Классный час: Здравствуй птичья страна.

Урокан  ц1е: «Мукъа  элп Ее, аьзнаш (Й), (Э)»

1алашо: мукъа элп Ее  довзийтар, Ее  элпо  билгалден  ши  аз  (Й), (Э)  довзийтар. Элп Ее  дешан  юьххьехь,  чаккхенгахь, юккъехь деша 1амор.

Урок  д1аяхьар.

1.Маршалла  хаттар.

-Де  дика хуьлда  шун, бераш!

-Диканца дукха ехийла !

2. Дешаре шовкъ кхоллар.

Ловзар : «Х1етал-металш»

Иза боьтту - шура ло,

Т1аккха  шура  шуна ло.

Цунах олург, дийцал аш,

Шуьгахь буй те иза 1аш? (Етт)

Биъ ловзушберг, шиь 1уттуш ерг;

Цхьаъ ластош ерг? (Етт)

 

Йоьдуш йитина йоьдург,

йог1уш  йохьуш   йог1ург? (Етт)

-Х1ун  ю кхаа  х1етал метал т1ехь юьйцуш ерг? (Етт)

-Х1ун  1амор  ду   вай  тахана? (Берийн  жоьпаш)

-Вайна  девзар  ду  керла  элп  Ее.

3. 1алашо  йовзийтар.

-Х1ара  х1ун  ю? (Керла элп)

-Х1ун дийр ду  вай  цунна ? (Вайна  девзар ду  керла элп)

-Х1орш х1ун ю? (Дешдакъош)

-Х1ун  дийр ду  вай  царна? (Вай  1амор ду  дешдакъош  деша)

-Х1ара  х1ун ю? (Сурт ду )

-Х1ун  болх бийр бу  вай  цуьнца?  (Вай  дийцар х1оттор ду)

-Х1орш  х1ун ю? (Дешнаш ду)

-Х1ун  дийр ду  вай  царна? (Вай  1амор  ду  дешнаш  деша)

-Вайна тахана  девзар ду  керла элп  Ее , хуур ду  Ее элпо  шиъ  аз билгалдеш хилар. Вай  дешдакъош а , дешнаш а  деша  1амор ду.

4. Керла  элп Ее довзийтар, аьзнаш (Й),(Э)  довзийтар.

 -Хьун 1амо   ду  вай  хьалхара? (Вайна  девзар ду  керла элп)

·         Элп  Ее  дешан  юьххьехь, юккъехь таллар.

-Х1ара  х1ун ю? (Ехк ю)

-Маса дешдакъа ду ехк дешан? (Цхьаъ ду)

-Ала ЙЙЭХК. Муьлха  аз  хеза  дешан  юьххьехь? ( Аз (Й) хеза)

-Аз  (Й) мукъа  ду  я  мукъаза  ду? (Мукъаза ду)

-Аз( Й)  зевне  ду я  къора ду? (Зевне ду)

-Ала ЙЭЭХК. Муьлха  аз  хеза  шозлга?  (Аз (Э) хеза)

-Аз (Э)  мукъа  ду   я   мукъаза ду? (Мукъаду)

-Муьлханиг  ду  кхоалг1а  аз? (Аз (Х) ду)

-Доьалг1а ? ( Аз (К) ду)

-Маса  аз ду  ЕХК  дешан? (Диъ  аз  ду)

-Х1ара  дош  д1адеша ЕХК. Маса  элп ду  Ехк дашехь? (Кхоъ ду)

-Х1унда  ду  ЕХК  дашехь  диъ  аз, кхоъ  элп? (Берийн жоьпаш)

-Элп   Е  дешан  юьххьехь хилча  цо  шиъ  аз  билгалдо (Й), (Э).

-Аьзнаш (Й) , (Э)  йозанехь билгалдо цхьана  элпаца  Е.

-Х1ара  х1ун ю? (Зезаг)

-Маса дешдакъа ду  ЗЕЗАГ  дешан? (Шиъ ду)

-Муьлханиг  ду  хьалхара дешдакъа? (ЗЕ)

-Шолг1аниг? (ЗАГ)

-Тидам бе ЗЕЗАГ дешан  схемин. Маса  мукъа  аз ду  ЗЕЗАГ дашехь? (Шиъ)

-Мукъаза? (Кхоъ)

·         Элп Ее  довзийтар.

-Х1ара  зорбанан  доккха элп Е ду, х1ара  зорбанан  жима элп е ду. И ши элп  цхьатера  ду  я  тайп  -тайпана ду?

