`
No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’
№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw
mektebinin'
Fizika pa'ni mug'allimi
Ag’i’lash Saylauovti’n’
IMPULSTIN' SAQLANI’W NI’ZAMI’
atli’ temasi’ boyi’nsha
sabaqli’q is jobasi’
|
|
2015-2016 ji’l
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
№34-TEMA IMPULSTIN' SAQLANI’W NI’ZAMI’
Sabaqti’n’ maqseti
a)Bilimlendiriw maqseti
Woqi’wshi’larg’a Impulstin’ saqlani’w ni’zami’ haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p temani’ baslaw.
b) Tarbiyali’q maqseti.
Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.
c)Rawajlandi’ri’w maqseti
Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’woqi’w ham jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w
Sabaqti’ qurallandi’ri’w
Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m ko’rgizbeli qurallar.
Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Blits» interaktiv metodi’ «Skarabey» interaktiv metodi’
Sabaq jobasi’
1 |
Sholkemlestiriw bolimi |
2-minut |
2 |
Uyge tapsi’rmalardi soraw |
10-minut |
3 |
Taza temani’ tusindiriw |
15-minut |
4 |
Taza temani’ bekkemlew |
16-minut |
5 |
Uyge tapsi’rma beriw |
2-minut |
Sabaqti’n bari’si’
Sholkemlestiriw
Klassqa kirip woqi’wshi’lardi’n’tazali’g’i’na,klass tazali’g’ina itibar qarati’w.Woqi’wshi’lardi’n’ woqi’w qurallari’n ko’zden keshirip na’wbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw
Uyge tapsi’rma soraw
Impuls temasi’n soraw
Tema
Tuyi’q sistema
Jerden kosmosli’q kemeni ushi’ri’wda Jer ha'm kosmosli’q kemeni birgelikte tuyi’q sistema dep qaraw mu'mkin. Sebebi Quyash, Ay ha'm basqa aspan denelerinin" kosmos kemege ta'sirin yesapqa almawg'a da boladi’.
Deneler sistemasi’ si’rtqi’ basqa deneler menen wo'z ara ta'sirlespese yamasa sistemag'a ta'sir yetiwshi ku'shler wo'z ara ten'lestirilse, bunday deneler sistemasi’ tuyi’q sistema dep ataladi’.
Sharikler gorizontal bette bir neshe sharikler bir-biri menen soqli’g'i’si’p, ta'sirlesip ati’rg'an bolsi’n. Yeger shariklerdin’ betke su'ykeliwi yesapqa almaytug'i’n da'rejede kishi bolsa. bul shariklerdin' wo'zin tuyi’q sistema dep qaraw mu'mkin.
|
|
86-suwret |
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
Massalari’ ha'm tezlikleri birdey bolg'an denelerdin' soqli’g'i’si’wi’
I-ta'jiriybe. Gorizontal relske birdey m massali’ yeki arbashani’ 86-su'wrette ko'rsetilgendey yetip qoyayi’q. Arbashalarg'a ta'sir yetiwshi awi’rli’q ku'shi ha'm relstin' reakciya ku'shi wo'z ara ten' salmaqli’qta boladi’. Soni’n' ushi’n qarali’p ati’rg'an deneler sistemasi’n tuyi’q sistema dep ali’w mu'mkin.
Arbashalardi’n' bir
ta'repine prujinali’ bufer bekitilgen. Birinshi arbashani’n' yekinshi ta'repine
plastilin jabi’sti’ri’p qoyi’lg'an. Arbashalarg'a birdey v tezlik beremiz.
Bunda birinshi arbashani’n' impulsi mv g'a ten' boladi’. Yekinshi
arbashani’n' tezligi birinshi arbashani’n' tezligine ten', biraq qarama – qarsi’
bag'i’tlang'an. Soni’n' ushi’n yekinshi arbashani’n' impulsi mv g'a
ten' boladi’. Bul jag'dayda tuyi’q sistemadag'i’ yeki arbashani’n'
impulslerinin' qosi’ndi’si’ boladi’. Arbashalar soqli’g'i’sqanda
plastilin wolardi’ bir-birine jabi’sti’ri’p qoyadi’ ha'm arbashalar toqtaydi’.
Yag'niy impulslerdin' qosi’ndi’si’ 0 ge ten".
2-tajiriybe.Yendi arbashalardi’n' prujinali’
buferleri 87-su'wrettegidey bir-birine qarap tursi’n.Yeki arbashag'a shamasi’
birdey, biraq bag'i’ti’ qarama – qarsi’ bolg'an v
tezlik beremiz. Birinshi rettegidey siyaqli’ bul jag’dayda
da arbashalar soqli’g'i’spastan buri’ng'i’ impulslerinin' qosi’ndi’si’ nolge
ten". Biraq arbashalar soqli’g’i’sqannan keyin ha'r birinin' impulsi nolge
ten' bolmaydi’. Sebebi wolar soqli’g'i’sqannan keyin birdey u1
tezlik penen uzaqlasa baslaydi’. Bul jag'daydag'i’ wolardin' impulslerinin'qosi’ndi’si’
boladi’. Demek bunda
da arbashalar soqli’g'i’spastan aldi’n da soqli’g'i’sqannan keyin de wolardi’n' impulslerinin'
qosi’ndi’si’ nolge ten'.
|
|
|
|
87-suwret |
Massalari’ ha'm tezlikleri ha'r qiyli’ bolg'an denelerdin' impulsi
3-ta'jiriybe.
