Казань-столица Татарстана.

Нәҗип  Думави 1883­1933

Белем баскычлары • Нәҗип  Думави  Аксубай районындагы  Яңа  Дума авылында 1883 елның 19 маенда туа.  • Башлангыч белемне әтисеннән ала.  • Унбер  яшендә  Кизләү  мәдрәсәсенә  илтәләр.  Анда бер кышны укып чыга. • Казандагы Габдулла Апанаев мәдрәсәсенә керә.  Аны биредә Һади Максуди да укыта.  • Нәҗип  Думави  татар  балалары  өчен  ачылган  урыс мәктәбендә дә укый.

Тормыш юлы • Н.  Думави  акча  юнәтү  теләге  белән  казакъ  далаларына  китә.  Чистайда,  Кизелдә,  Буби  мәдрәсәсендә укыта. • 1911нче  елның  башында  жандармерия  Буби  мәдрәсәсен  тар­мар  китерә,  мөгаллимнәрне  кулга  ала,  шәкертләрне  тарата.  Н.Думавины  да  кулга  алалар  һәм  Срапул  төрмәсендә  тугыз  айдан  артыграк утырып чыга. •  Рязань губернасының  Вәрәки  авылында  һәм  Үзбәкстанда балалар укыта.

Думави – солдат • Н.Думави  1904­05нче  елгы  Япун    сугышында  катнаша. • 1914нче  Беренче  бөтендөнья  сугышы  вакытында  Н.Думави солдат хезмәтенә алынып (1916), Австрия  юнәлешендәге фронтка җибәрелә, әмма полк писаре  вазифаларын  башкарганлыктан,  аңа  турыдан­туры  сугыш хәрәкәтләрендә катнашырга туры килми. • 1917  елгы  Февраль  һәм  Октябрь  вакыйгаларын  ул  елгы  каршылый  инде  Чистай  шәһәрендә  империалистик сугышларга алына, яралана.

Революциядән соң • 1921­25нче елларда туган авылында мулла була.  • (1921 елда совет хөкүмәте игълан иткән нэп нәтиҗәсендә,  Гражданнар сугышы һәм ачлык елларындагы бөлгенлектән  ничек кирәк алай исән чыгып, әле яңа аякка баса башлаган  баерак  хосусый  хуҗалыкларга  («кулак  хуҗалыклары»на)  һәм  бигрәк  тә  дин  әһелләренә  карата  егерменче  еллар  уртасына таба күтәрә алмаслык салымнар кертелеп, сәяси  бәйләнүләр дә көчәеп киткәч)  елда  һәм  мөхтәсиблек  вазифаларыннан  рәсми  рәвештә  баш  тарта.  авыл  мулласы  • Н.Думави  1925

• Тиздән  ул  туган  авылын  бөтенләй  ташлап  китә,  әүвәл  Дагыстанда  берникадәр  вакыт  педагогия  техникумында  укытучы  булып  эшли,  аннары  бөтен  гаиләсен  алып  Урта  Азиягә юл тота.  • 1927­1933  ул  елларда  Сәмәрканд  төбәгендәге  төрле  уку  һәм  мәдәни­агарту  йортларында  эшли,  Сәмәрканд  педагогия  институтында  лекцияләр  укый,  тәрҗемә  эшләре белән дә шөгыльләнә.

Думави иҗаты • Нәҗип  Думави  –  шактый  бай  һәм  төрле  жанрларга  караган  әдәби  мирас  калдырган  язучы.  • Ул  –  шагыйрь  дә,  прозаик,  публицист,  әдәбиятчы­тәнкыйтьче,  тәрҗемәче,  уку­ укыту  эшенә,  педагогикага  кагылышлы  хезмәтләр, дәреслекләр авторы да.

