Белем баскычлары
• Нәҗип Думави Аксубай районындагы Яңа
Дума авылында 1883 елның 19 маенда туа.
• Башлангыч белемне әтисеннән ала.
• Унбер яшендә Кизләү мәдрәсәсенә илтәләр.
Анда бер кышны укып чыга.
• Казандагы Габдулла Апанаев мәдрәсәсенә керә.
Аны биредә Һади Максуди да укыта.
• Нәҗип Думави татар балалары өчен ачылган
урыс мәктәбендә дә укый.
Тормыш юлы
• Н. Думави акча юнәтү теләге белән казакъ
далаларына китә. Чистайда, Кизелдә, Буби
мәдрәсәсендә укыта.
• 1911нче елның башында жандармерия Буби
мәдрәсәсен тармар китерә, мөгаллимнәрне кулга
ала, шәкертләрне тарата. Н.Думавины да кулга
алалар һәм Срапул төрмәсендә тугыз айдан
артыграк утырып чыга.
• Рязань губернасының Вәрәки
авылында
һәм
Үзбәкстанда балалар укыта.
Думави – солдат
• Н.Думави 190405нче елгы Япун
сугышында
катнаша.
• 1914нче Беренче бөтендөнья сугышы вакытында
Н.Думави солдат хезмәтенә алынып (1916), Австрия
юнәлешендәге фронтка җибәрелә, әмма полк писаре
вазифаларын башкарганлыктан, аңа турыдантуры
сугыш хәрәкәтләрендә катнашырга туры килми.
• 1917 елгы Февраль һәм Октябрь вакыйгаларын ул
елгы
каршылый
инде Чистай шәһәрендә
империалистик сугышларга алына, яралана.
Революциядән соң
• 192125нче елларда туган авылында мулла була.
• (1921 елда совет хөкүмәте игълан иткән нэп нәтиҗәсендә,
Гражданнар сугышы һәм ачлык елларындагы бөлгенлектән
ничек кирәк алай исән чыгып, әле яңа аякка баса башлаган
баерак хосусый хуҗалыкларга («кулак хуҗалыклары»на)
һәм бигрәк тә дин әһелләренә карата егерменче еллар
уртасына таба күтәрә алмаслык салымнар кертелеп, сәяси
бәйләнүләр дә көчәеп киткәч)
елда
һәм
мөхтәсиблек вазифаларыннан рәсми рәвештә баш
тарта.
авыл мулласы
• Н.Думави
1925
• Тиздән ул туган авылын бөтенләй ташлап
китә, әүвәл Дагыстанда берникадәр вакыт
педагогия техникумында укытучы булып
эшли, аннары бөтен гаиләсен алып Урта
Азиягә юл тота.
• 19271933
ул
елларда
Сәмәрканд
төбәгендәге төрле уку һәм мәдәниагарту
йортларында эшли, Сәмәрканд педагогия
институтында лекцияләр укый, тәрҗемә
эшләре белән дә шөгыльләнә.
Думави иҗаты
• Нәҗип Думави – шактый бай һәм төрле
жанрларга караган әдәби мирас калдырган
язучы.
• Ул – шагыйрь дә, прозаик, публицист,
әдәбиятчытәнкыйтьче, тәрҗемәче, уку
укыту эшенә, педагогикага кагылышлы
хезмәтләр, дәреслекләр авторы да.
Думави иҗаты үзенчәлекләре
• Шагыйрь буларак ул 1905 елгы инкыйлаби вакыйгалар
тәэсирендә мәйданга чыга һәм башта мәгърифәтчелек,
соңга таба романтика катыш тәнкыйди реализм
рухында язылган социаль эчтәлекле шигырьләре белән
үз чорының популяр шагыйрьләреннән берсе булып
таныла.
• Унынчы еллардан башлап Думавиның поэзиясенә яңа
лирикасы,
аһәңнәр
гомумфәлсәфи
төшенкелек, мистика
мотивлары белән сугарылган шигырьләр төп урынны били,
динифәлсәфи шигырьләре мәйданга чыга.
романтик мәхәббәт
өстәлә,
уйланулар,
• Шагыйрьнең сурәтләү чараларына, сәнгатьчә фикерләвенә
кинаяле символик, мифик образлар. Бер үк вакытта әдип
тормышчан яңгырашлы күпсанлы сатирик әсәрләр –
шигырьләр, хикәяләр, фельетоннар да иҗат итә.
Үзе исән вакытта басылып чыккан
китаплары
• «Нәҗип Думави шигырьләре» (1912)
• «Хәсрәт чаткылары» (1914) исемле
җыентыкларына
Кайбер әсәрләре
• «Коръән», «Сәҗдә», «Гаед көне»
• «Золым», «Һәр көн укырга ярый…», «Төн»,
«Себер», «Мәхбүс», «Тавыш»
• «Революция заманы», «Государственная Думага
хитаб», «Җәй үтеп, кышның башы җиткән иде»,
«Үтте, үтә...»,«Җир күмере казучылар», «Себер»,
«Тавыш» шигырьләре
• «Яңадан тугъдырыңыз!» (1914), «Карт мөгаллимнәр»
(1914), «Сугыш каһарманы, яки Агач аяк» (1916),
«Головка» (1917) кебек хикәяповестьлары
Фәнни эшчәнлеге
• Әдәби тәнкыйть мәкаләләрендә Думави еш кына Н.В.Гоголь,
А.С.Пушкин,
Л.Н.Толстой,
Ф.М.Достоевский, А.П.Чехов, М.Горький, Л.Н.Андреев
исемнәрен телгә ала, алар иҗаты турында үз фикерен әйтә.
М.Ю.Лермонтов,
салучыларның
берсе.
«Бер мөляхәзә»
• Думави татар романтик эстетикасына һәм әдәбият белеменә
(1916),
нигез
«Шәрекътән Гаребкә мөнәсәбәте белән» (1916) исемле
мәкаләләрендә сәнгать һәм әдәбият фәлсәфәсен Н.Думави
француз язучысы, философы Ипполит Тэн нигезләгән
мәдәнияттарих мәктәбе карашларына таянып, кан уртаклыгы
(тумыштан килгән милли үзенчәлекләр), мохит (климат,
социальсәяси шартлар),
(традицияләр
йогынтысы) кебек факторлар белән бәйләп аңлата.
тарихи мизгел
Тәрҗемәи эшчәнлеге
• Татар теленә И.А.Крылов мәсәлләрен,
• Ж.Ж.Руссо тарафдары Бердарден де Сен
(«Хакыйкать
алачыгы»
Пьерның
артыннан», 1914) повестен,
«Һинд
• Вольтерның «Микромегас» («Хакыйкать эзләү»,
1914) повестен,
• Метерлинкның «Чакырылмаган кунак» (1914)
драмасын,
• М.Горькийның «Кеше»
(1923) эссенәсерен
тәрҗемә итә.
Яшьтән үк үпкә авыруыннан һәм ревматизмнан җәфа
илле яше тулартулмас вафат була.
чиккән Н.Думави 1933 елның 5 маенда
Сәмәркандтан ерак түгел Булунгур шифаханәсендә
Интернет – ресурсы:
http://gushrustal.ru/pictures/crystal_pen_with_ink_2.jpg
чернильница с пером
http://www.baygri.com/wpcontent/uploads/2013/01/gorsel.jpg
перо
http://www.bg2001.ru/upload/iblock/616/40347.jpg
грамота (для создания рамки)
http://www.avosplumes.fr/Files/plume_legrand_grande.png
перьевая ручка
Нәҗип Думави.pptx
