіс   аңшы Өзі құс ату саятына көп шықпаса да, айдындағы   құстар   тобына   аңыра қарап, дүниенің басқа бір қызығын қаз   –   үйрекке   қаршыға,   ителгі салғанды, бөдене мен шүрегейге қырғи тамашалап кетіп еді. мен   күйкентай   салғанды   талай   – талай тамашалаған. 3. Қорытынды. 4. Үй тапсырмасы Өткен тақырыптарды қайталау. Талдау жұмыстары. 5. Бағалау. 1 нұсқа 1. Жеке іс қағаздар дегеніміз не?  2. Өмірбаян дегеніміз не? 3. Өтініш жазу 4. Бұйрықта қандай сөздер кездеседі. Бірнеше мысалдарын жаз. 5. Мына   сөйлемді   сөйлем   мүшелеріне   талда.Ішінен   ұнаған   сөзге   сатылай кешенді талдау, бір сөзге фонетикалық талдау жаса. Көпті   көрген   сары   тіс   аңшы   айдындағы   құстар   тобына   аңыра   қарап, дүниенің басқа бір қызығын тамашалап кетіп еді. 2 нұсқа 1.  Жеке іс қағаздар дегеніміз не? 2. Жеделхат дегеніміз не? 3. Сенімхат жазу  Өтінішпен қандай сөздер кездеседі. Бірнеше мысалдарын жаз. 4. 5. Мына сөйлемді сөйлем мүшелеріне талда.Ішінен ұнаған сөзге сатылай кешенді талдау, бір сөзге фонетикалық талдау жаса Өзі   құс   ату   саятына   көп   шықпаса   да,   қаз   –   үйрекке   қаршыға,   ителгі салғанды, бөдене мен шүрегейге қырғи мен күйкентай салғанды талай – талай тамашалаған.                                                                                                  ІV тоқсан      сабақ Сабақтың тақырыбы: Анықтама, сұраныс түрлері, оның құрылымдық­тілдік  ерекшеліктері   Сабақтың мақсаты: 1. Анықтама, сұраныс түрлері туралы түсінік                                         қалыптастыру;       2. Анықтама, сұраныс жазу дағдыларын                                        арттыру;       3. Мәдениеттілікке тәрбиелеу. Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру: Үлгі бойынша өтініш жазу  жазып келу 3. Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Анықтама­мазмұны   белгілі   бір   фактіні   я   оқиғаны   дәлелдейтін,   растайтын, сипаттайтын ақпараттық­анықтамалық іс қағазының түрі.  Өмірдің түрлі жағдайыны байланысты бізге әр кезеңде, түрлі мекемелерге барып әр   мазмұнда   анықтамалар   алуға   тура   келеді.   Біздің   жеке   басымызды куәландыратын құжаттарды жоғалтып алғанда да анықтама оның орнын уақытша ауыстыра   алады.   Мекеме   жетекшісі   өз   билігі   мен   өкілеттілігінің   шеңберінде анықтама   беруге   нұсқау   береді   және   оны   растап   қол   қояды.   Анықтама   көп жағдайда жеке адамға байланысты нақты   бір ақпаратты растау үшін береді. Мысалы:   фамилиясы,   аты­жөні,   туған   күні,   туған   жылы,   туған   жері,   еңбек стажы, атқаратын қызметі, білімі туралы мәлімет, мамандығы т.б. Анықтамада берілген   мәлімет   әркез   мұқият   тексерілуі   қажет.   Мәліметтің   дәлдігін тексеруімен кадр бөлімінің қызметкері тексереді.  Агықтама А4 форматты қағаз парағы пайдаланылады. Анықтама құрылымына мына мәліметтер кіреді:  құжат атауы;  негізгі мәтін;  анықтаманың қай ұйымға берілгені туралы мәлімет;  анықтаманың жарамдылық мерзімі жайлы мәлімет;  анықтаманы беріп отырған ұйымның мөрі мен анықтама беруші  адамның қолы; ӨМІРБАЯН ҮЛГІСІ   Мен,   Бақтыгүл   Нұрахметқызы   Қоқышева,   1965   жылы   12­і   мамырда, Алматы қаласында, қызметкерлер отбасында дүниеге келдім. Ата­анам «Қызыл ту»   ғылыми­өндірістік   бірлестігінде:   әкем­Қоқышев   Нұрахмет­   инженер­ конструктор,   шешем­Қоқышева   Гүлмәрия­кадр   бөлімінің   инспекторы   болып қызмет атқарады.  1980   жылы   мен   №   33   қалалық   орта   мектептің   8   класын   бітіріп,   №   9 кәсіптік­техникалық училищеге түстім. Оны 1981 жылы бітіріп, стенографияны, шетелдік   машинкада   басу   және   ұйымдастыру   ісінің   техникасын   меңгерген хатшы­машинистка   мамандығын   алды.   Училищені   бітірген   соң   Қазақстан Республикасы Жеңіл  өнеркәсіп министрлігінің машбюросына жолдама алдым. 1983 жылы айым машинистка, ал 1985ж.­машина брюсының меңгерушісі қызметіне ауыстырылды. 1984 жылдың тапсырмаларын табысты орындағаным үшін   Министрліктің   Құрмет   грамотасымен   наградталдым.   1985   жылы Министрліктің   іс   жүргізуші   қызметкерлерінің   кәсіптік   шеберлігі   байқауында бірінші орын алдым. Тұрмысқа   шыққанмын.   Күйеуім­Отарбаев   Аманжол   Отарбайұлы,   1961 жылы   туған.   «Алматықұрылыс»   акционерлік­коммерциялық   бірлестігі стандарттау  бөлімінің инженері. Екі баламыз бар. Ұлымыз­ Отарбаев Азамат Аманжолұлы,   1989   жылы   туған   және   қызымыз   –   Отарбаева   Назым Аманжолқызы,   1991   жылы   туған.   Алматы   қаласының   Алатау   ауданындағы №212»Ертөстік» балалар бақшасына барады. Менің мекен­жайым: 4800100, Алматы қаласы, Бөгенбай батыр көшесі, №94­үй, №82­пәтер. Үй телефоны­: 61­80­36. Қазақ тілі                                                                                                 ІІІ тоқсан 7 сабақ Сабақтың тақырыбы: Хат, күнделік олардың түрлері мен тілі.   Сабақтың   мақсаты:  1.   Хат,   күнделік   туралы   түсінік   беру   және   олардың түрлері мен                      тіліне тоқталу; 2.   Хат,   күнделік   жазғанда   негізі   ойды   толық   жеткізу дағдыларын  арттыру;       3. Ұқыптылыққа, тиянақтылыққа  тәрбиелеу. Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру: Үлгі бойынша түсініктеме, сенімхат жазып келу 3. Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Хат көбінесе қара сөз түрінде жазылады. Хат жаза білу –үлкен өнер. Хатты түрлі­түрлі   жазуға   болады:   оның   бірі­жалпы   амандықты   білдіріп   жазу.   Бұл­ хаттың ең қарапайым түрі. Осы түрінің өзін жай қалыпқы сөздермен де, көркем тілмен   же   жазуға   болады.   Әдетте,   кей   оқушылар   хатын   алтыннан   ардақты, күмістей   салмақты,   жанымен   жақсы   көретін   жолдасым   деген   сияқты   сырты жылтыр,   іші   сылдыр   сөздермен   бастайды.   Енді   біреулер   хатын   …Түн. Бөлмедегілердің бәрі ұйқыда.  Қағазға үңіліп, қалам ұстап біреу отыр. Кәдімгі қара шұнақ, домалақ, ала көз қара бала. Қағазға үңіледі, үңіледі де, төбеге қарайды. Төбеге қарайды да, қайтадан   шұқшияды.   Кейде   қаламын   нұқып   қояды.   Аузын   бұртитып,   көзін төңкеріп,   ішінен   сөйлей   ме,­қайтеді?…   Бұл   кім   десеңіз,   өзіңіздің   балаңыз… деген   түрде   бастап,   хатымды   әдеби   шығармадай   етіп   жаздым   деп   ойлайды. Хатты  бұл екі түрдегідей жазуға болмайды.  Хатта   қарапайым   сөздермен­ақ   әрі   көркем,   әрі   түсінікті   етіп   жазуға болады. Хатты өлең түрінде жазуға болады. Өлең түрінде жазылған хаттың тәуір үлгісі ретінде Балқожа бидің баласына жазған хаты және А.Тоқмағамбетовтың «Бәтиманың хаты» атауға болады.  Күнделік деген сөздің мағынасы кең. Күнделікте адамның көрген­білген немесе   бастан   кешкен   я   болмаса   есіне   әбден   сақтаған   оқиғалары   жазылады. Көрген­білген дегеннен не болса, соны жаза беруге болады деген ұғым шықпауға тиіс. Күнделікті әр түрлі жазуға болады: тарих үшін, ғылым үшін керекті жайлар жазылатын күнделіктер болса, онда әр күннің, тіпті әрбір сағаттың ішінде болған оқиғалар   толық   баяндалып жазылады; адамның өз өміріндегі кейбір кезеңің ішінде болған оқиғалардың басты­бастыларын жазатын күнделіктер болады; ал көркем   әдебиетте   шығарманың   мазмұнына   қатысты   кезеңдегі   бастан кешкендерді   жазатын   күнделіктер   де   болады.   Қысқасы,   күнделік   жазу­ шығармашылық өнердің бірі.  Қазақ тілі         10­сынып                                                                       ІІІ тоқсан 1 сабақ орамдары Сабақтың   тақырыбы   .  Телефонмен   сөйлесудың   құрылымы,   қажетті   сөз Сабақтың   мақсаты: нормаларын   1.Телефонмен   сөйлесудің   басты   шарттары,   әдеп білу;   2.   Оқушыларды   дұрыс   сөйлеуге   үйрету,   тіл   байлығын   дамыту;       3. Ұлтжандылыққа, тілді сүюге , сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Өткен материалды қайталау (сұрақтар арқылы) 3.Жаңа тақырыпты  Ғылым мен техника дамыған осынау заманда іскерлік өмірді телефонсыз көз алдымызға елестету мүмкін емес.Белгілі бір істі шешу үшін керекті мекемелерге хат,   жеделхат   жіберу,  басқа   қалаларға   жолсапар   шегу   қиындықтарын   бастан кешірмейміз.   Жазуға   қарағанда   телефонмен   сөйлесудің   көптеген   ұтымды жақтары   бар:   ол   арақашықтыққа   қарамастан   екі   жақтың   жан­жақты   мәлімет алмасуларына мүмкіндік береді.  Телефонмен  сөйлесе  білудің  басты  шарты­айтайын  деген  ойыңды, сұрағыңды нақты жеткізе біліп, соған жауап ала білу. Сонымен, әсіресе, іскерлік әлемінде қолданылып жүрген телефонмен сөйлесе білу әдебінің басты ерекшеліктері мыналар(ерекшеліктерін ауызша талқылау)  Телефонмен сөйлесу кезінде қолданылатын сөз орамдары Сізді мазалап тұрған Кешіріңіз. Уақытыңызды алғаныма ғафу етіңіз. Маған     қосуыңызды сұраймын. Рақмет. Т.б Талдау жұмыстары: Мақал­сөздің мәйегі.(Мақадарды оқып, сөйлемді талдау) 79­жаттығу Білімдімен дос болсаң, Сасқанда ақылын айтар. Білімсізбен дос болсаң, Топ ішінде бетің қайтар. Білім іздеген өсер, бүлік іздеген өшер. Әдеп пен тәртіптің басы­тіл. а) синтакситтік талдау, ә) сөз тіркесіне талдау Б) сөз құрамына талдау 80­жаттығу. Даналық ойдан дән ізде. Даналар сөзінің мағынасын ашу. Асты сызылған сөздерге лек­грам.талдау жасау. әрқашан,   сізді,   оларды  ­   есімдіктердің   мағынасын,   құрамын,   жасалу   жолын түсіндіру. Рефлекесия Бағалау Үй тапсырмасы: ұлы адамдардың сөзін  жаттап келу. Талдау жұмысы Қазақ тілі         10­сынып                                                                      ІІ тоқсан 5 сабақ ерекшелігі Сабақтың   тақырыбы   .  Іскерлік   келіссөздер   ,   олардың   мәні   мен   тілдік Сабақтың мақсаты: 1.Іскерлік әңгіме мен іскерлік келіссөздердің ортақ және  айрықша белгілерін айқындап жаздыру;    2.   Оқушыларды   дұрыс   сөйлеуге   үйрету,   тіл   байлығын   дамыту; 3. Ұлтжандылыққа, тілді сүюге , сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Өткен материалды қайталау (сұрақтар арқылы) 3.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Келіссөз­іскер   адасның   қызмет   барынсындағы   ең   жауапты   кезең.   Келіссөздің нәтижесі   іскер   адамның   алдағы   болатын   келіссөзге,   онда   талқыланатын мәселеге, екінші жақпен болатын әңгімеге деген дайындығына байланысты. Іскер адам келіссөзге келетін екінші жақ уәкілінің қоятын мәселесі, ол мәселені екі жаққа тиімді дәрежеде шешудің нақты шараларын белгілейтін үлкен дайындық жұмыстарын жүргізуі керек.   Келіссөзге дайындық талқыланатын мәселені талдаудан басталады.   Келіссөз, негізінен, үш кезеңі тұрады.  Мәліметтер алмасу; екі жақтың ұстанған бағыты мен тұжырымдамасы, өзара іскерлік қызығушылығын анықтау.  Мәселені талқылау; негізгі ұсыныстар мен көзқарастар, дәлелдер мен қарсы дәлелдер.  