импульстің және энергияның сақталу заңы

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:

Cақталу заңдары

2 сағ

Мектеп:

Күні:

Мұғалімнің аты –жөні:

Сынып: 10

Қатыспағандар саны:

Қатысқандар саны:

Сабақ тақырыбы

Механикадағы импульс пен энергияның сақталу заңдары

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

10.1.4.1 -сақталу заңдарын  түсіндіру

Сабақ мақсаттары

Импульстің және механиклалық энергияның сақталу заңын түсіну және қолдану

Бағалау критерийлері 

Сақталу заңдарын түсіндіре алады

Дескрипторлар:

-          Импульстің қандай шамаларға тәуелді екенін біледі

-          Импульстің формуласын есептер шығаруда қолданады

-          Импульстің сақталу заңын түсіндіреді

-          Импульстің сақталу заңын қолданады

-          Энергияның сақталу заңын түсіндіре алады

Тілдік мақсаттар

-          Тақырыпқа қатысты терминдерді пайдалану арқылы академиялық тілді дамыту

-          Суреттер арқылы оқушылардың критикалық ойлауын дамыту

Оқушылар импульс, энергия, серпімді соққы кезіндегі импульстің сақталу заңы, энергияның сақталу заңына қатысты   терминдердің физикалық мағынасын түсінеді

Арнайы пәндік лексика және терминология:

Импульс-momentum

Энергия - energy

Энергияның сақталу заңы -law of energy conservation

Импульстің сақталу заңы - law of conservation of momentum

Құндылықтарды дарыту

Сабақ барысында  ұйымшылдық, ынтымақтастық, бір-бірінің пікірін тыңдау барысында құрмет сезімдерін сіңіру. Мысалы, жұмыс барысында оқушылар арасында жауапкершілік және сыйластық тәрбиелері қалыптасады. Ойын жүйелеп сыныптастарының алдында қорғай алу, топпен жұмыс жасай білу, зерттеушілік қабілетін дамыту, өз жұмысының нәтижесін сараптай алу

Пәнаралықбайланыстар

Жылу балансы теңдеуішешу- математика.

Қоршаған ортаны қорғау-экология

Жаратылыстану пәні бойынша табиғаттағы құбылыстардың жылуға қатысы қарастырылады

АКТ қолдану дағдылары

Bilimland.kz сайтынан физикалық құбылыстардың компьютерлік моделін ұсынуға болады.

Бастапқы білім

 Импульс және энергия

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағыжоспарланғаніс-әрекет

Ресурстар

Сабақтың басы

Ой қозғау

10 мин

Қолайлы жұмыс ортасы қалыптастырылады

Оқушыларға демонстрация көрсету

1)      Ньютон шарларымен

Жұптық талдау:

Осы көрген демонстрация бойынша не байқадыңдар?

1)      Қандай ұқсастық бар?

2)      Қандай шамалар арқылы қозғалысты сипаттауға болады?

3)      Қандай өзгеріс болуы мүмкін және себептері неде?

Оқушылар хабарламасы

Ньютон шарлары

Сабақтың ортасы

30 мин

Сұрақ қою моделі бойынша тақырыпты ашу

Оқушыларға сұрақ

Суреттегі мәліметтерді пайдалана отырып,импульс ұғымына түсінік беріңіз

Оқушылармен талдау

Екі дененің өзара әрекеттесуін қарастыру

А)Соқтығысқаннан кейін не өзгеруі мүмкін? Қалай өзгереді деп ойлайсыңдар?

Осы жағдайлар үшін импульстің сақталу заңы

Тұйықталған жүйеде импульстің қосындысы тұрақты сақталады

Б) дененің жылдамдығының немесе масса өзгерісі қандай шаманың өзгерісіне алып келеді?

Ж: механикалық энергия

Ньютон шарларын негізге ала отырып, импульс пен энергияның түрленуіне тоқталу

Энергия бір түрден екінші түрге ауысуы мүмкін. Жоқ боп кетпейді, жоқтан пайда болмайды. Оқшауланған (сыртқы ортадан) денелер жүйесінде энергияның көлемі тұрақты болады. Бұны энергияның сақталу заңы деп айтамыз.

Серпімді соққы

Серпімсіз соққы

Теория

http://msk.edu.ua/ivk/Fizika/Konspekt/impuls.php

видео

http://msk.edu.ua/ivk/Fizika/New-disk/rabota%20i%20energiya/7_zakon_sohr_impulsa.mp4

http://physics.ru/courses/op25part1/content/chapter1/section/paragraph16/theory.html#.WhAFnlVl-

Практикум

37 мин

1. (а) (і)  Импульстің сақталу заңын түсіндір.

.................................................................................................................................................................................................................................................................................. [2]

(іі)  Серпімді және серпімсіз соқтығысудың арасындағы айырмашылықты атап бер.

................................................................................................................................................................................. [1]

(b) (і) 1-суретте массасы 4.2 кг А дене 3.6 м/с жылдамдықпен қозғалады. Оған қарсымассассы 1.5 кг В дене 1.2 м/с жылдамдықпен қозғалып келеді.

Екі дене соқтығыстан кейін оң бағытта қозғалады. 2-сурет.

Соқтығыстан кейін В дене 3 м/с жылдамдықпен қозғалады.

Соқтығыстан кейінгі А дененің жылдамдығы неге тең?

Жылдамдық = ........................................ м/с  [3]

(і) Соқтығыстың серпімді немесе серпімсіз екендігін  анықтап, дәлелдеңдер.