 -Х1ун кхиамаш бехи аша?

·         Суна девзи керла элп Ее.

·         Суна хии Ее элпо  шиъ аз билгалдеш хилар.

·         Элп  Ее  юкъадог1у  байт 1амор.

5. Дешдакъош х1иттор , уьш дешар.

-Х1ун  1амор ду  вай  шолг1а? (Вай  1амор ду  дешдакъош деша)

·         Е  элпаца  дешдакъош кхоллар.

-Х1ун  1амор ду  вай  х1инца? (Вай  1амор ду  дешдакъош  деша)

-Бераш  , вай  х1инца  1амор ду  дешдакъош деша.  Аса  хьала   ойбу   элп Л, аша   аз  а  ца  хадош  д1адеша  иза. (Хьехархочо   д1агойту  элп Л  , бераша  д1адоьшу.

-ЛЛЛ.

-Аса  цунна  улло дуьллу  кхин  цхьа  элп  Е .   (Л)  олуш  долуш долу  аз  а  ца  хадош  д1адеша   дешдакъа. (Бераша  д1адоьшу)

-ЛЛЕЕ.

-Д1адеша  аса гойтуш долу  элп  юха.

-ММ.

-Аса  дуьллу  цунна  улло кхин элп Е.  (М)  олуш долуш долу  аз  а  ца  хадош  ший  цхьана д1адеша.

-ММЕЕ.

-Юха  аса   дуьллу  элп  С. Аз  ца  ходуьйтуш  д1адеша.

-ССЕЕ.

-Юха  аса дуьллу  элп Р. Д1адеша  аз а  ца  ходуьйтуш.

-РРЕЕ.

·         Е  элп юкъадог1у  дешдакъош  дешар.

(Хьехархочо уьн т1е  д1ах1иттадо дешдакъош ,бераша  д1адоьшу)

ЛЕ      МЕ    СЕ
РЕ      ХЕ    БЕ    ДЕ

-Муьлхачу  элпашна т1ехьа нисделла элп Е? (Л ,М)

-Уьш  мукъа ду  я  мукъаза ду? (Мукъаза )

-Деша  ЛЕЕЕ.

-Маса элп ду ЛЕ дешдекъехь? (Шиъ ду)

-Маса  аз ду? (Шиъ ду)

-Муьлханаш ду  уьш? ( Л),(Э)

-Х1унда  ду  ши аз, шиъ  элп? (Берийн  жоьпаш)

-Е  элпо  цхьа а з билгалдо мукъаза элпашна т1ехьа нисделча. И аз ду (Э).

-Х1ун  кхиамаш  бехи  аша?

·         Суна  1еми дешдакъош деша.

·         Суна хии Е элпо мукъаза элпана т1ехьа нисделча  цхьаъ аз билгалдар.

6. Сада1аран миноташ.

Бераш кхаа тобане доькъу. Шайна девзаш долчу дийнатех аз

тардеш xlopa тоба 1аьха.

 

I.Eтт                        2. Уьстаг1          З.Газа

(«Му-у-у»)   («Б1е-е-е»)           («М1е-е-е»)

Хьехархочо xlopa тобанна т1ехволуш стоьла т1е куьг тухуш

хотту: «Кхузахь мила ву?» Бераша жоп ло. Юха олу цо: «Хьала-

г1овттал, бежнаш, атто санна корта ластабел, куьйгашца мозий

д1алахкал; уьстаг1ий, аша цхьажимма буц кхаллал, юха довдал.

Гезарий, гаьннаш т1е кховдал, кхузза кхоссалол: цкъа хьалха-

к1егар, т1аккха - хьалха.

7. Дийцар х1оттор.

-Х1ун дийр ду   вай  х1инца? (Суьртах лаьцна  дийцар х1оттор ду)

-Дийна  муьлха хан ю  суьрта  т1ехь ерг? (Буьйса)

-Муха ю буьйса? (буьйса 1аьржа ю)

-Х1ун ю стиглахь? (Стиглахь седарчий ду)

-Хьан бо  седарчийн тидам? (Бераша  седарчийн тидам бо)

-Аша  бой  седарчийн тидам? (Берийн жоьпаш)

-Шуна муьлха седарчий  девза?

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·         Аса  суьртах лаьцна дийцар х1отти.

8. Дешнаш  дешар.