Ұстанған бағыттардағы келісім, келіссөзде талқыланатын мәселеге деген өз қызығушылығын қаншалықты дәрежедеанықтап алу керек.  Келіссөз барысында күнделікті қолданылып жүргенсөз тіпкестерін қолдануға болмайды Келіссөз басталғанда қолданылатын сөз орамдары ( ауызша оқып шығу) ???? Тест сұрақтарына жауап беру Мақал­сөз мәйегі 70­жаттығу.(мақал­мәтелдерді оқып, мағынасын ашу) Ақыл­сөзде, мейір­көзде Айтар сөзін білмесе, Адамдықтан не пайда? Артқан жүгін тартпаса, Атандықтан не пайда? Ұрлық қылып мал берсе, Адалдықтан не пайда ? Алыстағы дұшпннан, Аңдып жүрген дос жаман 71­жаттығу. Пікірлерді оқып шығу, сөз құрамына талдау) Лексика­грамматикалық талдау. Шешен     , таза, белгісіз. Рефлекесия Бағалау Үй тапсырмасы: Мақал­мәтелдерді жаттап келу. Талдау жұмысы Қазақ тілі         10­сынып                                                                      ІІ тоқсан 4 сабақ Сабақтың тақырыбы . Іскерлік әңгіме құрылымы Сабақтың   мақсаты:  1.Іскерлік   әңгіме   құрылымын,   келіссөз   ерекшеліктерін білу.    2.   Оқушыларды   дұрыс   сөйлеуге   үйрету,   тіл   байлығын   дамыту;       3. Ұлтжандылыққа, тілді сүюге , сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Өткен материалды қайталау (сұрақтар арқылы) 3.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Әңгіме   барысында   әріптесіңе   сұрақ   қоюда   сұрақтың   мақсатына   қарай мына сөз орамдарын пайдаланған орынды: Кіріспе   сұрақ, нақты сұрақ, балама сұрақ, мақұлдау сұрақ, байқау, бақылау сұрақ, қайрау сұрақ, шешуші сұрақ. Сұрақ түрлеріне мысал келтіру. Іскерлік   әңгеме   барысында   қойылатын   сұрақтарға   жауап   беру   кезінде мына қағидаларды естен шығармау керек:  Күрделі мәселерді шешуге байланысты өзіңнің ой таразыңнан өткен нақты ойың болса ғана жауап беруің керек.  Қойылған сұрақта саған ұнамайтын ұсыныс болса, қайталаудың қажеті жоқ;  Қайрау, арандату сұрақтарына жауап бермей­ақ қою тиімді.  Сөйлеуші   неғұрлым   сезім   жетегіне   берілсе,   жауап   беруші   әрқашан салқынқанды, сабырлы болу керек.  Қаралып отырған мәселе төңірегінде бірден кесіп жауап беруден аулақ бол Іскерлік келіссөздер Келіссөз­іскер адамның қызмет барысындағы ең жауапты кезең.  (ауызша оқып, талдау) Талдау жұмыстары Сан есімнің сызбасы бойынша ауызша жұмыс жүргізу 67­жаттығу І топ он, алты, отызыншы ІІ топ  алпыс, жетеу, ондаған 68­жаттығу. Мақал­сөздің мәйегі. Мақалдарды оқып, мазмұнын, мағынасын ашу Арлы адамның белгісі шындыққа жығылады, Арсыз адамның белгісі құр күлкіге ұрынады. а) синтакситтік талдау, ә) сөз тіркесіне талдау Б) сөз құрамына талдау 69­жаттығу Даналық ойдан дән ізде. Даналар   сөзінің   мағынасын   ашу.   Асты   сызылған   сөздерге   дыбыстық   талдау жасау. Тіліңді, дәмді, салиқалы. ??? Тест сұрақтарына жауап Қайталау: Бекіту: Үйге тапсырма: Талдау жұмыстарын жасау Қазақ тілі         10­сынып                                                                      ІІ тоқсан 1 сабақ шарттары Сабақтың   тақырыбы   .  Іскерлік   қарым­қатынастың   тиімділігінің   негізгі Сабақтың мақсаты: 1.Іскерлік қарым­қатынастың түрлері және оларға тән  белгілерді білу.             2. Оқушыларды дұрыс сөйлеуге үйрету, тіл байлығын дамыту;       3. Ұлтжандылыққа, тілді сүюге , сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Өткен материалды қайталау (сұрақтар арқылы) 3.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Әдеп дегеніміз­адамның жылдар бойы қалыптасқан өзіндік жақсы мінез­құлқы мен   қасиеттерінің   қоғамның   басқа   мүшелерімен   қарым­қатынасында   көрініс табуы.   «Мінез­құлық   ережелері»   атты   кітапты   Ежелгі   Қытайдың   ұлы   ойшылы Конфуций.  Кішіпейілділік деген не? (пікірталас) Аристотельдің   айтуынша   кішіпейілділіктің   үш   түрі   бар:   «Бірініші   түрі­ адамдармен   кездескенде   қалай   қол   беріп,   сәлемдесуінен,   екінішісі­ бақытсыздыққа   ұшыраған   кез   келген   адамға   көмектесуінен,   ең   соңғы   үшінші түрі­адамның қонақты қабылдауынан көрінеді». Іскерлік   байланыста,   іскерлік   қарым­қатынаста   адамдармен   сөйлессе, әңгімелесе білу өнері ең басты рөл атқарады. Іскерлік қарым­қатыынаста сөз әдебін,  сөйлеу   мәдениетін   сақтамай,  үлкен   табыстарға   жету,  өзін   мәдениетті адам ретінде көрсету мүмкін емес. Талдау жұмыстары: Зат есімнің сызбасын үлгі бойынша ауызша талдау. Кішіпейілділік, білімің. 1. 46­жаттығу.  1 топ ғалым, өлеңмен, сөз 2 топ ағартушы, күміс, одақтың 2. Тәуелсіздік туралы он ауыз сөз (Оқып шығып, бірнеше сөздерді жаттап алу) 3. Тәуелсіздікті қорғау­ұлттың ұйытқысын сақтау, елінің жеріне жау жуытпау, халқыңның азбай­тозбай мәңгі өмір сүруіне өз үлесіңді қосу. а) синтакситтік талдау, ә) сөз тіркесіне талдау Б) сөз құрамына талдау 4. Фонетикалық талдау. 1 топ  Ұлттық күш 2 топ Қасиетті күрес Қайталау: Бекіту: Үйге тапсырма: «Тәуелсіздік –ел бақыты» атты тақырыпта құттықтау сөз жазу. Қазақ тілі         10­сынып                                                                      ІІ тоқсан 2 сабақ Сабақтың тақырыбы . Басқа тілдерден енген атаулар және неологизмдер. Терминдерді қолданудың мәні Сабақтың мақсаты: 1. Басқа тілдерден енген атаулар және неологизмдер,  терминдер туралы түсінік беру      2. Оқушылдардың тіл байлығы, тереңдету 3. ұлтжандылыққа, тілді сүюге , сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру 3.