___________________________________________________________________________________________

2-тапсырма. Тест тапсырмаларымен жұмыс

1.Массасы 10 кг дене 20Н күштің әсерінен жылдамдығын 2 м/с-ге арттырса, күш әсері созылатын уақыт

A) 1с  

B) 6 с                    

C) 4 с             

D) 2 с                            

E) 4 с                           

{Дұрыс жауап}= A

2. Отынсыз массасы 400 т  зымыран, отын жанғанда 125 м  биіктікке көтеріледі. Отын массасы 50 т. Отынды бірден жанып кетеді деп есептеп, зымыраннан газдың ұшып шығу  жылдамдығы.

A) 200 м/с.

B) 300 м/с.

C) 400 м/с._.

D) 100 м/с.

E) 500 м/с.

{Дұрысжауап} = С

3. Массасы0,5 кгденеге 0,5 минут бойы 15 Н күш әсер етті. Күш импульсі.

A) 0,25Нс.

B) 7,5Нс.

C) 450 Нс._.

D) 150 Нс.

E) 500 Нс.

{Дұрысжауап} = С

4. Екі өзара әсерлесуші денелер үшін импульстің сақталу заңы:

A)

B) .

C) .

D) .

E) .

{Дұрыс жауап} = С

5. Массасы 8 кг мылтықтан массасы 16 г оқ 600 м/с жылдамдықпен ұшып шықты. Мылтықтың кері қозғалу жылдамдығы.

A) 1,2 м/с.

B) 0,6 м/с.

C) 2,2 м/с._.

D) 0,1 м/с.

E) 4 м/с.

{Дұрыс жауап} = A

6. Массалары 7 кг және 3 кг, ал жылдамдықтары сәйкесінше 3 м/с және 2 м/с екі дене бір-біріне қарсы қозғалып, серпімсіз соқтығысады. Соққыдан кейінгі денелердің жалпы жылдамдығы    (ОХ осі оңға бағытталған)

A) 3 м/с.

B) 4м/с.

C) 1,5 м/с._.

D) 5 м/с.

E) 0.

{Дұрысжауап} = C

7.Суреттегоризонтқа бұрыш жасап лақтырылған дененің қоғалыс траекториясы берілген. Кинетикалық жәнепотенциалдық энергиялардың қосындысы (Ауаның кедергісін ескермеңдер.)

A) 1-ші нүктедемаксималь.

B) 2-ші нүктедемаксималь.

C) 3-ші нүктедемаксималь.

D) 4-ші нүктедемаксималь.

E) Барлық нүктеде бірдей.

{Дұрысжауап} = E

8. Тұйық жүйе құрайтын және бір-бірімен ауырлық күші мен серпімділік күш арқылы әрекеттесетін денелердің...

A) кинетикалық және потенциалдық энергияларының қосындысы нольге тең.
B) кинетикалық және потенциалдық энергияларының қосындысы тұрақты болады.
C) кинетикалық және потенциалдық энергиялары өзара тең болады.
D) кинетикалық энергиясы және потенциалдық энергиясы тұрақты болады.
E) кинетикалық энергиясы тұрақты болады.
{Дұрыс жауап}=B

9. Зеңбіректен ату кезінде снаряд 280м/с жылдамдықпен тік жоғары ұшады. Дененің кинетикалық энергиясы потенциалдық энергиясына тең болатын биіктікгі.    (g=10м/с²)

A) 28 м

B) 2800 м
C) 7115 м
D) 1960 м

E) 10310 м

{Дұрыс жауап}=D

10. Массасы 0,5 кг жүк 10 м биіктіктен құлайды. Түсе бастағаннан 1с өткеннен кейінгі потенциалдық энергиясын    (g=10м/с²)

A) 12,5 Дж

B) 25 Дж

C) 50 Дж

D) 20 Дж
E) 30 Дж
{Дұрыс жауап}=B

11. Массасы 2 кг дененің 10 м биіктікте 20 м/с жылдамдықпен қозғалғандағы толық механикалық энергиясын

A) 200 Дж

B) 400 Дж
C) 1000 Дж
D) 800 Дж
E) 600 Дж

{Дұрыс жауап}=E

12. Массасы 100г,тік жоғары қарай 10м/с жылдамдықпен лақтырылған дененің,көтерілгендегі ең жоғарғы нүктедегі потенциалдық энергиясы.

A) 1 Дж

B) 50 Дж

C) 10 Дж

D) 5 Дж

E) 15 Дж

{Дұрыс жауап}= D

Таратпа қағаздар

Сабақтың соңы

Рефлексия

3мин

Үй тапсырмасы

Импульстің және энергияның өмірде қолданылуына 6 мысал жазып келу және түсіндіру

Оқушылар хабарламасы

Саралау – оқушыларға қалай  көбірек қолдау көрсетуді  жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандайміндетқоюдыжоспарлапотырсыз?

Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Деңгейі жоғары оқушыларға ағылшын тілінде дайындалған тапсырмаларды беруге болады

(1)сабақ барысында оқушыларды қолдау, кері байланыс беру

 (2)Формула қорыту және өлшем бірліктер мен шамалар арсындағы байланысты анықтауға арналған тапсырмаларды бағалау

(3)дескрипторлар арқылы

Қауіпсіздік техникасы ережелерінің тармақтары

Кабинетті желдету

Көз жаттығуларын жасау

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба?

 Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

Сабақтыжақсартуға не ықпалетеалады (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)?

Сабақбарысындасыныптуралынемесежекелегеноқушылардыңжетістік/қиындықтарытуралыненібілдім, келесісабақтарда неге көңілбөлуқажет?