-Х1ун дийр ду  вай  х1инца? (Вай  1амор ду дешнаш  деша)

·         Хьехархочо цкъа  уьн  т1ехьд1ахьо болх.

- Аса  уьн т1ехь д1агойтур ду  дешнаш , динна а  ца  гойтуш ,дешдакъошца. Аша  аз  ца  хадош  цхьана  д1адеша.

-Х1оттадо  дешдакъа  БЕ   .

-Т1ехутту  элп Л.

-Д1адоьшу  БЕЛ.

-Муьлха  дош хили?  (БЕЛ)

-Х1оттадо  МЕ.

-Т1ехутту  элп Л.

-Д1адоьшу МЕЛ.

-Муьлха дош  хили? (Мел)

-Х1оттадо дешдакъа   БО.

-Т1ехутту  дешдакъа  ДА.

-Д1адоьшу  БОДА

(Иштта  болх д1ахьо  дисинчу дешнашца)

·         Учебникан  53-г1а  аг1он т1ера д1адоьшу дешнаш.

-Юха а  д1адеша дешнаш. Массара  цхьана.

-Х1ун кхиамаш бехи  аша?

·         Суна  1еми дешнаш деша.

·         Тобанашкахь болх бар.

1-ра тоба-дешнийн  цхьацца  элп  а  хуьйцуш  , керла дешнаш  кхолла:

Мел-…(бел,цел,тел)

Лам-…(лом)

Мало-…(хало)

2-га тоба- караде  дешнаш   еък1ов чохь: серло,  хехо, седа.

П	Ш	О	Д	С
Р	Х	Э	Л	Е
С	Е	Д	А	Р
П	Х	А	В	Л
Т	О	В	Б	О

 

 

 

 
9. Жам1  дар.

-Муьлха элп девзи шуна тахана? (Элп Ее девзи)

-Маса билгалдо Е  элпо ши аз? (Е элпо ши аз  билгалдо  дешан юьххьехь хилча)

10. Рефлекси.

-Х1ун кхиамаш бехи аша  тахана?

Суна  девзи…

Суна 1еми…

Аса х1отти…

41-г1а  урок.

Урокан  ц1е: «Мукъа  элп Ее, аьзнаш (Й), (Э)»

1алашо: мукъа элп Ее  довзийтар, Ее  элпо  билгалден  ши  аз  (Й), (Э)  довзийтар. Элп Ее  юкъадог1у дешнаш   еша 1амор. Предложенеш еша  1амор.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1.Предметни: берашна  кхин д1а а керла  элп Ее  довзийтар. Е  элпо шиъ  аз билгалдеш хилар хуур ду. Нийса а , кхеташ а  элп Ее  юкъадог1у дешнаш деша  1емар ду.Предложенеш  еша 1амор.

2. Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна  1емар ду  учебника  т1ехь  ялийначу   материалах   пайда а оьцуш  , шайн белхан план  х1отто. Планан рог1алла а  ларъеш  шайн болх  д1абахьа а 1емар ду берашна. Берашна хуур  ду  шайн кхиамаш ган , царех пайдаэца. 1емар ду  кхачамбацарш  ган   уьш  д1адаха.

·        Коммуникативни:  берашна  1емар ду  хьехархочун хаттаршна дуьззина жоьпаш дала. 1емар ду  вовшашца къамеле  бовла, ладог1а.

·        Познавательни: берашна  1емар ду элп Е  юкъа а х1оттош  дешдакъош  кхолла , уьш деша.  Дешнашкахь элпа а  хуьйцуш керла дешнаш  кхолла а хуур  ду  берашна. Берашна девзар  ду Ее  лпо лелош долу ши г1уллакх (Ши аз билгалдо мукъачу элпана т1ехьахь, дешан  юьххьехь)

3. Личностни: берашна  бевзар бу  1аламан хиламаш . 1аламан доладан лаам  хир бу.

Урок  д1аяхьар.

1.Маршалла  хаттар.

-Де  дика хуьлда  шун, бераш!

-Диканца дукха ехийла !

2. Дешаре шовкъ кхоллар.

·        Караде совнаха  элп.

(Уьн  т1е д1ах1иттадо  карточкаш , т1ехь элпаш долуш)

 

 

                                                                                              

 

 

-Д1адеша  элпаш. Х1ун  ду  церан  юкъара? (Уьш  мукъа элпаш  ду)

-Муьлха  элп  ду  совнаха? (Элп Ее)

-Х1унда ду  и совнаха?  (Е  элпо  шиъ  аз билгалдо)

-Х1ун  1амор ду  вай  тахана? (Берийн жоьпаш)

-Вай  тахана   кхин  д1а а шорбийр  бу  элп Ее  болу хаамаш.