Arbashalar massalari’ ha'r qiyli’ ha'm
bolsi’n.
88-su'wrettegidey wolardi’ relske wornati’p birinshisine v1 yekinshisine
qarama-qarsi’ bag'i’tta tezlik beremiz. Arbashalar soqli’g'i’sqannan son'
sa'ykes tu'rde
ha'm
tezlikler
menen keyinge qayta baslaydi’. Yeki arbashani’n' impulsleri qalay wo'zgeriwin yesaplayi’q.
Birinshi arbasha impulsinin' wo'zgeriwi:
Yekinshi arbasha impulsinin' wo'zgeriwi:
Bul ten'liklerdi ag'zama-ag'za qosami’z: yamasa
Bul ten'liktin' shep ta'repi arbashalardi’n’ soqli’g’i’si’wdan aldi’n'g'i’,won' ta'repi bolsa soqli’g'i’si’wdan keyingi impulsilerinin' qosi’ndisi’n an'latadi’. Demek, arbashalar bir-biri menen soqli’g'i’sqanda wolar impulslerinin' qosi’ndi’si’ wo'zgermey qaladi’, yag'niy impulsler qosi’ndi’si’ saqlanadi’.
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
Impulstin' saqlani’w ni/ami’ni’n' ta'riypleniwi
Joqari’da tuyi’q sistemada yeki denenin' wo'z ara ta'sirlesiwi na'tiyjesinde impulslerdin' saqlani’wi’n ko'rdik. Yeger tuyi’q sistemada ko'p deneler ali’ng'anda da wo'z ara ta'sirlesiwshi denelerdin' impulslerinin' qosi’ndi’si’ wo'zgermey qalatug'i’nli’g'i’. yag’niy saqlanatug'i’ni’n da'lillep beriw mu'mkin. Uli’wma jag'dayda impulstin' saqlani’w ni’zami’ to'mendegishe ta'riyplenedi.
Tuyi’q sistemani’ qurawshi’ denelerdin' impulslerinin' qosi’ndi’si’ yag'niy 1 impulsler qosi’ndi’si’ saqlanadi’.
|
|
|
|
88-suwret |
Impulstin' saqlani’w ni’zami’ fizikani’n' tiykarg'i’ ni’zamlari’ni’n' biri. Bul ni’zam tek mokroskopiyali’q denelerdin' wo'z ara ta'siri ushi’n g'ana yernes, ba'lkim molekulalar. atomlar, elementar bo'lekshelerdin' wo'z ara ta'siri ushi’n da woti’nli’.
Impulstin' saqlani’w ni’zami’ ta'biyatta ha'm texnikada ken' qollani’ladi’.
Ma'sele sheshiw u'Igisi
Massasi’ 50 t temir jol vagoni’ 9 km/saat tezlik penen 30 / massali’ ti’ni’sh turg'an \vagong'a kelip tirkeledi. Vagonlardi’n' tirkelgennen keyingi tezligin tabi’n'.
Berilgeni |
|
juwap :
|
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
Sabaqti’ bekkemlew
Bekkemlew ushi’n «Debat», «klaster» interaktiv metodi’ usi’ni’s yetiledi. Tema boyi’nsha woqi’wshi’larg’a qayta sorawlar berip ha’m qosi’msha tapsi’rma tu’rinde ha’r toparg’a krosvordlar tarqati’ladi’.tapsi’rma wori’nlani’p bolg’annan son’ bosli’qlardi’ toli’qti’ri’w maqsetinde,bilimlerin bekkemlep bari’w ushi’n yadtan formulalar jazadi’
1.Tuyiq’ sistemag'a tu'sinik berin' ha’m mi’sallar menen tu'sindirin’
2.Quyash sistemasi’n tuyi’q sistema dep ali’wg'a bolama?
3.Massasi’ ha’m tezlikleri birdey bolg’an tuwri’ si’zi’q boylap qarama – qarsi’ bag'i’tta qozg'ali’wshi’ denelerdin' soqli’g'i’si’wdan aldi’n'g'i’ impulslerinin' qosi’ndisi’ nege ten' boladi’?
4.3-sorawda keltirilgen denelerdin' soqli’g'i’sqannan keyingi impulsler qosi’ndi’si’ nege ten' boladi’?.
5.Massasi’ ha’m tezlikleri ha'r qi’yli’ bolg'an tuwri’ si’zi’q boylap qarama – qarsi’ bag'i’tta qozg'ali’wshi’ yeki denenin’ soqli’g'i’si’wdan aldi’n’g'i’ ha'm keyingi impulsler qosi’ndi’si’ nege ten' boladi’?
6.Impulstin' saqlani’w ni’zami’n tu'sindirip berin'.
Uy tapsi’rma tapsi’ri’w
Impulstin’ saqlani’w ni’zami’ temasi’n woqi’p keliw.
Sabaqti’ juwmaqlaw
Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wotip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshi’larg’a tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
Материалы на данной страницы взяты из открытых источников либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.