Жаңа тақырыпты     түсіндіру:   Қазақ тілінде араб, парсы, орыс тілі арқылы енген неміс, ағылшын, сөздері, монгол,   түрік   т.с.с   халықтардан   енген   сөздер   көп.   Қазақ   тілінің заңдылықтарына сәйкес дыбыстық өзгеріске ұшырайтындары көп. Дәптер сөзі әуелде (дифтера) одан иран тілдері (дафтара) арқылы келген түркілер мен монголдар дээвтэр деп қолданған.  Қазақтың байырғы төл сөзіндей жымдасып кеткен араб­парсы сөздер: зейнет, емхихан, ақиқат, емле т.б Монгол   тілдерінен   кірген   сөздер:   жасақ,   ноян,   құрылтай,   жер­су   аттары Баянауыл( Баин ола­Бай тау) Зайсан (жақсы)  Орыс тілі арқылы енген сөздер: блок, бокс, футбол, бухгалтер, курорт,  Қазіргі кезде бұрын тек орыс тілінде қолданған орыс сөздеріне балама ретінде жергілікті және байырғы көне сөздер неологизм сөздер ретінде қолданылуда.  Кеден­таможня,   егемен­суверенитет,   кешен­комплекс,   мәртебе­статус,   ұлан­ гвардия дача­саяжай , рюкзак­жолдорба т.б Термин сөздер. (ауызша оқып, талдау) Жаттығу жұмыстары І. Сөздерге лексика­грамматикалық талдау жасау 1 топ отбасы, бәйтерек 2 топ ауыз су, жүзбасы ІІ. Мақал­мәтелдерді жазып алып жаттау ІІІ. 41­жаттығу 1 топ бірінші, төртінші сөйлемді 2 топ екінші, бесінші  сөйлемді Штопр бір кезде геолог­барлаушылардың бригадасында болды. а) синтакситтік талдау, ә) сөз тіркесіне талдау Б) сөз құрамына талдау ІV Мәтін құрастыру 1 топ «Фонетика», «Дыбыс», «Әріп», «Буын»,  «екпін» 2 топ «Молекула, атом, энергия, т.б Бекту кезеңі: сұрақтар қою арқылы Үй тапсырмасы: мақал­мәтелдерді жаттау, терминдер сала бойынша жазып келу Бағалау: Қазақ тілі         10­сынып                                                                      ІІ тоқсан 3 сабақ Сабақтың тақырыбы . Іскерлік ортада сөйлеу мәдениеті Сабақтың мақсаты: 1.Іскерлік ортада сөйлеу мәдениетінің қағидалары туралы  түсінік беру;            2. Оқушылардың дұрыс сөйлеуге үйреті, тіл байлығын дамыту;       3. Мәдениеттілікке, сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру 3.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Іскер ортада түсінікке жету үшін, сөйлеу мәдениетін көтеру мақсатында мына қағидаларды басшылыққа алып отырғаны жөн 1. Дауыс екпіні және сөйлеу жылдамдығы 2. Тіл тазалығы және сөздерді дұрыс айту.  Әрбір дамыған елдің арнайы тілдік нормалар   негізінде   қалыптасқан   әдеби   тілі   болады.   Әдеби   тіл   нормасын сақтау дегеніміз­сөздерді өз орнымен қолдану арқылы айтайын деген ойды тыңдаушыға тиімді жеткізе білу.  3. Аудармашы   арқылы   сөйлесу.    Егер   іскерлік   әңгіме   аудармашы   арқылы жүретін болса, мына  қағидаларды басшылыққа   алу тиімді: 1.  Шетелдік   әріптеспен   талқыланатын   мәселе   төңірегінде   аудармашымен әңгімелесіп, оны хабардар етуге уақыт бөлу жөн. 2.  Ақырын және анық сөйлеуге назар аудар. 3.  Екі сөйлемнен артық айтпауға дағдылоанған жө. 4.  Мақал­мәтелдерді, тұрақты тіркестерді қолданудан аулақ болу керек. 5.  Аудармашының өз ойыңды қалай жеткізіп жатқанын білу үшін әріптесіңнің жүзіне мұқият көз салып отыруың керек.  Талдау жұмыстары: 1. Сын есім сызбасын үлгі бойынша ауызша талдау; 2. 1 топ Сұлу, келбетті, зор денелі 2 топ Жайдарлы, жақсы, білімді 3. 52­жаттығу . Мәтінді оқып шығып, мазмұндау 4. 53­жаттығу. Мәтінді оқып, орысшаға аудару 5. Тест тапсырмаларын орындау Бекіту: Бағалау: Үйге тапсырма: Талдау жұмыстары: тапқыр, қадірлі, аса сұлу. Қазақ тілі         10­сынып                                                                      І тоқсан 9 сабақ Сабақтың тақырыбы . Этнолингвистикалық атаулар. Сабақтың мақсаты: 1. Әлеуметтік­тұрмыстық лексика,халықтық салт­дәстүрге байланысты атауларды білу      2. Оқушылдардың тіл байлығы, тереңдету       3. ұлтжандылыққа, тілді сүюге , сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру 3.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Этнолингвистика   тіл   ғылымының   жаңа   саласы   болып   саналады.   Яғни   түрлі зерттеу   еңбектеріне   сүйене   келе,   біз   этнолингвистикаға   мынадай   анықтама береміз:   «Этнолингвистика­халықтардың   этногенезисін,   тұрмыс­салтын,   әдет­ ғұрпын, оның өзге этностармен тарихи­мәдени байланыстырын, ғасырлар бойы қалыптасқан   материалдық   және   рухани   мәдениетін   зерттейтін   тіл   білімінің саласы» Тілімізде   ұшырайтын   этнолингвистикалық   құбылыстарды   19ғасырдың екінші жартысы мен 20ғасырдың  алғашқы  бөлігінде  өмір  сүрген үлкен  ақын, тамаша ғалым, философ, ауыз әдебиеті үлгілерінің қажымас жинаушысы, сан қырлы   талант   иесі   Мәшһүр   Жүсіп   Көпейұлының   шығармашылығында айтылғанын көрейік. Этнографизмдерді топ­топқа бөліп, сараласақ: 1. Шаруашылық, тұрмыстық әдт­ғұрыпқа байланысты  этнографизмдер:  асар, жер ошақ қазу, саба пісу, соғым басы, бақылдасу, анда болу, қол үзік, ерулік, тоқым қағар т.б 2. Той­томалаққа   қатысты  этнографизмдер:  құрсақ   той,   жарысқазан,  қалта, шілдехана, бесікке салу, қырқынан шығару, тұсау кесу, шаш алу, ашамайға мінгізу, қозы аласы т.б 3. Діни   сенімнен   туындаған  этнографизмдер:  тасаттық   беру,   құрбандылық шалу,   ораза   ұстау,   ораза   айт,   құрбан   айт,   өлікті   жерлеу,   ас   беру,   шүлен тарату; 4. Ырым­нанымға, халықтық салт­дәстүрге қатысты  этнографизмдер:   жерік болу, ант ішу, дәметіп ауру, ақсарбас, жан ашу, құйрық­бауыр жеу, кәделі ас, қазан көтеру; 5. Қонақжайлыққа   байланысты   қолданылатын  этнографизмдер:  түстік, қонақасы, арнайықонақ асы, бас табақ, сый табақ, бас үйіту, жілік ұстату;  35­жаттығу.  