3. 1алашо йовзийтар.

-Д1аелла  абатан   54-г1а  аг1о. Х1орш х1ун ю ? (Дешнаш)

-Х1ун дийр ду  вай  цаьрца? (Вай 1амор  ду  дешнаш деша)

-Х1ара  х1ун ю?  (Предложенеш)

-Х1ун дийр ду  вай  царна? (Вай  1амор  ду предложенеш еша)

-Х1отта е  план . Х1ун кхиамаш   бохур бу аша?

Суна  1емар ду…

Суна хуур ду….

Аса дийр ду…

-Вай  тахана  а  шорбийр бу  Ее  элпах болу хаамаш. Шуна евзар  ю Ее элпан башхаллаш, Элп Ее  деша  а  1емар ду  дашна  юккъехь.

4.  Ее  элпан башхаллаш йовзийтар.

·        Уьн т1е д1аяздо.

ЕХА   ЕСА   ЕТТ   ЕХК

БЕЛ   МЕЛ    ТЕЛ

-Д1адеша хьалхарчу  мог1анера дешнаш.  Х1ун ду  церан юкъара? (Юьххьехь  ду  элп Ее)

- Ала ЙЙЭХК. Муьлха  аз хеза  дешан юьххьехь? ( Аз (Й) хеза)

-Аз  (Й) Мкъа ду  я  мукъаза  ду ? (Мукъаза)

-Ала ЙЭЭХК . Муьлханиг  ду шолг1а аз? (Аз (Э) ду)

-Аз (Э)  мукъа  ду  я  мукъаза  ду? (Мукъа)

-Муьлхачу элпаца билгалдина  и ши аз? ( Аьзнаш (Й), (Э)  билгалдо  Е  элпаца)

-Х1ун эр дара аша  Ее элпан  г1уллакхах  лаьцна? (Ее  элпо шиъ  аз билгалдо дешан  юххьехь  нисделча)

-Муьлханиг ду кхоалг1а  аз ЙЭХК  дашехь? (Аз  (Х) ду)

-Доьалг1аниг? (Аз (К) ду)

-Маса  элп ду   ЕХК  дашехь? (Кхоъ )

-Маса  аз ду? (Диъ ду)

-Х1унда  ду  кхоъ  элп  диъ  аз? (Е  элпо шиъ аз билгалдо дешан  юьххьехь  хилча, мукъа элпана т1ехьа нисделча.

(Иштта  толлу  дисина дешнаш)

-Д1адеша шолг1ачу  мог1анера дешнаш. Х1ун ду  церан юкъара? (Берийн жоьпаш)

-Элп Ее  мукъаза  элпашна т1ехьа яздина ду.

-Маса  элп ду  БЕЛ дашехь? (Кхоъ ду)

-Муьлханаш   ду  уьш? (Б, Е, Л)

- Ала ББЕЛ. Муьлханиг ду хьалхара  аз? ( Аз (Б)  ду)

-Алал БЭЭЛ  муьлханиг  ду  шолг1а  аз? (Аз  (Э ) ду)

-Кхоалг1аниг? (Аз (Л) ду)

-Маса  аз ду  БЕЛ дашехь? (Кхоъ)

-Муьлханаш  ду  уьш? (Б), (Э), (Л)

-Аз (Э) муьлхачу элпаца билгалдо БЕЛ дашехь? (Э)

-Х1унда ду БЕЛ дашехь  кхоъ аз, кхоъ элп? (Берийн жоьпаш)

-Ее элпо  цхьа аз  бен билгал ца до мукъаза  элпашна т1ехьа нисделча.

-Х1ун керланиг хии шуна Ее  элпах лаьцна?

·        Суна хии  Ее элпо ши аз билгалдой дешан юьххьехь , мукхачу элпашна т1ехьа нисделча.

·        Суна хии  Ее элпо цхьа  аз билгалдой  мукъаза элпана т1ехьа нисделча

  5. Дешнаш дешар.

·        Уьн т1ера  д1адоьшу дешнаш.

