INDUKCIYALI’Q ТОК GENERATORI’

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

INDUKCIYALI’Q ТОК GENERATORI’

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

2015-2016 ji’l

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

№ 49 TEMA       INDUKCIYALI’Q ТОК GENERATORI’

 Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Indukciyali’q ток generatori’ haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti’

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Blits» interaktiv metodi’ «Skarabey» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi

Sabaqti’n’ bari’si’

Sholkemlestiriw

Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Wo’zgermeli indukciyali’q tok  temasi’n soraw

TEMA

Indukciyali’q tok generatori’ni’n' du'zilisi ha'm islewi

Yeger ramka bir sekundta 5 ma'rte aylansa, tokti’n' bag'i’ti’ da usi’ waqi’t ishinde 5 ma'rte wo'zgeredi. Tokti’n' waqi’t bo'yi’nsha wo'zgeriwin ossillograf ekrani’nda ko'riw mu'mkin. Bunda ekranda u'lkenligi ha'm bag'i’ti’ waqi’t bo'yi’nsha wo'zgeriwshi sinusoidal grafik baqlanadi’. Ossillograr wo'zgeriwshen' tok payda bo'lgani’n ko'rsetedi.

Mexanikali'q energiyani’ elektr energiyag'a aylandi’ri’wshi’ a’sbapqa indukciyali’q tok generatori’ delinedi.

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

A'melde qollani’latug'i’n tok generatori’ni’n' du'zilisi quramali’. Generator tiykari’nan stator ha'm rotordan ibarat boladi’. Stator generatordi’n' qo'zg'almas bo'limi, rotor bolsa aylani’wshi’ bo'limi. Stator arnawli’ polat listlerden jasalg'an ishi gewek cilindrden ibarat. Cilindrdin' ishki diywallari’ndag'i’ woyi’qlari’na wo'tkizgishler worami’ jaylasti’ri’ladi’. Bul woramda generator islegen waqi’tta indukciyali’q tok payda boladi’. 195- a su'wrette polat cilindrdin' woyi’qlari’na jaylasqan bir woram ko'rsetilgen. Rotor elektromagnitten ibarat boli’p. wol generator islep ati’rg'an waqi’tta saqi’ynalar ha’m setkalar ja'rdeminde turaqli’ tok deregine jalg'anadi’ (195-6 su'wret\95-d su'wrette indukciyali’q tok generatori’ni’n' toli’q sxemasi’ su'wretlengen. Rotor qanday da bir si’rtqi’ ku'sh ja'rdeminde aylandi’ri’lsa. magnit maydani’ da woni’n' menen birge aylanadi’. Bunda magnit ku'sh si’zi’qlari’ stator katushkani’n' wo'tkizgishlerin kesip wo'tedi ha'm wolarda wo'zgermeli tok payda boladi’.

Induktciyali’q tok generatonni’n' qollani’liwi’

Elektr energiyasi’n islep shi’g'ari’wda indukciyali’q tok generatori’ qollani’ladi’. Bunda generator rotori’ puw, suw, samal yamasa ishki jani’w dvigateli ja'rdeminde aylandi’ri’ladi’.

Statordag'i’ katushkalar sani’ 6 bo'lgan jag'day ushi’n rotordi’n' aylani’w jiyiligin yesaplaymi’z Demek, usi’nday generator ja'rdeminde 50 Hz jiyilikli elektr tog’i’n payda yetiw ushi’n woni’n' rotori’n minuti’na 500 ma'rte aylandi’ri’li’w kerek. Bunday generator rotori’n ishki jani’w dvigateli, yag'niy avtomashinalar motori’ ja'rdeminde aylandi’ri’li’p. 50 Hz jiyilikli tok ali’nadi’. Woraylasti’ri’lg'an elektr energiya jetip barmaytug'i’n wori’nlarda ishki jani’w dvigateli ja'rdeminde elektr tok payda yetiletug'i’n elektr tog’i’nan paydalani’ladi’.

Ishki jani’w dvigateli ja'rdeminde elektr tog’i’n payda yetiwde jani’lg’i’ energiyasi’ elektr energiyasi’na aylandi’ri’ladi’.

