Конспект урока по родному (марийскому) языку на тему "Синоним" 5 кл

Марий йылме дене план конспект

Тема:  СИНОНИМ

Туныктышо: 

Класс: 5

Урокын типше: У шинчымашым налмме урок.

Цель:Синоним нерген шинчымашым пуаш.

Задаче – влак:

1. Туныктымо: синоним нерген умылымашым ушештарымаш;

2. Йылме лывыртыме: кутырымо да возымо йылмыште синонимым кучылт мошташ туныкташ;

3. Познавательный: синоним нерген шинчымашым келгемдаш;

4. Воспитательный: шочмо йылме деке кумыландаш.

Кучылтмо материал: карточка-влак, доска, учебник , М.Шкетанын портретше да «Оренег» романже.

Кучылтмо литератур:

1.Марий йылме дене тун школлан примерный программе: 5-9 класс/ З.В.Усачев, В.В.Кузнецова, Н.В.Кузнецова. – Йошкар – ола: Марий туныктыш институт, 2013.-64с.

2. И.Г.Иванов ден Е.Н. Мустаевын «Марий синоним мутер» книгашт, М.Шкетанын портретше да «Эреҥер» романже, картычке – влак.

                                                   Ход урока

1.     Уроклан кумылындымаш

Поро кече,  тунемше- влак!

Салам лийже пагалыме, уна- влак!

Чылан икте весе дек шыргыж ончалына да ружге ойлена.

Оҥгыр йукшо шергылтеш

Парт коклаш шинчаш  ужеш.

2.     Шинчымашым актуазилироватлымаш.

Ынде монго пашам ончык колтена да карточкысе пашам туналына.

(Чылан  картычкысе пашам шуктат , картычкыште синонимым муын палемдат)

Вес тетрадьым почына да числам возена.

-Таче могай числа? Могай кече?

Ынде выброчный диктантыш куснена .

(Тидын дене ме  тунемше - влакын теоритический шинчымашыштым терген лектына.) Диктантын текстше тыгай лиеш:

         «Теҥгече у лум возын. Мый чоыраш пурышым, эркын ече дене иям. Шып. Нимогай йÿк  ок шокто. Меран лум ÿмбалан нимучашдыме кышам коден. Лум ÿмбалне моткоч оҥайын тÿрлен».

         Туныктышын лудмыж почеш йоча- влак  полежащий ден сказуемыйым гына возен луктыт. Тыгай сÿрет лектеш:

« Лум возын. Мый пурышым, иям. Йÿк ок шокто. Меран коден. Тÿрлен.»

         Кажне главный член могай ойлымаш ужаш дене каласалтмыжым палемдена. Посна мутын значенийжым рашемдена: «Лум  возын. Ече дене иям. Лум ÿмбалым тÿрлен.»

         Шомак- влак вончештарыме значениян улыт. Вончештарыме значений нерген учебникысе материалым ушештарена. Могай вес шомак дене алмаштен каласаш лиймым рашемдена: «(Лум) возын- лумын, (ече дене) иям- каем, тÿрлен- кышам коден, шекланем- ончем.»

         Значенийышт могай?

Значит, урокышто мо нерген мутланена? Те кузе шонеда?

3.     Урокын темыже ден цельжым каласымаш.

- Таче ме тендан дене мут- влакын турло семын каласалтмыштым, но значений шот дене икгай улмыштым пален налына. Тыгай темылан те могай цель- влакым шындынеда?( йоча- влак цельым шындат)

Тыгеракын тыгай мут- влакым кузе маныт?

(Йоча –влак шке шонымыштым каласат)

         Туныктышо  иктешла:

  Тыгеракын, нуно тÿрлö семын каласалтыт да йоҥгалтыт, но значенийышт икгай. Тыгай мут- влакым синоним маныт. Туде мут грек йылме гыч руш йылмыш, тушечын марий йылмыш пурен. Сылнемутан литературышто ончыктымо сÿретым, шонымашым  утларак рашемдаш, келгемдаш манын, писатель ден поэт- влак ик предложенийыштак икмыняр синонимым почела кучылтыт. Мутлан, М.Шкетан «Эреҥер» романыштыже воза: «Оринан öрза  тÿсан  шинчаже  чытыдымын  йÿла, йылгыжеш», «Ял погынымаште  поян кашак мелиораций ушемыш возалтше марий- влакым тÿрлö семын игылтыч, койдаркалышт, мыскылышт».

         Синоним йылмым сöрастара, лывырта, шонымашым тÿрлöсемын савыркален почын пуаш йöным ышта. Синоним возышо еҥлан моткоч кÿлеш. Школышто сочиненийым возымо годым нуно моткочак  кугу верым налын шогат.  Тÿрлö  семын йоҥгалтше, но икгай  але лишыл значениян  мут- влакым  палымаш, шуко  мут гыч кÿлеш шомакым ойырен  налын, йылмым лывырташ, возымым сöрастараш  моткоч чот полша.

         Ынде кок мутым налына: сай, уда.Тиде мут-влаклан синонимым возена.

Сай-сылне, чапле, мотор , чевер, поро, айват( удыр-влак шонат).

Уда-осал, шыде, алама, шÿкшö (эрге-влак).

         Ынде ик йоча  книгасе правилым лудеш. Чылан 184 пашаш куснена(тушкан шуктымаш).

 Ик йочам доска деке луктына. Тудо воза:

Вÿд покшелнысе мланде-остров; колхозышто пашам ыштыше- колхозник.

         Ик умылымашымак ончыктымыштым палемдена. «Тыгай  мут- влакым  синонимлан шотлаш лиеш але ок лий?»- йодына. Йоча- влак каласаш öрыт гын, учебникысе правилым  лудыктена але  шке лудын пуэна. Тиде правилым пенгыдемдаш 186 пашам шуктена.

4. Пенгыдемдымаш.

- Ынде чылан экраныш  ончалына. Палыза, могай мут пачаш-пачаш каласалтеш. Тудлан келшыме синонимым муын алмаштен возаш.

- Мичу, модаш кает?- мане Йыван.

- Огым,- манне Мичу.

- Молан?-манеш Йыван.

-Пум пучкаш полшаш кÿлеш,- манеш Мичу.

(йоча-влак шке семын шуктат).

-Шкаланда могай оценкым шындеда? Молан?

5. Урокым иктешлымаш.

-Таче ме тендан дене мо нерген мутланышна?

- Тиде урокышто мом уым пален налда?

- Шындыме цельышкыда шуда мо?

6. Рефлексия.

-Урок колан келшыш? Шкендан пашадам кузе акледа?

7.Монго паша.

Правилам палаш , 188 пашам шукташ.

Скачано с www.znanio.ru