-Х1ун дийр ду  вай  х1инца? (Вай 1амо ду  дешнаш  деша)

-Д1адеша хьалхарчу б1ог1амалгера дешнаш. Маса дешдакъа ду ЕХА дешан? (Шиъ ду)

-Муьлханиг ду хьалхара дешдакъа? (Е)

-Шолг1аниг? (ХА)

-Д1адеша шолг1ачу б1ог1амалгера  дешнаш. Маса  дешдакъа ду  МЕЛ дешан? (Цхьаъ ду)

(Иштта толлу дисина  дешнаш)

·        Абат  т1ера д1адоьшу дешнаш.

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Суна 1еми дешнаш деша.

6. Сада1аран   миноташ.

Бераш кхаа тобане доькъу. Шайна девзаш долчу дийнатех аз

тардеш xlopa тоба 1аьха.

 

I.Eтт                        2. Уьстаг1          З.Газа

(«Му-у-у»)   («Б1е-е-е»)           («М1е-е-е»)

Хьехархочо xlopa тобанна т1ехволуш стоьла т1е куьг тухуш

хотту: «Кхузахь мила ву?» Бераша жоп ло. Юха олу цо: «Хьала-

г1овттал, бежнаш, атто санна корта ластабел, куьйгашца мозий

д1алахкал; уьстаг1ий, аша цхьажимма буц кхаллал, юха довдал.

Гезарий, гаьннаш т1е кховдал, кхузза кхоссалол: цкъа хьалха-

к1егар, т1аккха - хьалха.

7. Дехий , доций  мукъа  аьзнаш таллар.

-Д1адеша  дош? (До).

-Д1аеша  предложении. (Уьн т1е  д1аязйо).

АМАС ХУДАР ДО.

-ДО  дашехь  аз (О)  деха ду  я доца  ду? (Доца).

-Аз  (О)  деха хилча  муха хир  дара  и дош? (До)

-Х1ун ю ДО? (Берийш  жоьпаш).

-Д1аеша  предложении. (Уьн  т1е  д1аязйо.Дика  еша хуучо йоьшу  предложени).

ДАДАС ХЬАЬЖК1АШ  ЧУ ЙОХКА ДО БИРА.(Сурт гайта мега ).

-Х1ун ю до? (Хьаьжк1аш  чуйохка  серех бина  г1ирс бу).

-Д1адеша  шолг1а дош. (Худар)

-Х1ун  худар? (Яах1ума ю).

-ХУДАР  дашехь аз (У)  деха ду  я  доца ду? (Доца).

-Д1аеша  предложени. (Хьехархочо еша  мега).

ПИЙЛО ХИ ХУДАР  ХАЗДЕЛЛЕРА К1АНТАНА.

-Муха  кхета шу ХИ ХУДАР бохучух? (Хи малар).

-ХУДАР  дашехь аз (У)  деха ду  я  доца  ду? (Деха).

-Х1ун  кхиамаш  бехи аша?

·        Суна  девзи деха а , доца а  мукъа  аьзнаш.

8. Предложенеш  ешар.

-Х1ун 1амор ду   вай  х1инца? (Вай 1амор  ду предложенеш еша)

·        Уьн т1ера д1айоьшу предложенеш  массара  цхьана.

-Маса  дош ду хьалхарчу предложенехь? ( Кхоъ ду)

-Муьлханиг ду хьалхара? (Бауда)

-Шолг1а? (Хи)

-Кхоалг1а ? (Деара)

-Х1ун дира Бауда ? (Бауда хи деара)

(Иштта толлу   дисина дешнаш)

·        Учебникан 54-г1а аг1он  т1ера д1айоьшу предложенеш.

-Х1ун кхиамаш  бехи аша?

·        Суна  1еми предложенеш еша.

·        Тобанашкахь болх  болх.

1-ра тоба- шина тобане декъа  дешнаш (Бела, ехк, мел, еха, бер, еса)

2-г1а тоба- ши аз билгалдечу  дешнашна буха сиз хьакха (Бела, ехк, мел, еха, бер, еса)

3-г1а тоба-предложенин  схема  йилла. (Седа сирла бара)

9. Жам1  дар.

-Чакхъяккха сан предложении

Ее элпо ши аз билгалдо …. (дешан юьххьехь)

Ее элпо ши аз  билгалдо ….(мукъачу элпана т1ехьа нисделча)

Ее элпо цхьа аз билгалдо  …(мукъаза элпана  т1ехьа нисделча)

9. Рефлекси.

-Х1ун кхиамаш бехи аша  тахана?

Суна  девзи…

Суна 1еми…

Аса х1отти…