 Bunday generatorlar kem quwatli’ boli’p. bir neshe shan'araqti’ elektr tog’i’ menen ta'miynlep turadi’. Elektrostanciyalarda elektr energiyasi’n islep shig'ari’wda qollani’latug'i’n generator statori’nda katushka sani’ 10 nan arti’q boladi’. Ma'selen. Gidroelektrostanciyalari’ndag'i’ generatorlar statori’nda 24 katushka boli’p. wolardi’n' rotorlari’ minuti’na 125 ma’rte aylanadi’ ha'm 50 Hz jiyilikli elektr tog’i’ islep shi’g'ari’ladi’.

Wo'zgermeli tokti’n’ qa'siyetleri

Turaqli' tok wo'tkende wo'tkizgish qi’zg'ani’ si’yaqli’ wo'zgermeli tok wo'tkende de qi’zadi’.

Wo'zgermeli tokti’n' bul qa'siyetinen elektr i’si’ti’w a'sbaplari’nda ha'm qi’zari’wshi’ (shoqlani’wshi’) elektr lamposhkalari’nda paydalani’ladi’.

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 Turaqli’ toqtag'i’day wo'tkizgishten wo'zgermeli tok wo'tkende wo'tkizgish a'tirapi’nda magnit maydani’ payda boladi’.

Turaqli’ toktan pari’qli’ halda 50 Hz jijilikli wo'zgermeli tok wo'tkende wo'tkizgish a'tirapi’nda payda bo'lgan magnit ku'sh si’zi’qlari’ni’n’ bag'i’ti’ qarama – qarsi’ ta'repke 50 ma'rte wo'zgercdi. Magnit polyuslari’ da sonsha ret wo'zgeredi. Yeger elektromagnitten tok wo'tkerip, woni’n' ushi’na polat plastina qoyi’lsa, wol 50 Hz jiyilik penen terbelip. Dawi’s shi’g'aradi’.

Wo'zgermeli tok wo'tip ati’rg'anda tok ku'shi ha'm kernew nolden maksimal shamag'a u'zliksiz da'wirli ra'wishte wo'zgerip turadi’.

Wo'zgermeli tok ku'shi ha'm kernewdin' wo'zgeriwin ossillografta ko'riw mu'mkin. Wol sinusoidal formada boladi’.Wo'zgermeli tok shi’nji’ri’na jalg'ang'an ampermetr ha'm voltmetr tok ku'shi ha'm kernewdin' ta'sir ma'nisin ko'rsetip turadi’. Ta'sir (effektiv) ma'nisin tabi’w ushi’n tok ku'shi yamasa kernewdin' maksimal ma'nisi /2 ge bo'linedi, yag'niy

Sabaqti’ bekkemlew

«Jalpi’ pikirge hu’jim» interaktiv metodi’ bunda woqi’wshi’lardi’ 3 toparg’a boli’p wolarg’a tema boyi’nsha qayta sorawlar berip,qosi’msha tapsi’rma tu’rinde yesaplar beriledi 10 minut ishinde berilgen tapsi’rmalar boyi’nsha topardan bir woqi’wshi’ juwap beredi ha’m yen’ ko’p duri’s juwap bergen topar jen’ilpaz boladi’. Son’ bosli’qlardi’ toli’qti’ri’w maqsetinde bilimlerin bekkemlep bari’w ushi’n yadtan formula jazi’wg’a kirisedi .

1.Indukciyali’q tok generatori’ dep nege ayti’ladi’?

2.Indukciyali’q tok generatori’ni’n’ du'zilisi ha'm islewin tu'sindirip berin'.

3.Elektr energiyasi’n islep shi’g'ari’wda qollani’latug'i’n generatorlarda 50 Hz jiyilikli elektr tok qanday payda yetiledi?

4.Wo'zgermeli tokti’n’ qa'siyetlerin tu'sindirip berin'.

5.Ishten jani’w dvigateli ja'rdeminde elektr energiyasi’ ne yesabi’nan payda boladi’?

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Indukciyali’q tok generatori’ temasi’n woqi’p keliw.

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

Скачано с www.znanio.ru