Сөз құрамына, лексика­грамматикалық мағынасына талдау.  Сөз 1. Құрамына қарай: 2. Тұлғасына қарай(Синтетикалық және аналитикалық тәсіл) 3. Құрылысына қарай: 4. Лексикалық мағына 5. Грамматикалық мағына 36­жаттығу. Ауызша  37­жаттығу. Жазбша. Мәтін ішінен тұрмыстық атауларды теріп жазу. Үйге   тапсырма:   Халықтық   салт­дәстүрлердің   атауларын   жазып,   қысқаша мәлімет   беру.   2­3   сөзге   сөз   құрамына,   лексика­грамматикалық   мағынасына талдау.  Қазақ тілі         10­сынып                                                                      І тоқсан 8 сабақ Сабақтың тақырыбы: Ұлттық үрдіс және сөз мәдениеті  Сабақтың   мақсаты: нормаларын   1.  Тұрмыстық­әлеуметтік   қатынастағы   әдептілік білу.      2. Оқушылдардың тіл байлығы, тереңдету       3. Адамгершілікке, сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру 3.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Уақыт   өткен   сайын   кейбір   дәстүрлер   ескіріп,   өмірден   басқасы   орын   алады. Заман   талабына   сәйкес   жаңаша   сипат   алатындары   да   болады.   Қарт   адамды «кария», «ақсақал», әйел адамды «бәйбіше»,жас ерекшелігіне қарай «қарындас» деп атаған дұрыс.  Халық дәстүрінде баланы еркелетіп атау дағдысы бар. Осындай атаудан Тәңірберген­Тәкен,   Күлтай­Күләш,   Жандос­Жәке,   т.б   болып   кейбірі   тіпті дербес атауға да айналатын болған.  Қазақ   халқының   тіл   байлығына   зер   салып,   зейін   қойсаң,   адал   тілеулестікті білдіретін сөз орамдарын көптеп кездестіреміз.  «Достың   көңілі­шар   айна,   сындырып   алма,   абайла»   деген   мақалдың мағынасын ашу. Ізеттілік дегенді қалай түсінесін. Ойынды жаз  «Әдептілік қағидалары» кітабынан мәтіндерді оқу Лексикалық талдаудың сызбасы. Сөз І Сөздің атауыш немесе тура мағынасы ІІ Сөздің шығу тегіне байланысты туған мағынасы: 1. Түпкі мағына 2. Туынды мағына А Көп мағыналы сөз ә) ) Омоним б) Антоним в) Синоним г) Кірме сөздер ғ) Табу д)Эвфемизм е) Дисфемизм ІІІ Сөздердің тіркесі сипатына байланысты туған мағыналар: 1. Сөздің еркін мағынасы 2. Фразеологиялық байлаулы мағынасы 3. Синтаксистік шарты мағынасы.  ІV Сөздің стилистикалық қызметіне байланысты туған лексикалық мағынасы.  1. Бейтарап мағына 2. Бейнелі мағына 3. Терминдік мағына V. Сөздердің қолданылу сипатына байланысты түрлері 1. Сөздердің қолданылу өрісіне байланысты түрлері: А) жалпылама лексика; ә) қолданылу өрісі тар лексика; б) сөздердің стильдік қызметіне байланысты түрлері; в) сөздердің актив және пассив қолданылатын түрлері. Тіл, игілік, қас сөздерін лексикалық талдау үлгілерін талдау 31­жаттығу. Сөз, қар, қасқыр сөздеріне үлгі бойынша лексикалық талдау жасау 32­жаттығу. Мақал­мәтелдеріді оқып, мағынасын ашу, сөйлемдерді талдау Адам өзгенің қадірін өзі арқылы түсінеді. (Сөйлем мүшелеріне талдау) Өрттің өзінен түтіні бұрын көзге түседі. Әр елдің жауына қарай жауынгері бар. (Сөз құрамына талдау) Үйге   тапсырама:   33­34­жаттығулар.   Ауызша   талдау.   Адам,   көз   сөздеріне лексикалық талдау жасау. Қазақ тілі         10­сынып                                                                      І тоқсан 7 сабақ Сабақтың   тақырыбы:   Әлеуметтік­тұрмыстық   қатынастың   тиімділігінің шарттары  Сабақтың   мақсаты:  1.   :   Әлеуметтік­тұрмыстық   қатынастың тиімділігінің шарттарын        білу. Тілдік тәсілдер.Тілдік нормаларды білу. әлеуметтік­тұрмыстық   тіл   және   әдеби   тіл   және   әдеби   тіл; әдеби тіл тарихилығы; ауызекі тілдің әдеби тілге ауысуы 2. Оқушылдардың тіл байлығы, тереңдету       3. Ұлтжандылыққа, сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру 3.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Өмірдегі әр түрлі тіршілік жағдайына, өмірлік, қоғамдық қажеттілікке қарай адамдар арасындағы тілдік қатынасты, сөз қолданысын екі түрге бөлуге болады. 1. Әлеуметтік­тұрмыстық қатынаста қоладанылатын сөздер. 2. Іскерлік қарым­қатынасқа байланысты қолданылатын сөздер. Әлеуметтік­тұрымыстық   қатынастағы   тіл,  яғни   тұрмыстық   сөздер­адамдар күнделікті   өмірлік   қарым­қатынаста,   ауызекі   сөйлеу   тілінде   қолданылатын сөздер. Осыған   орай,   оның   қолданылу   аймағындағы   ерекшіліктеріне   қарай   мына төмендегідей жіктеуге болады: 1. Отбасы аясында қолданылатын сөздер, оның өзіндік әдебі. 2. Дос­жар, құрбы­құрдастардың тіліндегі сөздік қолданыстар. 3. 4. Күнделікті өмірде: үй, көше, көлік, т.б орындарда адамдардың пікірлесуі.  Құда­жекжат, ағайын­туғандар арасындағы тілдік ерекшеліктер 14­жаттығу. Даналардың сөзін, жазып алып жаттау. (сөйлемді сөз құрамына талдау) 15­жаттығу. Мәтінді оқып, түйінді пікірлерді теріп жазу. .  Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі де есті болады.Осындай сөз   танымайтұғын   елге   сөз   айтқанша,   өзіңді   танитұғын   шошқаны   баққан жақсы. Ата­анадан, әрбір сөздеріне сатылай комплексті талдау жасау. ??? Тест сұрақтарына жауап.  