Думави иҗаты үзенчәлекләре • Шагыйрь  буларак  ул  1905  елгы  инкыйлаби  вакыйгалар  тәэсирендә  мәйданга  чыга  һәм  башта  мәгърифәтчелек,  соңга  таба  романтика  катыш  тәнкыйди  реализм  рухында  язылган  социаль  эчтәлекле  шигырьләре  белән  үз  чорының  популяр  шагыйрьләреннән  берсе  булып  таныла. • Унынчы  еллардан  башлап  Думавиның  поэзиясенә  яңа  лирикасы,  аһәңнәр  гомумфәлсәфи  төшенкелек,  мистика  мотивлары белән сугарылган шигырьләр төп урынны били,  дини­фәлсәфи шигырьләре мәйданга чыга. романтик  мәхәббәт  өстәлә,  уйланулар,  • Шагыйрьнең сурәтләү чараларына, сәнгатьчә фикерләвенә  кинаяле символик, мифик образлар. Бер үк вакытта әдип  тормышчан  яңгырашлы  күпсанлы  сатирик  әсәрләр  –  шигырьләр, хикәяләр, фельетоннар да иҗат итә.

Үзе исән вакытта басылып чыккан  китаплары • «Нәҗип Думави шигырьләре» (1912)  • «Хәсрәт чаткылары» (1914) исемле  җыентыкларына

Кайбер әсәрләре • «Коръән», «Сәҗдә», «Гаед көне»  • «Золым», «Һәр көн укырга ярый…», «Төн»,  «Себер», «Мәхбүс», «Тавыш»  • «Революция заманы», «Государственная Думага  хитаб», «Җәй үтеп, кышның башы җиткән иде»,  «Үтте, үтә...»,«Җир күмере казучылар», «Себер»,  «Тавыш» шигырьләре • «Яңадан тугъдырыңыз!» (1914), «Карт мөгаллимнәр»  (1914), «Сугыш каһарманы, яки Агач аяк» (1916),  «Головка» (1917) кебек хикәя­повестьлары

Фәнни эшчәнлеге • Әдәби  тәнкыйть мәкаләләрендә Думави  еш кына Н.В.Гоголь,  А.С.Пушкин,  Л.Н.Толстой,  Ф.М.Достоевский,  А.П.Чехов,  М.Горький,  Л.Н.Андреев  исемнәрен телгә ала, алар иҗаты турында үз фикерен әйтә. М.Ю.Лермонтов,  салучыларның  берсе.  «Бер  мөляхәзә»  • Думави ­ татар романтик эстетикасына һәм әдәбият белеменә  (1916),  нигез  «Шәрекътән  Гаребкә  мөнәсәбәте  белән»  (1916)  исемле  мәкаләләрендә  сәнгать  һәм  әдәбият  фәлсәфәсен  Н.Думави  француз  язучысы,  философы  Ипполит  Тэн  нигезләгән  мәдәният­тарих мәктәбе карашларына таянып, кан уртаклыгы  (тумыштан  килгән  милли  үзенчәлекләр),  мохит  (климат,  социаль­сәяси  шартлар),  (традицияләр  йогынтысы) кебек факторлар белән бәйләп аңлата. тарихи  мизгел

Тәрҗемәи эшчәнлеге • Татар теленә И.А.Крылов мәсәлләрен,  • Ж.­Ж.Руссо  тарафдары  Бердарден  де  Сен  («Хакыйкать  алачыгы»  Пьерның  артыннан», 1914) повестен,  «Һинд  • Вольтерның  «Микромегас»  («Хакыйкать  эзләү»,  1914) повестен,  • Метерлинкның  «Чакырылмаган  кунак»  (1914)  драмасын, •   М.Горькийның  «Кеше»  (1923)  эссе­нәсерен  тәрҗемә итә.

Яшьтән үк үпкә авыруыннан һәм ревматизмнан җәфа  илле яше тулар­тулмас вафат була. чиккән Н.Думави 1933 елның 5 маенда  Сәмәркандтан ерак түгел Булунгур шифаханәсендә

Интернет – ресурсы:  http://gushrustal.ru/pictures/crystal_pen_with_ink_2.jpg чернильница с пером http://www.baygri.com/wp­content/uploads/2013/01/gorsel.jpg перо http://www.bg2001.ru/upload/iblock/616/4034­7.jpg грамота (для создания рамки) http://www.avosplumes.fr/Files/plume_legrand_grande.png перьевая ручка