Қайталау: Бекіту: Үйге тапсырма: Тілді құрметтеуге, сүюге, белсенділік пен қызығушылыққа тәрбиелеу оқушылардың қазақ тілін оқыту арқылы ой­өрісін, таным қабілетін, сөз таптары туралы түсініктерін дамыту. Қазақ тілі         10­сынып                                                                      І тоқсан 6 сабақ Сабақтың тақырыбы: Әлеуметтік­тұрмыстық қатынастың түрлері  Сабақтың мақсаты: 1. Әлеуметтік ­тұрмыстық қатынасқа тән белгілерді               білу.   Әлеуметтік   –тұрмыстық   қатынастағы   әр   түрлі жағдаяттарға сай сөздерді орынды қолдана білу;                                        2. Оқушылдардың тіл байлығы, тереңдету       3. Ұлтжандылыққа, сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру 3.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Қандай   да   болмасын   қоғамның   жалпы   көпшілік   қабылдаған   қарым­қатынас жасау дәстүрі болады. Оған халықтың әдет­ғұрыпы негіз болады. Қоғамның әр мүшесі көпшілікке ортақ қағидалалар мен әдет­ғұрыптарды құрметтеп  отыруы тиіс.Әр   сөйлеуші   адамның   ақыл­ой,   парасаты,   білім,   мәдениеті,   білімге қанықтығы   біркелкі   емес.   Оның   үстіне   адамның   туып­өскен   ортасы,   тілдік дағдысы да әрі түрлі.  Орыс ғалымы В.В.Радлов:»Қазақстардың тілі жатық та шешен, әрі өткір, көбіне іліп­қағып сұрақ пен жауап беруге келгенде, таңғаларлықтай оралымды сөйлейді»,­деп баға берген.  Әр   түрлі   әлеуметтік   ортада   өз   орнымен   сөйлеу­үлкен   мәдениеттілік. Үлкен жиындарды сөз ресми түрде болса, күнделікті қарым­қатынаста басқаша сөйленеді. Амандық сұрау­тұрмыста жиі қолданылатын рәсім. Сәлемдесудің көп түрі бар.  Тұрмыстық   қатынасқа,   туған   кешінде,   той­томалақта,тек   тілек   айтқан дұрыс.   Ол   адамды   мақтап,   лауазымын,   қызмет   дәрежесін   айтудың   қажетті шамалы.  Жағдаят. 1. Сен   жақын   жолдысының   туған   күн   кешіне   келдік   дедік.    Үстел   басында тілектер айтылып жатыр, кезек саған да келді. Жақын жолдасына қаандай тілек айтар едің? 2. Тілекті өлең жолдарымен атып беру. 10­жаттығу. Фонологиялық талдау. Қауіпсіздік, сенімхатты.  11­жаттығу. Жазбаша.Мақал­мәтелдердің мағынасын ашу. Тіл өнері жайлы білетін мақал­мәтелдерді жаздыру.  Жолдасын, , жаман сөздеріне сатылай комплексті талдау жасау. 12­жаттығу. Бақыт баянды болсын десек» мәәтінің оқып шығп, өзара пікірталас ұйымдастыру Үйге тапсырма: 13­жаттығу. Өлеңді оқып, өз сөздерімен баяндап беру. Бақыт, күні­түні сөздеріне сатылай комплексті талдау жасау. Қазақ тілі         10­сынып                                                                      І тоқсан 1 сабақ Сабақтың тақырыбы: Сөз құдіреті туралы ұғымдар   Сабақтың мақсаты:  1. Тілдің ұлтты танытудағы басты белгі екендігі, қазақ тілінің сан қырлығы туралы түсінік беру                                         2. Оқушылдардың тіл байлығы, тереңдету       3. Ұлтжандылыққа, сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Дүние   жүзінде   халық   та,   тіл   де   көп.   Тіл­әр   ұлттың   ұлт   ретінде сақталуының кепілі.Қазақ ұлтының тілі­қазақ тілі. Қазақ тілі­көркем, сұлу да бай тіл.  Қазақ тілінің қоғам, өнер, мәдениеттегі орнын анықтар басты белгілері оның бірнеше негізгі қасиеттерін ашады: ­ ­ сөздік қоры бай, сөйлеуге оралымды; тілдегі сөздер бір­бірімен тіркестіруге, құрастыруға  икемді, гармматикалық тәсілдері мол; ­ дыбыстар  арасындағы  үндестік құлаққа әезді  естілуіне, тартымды жетуіне қызмет етеді. 1­жаттығу Ауызша жұмыс.           М.Жұмабаевтың «Қазақ тілі»  1. Өлеңді мәнерлеп оқу 2. Халық тарихы жайында не білесіңдер? 3. «Күш   кеміді,   айбынды   ту   құлады»   осындағы   символдық   кейіпкерді   кімге ұқсатасыңдар? 4. Өлеңде тілдің қандай белгі, қасиеттері көрсетілген?                                                    Қазақ тілі Бабам тілі Күшті кең тілім                 Жарық көрмей жатқан кен тілім Таза, терең, өткір тіл. Тарап кеткен балаларыңды бауырыңа ақ қолымен тарта аларсың сен, тілім!  Әдеби   норма   дегеніміз­тілдің   таңдамалы,   қолайлы,   ой­пікірді   дәл   беруге жарамды, жалпыға ортақ жүйелер. (кестемен жұмысы) Лексикалық норма бойынша, тілдегі түрлі мағынадағы сөздерді таңдап қолдана керек. ( Синоним, антоним, омоним туралы түсінік беру)  Сөз  сөздер       пассив сөздер Қазіргі кезде көнерген я көнере бастаған сөздер және көпшілікке әлі кең тарамаған жаңа сөздер- неологизмдер жатады. Актив Күнделікті өмірде, тұрмыста үнемі қолданылатын, мағынасы қазақ тілінде сөйлейтіндердің бәріне түсінікті, дағдылы сөздер. Орфоэпиялық, орфографиялық, грамматикалық нормалар  түсінік беру. Дыбыстық талдау жасаудың толық үлгісі. Тегімді менің сұрасаң, Қалың найман нуынан.                            (Д. Бабатайұлы)  1. Айтылу, жасалу, жазылу жолдарына қарай­ жіңішке буынды сөз. 2. Бұл   сөз  те­гім­ді  болып   үш   буынға   бөлінеді.  –те,   ­ді  буындары   ашық буындар,   себебі,   буындар   дауыссыз   дыбыстардан   басталып,   дауысты дыбыстарға  аяқталып тұр.­гім буыны бітеу буын, себебі, дауыссыз дыбысқа басталып, дауыссыз дыбысқа аяқталып тұр. 3. Бұл сөз те­гімді, тегім­ді болып 2 жағдайда тасымалдауға болады.  4. Тегімді сөзінде екпін соңғы і дауысты дыбысына түсіп тұр. 5. Сөзде буын үндестігі бар. Түбірдің соңғы буыны (­гім) жіңішке болғандықтан оған жалғанатын қосымшаның да жіңішке (­ді). 6. Сөзде дыбыс үндестігі,түбір мен қосымшаның арасында ілгерінді ықпал бар. Түбірдің соңғы дыбысы –м үнді болғандықтан оған жалғанатын қосымша не үнді, не ұяң болу керек,  –ді ұяң дауыссыз дыбыстан басталып тұр.  Дауыстылар:   ­е, і, і Тілдің қатысына қарай – жуан: Ø       жіңішке:  е, і, і Жақтың қатасына қарай – ашық: е        қысаң: і, і Еріннің қатысына қарай – еріндік: Ø          езулік: е, і, і Дауыссыздар: т,г,м,д Үн мен салдырдың қатысына қарай: ­ қатаң: т,  ­ ұяң: г, д ­ үнді: м Дауылпаз, ұқыптылар сөздерін фонологиялық талдау жасау. Үйге тапсырма: Мақал­сөздің мәйегі» тақырыбын оқып келу, 2­жаттығу . Тыңдарман, ұландар сөзіне фонологиялық талдау Қазақ тілі         10­сынып                                                                      І тоқсан 3 сабақ Сабақтың тақырыбы: Тіл табысуға қажетті коммуникативтік дағдылар.   Сабақтың   мақсаты:  1.   Тіл   табысуға   қажетті   коммуникативтік   дағдылар, қағидалар   туралы түсінік беру                                         2. Мақал­мәтелдер арқылы оқушылдардың тіл байлығы  тереңдету       3. Адамгершілікке, кішіпейілділікке  тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру. 2.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Іскерлік   әңгімелер   мен   келіссөздер   жүргізе   білу,   әріптестермен   тиімді қарым­қатынас орнату, қол астындағы ұжымды басқаруда олармен тіл табыса білу­жүргізіліп жатқан істің табысты болуының кепілі.  Іскерлік   қатынас­ең   алдымен,   тілдік   қатынас   ,   яғни   іскер   адамдардың әңгімесі, бір­бірімен алмасуы. Қарым­қатынас жасау құралдары үлкен екі топқа бөлінеді: Біріншісі: тіл­дыбыстау құралдары Екінішсі­тілге   көмекші   құралдар(ымдау,   ишарат,   көзқарас,   қол   алысу,   дене қимылдары) Адамдармен   тіл   табысып,   олардың   жүрегіне   жол   табу   үшін   мына қағидаларды есте сақтаған жөн: 1. Әр адамды әр уақытта өз проблемесы толғандырады. Кімде­кім әріптесінің проблемасына көңіл бөлсе, ол әрқашан да жақсы әңгімелесуші болады. 2. Әдемі күлкі, әдемі жымию­іскерлік әлеміндегі ең қажетті қасиеттердің бірі. 3. Адам үшін өз атын естуден мәнді, маңызды ешнәрсе жоқ. Әріптестердің атын есте сақтау, жұмыс барысында оның атын жиі айтып отыру, оған жақсы әсер қалдырады.  4. әріптесіңді   өзі   туралы,   оның   жетістіктері   туралы   жалпы   әңгіме   тарту­тіл табысудың ең оңай жолы.  5. Әріптесіңді   оны   қызықтыратын   нәрселер   жайлы   әңгіме   қозғау­онымен   тіл табысудың ең сенімді тәсілдірінің бірі.  7­жаттығу Мәнерлі сөздің мәнін ұқ. Мақал­мәтелдердің мәнін ашу.  1.Тіл­буынсыз, ой­түпсіз. 2. Өзен тауымен көрікті, Өріс малымен көрікті. 3. Көп ішінде сөйлеген                       4.Адамның өзі жетпеген жерге, сөзі жетеді.  Көсемдіктің белгісі. Көпке сөзі ұнаған­ Шешендіктің белгісі 8­жаттығу. Даналық ойдан дән ізде Күн   жылытпайтын   суық   көңілді   сөз   ғана   жылыта   алады.(сөйлем   мүшелеріне талдау) Адамның   басына   қонған   бақыттың   тұрақты   болуы   жақсы   мінез­құлыққа байланысты. (Сөз құрамына талдау)  Тіпті ұсақ­түйектің өзінде шыншыл болу қажет (Сатылай комп. талдау) Үйге   тапсырма:   9­жаттығу.   Мазмұндап   айту.   Ой   толғау.   Бастауыш   пен баяндауын арасындағы сызықшасы бар сөйлемдерді теріп жазу.  Қазақ тілі         10­сынып                                                                      І тоқсан 4 сабақ Сабақтың тақырыбы: Тыңдау әдебі Сабақтың мақсаты:  1. Қарым­қатынас кезіндегі тыңдай білудің рөлі   туралы түсінік  беру                                         2. Оқушылдардың тіл байлығы, тереңдету       3. Ұлтжандылыққа, сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Тіл таба білу­тек ойды дұрыс жеткізу кезіндегі айшылықты, мәнерлі сөйлеуге ғана  байланысты  емес,  сонымен  қатар   әңгімелесуші   адамды  тыңдата   білу­тіл табысудағы коммуникативтік мәдениеттің негізінде қалыптасқан дағдылар мен адамнан психологиялық күш­қуатты талап ететін кұрделі үрдіс.  Тыңдай   білмеу­қарым­қатынас   кезінде   түсініспеушілікке   әкеліп ұрындыратын басты себептердің бірі. Сөйлеушінің сөзін бөлмей, мұқият тыңдау ­әдептіктің белгісі.  Тыңдау кезінде күнделікті кездесіп қалатын мынадай қателіктерден аулақ болған жөн: 1. Сөйлеушінің сөзін бөлу. 2. Әңгіме барысында тыңдаушының асығыс қорытынды жасауына болмайды. 3. Сөйлеушінің айтқандарымен келіспеген жағдайда тыңдаушы өз қарсылығын, келіспейтіндігін асығыс білдіреді.  4. әдетте,   қолынан   шынайы   көмек   келмейтін   адамдар   қажетсіз   кеңес   беруге құмар.   Ауызша тапсырма. «Тыңдай білу де әдептілік» тақырыбына ой толғау Математикалық талдау жасаудың толық үлгісі. Қорлықта жүрген халқыма Бостандық алып берем деп, Ауыр әскер қол ертіп…                                              (М.Өтемісұлы) Берілгені:  Бостандық  сөзінде қанша дыбыс бар, оның нешеуі дауысты, нешеуі дауыссыз екенін анықтаймыз. Шешуі:   Бұл   сөзде   9дыбыс   бар,   оның   үшеуі   дауысты   дыбыстар,   себебі дыбыстарды   айтқанда   өкпеден   шыққан   ауа   ауыз   қуысында   ешбір   кедергіге ұшырамай,   ауа   еркін   шығады;   алтауы   дауыссыз   дыбыстар,   себебі   бұл дыбыстарды айтқанда өкпеден щыққан ауа ауыз қуысында түрлі кедергілерге ұшырап, ауа қысылып шығады. 3 (cid:145)  (о,а,ы)  дауысты дыбыс          9 О = ——————       6 ∆(б,с,т,н,д,қ) дауыссыз дыбыс (cid:145)  дыбыстардың жіктелуі: А) тілдің қатысына қарай үш дауысты дыбыстың үшеуі де тіл арты немесе жуан дауыстылар, себебі, бұл дыбыстарды айтқанда тілдің ұшы кейін қарай тартылып, үсті сәл дөңестенеді, тіл алды немесе жіңішке дауыстылар жоқ; □ 3  (о,а,ы) жуан 3□= ————— □  Ø жіңішке ә) Жақтың қатысына қарай үш дауысты дыбыстың екеуі (о,а) ашық дауыстылар, себебі, айтқанда жақ кең ашылып, ауа еркін шығады. Бір дыбыс (ы) қысаң дауысты, себебі, айтқанда жақ тар ашылады. □ 2  (о,а)ашық 3□= ————— □ 1  (ы)қысаң Б) Ерін мен езудің қатысына қарай үш дауысты дыбыстың екеуі (а,ы) езулік дауысты дыбыстар, себебі, айтқанда ерін жиырылып, езу екі жаққа тартылады. □ 2  (а,ы) езулік 3□= —————  (о)еріндік □ 1  ∆ дыбыстардың жіктелуі: А)   Үн   мен   салдырдың   қатысына   қарай   алты   дауыссыз   дыбыстың   екеуі   ұяң дыбыс, себебі, бұл дыбыстарда үннен гөрі салдыр басым; үшеуі қатаң дауыссыз дыбыстар, себебі тек салдырдан тұрады;  бір үнді дыбыс бар.    3∆ (с,т,қ) қатаң, 2∆(б, д) ұяң                6∆ = —————————             1 ∆(н) үнді 27­жаттығу. Дәстүрлер, қасиетті, ертегілер     сөздеріне математикалық талдау жасау. 28­жаттығу. Мақалдарды оқып, әдептілік тақырыбына әңгіме, мазмұндама жазу.  Үйге тапсырма: 29­жаттығу. Әңгімені оқып, әдептілік жайлы ой бөлісу.  30­жаттығу ауызша талдау. Қазақ тілі         10­сынып                                                                       І тоқсан 5 сабақ Сабақтың   тақырыбы:   Бет­жүз   құбылыстары   мен   дене   қимылдары.Дауыс мәнері. Сабақтың   мақсаты:  1.   Бет­жүз   құбылыстары   мен   дене   қимылдары.Дауыс мәнері. жайлы түсінік беру                                         2. Оқушылдардың тіл байлығы, тереңдету       3. Ұлтжандылыққа, сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Тілдік қатынас­адамдар қарым­қатынасының еркше формасы, ой бөлісу түрі.   Ғылымда   тілдік   қанынасты­вербалды,   тілсіз   қатынасты­бейвербалды амалдар   деп   атайды.     Тілсіз   қарым­қатынасқа   деген   қызығушылық   ежелгі дәуірден   бастау   алған   деуге   де   болады.   Ұлы   грек   философы   Платон   дене қимылдарын   қолдануды   жоғары   бағалаған.   Атақты   шешен   Цицирон   басқа шешендерге: «Барлық жан қимылы ишаралармен үстемеленуі тиіс» деп кеңес береді. Тілсіз қатынас құралдарына бет­жүз құбылыстары мен дене қимылдары: бас изеу, жұдырық түю, тісін қайрау, ернін жымқыру, өз маңдайын өзі ұру, қолын шапалақтау, бөркін аспанға ату, иығын көтеру, бас ию, қарсыласының арқасын қағу,   бармағын   тістеу,   бас   шайқау,   қол   сермеу   т.б   ым­ишара   құбылыстары жатады.  Көп   алдына   шыққан   адам   өз   тыңдаушысын   баурап   алуда   сөздің мағынасына,   сөйлемнің   мазмұнына   сәйкес   әр   түрлі   қол   қимылдарын­қолды сермеу, қол бұлғау, бас шұлғу, бас изеу т.б қосалқы құралдардың да пайдасы зор.  Сөз   мәдениетінің   қосалқы   құралдары:   бет­жүз   құбылыстары   мен   дене қимылдары   –тілдік   қарым­қатынасты   толықтырып,   оларға   қосымша   мағына үстеумен бірге, коммуникатитік актіні жалғастыру қызметін атқаратын қарым­ қатынастың бір түрі болып табылады. 16­жаттығу. Қосалқы құралдарды көшіріп жазу, олардың қандай қызмет атқарып тұрғанын ажырату. Басын изеді­ шақыру, келісу мағынасында; қамшысымен сілтей –көрсету, нұсқау мағынада; басымды шайқадым­ренжу, келіспеу  мағынады; тісін ақсита күліп­ қуану; т.б 17­жаттығу. Емхана, дәріхана сөздеіне фонологиялық талдау, қамшысымен, Раушанға сөздеіне сатылау комп. талдау  Мәнерлі сөздің мәнін ұқ 1. Ақыл сұраудың өзі­ақылдылық. 2. Ойлай алмаған, Тереңге бойлай да алмас. 3. Аңқау­азаптан құтылмайды. Алаңғасар­мазақтан құтылмайды. ­ «Дауыс мәнері»тақырыбын өздіктерінен оқу.  Үйге тапсырма 20­жаттығу «Мәдениет дегеніміз не?» мәтінін оқып келу. 21­ жаттығу. Жазбаша. Қазақ тілі         10­сынып                                                                      І тоқсан 5 сабақ Сабақтың тақырыбы: Әлеуметтік­тұрмыстық қатынастың түрлері  Сабақтың мақсаты: 1. Әлеуметтік ­тұрмыстық қатынасқа тән белгілерді               білу.   Әлеуметтік   –тұрмыстық   қатынастағы   әр   түрлі жағдаяттарға сай сөздерді орынды қолдана білу;                                        2. Оқушылдардың тіл байлығы, тереңдету       3. Ұлтжандылыққа, сыйластыққа тәрбиелеу Сабақ түрі: Жаңа тақырыпты түсіндіру.                                          Сабақ барысы: 1.Ұйым кезеңі: Амандасу.  2. Үй тапсырмасын тексеру 3.Жаңа тақырыпты     түсіндіру: Қандай   да   болмасын   қоғамның   жалпы   көпшілік   қабылдаған   қарым­қатынас жасау дәстүрі болады. Оған халықтың әдет­ғұрыпы негіз болады. Қоғамның әр мүшесі көпшілікке ортақ қағидалалар мен әдет­ғұрыптарды құрметтеп  отыруы тиіс.Әр   сөйлеуші   адамның   ақыл­ой,   парасаты,   білім,   мәдениеті,   білімге қанықтығы   біркелкі   емес.   Оның   үстіне   адамның   туып­өскен   ортасы,   тілдік дағдысы да әрі түрлі.  Орыс ғалымы В.В.Радлов:»Қазақстардың тілі жатық та шешен, әрі өткір, көбіне іліп­қағып сұрақ пен жауап беруге келгенде, таңғаларлықтай оралымды сөйлейді»,­деп баға берген.  Әр   түрлі   әлеуметтік   ортада   өз   орнымен   сөйлеу­үлкен   мәдениеттілік. Үлкен жиындарды сөз ресми түрде болса, күнделікті қарым­қатынаста басқаша сөйленеді. Амандық сұрау­тұрмыста жиі қолданылатын рәсім. Сәлемдесудің көп түрі бар. Тұрмыстық   қатынасқа,   туған   кшінде,   той­томалақта,тек   тілек   айтқан дұрыс.   Ол   адамды   мақтап,   лауазымын,   қызмет   дәрежесін   айтудың   қажетті шамалы.  10­жаттығу. Фонологиялық талдау. Қауіпсіздік, сенімхатты.  11­жаттығу. Жазбаша.